De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 16

Bij de Platen.

De verluchter. -

Bij het aanschouwen van dezen ijverigen kloosterbroeder, verdiept in zijn kunstrijken arbeid: het sierlijk met kleuren verluchten of enlumineeren van een met de hand geschreven boek, komen ons onwillekeurig de verzen in het geheugen, door Weber in zijn Dreizehnlinden gewijd aan de kloosterschrijvers der Middeleeuwen.

Aan hen hebben wij het te danken, dat de onsterfelijke geschriften der oude wijzen en dichters tot op onze tijden zijn bewaard gebleven.

Wat op Hellas' blauwe bergen,
Aan Tyrrhenes groene kuste
Dichtren zongen, denkers dachten,
't Nageslacht tot leer en luste;

Wat de Geest gewijden zieners
In zijn storm of stilte toonde;
Wat Gods Zoon eens sprak of werkte,
Toen Hij onder menschen woonde:

Door des monniks hand geschreven,
Blad voorblad met moeite en zorgen,
Lag het in de boekerijen
Der abdijen wel geborgen.

Vlijtig werd die schat benuttigd,
Met bescheiden trots geprezen
En den kundigen bezoeker
Fier als eer van 't huis gewezen.

Om dat erfgoed te bewaren
Voor toekomende geslachten,
Schreef de wakkre kloosterbroeder
Dagen lang en winternachten....

Maar men vergenoegde zich niet enkel met het nauwkeurig en regelmatig overschrijven. De vereering, de bewonderende liefde, waarmee men die schatten van heilige wijsheid of verheven poëzie bewaarde en als verduurzaamde voor latere geslachten, uitte zich ook in de zinrijke versiering, waarmee men den tekst omgaf. De schrijver, die met vaste hand, in onberispelijke regelmaat, de zwarte letters op het blanke perkament geduldig regel voor regel neerschreef, liet aan het begin van ieder hoofdstuk geregeld een vakje open, opdat later een meer begaafde hand dan de zijne dat mocht invullen met een sierlijk gevormde en rijk gekleurde beginletter, en liet ook tusschen de hoofdstukken en rondom den tekst genoeg ruimte voor het aanbrengen van rand- of tusschenversieringen.

Was het boek voltooid, dan kreeg de verluchter of afzetter, de enluminator het in handen om er zijn kunst en vernuft aan te toonen op de wijze als wij het den monnik op onze gravure zien doen. Zie eens met welk een ernst en toewijding, met wat innige voldoening hij zich van zijn kunstrijke taak kwijt. Juist is hij bezig aan den staart van de Q, waaraan hij misschien den vorm van een draak of ander fantastisch gedierte gegeven heeft. Men zou althans aan zijn vergenoegden glimlach zeggen, dat hij zich inwendig verkneukelt aan de geestige werking van zijn vernuftige teekening.

Inderdaad waren er onder die verluchters begaafde kunstenaars, die zich niet vergenoegden met het copiëeren van versieringen, door anderen bedacht, maar ze zelf wisten te vinden in eindelooze, verrassende verscheidenheid. Zoo heeft de verluchter op ons tafereel een studieblad naast zich liggen, waarop verschillende beginletters van zijn vinding voorkomen, die hij bij gelegenheid kan te pas brengen. De schelpen met verven en de bundel penseelen zijn de eenvoudige hulpmiddelen, waarmee die verwonderlijk fijne en keurige miniaturen werden voortgebracht, die thans nog in de museums en kunstverzamelingen onze bewondering wekken en tevens onze spijt, dat met de uitvinding van Laurens Coster deze kunst te niet moest gaan.

Rijk omkranst van bloemenkelken
En fantastisch bont gebladert',
Schitterden de initialen,
Rood en blauw, met goud dooraderd.

Roerend bad de vrome schrijver,
Mocht het einde 't werk bekronen,
Dat een stille bede als aalmoes
't Aan zijn arme ziel mocht loonen

Een aanval van muskieten op wilde paarden. -

De algemeen gevreesde Amerikaansche steekmug of muskiet behoort tot dezelfde insectensoort (Culex) als onze gewone mug, waarvan zij op het oog ook haast niet te onderscheiden is. De steek van de muskiet is evenwel, hoofdzakelijk misschien door de grootere huidprikkeling en zweetafscheiding in den Amerikaanschen zomer, veel pijnlijker en giftiger. Maar vooral wordt de muskiet tot een schrikkelijke plaag door de groote menigte, waarin zij zich vertoont.

Overal, waar nog veel onbebouwd land ligt, door onregelmatige waterloopen, moerassen en plassen afgewisseld, vinden de muskieten, die in de eerste stadiums van ontwikkeling, in den toestand van larven of poppen in het water leven, welige broeinesten.

De wijfjesmuggen, die gedurende den winter zijn overgebleven, leggen in het voorjaar haar fleschvormige eitjes op een drijvend blad of een ander voorwerp aan de oppervlakte van het water. Weinige dagen later komen de larven er uit gekropen, voeden zich met de in het water opgeloste plantendeelen en worden na een viermalige vervelling poppen. Die pop stijgt na een dag of tien naar de oppervlakte van het water en uit haar berstende huid ontsnapt de gevleugelde muskiet.

Daar ieder wijfje van twee- tot driehonderd eieren legt, en dat wel meermalen in één jaar, verklaart zich vanzelf het ontzaglijk aantal van deze kwelgeesten, die zelfs in dicht bewoonde streken het den mensch geweldig lastig maken, maar in de moeraslanden van Amerika den eenzamen bewoner haast tot vertwijfeling brengen.

Dag en nacht laten de muskieten mensch noch dier met rust. Het muskietennet helpt daartegen, ook bij de zorgvuldigste aanwending, maar gedeeltelijk en is trouwens alleen bij nacht te gebruiken; inwrijvingen met sterk riekende oliën of salmiak geven meer baat, maar prikkelen vaak de huid op even hinderlijke manier of zijn weer te duur; ook

[p. 68]

wilde paarden door muskieten overvallen, naar de teekening van a. greiner.

[p. 69]

voor de grot te lourdes, naar de schilderij van j. garnelo y alda.

[p. 70]

kan men niet gestadig in den rook zitten, wat anders ook nog al helpt, en zoo is men dan op genade of ongenade aan de bloeddorstige kleine monsters overgeleverd.

In de moerassen van Florida en aan de oevers van de Amazonen-rivier en den Orinoco zijn uitgestrekte landstreken, die alleen door de muskieten voor den mensch en zijn huisdieren volslagen onbewoonbaar worden gemaakt. Als donkere wolken rijzen tegen zonsondergang de muskietenzwermen uit de moerassen op en wee het levende wezen, dat zij op haar weg ontmoeten.

Het tooneel op blz. 68 stelt ons een kudde wilde paarden voor, overvallen door zulk een muskietenzwerm, die soms milliarden telt. De beangste dieren vluchten radeloos naar het water om zich daarin te storten, wentelen zich op den grond en slaan woest met pooten, staart en manen om van de kwelduivels verlost te worden, helaas! tevergeefs. Eerst als de dag aanbreekt, raken zij van de venijnige beesten bevrijd, daar bij zonsondergang de muskieten zich in haar schuilhoeken terugtrekken.

Voor de grot te Lourdes. -

Allen, die het voorrecht hebben gehad, het heerlijke genadeoord aan den voet der Pyreneën te betreden, zullen met warme ingenomenheid op onze gravure het bewogen tafereel terugzien, dat hen eenmaal boeide aan den oever der Gave, voor de wonderbare grot, tegen wier donkere diepte de blanke gestalte der Onbevlekte zich schitterend afteekent als ten tijde harer verschijning aan Bernadette.

Naar het leven toch heeft de Spaansche schilder dat tafereel weergegeven. Zóó inderdaad gaat het daar dag aan dag toe, van den morgen tot den avond en vaak tot diep in den nacht, waarna het bij het aanbreken van den dag weer opnieuw begint. Gelijk zonder ophouden de kaarsen branden op den grooten blaker binnen het hek, zoo duurt ook gestadig het gebed voort van de geloovigen, die Maria in haar bevoorrecht heiligdom bezoeken.

Terwij honderden op de zerken voor de grot geknield liggen en een priester, op den steenen kansel staande, hen tot vertrouwen opwekt in de goedheid van Haar, die de ‘smeekende almacht’ genoemd wordt, komt met ontplooide vanen terrechterzijde, weer een nieuwe pelgrimsstoet aangerukt. In het gedrang merken wij een man op, die zegevierend een kruk zwaait. Het is een genezen kreupele, die opgetogen van vreugde en dankbaarheid, den lof van Maria verkondigt.

Andere gebrekkige zieken in wagentjes smachten nog naar het oogenblik, dat ook hun gebed zal verhoord worden. In het midden merken wij een bejaard heer op, aan wiens voeten een meisje knielt, stellig zijn dochter; de hoop, dat haar vader genezen zal, staat op het gelaat te lezen. De liefdezuster, die hem zoo even het water uit de wonderbron heeft gereikt, wendt thans het hoofd om naar de grot, terwijl haar lippen een gebed om genezing prevelen.

Rechts van haar onderscheiden we een jong meisje; haar vader geeft ze uit een schelp het miraculeuze water te drinken. Verdiept in haar gebed, schijnt het kind het niet te merken. Het kalm vertrouwen, dat haar gelaat uitdrukt, steekt sprekend af bij de bange bekommering van haar vader.

Aan den anderen kant zit een bejaarde vrouw in haar wagentje met uitgespreide armen te bidden. Links van haar zien wij een man, die een gebrekkig knaapje naar de piscine draagt; daarachter weer een zuster, die een voortstrompelende dame ondersteunt. En overal tusschen die groepen, de eene al treffender dan de andere, biddenden neergeknield, pelgrims uit alle klassen en standen, dames en heeren uit de groote wereld naast werklieden of boerinnen. Allen komen hun leed klagen aan de Troosteres der Bedrukten, allen komen haar uitkomst vragen in de moeilijkheden, die hen beknellen.

Ach! te Lourdes leert men eerst recht beseffen hoeveel ellende er is in de wereld! Daar voelt de gezonde, de gelukkige zich als verlegen tusschen zooveel lijdenden. En de onverschilligste moet neerknielen, moet bidden of hij wil of niet; de algemeene stroom van gebed sleept hem mee. Hij moet mee instemmen met het lof- en smeeklied, dat hier gestadig weergalmt en waarvan de aanrukkende processie alweer het refrein herhaalt: ‘Ave, ave, ave Maria!....’