De Neurenberger speelgoedmakerij.
Neurenberg is al sinds eeuwen bekend om de vervaardiging van speelgoed en vernuftige knutselwerkjes, en wie zich van de ontwikkeling dezer eigenaardige nijverheid een denkbeeld wil maken, die bezoeke in de oude, merkwaardige stad maar eens het ‘Germaansch museum.’
In de daar bijeengebrachte verzamelingen zal hij heele poppenhuizen vinden met kelder, keuken, zolder, woonkamer, slaapvertrekken en ‘mooie kamer,’ die hem een duidelijk beeld zullen geven van de meubileering en huisinrichting uit verschillende tijdperken van het verleden.
De tinnen poppetjes, die daarbij zijn tentoongesteld, geven een overzicht van de burgerlijke, zoowel als de militaire kleederdracht uit vroeger tijd.
En behalve eigenlijk gezegd speelgoed, vindt men er ook menig vernuftig staaltje van mechaniek. De oude Neurenberger slotenmakers toch leverden naast de gewone producten van hun vak ook dikwijls heel aardig bedachte snuisterijen. Zoo vermeldt de kroniekschrijver Johann Neudörfer in zijn ten jare 1574 geschreven ‘narichten omtrent Neurenberger kunstenaars en werklieden’, dat de slotenmaker Hans Bülmann met groote kunstvaardigheid tal van kleine beweegbare figuren samenstelde op last van keizer Ferdinand I, die hem tot het opzetten daarvan naar Weenen ontbood.
vervaardiging der draai-onderdeelen.
Een andere meedeeling van denzelfden kroniekschrijver houdt in, dat een andere slotenmaker, Kaspar Werner, voor de keizerlijke kunstkamer te Weenen een prachtig schip ter lengte van drie kwart el met volkomen beweegbare bemanning vervaardigde.
Tot in het begin van onze eeuw bleven de Neurenbergers zich op het samenstellen van dergelijke snuisterijen met mechaniek toeleggen, en de later zoo beroemde Neurenberger metaalgieter Burgschmiet begon zijn kunstenaarsloopbaan met het in elkaar zetten van een poppenkast of marionetten-theater, waarmee hij heel Duitschland doorreisde.
De blikslagers en glasblazers openden intusschen voor de speelgoedmakerij een heel nieuw veld; zij vervaardigden tooverlantaarns, Chineesche schimmen, magnetisch speelgoed, schepen en zwemmende beestjes.
Door het toepassen van stoomkracht en later van de electriciteit nam deze tak van nijverheid later een buitengewone, te voren nooit vermoede vlucht. En op het oogenblik wordt zij beoefend in reusachtige fabrieksinrichtingen, die een bezoek overwaard zijn. We noodigen den lezer uit, er met ons een te bezoeken.
Na de machine- en motorenzaal van de uitgestrekte inrichting te zijn doorgewandeld en in het voorbijgaan een blik te hebben geworpen in het lokaal, waar honderden handen ijverig bezig zijn met verpakken, komen wij in een ruime zaal waar door middel van vernuftig bedachte werktuigen het opgerolde blik in stukken van elke verlangde grootte gesneden wordt.
In een ander vertrek worden die stukken blik, ook weer door middel van machines, gebogen en gevormd tot de oogmerken, waartoe zij bij de samenstelling van speelgoed moeten dienen. En het is interessant om te zien, hoe door een eenvoudige beweging van de machine in een oogwenk aan het platte stuk blik een vorm gegeven wordt, die de bestemming van het voorwerp al doet raden, iets wat een handarbeider stellig een heelen tijd werks zou kosten.
Zijn de stukken aldus gevormd of gedrukt, dan worden ze in den heeten oven gebracht om gegloeid te worden, waardoor de vormen meer blijvende vastheid krijgen. Om verder de uitwendige ruwheid van oppervlakte weg te nemen, geeft men de voorwerpen ter bewerking aan de polijsters en draaiers, die ze blank poetsen en tot in kleinigheden zorgvuldig afwerken.
Zijn al deze voorbereidende werkzaamheden afgeloopen, dan gaan al die afzonderlijke onderdeelen naar de monteerzaal om door ervaren werklieden in elkaar gezet te worden. Met groote nauwkeurigheid wordt eerst ieder afzonderlijk stuk nagezien, opdat er niets aan mankeere.
Slaan wij de verschillende monteerders bij hun arbeid gade, dan zien wij hoe bij voorbeeld de eene arbeider bezig is met het in elkaar zetten van een locomotief die hij, na de voltooiing, met zichtbare voldoening over de tafel laat rondloopen; een ander zet de kleine waggons in elkaar, een derde vervaardigt een stoomboot, terwijl anderen weer bezig zijn met het monteeren van de meest onderscheiden voorwerpen als tooverlantaarns, kleine machines, die bij het onderwijs dienst kunnen doen, phonografen enz. Eik dier machines, vooral de locomotieven en stoombooten, die door stoom worden bewogen, worden na afwerking behoorlijk beproefd, en het is bepaald een aardig gezicht, zoo'n miniatuur-locomotiefje te zien rondsnorren.
Heeft het fabrikaat ook deze proef doorstaan, dan gaat het naar de schilder- of lakinrichting, waar kunstvaardige meisjeshanden er de kleuren op brengen of de noodige aanwijzingen op schilderen. En daar de verven soms maar langzaam drogen, terwijl de koopman de bestelde waren vaak spoedig geleverd wil hebben, worden de gelakte voorwerpen in
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
