De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 16

[p. 49]

[Nummer 7]

een lastige verandering, naar de schilderij van al. erdtelt.

[p. 50]

Gered door zijn kind.
Door Ravo.
(Vervolg.)

Sssst, Antje,’ vermaande Eduard, met den vinger op den mond, ‘pa is op dit oogenblik niet toerekenbaar, hij is ziek.... Als hij weer tot kalmte is gekomen, als hij wellicht spijt zal gevoelen, dat hij me zoo hard, zoo vreeselijk hard behandeld heeft, zeg hem dan, dat mijn laatste woorden een zegening voor hem zijn geweest, dat mijn liefde eeuwig is....’

‘Ja, dat zal ik,’ zuchtte Antje, ‘en daarvoor zal ik God alle dagen bidden, en ook voor u, dat u nog eens uw vader mag terugzien.... Maar ik, ik zal er dan wel niet meer wezen,.... och neen, Antje zal dan wel dood en begraven zijn....’

‘Kom, kom, goede ziel,.... wie weet.... hoe Onze Lieve Heer over ons drieën nog eens het zonnetje laat schijnen.... Moed gehouden.... en anders, Antje,.... tot weerziens in den Hemel....’

Gedurende dit afscheid tusschen Eduard en de oude dienstbode, die hem schier moederlijke teederheid toedraagt, loopt de heerVermeer woest op en neer in zijn kamer,... nu en dan evenwel stilstaande en de gedachten, die in zijn verhit brein rondspoken, vertolkend in wilde gebaren, getuigend van inwendigen strijd, evenzeer als de afgebroken volzinnen, die hortend en stootend over zijn lippen komen.... ‘Neen, ik wil niet!.... Ik doe het niet!.... Nooit!.... Laat hij gaan.... Ik wil hem niet meer zien.... Hij heeft mijn leven vergiftigd!.... Mijn schuld?.... Wie zegt dat?.... Ha, ha, ha, zou ik niet alles voor hem hebben gedaan, als hij maar niet.... Zie je, dat deed zijn verwenschte stijfkoppigheid!....’

Eindelijk, na eerst voorzichtig de deur geopend en geluisterd te hebben, in de hoop dat hij Eduards stem nog zal hooren, - te oordeelen althans naar den onmiskenbaren trek van teleurstelling op zijn gelaat, nu hij niets hoort - zet hij zich neer en staart strak naar den grond.... Plotseling heft hij het hoofd omhoog, het hoogroode gelaat is verwrongen.... ‘Zou ik tòch te hard zijn geweest?’ bromt hij tusschen de tanden.... ‘De jongen heeft me lief,.... ja, daaraan valt niet te twijfelen, hij heeft me lief.... Hoe gelukkig was hij op dien dag toen ik hem zei, dat hij naar de kostschool moest,.... hoe viel hij me toen om den hals.... Zonderling, dat ik me dat juist nu moet herinneren.... Ja, ja, hij heeft me wel lief.... maar heb ik zelf hem wel lief genoeg gehad?... Wat snikte hij, dààr voor de deur.... en wat beefde zijn stem.... Dat was slecht van me.... onmenschelijk,.... en dat tegenover een kind, dat me.... eigenlijk nooit, nooit iets heeft misdaan,.... ik wèl tegenover hem....’

Allengs is de stem van den heer Vermeer meer gaan trillen, en nu biggelen zelfs tranen over zijn wangen. ‘En nu is hij weg,’ zucht hij,.... ‘voorgoed weg.... Zal ik hem ooit terugzien?.... Misschien eerst na vele jaren,.... misschien nooit!....’

Plotseling springt de rampzalige vader, gemarteld door schuldbesef en zelfverwijt, in de hoogte, stormt de trap af, zoodat oude Antje, die juist door de gang loopt, rilt en beeft, stuift het kantoor binnen, grijpt zenuwachtig een bediende bij den arm en schreeuwt hem toe: ‘Vlug, vlug, al wat je loopen kunt,.... een vigelante, onmiddellijk vóór!’

In koortsachtige spanning wacht de heer Vermeer de komst van het rijtuig af, onrustig heen en weer vliegend, telkens gejaagd op zijn horloge kijkend, brommend en stampend van ongeduld.... Ha, eindelijk.... geratel en een ruk aan de bel.... In een paar sprongen is hij aan de deur en stormt hij naar buiten, den koetsier haastig zijn bevelen gevend en hem gelastend te rijden wat hij kan, al moest het paard er bij doodvallen.

‘Goed meneer,’ klinkt het laconische antwoord van den koetsier, die uit 't geen hij hoort en waarneemt alleen de gevolgtrekking afleidt, dat er een goede fooi aan zit, zoo hij hard rijdt, en met den uitroep: ‘Vort, bruine!’ er de zweep over legt. Het rijtuig rolt in vliegende vaart door de straten, maar het gaat den ongeduldige daarbinnen, wien het angstzweet op het gelaat parelt, nog altijd niet snel genoeg. Het hoofd door het open portierraampje stekend, spoort hij aan tot meerderen spoed.

‘'t Pèrd loopt wat 't kan,’ antwoordt de man op den bok, maar toch klapt hij opnieuw met de zweep, en zoo mogelijk rent het dier nog harder, zoodat de voorbijgangers onwillekeurig een oogenblik stilstaan, het hoofd schudden en verder gaan, met de vaste overtuiging, dat de ‘vergunning’ aan dat dolle rijden niet geheel vreemd is.

De heer Vermeer zit met zijn horloge in de hand.... Als hij zich niet vergist, moet de boot om 12 uren vertrekken, 't is nu tien minuten vóór twaalven.... en nog slechts de helft van den afstand naar de kade, waar het stoomschip ligt gemeerd, is afgelegd.... Met een diepen zucht leunt de ongelukkige achterover, om het volgend oogenblik weder op te springen en, zich krampachtig vastklemmend aan het portier, wanhopige blikken te werpen op de rij huizen, die hem voorbijvliegen en waaraan tòch maar geen einde wil komen.... ‘Nog maar drie minuten, o God!’ kermt de ongelukkige.... Een schor gefluit doet zich in de verte hooren... Als door een veer opgeworpen, bonst hij omhoog en steekt opnieuw het hoofd naar buiten, den koetsier toeschreeuwend:

‘Maar haast je dan toch,.... haast je dan toch!.... Ik kom te laat.... Mijn God, ik kom te laat!....’

Nog een paar eeuwenlange minuten en het rijtuig staat met een schok op de kade stil.... Het paard trilt van inspanning, maar veel erger beeft de heer Vermeer, terwijl hij doodsbleek half uit de vigelante valt.... Hij wil vooruitsnellen, maar schier onmiddellijk staat hij als vastgenageld aan den grond, met wijd geopende oogen starend naar een stoomschip in de verte, welks schoorsteen een dikke, zware rookpluim opwerpt.... ‘Te laat!.... te laat!’ gilt hij, handenwringend, ‘weg!.... Eduard!.... Eduard!’

En opnieuw staroogt hij in de richting van het schip en barst los in een akelig gehuil, afgewisseld door het gelach van een krankzinnige.... ‘Hij heeft me gezien!.... hij heeft me gezien!.... Ik heb hem met zijn zakdoek zien wuiven!... hij heeft me herkend!...’ juicht hij en valt op zijn knieën en schreit als een kind.

Natuurlijk heeft dit schokkend tooneel een groepje nieuwsgierigen om den beklagenswaardige doen samenscholen, doch al spoedig voelt hij zich onder den arm gegrepen, en het hoofd opheffend ziet hij het deelnemend gelaat van een priester over zich heengebogen... ‘Kom, arme vader,’ fluistert hem de geestelijke toe, ‘kom meê, ik heb u de laatste groeten over te brengen van uw kind, van uw goeden Eduard.’ En hem zacht wegtroonend van de plek, leidt de priester den ongelukkige naar de vigelante, die steeds wacht, en stapt ook zelf daarin, na eenige geestelijken met de hand te hebben gegroet, die mede den jeugdigen missionaris naar het stoomschip hadden vergezeld en op eenigen afstand getuigen waren geweest van het pijnlijke schouwspel.

De heer Vermeer liet willoos met zich handelen, zonk in het rijtuig op het kussen neer en verborg snikkend het hoofd tusschen zijn handen. De geestelijke, zelf diep bewogen, liet dezen hevigen aanval van smart zwijgend uitwoeden. Vervolgens greep hij den heer Vermeer bij de hand en sprak hem toe:

‘Weet gij, mijnheer Vermeer, welke de woorden waren van uw kind, toen hij aan boord afscheid van ons nam, bedroefd, maar kalm, steeds turende naar den wal, blijkbaar hoopend tot het allerlaatste oogenblik, dat gij komen zoudt? ‘Zeg aan mijn vader’ - droeg hij mij, zijn boezemvriend, op - ‘zeg aan mijn vader, dat mijn laatste gedachten en zegeningen waren voor hem, dat ik hem innig liefheb en zal liefhebben tot mijn laatsten snik....’

‘Maar hij heeft me nog gezien,’ onderbrak de heer Vermeer, schier heftig, hangend aan die ééne gedachte als een drenkeling aan een drijvend stuk hout, ‘hij heeft me gezien!.... ik heb hem zien wuiven met zijn zakdoek.... hij is niet heengegaan als een verstooteling.... hij heeft begrepen, dat ik daar was, om hem vaarwel te zeggen.... om te zeggen dat ik berouw had over mijn hardvochtigheid,.... dat ik hem vergeving kwam vragen....’

‘Bedaar, mijnheer Vermeer,’ kalmeerde de priester, ‘inderdaad, ook ik acht het zeer mogelijk, waarschijnlijk zelfs, dat Eduard u nog heeft gezien.... In zulke oogenblikken toch, wanneer de ziel als ware het uitstroomt naar een dierbaar persoon of voorwerp, wordt het gezichtsvermogen gescherpt, en waar de oogen van het lichaam te kort schieten, daar zien de oogen van het gevoel.... Hoe troostend voor mijn vriend en voor u....’

Die woorden druppelden als balsem in de schrijnende wonden van den armen vader, zijn tranen hielden op te vloeien, en zijn gelaat verhelderde.

‘Ik dank u, mijnheer,’ sprak hij, toen hij zijn woning had bereikt, tot den jeugdigen priester, ‘ik dank u voor uw vriendelijke, uw hartelijke deelneming, en zoo ik u ooit een dienst kan bewijzen, kom dan gerust tot mij.... het zal mij een vreugde zijn, u van dienst te kunnen zijn.... Wilt ge mij de eer aandoen, mijn woning meê binnen te gaan?....’

‘Gaarne zou ik nog eenige oogenblikken bij u toeven,’ luidde het antwoord, ‘maar ik moet met den eerstvolgenden trein weer vertrekken, en wil ik niet te laat komen, dan heb ik geen tijd te verliezen.... Zoo u het mij echter toestaat, wil ik u zeer gaarne eens een bezoek brengen.’

‘Niets zal mij aangenamer zijn,’ hernam de heer Vermeer, ‘gij zijt een boezemvriend van mijn zoon, en ik wensch niets liever dan dat gij ook mij voortaan als uw vriend beschouwt.’ En hij drukte, na den koetsier gelast te hebben, den priester naar het station te rijden, dezen hartelijk de hand.

‘Hij heeft me nog gezien, Antje,’ zei de heer Vermeer tot zijn oude dienstbode, die hem in de gang met gezwollen oogen te gemoet kwam. ‘Het schip was al weggestoomd, maar hij heeft me nog gezien en met zijn zakdoek toegewuifd....’

‘God zij dank,’ snikte zij. ‘'t Zou anders niet te overkomen zijn geweest.’

Aan boord.

Wat is er gebeurd aan boord van het stoomschip, dat den jongen missionaris met nog twee confraters wegvoert, om in het verre Azië het Evangelie te gaan verkondigen? Neemt hij werkelijk den troost mede, dat zijn vader, spijt gevoelend, nog op het laatste oogenblik is toegesneld, om hem vaarwel te zeggen? Inderdaad, de heer Vermeer had goed gezien, zijn hart had hem niet bedrogen: zijn zoon, gewapend met een kijker, door den kapitein hem voor eenige oogenblikken afgestaan, had hem herkend; hij had gezien, hoe zijn vader was neergevallen, maar ook hoe een zijner ambtsbroeders was toegeschoten, om hem op te heffen. Hoe gaarne ware hij minstens voor enkele minuten teruggesneld, om zijn vader aan zijn hart te drukken en hem te bedanken voor dit bewijs zijner opnieuw ontwaakte liefde, maar onverbiddelijk glijdt het stoomschip voort, altijd voort, totdat hij weldra nog slechts eenige stippen waarneemt op de plek, waar hij is scheep gegaan, en eindelijk niets meer, - niets meer! Droevig voelt hij zich gestemd, tranen wellen in zijn oogen, maar tòch, hoe dankbaar is hij jegens God, dat Hij hem, ter versterking en opbeuring voor de moeilijke taak, welke hij gaat vervullen, nog deze laatste gunst heeft verleend, en hoe stort hij, naar zijn hut gegaan, zijn hart uit in een vurig gebed. En teruggekomen op het dek, staart hij peinzend over de onbegrensde, diep ruischende watervlakte, over de ontelbare golven met haar witbeschuimde kuiven. Als een panorama trekt zijn gansche leven, van de vroegste jaren af, waarvan hem herinneringen zijn bijgebleven, zijn geestesoog voorbij, en bij het verrijzen van

[p. 51]

het beeld zijner moeder slaat hij werktuiglijk den blik naar boven. Zou zijn moedertje hem niet zien en zegenen voor 't geen hij als zijn heiligst levensdoel had gekozen? Had hij niet den raad, toen zij sterven ging hem gegeven, trouw opgevolgd? Had hij niet zijn vader geeerbiedigd en hem liefgehad, niet blijmoedig elk offer gebracht voor hem, voor zijn redding, voor zijn bekeering? - ‘ja, moedertje,’ prevelde de jonge priester binnensmonds, ‘ja, lief moedertje.... gij waart het daarboven, die me hebt beschermd en gesteund. Gij hebt den goeden God voor mij gebeden om kracht en volharding.... gij hebt mij ingegeven, om Hem mijn leven aan te bieden voor de ziel van mijn vader.... gij hebt mij geleid op de baan, die ik heb betreden.... ik dank u, moedertjelief, ik dank u....’

En alsnu ontrolt voor hem de toekomst, de toekomst, zooals hij die zich droomde.... Wat zou hij ijveren voor den dienst van God, hoe zich geheel geven, hoe zich als vertienvoudigen, vermoeienissen en ontberingen, vervolging, mishandeling, zelfs den dood niet achtend, zoo het hem slechts gelukken mocht zielen te winnen voor den Hemel, en daaronder die ééne, die hem boven alles dierbare ziel....

Zoo zat hij daar meermalen uren zwijgend vóór zich uit te staren, wanneer zijn confraters zich niet bij hem bevonden. De matrozen, hem ziende, stieten elkander aan, en het stille, mijmerende, strakke van het bleek-ernstige gelaat van den jongen man toeschrijvend aan een andere oorzaak, gevoelden zij medelijden met hem, beklaagden zij den armen droomer, wien het blijkbaar zooveel had gekost, de banden los te scheuren, welke hem aan het vaderland bonden. En daarbij dacht de eene een oogenblik aan zijn eigen oude moeder, een tweede aan zijn bruid, een derde aan zijn vrouw en kinderen. Doch het duurde niet lang, of in den omgang met den jongen priester, die altijd zoo vriendelijk voor hen was, die zoo gaarne met hen sprak en hun dikwijls een sigaar aanbood, moesten zij erkennen zich te hebben vergist. Niet leed over 't geen hij verloren had, maar de zucht naar 't geen hij winnen kon vervulde en verteerde hem. Zelfs de ruwsten onder het scheepsvolk, anders zoo spoedig geneigd tot groven spot, vooral tegenover het fijnere en zwakkere, hadden al spoedig ontzag voor den ‘jongen pastoor’ en vatten allengs een ware genegenheid voor hem op. Wanneer hij in hun nabijheid was, werd geen vloek gehoord, noch een onbetamelijk woord gesproken. Men wist, dat dit den missionaris hinderde, en ook indirect wilde men dat niet. Wie het zou gewaagd hebben, hem oneerbiedig te bejegenen, laat staan het hem lastig te maken, die zou het met zijn makkers te kwaad hebben gekregen.

Ook de kapitein voelde zich aangetrokken tot den jongen man, altijd zoo minzaam en inschikkelijk, en bovendien zoo uiterst bescheiden. Had hij eenige oogenblikken vrij, dan onderhield hij zich gaarne met den priester, en in hun gesprekken troffen den kapitein vooral de eerbied en de liefde, waarmede de jeugdige missionaris, waar dat pas gaf, sprak van zijn vader.

‘Uw vader moet wel een goed en nobel man zijn,’ merkte eenmaal de kapitein op, ‘als zijn zoon hem zooveel vereering en liefde toedraagt als u dat doet. Ik heb ook jongens, en die zijn nog heel wat jonger dan u, maar die slaan een heel anderen toon aan, en toch zijn het geen kwade jongens. Ze ontzien zich heelemaal niet om me, ofschoon ik pas even in de veertig ben, “ouwe heer” te noemen en me ook eenigszins in dien geest te willen behandelen.... Overigens, dat zit zoo'n beetje in den tijd.... 't is alsof ze allemaal een tikje van den socialistischen molen beet hebben. Onder gezag te staan, van welken aard ook, daaraan hebben ze een broertje dood, maar zelf gezag voeren, commandeeren en den baas spelen, dat liefst zooveel mogelijk.... Zooals u echter van uw vader spreekt, zou zelfs iets zeldzaams zijn in een tijd, waarin minder tegen het ouderlijk gezag werd in opstand gekomen dan thans... Heeft uw vader volstrekt geen gebreken?.... Vergeef me die misschien wat onbescheiden vraag....’

‘Zoo ik dat ontkende, zou ik onwaarheid spreken,’ antwoordde Eduard, ‘gebreken heeft hij, zooals trouwens ieder mensch, ook wij, maar ik zie niet in, ik begrijp niet, waarom dit aan den eerbied en de liefde, die men zijn ouders verschuldigd is, afbreuk zou moeten doen.’

‘'t Ware inderdaad te wenschen, dat er meer waren, die dat niet begrepen, maar juist het tegenovergestelde vindt men bij de groote massa. Deze begrijpt van haar kant niet, hoe het mogelijk is de gebreken van zijn ouders te zien en te kennen, zonder er een soort van verontschuldiging in te zoeken voor eigen gebreken en bij bekomen terechtwijzing er zelfs een wapen ter verdediging van te maken.’

‘Volkomen juist,’ antwoordde Eduard, ‘er worden er zoo gevonden, maar evenals zooveel andere verkeerde zaken van onzen tijd, nadat men de pijnlijke ervaring der gevolgen zal hebben opgedaan, zullen verdwijnen, evenzoo zal er wel weer eens een tijd komen, dat de familiebanden weder nauwer worden toegehaald en de jeugd, beter dan nu beseffend, wat zij aan haar ouders te danken heeft, zich weder dienovereenkomstig zal gedragen.’

‘Ik help het u wenschen, maar er zal nog heel wat water door de zee loopen, dunkt me, voordat we die reactie krijgen, als ze ooit komt. Veeleer verwacht ik, dat het nog erger zal worden, - dat we den huissleutel aan onze jongens van twaalf jaren moeten afstaan en we zelven moeten bellen, om binnengelaten te worden,’ voegde hij er lachend bij.

‘Erger moet het ook nog worden, wil het weder goed komen,’ hernam Eduard. ‘Eerst na een crisis, hetzij van ernst of van belachelijkheid, zal herstel komen, zullen de maatschappelijke toestanden weder gezond worden.’

Dikwijls redeneerden zij aldus, ook over andere onderwerpen. Toen het einde der reis, die, behoudens enkele kleine stormen, zeer voorspoedig was, naderde, deed de kapitein den jongen priester een confidentie.

‘Gij hebt tot nu toe nooit gevraagd, eerwaarde,’ sprak hij, ‘van welke gezindte ik was, en ik waardeer ten zeerste de kieschheid, waarmede u, ofschoon meermalen het onderwerp godsdienst in het algemeen behandelend, hebt vermeden iets te zeggen, wat iemand, welke religie hij ook beleed, in het minst kon kwetsen. Nu we weldra van elkander gaan scheiden, wil ik u wel een vertrouwelijke mededeeling doen. Ik ben ook katholiek, dat wil zeggen - ging hij aarzelend voort -: ik ben uit katholieke ouders geboren, maar al op betrekkelijk jeugdigen leeftijd aan mij-zelven overgelaten, verkeerende in kringen, waar men òf een anderen òf in het geheel geen godsdienst beleed, en links en rechts door de wereld zwervend, heb ik allengs flauwer mijn godsdienstplichten waargenomen en ze eindelijk geheel verwaarloosd, hoewel ik een katholieke vrouw heb getrouwd, die onze kinderen katholiek heeft opgevoed. Vreemd, die onverschilligheid heeft me nooit gehinderd, zelden of nooit dacht ik aan godsdienst, maar sinds ik met u heb kennis gemaakt, sinds gij mij een blik in uw zieleleven hebt laten slaan en ik me - laat ik het zeggen - heb verwarmd aan de geestdrift, waarmede gij gebrek, vermoeienis, teleurstelling en alle mogelijke gevaren te gemoet gaat, is er iets dat ik dood waande in me herleefd, heb ik een stem in me gehoord, die me rekenschap afvroeg van mijn leven. Dat leven heb ik vergeleken bij het uwe, en ronduit gesproken: ik heb me, een blik in mij-zelven slaande, geschaamd.... Ik gevoel weder de behoefte katholiek te zijn, of liever: katholiek te worden, want eigenlijk ben ik het nooit goed geweest, anders had het niet zoo ver met me kunnen komen, dat ik jarenlang als een heiden, minder dan dat - want die hebben nog hun afgoden, die ze aanbidden - heb voortgeleefd.’

‘God zij dank,’ luidde het antwoord, ‘dat ik reeds aan boord onbewust iets goeds heb kunnen doen. Hij schenke u Zijn steun, om u in uw goede gevoelens te doen volharden en ze tot daden te doen rijpen. Wees er zeker van, dat ik u nimmer vergeten en dat ik voor u bidden zal, opdat eenmaal, zoo we elkander op aarde niet meer mochten ontmoeten, wat waarschijnlijk is, we elkander daarboven zullen wederzien.’

En met een hartelijken handdruk scheidden de twee vrienden, om weldra voorgoed elkander vaarwel te zeggen, met een traan in het oog, maar met dankbaarheid in het hart: de eene wijl hij, alvorens den voet te zetten op het terrein van zijn apostolischen arbeid, reeds eene ziel tot God had nader gebracht, - de andere omdat God dezen man op zijn weg had gesteld, om hem uit zijn geestelijken doodslaap wakker te schudden.

Natuurlijk had Eduard den tijd, welken hij aan boord was, zich ten nutte gemaakt, om, ter verzending bij de eerstvolgende gelegenheid, enkele brieven te schrijven, waaronder in de eerste plaats een aan zijn vader. De inhoud van dit schrijven luidde aldus:

‘Dierbare vader,

‘Was ik vervuld van diepe smart aan boord gegaan van het stoomschip, dat mij duizenden mijlen ver van u zou wegvoeren, omdat ik den zoeten troost moest missen, waarop ik zoozeer had gehoopt, hoe verkeerde dat smartelijk gevoel op het laatste oogenblik in levendige blijdschap, toen ik, met weemoed starend naar de plek, waar we waren afgevaren, daar iets ongewoons meende waar te nemen. Er was iets in me, dat me zei, dat gij gekomen waart, dat gij me niet zoo kondet laten heengaan, zonder vaarwel. De kapitein stond in mijn nabijheid met zijn kijker in de hand. Niets natuurlijker dan dat ik, trillend van aandoening en met tranen in de oogen, hem verzocht, voor een oogenblik zijn kijker af te staan. Ik richtte dien haastig naar het punt, waarheen alle krachten van mijn ziel mij trokken, en ik zag u, lieve vader, ik zag u daar staan, en ik zag u neervallen, overmand door de ontroering der teleurstelling, dat het schip al vertrokken was, - dat was mijn innigste overtuiging. O, vader, had ik toen vleugelen gehad, hoe zou ik naar u zijn toe gevlogen, om u een laatste maal in mijn armen te drukken, u te danken, ach, zoo van ganscher harte te danken voor dat blijk uwer groote liefde voor uw kind. Niet dat ik daaraan had getwijfeld, ik wist dat zij bestond, dat alleen het verdwijnen van een door u gekoesterde illusie ten opzichte mijner keuze van een levensstaat u een oogenblik had doen twijfelen aan mijne liefde; maar dat ik den zoeten troost nog zou mogen medenemen, dat het vaderhart weder warm voor mij klopte, dat, lieve vader, had ik nauwelijks meer durven hopen. Dank, duizendmaal dank, dat gij uw kind dien troost niet hebt onthouden, dat gij mij het scheiden van u, veel pijnlijker dan gij wellicht denkt, hebt verlicht. Nu ga ik vol kracht en moed mijn nieuwen arbeid beginnen, gesterkt door het zalige bewustzijn, dat mijn vadertje weer weet en voelt, dat ik hem liefheb, meer liefheb dan iets ter wereld. Al was ik onder alle omstandigheden bereid alles blijmoedig te verduren, wat de goede God me mocht overzenden, dat bewustzijn zal ongetwijfeld het blijmoedige van het offer nog vermeerderen.

‘En nu ga ik u eenige bijzonderheden verhalen omtrent onze reis tot dusver, want daarnaar zult ge wel een weinig nieuwsgierig zijn, niet waar? Onder alle opzichten is ze gunstig geweest. Een mooi, geriefelijk ingericht schip, met een fermen kapitein, een zeeman van top tot teen, die al heel wat heeft meêgemaakt, het aangenaam gezelschap van mijn eerwaarde medereizigers en ook dat van de overige passagiers, lieden van elken leeftijd en allerlei gezindten en richtingen, die voorkomend, sommigen met onderscheiding, ons bejegenen. Ik had me dat heel anders voorgesteld. Ronduit gezegd, had ik verwacht, dat de een of ander zich niet zou kunnen weerhouden om aan tafel min of meer bedektelijk hatelijkheden aan ons adres los te laten. Geen sprake van, en dit te minder, wijl de kapitein mijn vriend is geworden en zijn vriendschappelijke gevoelens niet onder stoelen of banken steekt. Trouwens aan boord van een stoomschip, op weg naar een ver land, heerscht in het algemeen een geheel andere geest dan aan land; er doet zich

[p. 52]

moederlijke berisping, naar de schilderij van florent willems.

[p. 53]

toediening van het h. oliesel in de catacomeen, naar de schilderij van a. ceccarini.

[p. 54]

daar zekere behoefte aan aaneensluiting en solidariteit onder de reizigers van eenzelfde klasse gelden; men bewijst elkander allerlei kleine diensten, verhaalt elkaar zijn lotgevallen, deelt met elkander lief en leed, kortom, er is een zielenverwantschap ontstaan, die ware verdraagzaamheid en in zekere mate zelfs vriendschap kweekt, welke niet angstvallig - zooals dat, helaas, anders maar al te zeer het geval is - op een goudschaaltje doet wegen, of men nu wel precies van denzelfden stand is, of de een financiëel niet meer in de melk te brokken heeft dan de ander, enz. Opvoeding en manieren, ziedaar de eenige factoren, die vereischt worden. Bezit men deze, dan wordt naar positie of maatschappelijken welstand niet gevraagd, en zijn allen één. Gezwegen van de zielkundige roerselen, die hier in het spel kunnen zijn, als gemeenschappelijk leed bij het vertrek, gemeenschappelijke gevaren, die men loopt, gemeenschappelijke verwachtingen, zij het ook van verscheiden aard, die men in den vreemde, ver van het Moederland, hoopt te zien verwezenlijkt en wat dies meer zij, - schrijf ik dat verschijnsel toe aan dezelfde oorzaak, welke in een kleine plaats het verschil van stand, of beter gezegd: van de velerlei tusschenstanden doet wegvallen of er althans de scherpe kanten van wegvijlt, omdat men elkander noodig heeft tot het formeeren van een gezelligen kring. Ik heb dat zelf ondervonden in de gemeente, Waar ik kapelaan ben geweest. De notaris, de burgemeester, een bakkertje en een rijtuigverhuurder hadden er een kaartkransje. Kom daar eens om in een groote stad, - 1ets ondenkbaars! Me dunkt zoo, dat als Robinson op zijn eiland een baron of een graaf had ontmoet, deze er hoegenaamd geen bezwaar in zou hebben gezien zich met hem te.... encanailleeren, zooals het zeker onder andere omstandigheden zou worden genoemd.

‘Aan al die voordeelen, welke ik zooeven opsomde, toegevoegd een bij uitstek gunstig weder - we hadden maar 'n paar kleine stormpjes, niet veel meer dan een extra-bries, -, en gij zult moeten toegeven, lieve vader, dat het hier best is uit te houden, ongerekend, natuurlijk, dat de gedachten nogal eens naar huis terugzweven en dan niet vrij van weemoed zijn.

‘Ik zei u zooeven, dat de kapitein mijn vriend is geworden. Met het woord “vriend” zei ik niets te veel. Die man houdt van me en vervangt in zekeren zin, voor zooveel mogelijk, mijn eigen goeden vader. Niet alleen dat hij de grootste bezorgdheid voor me aan den dag legt, maar hij kan zoo echt gemoedelijk met me zitten keuvelen, dat de oogenblikken, die ik in zijn gezelschap doorbreng, letterlijk voorbijvliegen. Hij is gehuwd en heeft ook kinderen, en van de liefde, welke hij voor dezen koestert, heeft hij blijkbaar iets op mij overgedragen. En ook voor u, ofschoon hem onbekend, gevoelt hij al zooveel achting, dat hij me beloofd heeft, na zijn terugreis u een bezoek te zullen brengen. Ik weet niet, hoe het komt, of waaraan ik het verdien, maar allen, tot zelfs de bemanning, zijn even lief voor me. En toch, wat zou dit alles voor mij zijn geweest, indien ik had moeten denken, dat mijn vadertje nog verstoord op mij was. In mijn bewustheid en mijn blijdschap, dat dit niet zoo is, - zou daarin wellicht de tooverkracht liggen, welke van mij schijnt uit te gaan? Geluk trekt immers aan als een magneet, waar het zich niet baatzuchtig opsluit in zich-zelf, maar uitstraalt naar buiten.

‘Zie, de gedachte, dat deze brief u over eenige dagen in handen zal komen, dat gij dien met belangstelling zult lezen en in den geest met mij zult bezighouden, mij zegenend uit de verte, dat maakt me zoo blij, dat ik den onweerstaanbaren drang gevoel, om meer blijden te maken. Ik heb dan ook al eenige sigaren klaar gelegd, om die onder de manschappen uit te deelen, - ik wil niets dan vroolijke gezichten om mij heen zien.... Gij vindt me misschien kinderachtig, vadertje.... of neen, gij zult me begrijpen en er me te meer lief om hebben.

‘Wil ik dezen brief nog tijdig wegkrijgen, dan moet ik nu eindigen. Vele groeten aan allen, die ik ken, zoo u hen mocht ontmoeten, maar vooral, in de eerste plaats, aan onze trouwe Antje, die goede ziel, die zich zoozeer aan ons heeft gehecht, dat zij onze belangen vereenzelvigt met de hare. Zeg haar, dat ik haar in mijn plaats een Chineesje zal sturen, om haar dien evenzoo te laten verwennen als zij dat den kleinen en den grooten Eduard heeft gedaan.

Duizendmaal in den geest omhelsd door

Uw u liefhebbenden en dankbaren zoon

Eduard.’

(Wordt vervolgd.)