De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 15

[p. 393]

[Nummer 50]

de lawine, naar de teekening van m. zeno diemer.

[p. 394]

De Roomsch-Koning,
door J.R. van der Lans.

XXI.
Ten ijstocht.

In een ruim, hoog gewelfd vertrek, aangenaam verwarmd door een groot houtvuur, dat in de breede schouw vroolijk vlamde, zat koningin Elisabeth aan de wieg van haar kleinen Floris. Het prinselijke bedje was zoo geplaatst dat de sluimerende kleine zoowel de warmte van den haard genoot als het bleeke licht van den winterdag, dat door het hooge kruisvenster naar binnen viel.

De koningin droeg een eenvoudig wit huisgewaad, met geen ander siersel dan het kleurige, met gouddraad doorstikte boordsel. Zij hield zich met licht naaldewerk onledig, ten einde al haar aandacht te kunnen wijden aan haar lieveling.

Haar schoonzuster Margareta, de gravin van Henneberg hield haar gezelschap en toonde ook van haar zijde meer belangstelling in het kind, dan in het borduurwerk, dat zij voor tijdverdrijf had ter hand genomen. Beurtelings zagen de beide jonge vrouwen van haar arbeid op om een blik in het wiegje te werpen, waar de kleine Floris, met rozeblosjes op de wang, rustig sluimerde. Vooral de moeder kon het oog niet afhouden van het fijne engelenkopje, dat zich met de gitzwarte lokjes levendig tegen het sneeuwwitte kussen afteekende; bij wijlen liet zij het werk een pooze rusten om zich in den aanblik te verlustigen.

‘Hij slaapt maar rustig door, mijn Floris, en bekommert zich niets om de gewichtige aangelegenheden, die zijn heer vader hier te Worms met de rijksgrooten afhandelt,’ merkte de koningin glimlachend op.

‘De tijd zal wel komen dat hij op zijn beurt aan de beraadslagingen van den Rijksdag deelneemt,’ hernam Margareta. ‘Er schijnt ditmaal wel veel gewichtigs te verhandelen te zijn, want er komt geen einde aan de zittingen,’ voegde zij er bij. ‘Nu, in dezen wintertijd biedt het samenzijn van al die vorsten hier in de stad een aangename afleiding.’

‘En mij verschaft die lange Rijksdag een uitstekende gelegenheid om•mij ongestoord aan mijn kind te wijden. Terwijl de koning lang en breed met de vorsten beraadslaagt, vergenoeg ik mij maar met mijn Floris, gedachtig aan het woord van vrouwe Machteld, dat wij moeders onze kinderen om ons heen moeten houden terwijl ze klein zijn, daar ze ons later niet meer toebehooren.... Ik hoop mijn Floris zoo lang bij mij te houden, als ik kan, niet waar lieveling?’ voegde ze er bij, zich over het wiegje heenbuigend en een vluchtigen kus op het blonde voorhoofdje drukkend. ‘Wat zal het heerlijk zijn, als de lieve lente weer in het land komt en ik met hem naar buiten kan in de vrije lucht! Ditmaal zullen we de lente hier niet ongeduldig bij den haard hoeven af te wachten, maar ze te gemoet reizen. Wat zal mijn Floris groeien en bloeien in de zachte lucht en de koesterende zon van Italië.’

‘Eindelijk dan toch,’ hernam Margareta, ‘schijnt het ernst te zijn met den tocht naar Rome. Ik hoop maar dat de koning mijn gemaal en mij toestaat, hem te vergezellen. Ik heb mij al op die reis gespitst van het eerste oogenblik, dat er sprake van was. Helaas, telkens werd ze verschoven, en zoo ontglipte mij telkens het genot, dat ik reeds nabij waande. Maar nu zal het er toch stellig van komen, niet waar?’

‘Ten minste hier op den Rijksdag is alles voor de reis vastgesteld. Wij zullen in den aanvang van de vasten vertrekken om met het Paaschfeest te Rome te zijn: te Augsburg zal het punt van samenkomst wezen voor de vorsten, die ons vergezellen.’

‘Als er ook nu maar niets tusschenkomt!’

‘Dat moogt ge wel zeggen, Margareta. Reeds verleden jaar had Paus Innocentius den koning in den Kerstnacht de keizerskroon willen opzetten! Helaas, wie had kunnen denken, dat hij zelf dien Kerstnacht niet meer beleven zou, maar reeds in het begin van December uit het leven zou worden weggerukt! God verhoede, dat een dergelijk treurig geval ook nu de kroning weer zou doen verschuiven!.... Thans verheugt het mij dat ze niet verleden jaar reeds heeft plaats gehad, omdat ik nu met mijn Floris de Roomsche reize zal kunnen meemaken.... De H. Vader had gewenscht dat wij ook ditmaal tegen Kerstmis in Rome zouden zijn; maar thans was de koning weer verhinderd door den nieuwen veldtocht, dien hij tegen de Westfriezen wil ondernemen en waartoe de winter als de beste tijd schijnt uitgekozen. Hij wilde het heele rijk in rust en vrede zien voor hij naar Rome toog. En wat mij betreft, mij lacht de reize in het voorjaar natuurlijk veel meer aan dan in den winter.’

‘Geen wonder; om dezen tijd van het jaar zou het niet geraden zijn, den kleinen Floris mee te voeren op zoo verren tocht.’

‘Daar zou geen denken aan zijn, en daarom verheug ik mij dat de reis thans tegen Paschen bepaald is; want juist om mijn Floris verlang ik er het meest naar.’

‘Nog meer dan om de keizerskroning?’

‘Sinds ik moeder ben, vraag ik weinig meer naar kronen. Mijn kind is mijn rijkste kroon!’ riep zij uit, op de wieg toetredend, waar juist haar Floris de oogjes opende en haar lachende de armpjes toestak.

In vervoering van moederliefde, beurde zij het kind hoog op, nog eens met vuur herhalend:

‘Mijn Floris is mijn rijkste kroon!’

Zij had niet opgemerkt, hoe inmiddels het hangtapijt, dat de deur verborg, was opgelicht, en de koning, haar beluisterend, het schouwspel van de jonge gelukkige moeder met haar eersteling op den arm, met innige voldoening gadesloeg.

‘Gelukkig de moeder die zich met die kroon vergenoegt,’ sprak hij, op de bevallige groep toetredend, ‘maar als gemalin des konings mag het u toch niet onverschillig zijn, dat de Heilige Vader hem de kroon van Karel den Groote op het hoofd wil zetten.’

De koningin keerde zich verschrikt om en, licht blozend van verlegenheid, hernam zij op den toon van zacht verwijt:

‘Meent gij in ernst, heer koning, dat uw verheffing mij onverschillig zou kunnen zijn? Maar zeg zelf, zoudt gij om de keizerskroon uw Floris willen missen?’

‘Elisabeth! welk een gedachte!’ riep hij, licht verbleekende van ontroering, en de krachtige jonge man omvatte verteederd, in één vurige omhelzing vrouw en kind.

‘Gij spreekt waar,’ ging hij voort, ‘Floris is ons beider rijkste kroon, de kroon onzer liefde, de kroon van ons levensgeluk. Wij kunnen den goeden God niet genoeg danken voor den schat ons in dit kind geschonken. Ik begrijp dat gij geen hooger kroon op aarde begeert; geene is er ook, die u schooner siert dan die van het blijde moederschap. Maar er is hier geen sprake van begeeren. God heeft ons de zware kroon des Rijks op den schedel gedrukt en met mannelijke fierheid moeten wij ze torsen, al dreigt ook het hoofd soms te buigen onder het wicht. Zeker, de kroon uit rozen van echtelijk geluk gevlochten, omstrengelt veel zachter de slapen. Maar gelijk wij die dankbaar uit 's Heeren hand aannemen, mogen wij ook de andere niet afwijzen, nog meer uit knellende zorgen dan uit zwaar goud gesmeed. God is het bekend, dat ik ze nooit uit ijdele gloriezucht heb verlangd. Zoo ik het had gewild, dan had ik reeds lang uit de hand van 's Heeren Stedehouder de keizerskroon ontvangen; de Heilige Vader heeft mij vaak genoeg daartoe naar Rome genood. Maar alvorens ik mij met het heilig zinnebeeld der oppermacht liet sieren, heb ik eerst die oppermacht duurzaam willen bevestigen. Door Gods genade is mij dat mogen gelukken. Op dezen Rijksdag heb ik al de vorsten en vasallen zonder uitzondering in vrede en eensgezindheid rondom mijn troon mogen vergaderd zien, en met aller instemming en goedvinden is thans alles voor de aanstaande Roomsche reize geregeld. Nog meer: door het groote verbond van de zeventig Rijnsteden, dat hier is bekrachtigd, is het rijk voortaan beveiligd tegen beroeringen en geweldenarijen van roofridders en ander geboefte, dat wegen en vaarten onveilig maakte. Zoo zegenen de eerzame poorters der steden evenzeer mijn heerschappij als de prelaten en vorsten. Gelijk ik reeds voor eenige maanden aan mijn hooggeschatten vriend, den abt van Egmond schreef¹⁾, heb ik op mijn tocht omtrent den Rijn iedereen zoo begeerig gevonden om mijn heerschappij te erkennen, dat een moeder zich over het wedervinden van een eenigen zoon, dien zij verloren had, niet meer verheugen kan, dan het volk zich verheugde over mijn tegenwoordigheid en zich beijverde, al mijn wenschen te voorkomen. En opdat niets aan mijn koninklijk gezag ontbreken mocht, heb ik ook het slot Trifels met de keizerlijke sieraden mogen bemachtigen, de kroon en de speer, een menigte heiligdommen, een onnoemelijken schat, dien ik thans vreedzaam bezit. Nu mag ik niet langer weerstaan aan de uitnoodiging van den Heiligen Vader, die mij naar Rome roept om mij in St. Pieter tot keizer te kronen....’

‘En ik en Floris zullen u vergezellen om te deelen in uw glorie,’ sprak Elisabeth, met bewondering en trots tot haar koninklijken gemaal opziende. ‘Uw koningskroning te Aken heb ik niet mogen aanschouwen; aan uw keizerskroning te Rome hoop ik deel te nemen. Ik wenschte dat de tijd al daar ware tot het vertrek....’

‘Die tijd zal spoedig gekomen zijn, liefste. Zoodra ik teruggekeerd ben van mijn tocht tegen de Westfriezen, vertrekken wij naar Augsburg, waar het punt van samenkomst is voor de vorsten die ons vergezellen. En mocht ik wat te lang uitblijven, dan kunt gij alvast in gezelschap der vorsten daar op uw gemak heenreizen.’

Elisabeths gelaat betrok.

‘Is het wel noodig,’ vroeg zij schuchter, ‘dat gij te voren nog dien tocht onderneemt?’

‘Hoe kunt gij dat vragen, Elisabeth? Zou ik, na het gansche Rijk onderworpen te hebben, dulden dat in mijn eigen erflanden mijn gezag wordt getrotseerd? Ware het geen schande, terwijl ik door heel Christenrijk als koning wordt geëerbiedigd, mij door een troep oproerige dorpers in mijn eigen gebied te laten hoonen?²⁾ De Westfriezen hebben zich, na de tuchtiging, die ik hun reeds toediende, opnieuw tot den opstand verstout: ditmaal zal ik hen voorgoed tot onderwerping dwingen.’

‘Maar waartoe juist in dezen strengen wintertijd?’

‘Omdat de winter de eenige tijd is, waarin zij tot in hun drassige schuilhoeken zijn te achtervolgen. Tot dusver hebben zij mij steeds verschalkt door de wijk te nemen achter hun moerassen en plassen, waar zij voor geen man in wapenrusting te bereiken zijn. De paarden zinken tot den buik in den modder, als men zich in dien doorweekten bodem waagt. Maar als de vorst hem tot een ijzeren vloer heeft gehard, zuilen de muiters mij niet meer ontkomen. Tevergeefs heb ik het te water en te land tegen hen beproefd; daarom heb ik gezworen, hen op het ijs te bestrijden. Heel Holland en Zeeland is tegen den winter ter heirvaart opgeroepen en staat gereed om mij te volgen. Nabij Alkmaar heb ik tot dekking van Kennemerland een nieuwe sterkte doen bouwen, die ik niet zonder reden Toornburg genoemd heb; want inderdaad mijn toorn tegen die onverlaten is ten top gestegen. Alles is alzoo tot den veldtocht gereed; aan uitstel valt niet te denken: morgen wordt de Rijksdag opgebroken en overmorgen reeds denk ik te vertrekken.’

De koningin zag hem met bekommerde trekken in het opgewekt gelaat.

‘Overmorgen al,’ zuchtte zij. ‘Van dien

1) Deze brief aan den abt van Egmond is te vinden bij Van Mieris. Charterboek van Holland.

2) Melis Stoke legt hem deze woorden in den mond:

Soudic varen in vreemden landen
En dwingen tote minen handen
De lieden, en myn selfs lant
Sonde bliven buten miere hant?
Het ware scende....

[p. 395]

dag af zal ik geen rust kennen voor ik u be houden terugzie.’

‘Beste Elisabeth, waartoe die bekommering? Is het soms de eerste maal dat ik ten strijde uittrek? En hebt ge mij niet altijd als overwinnaar teruggezien?’

‘Maar gij weet niet welke angsten ik uitstond zoolang gij afwezig waart.’

‘Toch zijn die altijd ongegrond gebleken. Waartoe u dan nu weer noodeloos verontrust? Liefste Elisabeth, ik weet een goed middel voor u om u tijdens mijn afwezigheid te verstrooien en alle bange zorgen uit het hoofd te zetten. Wanneer ik vertrokken ben, dan maakt gij een reisje naar het slot Trifels om de kroningssieraden te bezichtigen. Sinds lang waart ge begeerig die te aanschouwen.’

‘O ja, maar ik had gehoopt dat wij er gezamenlijk zouden heengegaan zijn.’

‘De verhandelingen van den Rijksdag hebben het mij belet, en thans mag ik geen dag meer verliezen of ik verspeel den tijd voor den ijstocht.’

‘Alleen trekt het tochtje mij weinig aan. Dan blijf ik liever bij mijn Floris,’ hernam zij, het kind aan het hart drukkend en kussend.

‘Maar dat gestadig thuis zitten zonder andere afleiding dan het kind maakt u weekelijk en overgevoelig. Hier in het stille huisvertrek laat ge te veel den vrijen loop aan uw gedachten; gij haalt u allerlei schrikbeelden voor den geest. Ge moet naar buiten in de frissche winterkou; ge moet dingen zien die uw geest afleiden en opbeuren. Beloof mij dat ge naar Trifels zult gaan. Ik zal den graaf van Waldeck last geven er u heen te geleiden. Het gezicht van de rijke kroonjuweelen zal u voorbereiden op het schouwspel der keizerskroning te Rome. Wilt ge mij beloven, het tochtje te maken?’

‘Als gij er prijs op stelt, ja.’

‘O, ge zult mij dank weten, dat ik er u toe aangespoord heb,’ ging de koning voort, in zijn ijver om de gedrukte stemming van zijn gemalin te verdrijven. ‘Nooit zag ik een zoo merkwaardig kasteel. Ter zijde van de stad Anweiler verrijst een hooge rots, van boven in drie spitsen uitloopend. Op de hoogste dier spitsen nu, waar al van overoude tijden een slot had gestaan, heeft keizer Frederik Barbarossa, nu schier een eeuw geleden, een zwaar en sterk kasteel van gehouwen steen doen opmetselen. In de kapel, door een monnik van de naburige abdij Eusserstal bediend, berust de gewijde kroningschat. Daar fonkelt de heilige kroon van Karel den Groote, de schepter, de rijksappel en de zegelring; daar liggen de tweeheilige zwaarden in hun kostelijkescheeden, de purperen keizersmantel, de albe van wit sameet, het gouden borstkruis, de scharlaken kousen, de met edelsteenen bezette schoenen en de gouden sporen.... Daarbij in kostbare schrijnen de overdierbare relieken: een deel van het kruis des Zaligmakers, een der heilige nagelen, waarmee onze Heiland daaraan gehecht werd, een tand van Johannes den Dooper, de speer van den H. Mauritius en nog andere heiligdommen, te veel om te noemen.¹⁾ Hoe zoudt gij de gelegenheid niet aangrijpen om dien schat te bezichtigen, die relieken te vereeren?’

‘Goed, ik zal er heengaan,’ beloofde Elisabeth. ‘Ik zal er onder vereering van het heilig kruishout onzes Heeren en onder aanroeping der heiligen, wier relieken ik daar kussen zal, bidden dat ik u weldra te Rome moge gesierd zien met de kroon van Karel den Groote.’

‘Ik dank u, Elisabeth; zoo zij het,’ sprak de koning plechtig en drukte haar als ter bezegeling dezer afspraak een innigen kus op het voorhoofd.

Twee dagen daarna nam hij afscheid van zijn gemalin. Schreiende hing Elisabeth hem om den hals; zij kon niet scheiden van den teergeliefden echtvriend.

‘Wat beangst u toch zoo droef, liefste?’ vroeg hij deelnemend. ‘Nooit te voren zag ik u zóó bekommerd. Binnen weinige weken zien we elkander immers weder en reizen gezamenlijk naar Rome. Zie eens hoeveel getrouwen mij vergezellen! Geen vorst of prelaat, die zich niet beijverd heeft, mij manschappen te leveren; geen stad in mijn rijksgebied, die er geen prijs op heeft gesteld, dat haar poorters met mij zouden uittrekken. Zaagt gij ooit schooner of talrijker leger? Wat vreest gij dus voor mij?’

‘Ik weet het niet,’ zuchtte Elisabeth, ‘maar mijn hart wordt bekneld van een angst, dien ik niet uit kan spreken.... God geleide u,’ besloot zij eindelijk, zich geweld aandoende, ‘en voere u behouden tot mij en onzen kleinen Floris terug.’

Hij steeg op en reed heen aan de spits van zijn krijgers, hoog te paard gezeten in het blinkende gulden harnas, voor de borst met den zwarten rijksadelaar en den rooden leeuw van Holland versierd. Inderdaad was het een schitterend leger, waarover hij gebood, en sierlijk ontplooide het zijn gelederen in het heldere licht van den frisschen winterdag.

Dank aan het vriezende weer, kon het ondanks de korte dagen, toch flinke dagreizen maken en weldra lag de stad, waar de koning zijn beminde gemalin en zoon had achtergelaten, mijlenver achter hem.

Menigmaal, terwijl hij lustig voorttrok naar zijn erflanden, zweefden zijn gedachten terug naar Elisabeth en Floris en bleven verwijlen in het gezellige huisvertrek, bij het wiegje aan den hoek van den haard. Dan bracht hij zich te binnen hoe angstig Elisabeth te moede was bij het pijnlijk afscheid en voelde hij zich zelf door een bang gevoel van naderend onheil beklemd. Maar met mannelijke beradenheid poogde hij dan die telkens opkomende bezorgdheid te onderdrukken. Nog weinige weken immers en hij zou Elisabeth terugzien, zijn Floris aan het hart drukken. Elke dagreize bracht hem nader tot het doel van den tocht. En was die volbracht, dan wachtte hem weldra een andere reize, de tocht naar Rome, waarop Elisabeth met den kleinen Floris hem vergezellen zou.

Nu reeds zou Elisabeth een voorgevoel smaken van dien blijden zegetocht als zij de schitterende kroonjuweelen in het slot Trifels beschouwde.

Terwijl hij, door deze hoopvolle gedachten beziggehouden, aan de spits zijner troepen voorttrok, werd hij plotseling in die aangename overpeinzingen gestoord door een bode, die het leger in vliegenden ren achterop kwam gereden.

‘Wat nieuws brengt gij van de koningin?’ was het eerste woord, waarmee de koning de eerbiedige plichtplegingen afsneed, die de bode, nog ademloos van den rit, als inleiding tot zijn boodschap meende te moeten maken.

‘Geen verblijdende tijding, heer koning,’ hernam deze, door 's konings onstuimige onderbreking eenigszins uit het veld geslagen. Maar toen hij zag hoe de vorst op die woorden verbleekte en hem met angstige blikken de woorden uit den mond staarde, liet hij er onmiddellijk op volgen:

‘Verontrust u niet, de koningin is reeds weer in veiligheid.’

‘In veiligheid? Wat is er dan met haar gebeurd?’

‘Toen de koningin, vergezeld van den graaf van Waldeck, uitreed ter bezichtiging van het slot Trifels, werd zij met haar gevolg op den heirweg bij Edisheim plotseling door een roofridder met macht van gewapende mannen overvallen, opgelicht en naar zijn slot gevoerd...’

‘Wat zegt gij daar?’ riep de koning, in opvlammenden toorn zijn zwaard uit de scheede trekkend.

‘De koningin is thans weer in veiligheid,’ haastte zich de bode er bij te voegen. ‘De lieden van Worms zijn onmiddellijk opgetrokken om haar te bevrijden. Paltsgraaf Lodewijk, graaf Frederik van Leiningen, Philips van Hohenstein, Philips van Falkenstein en Werner van Bolland stelden zich aan hun spits. Ook Ments en Oppenheim zonden op het eerste bericht hun mannen van wapenen. Zoo moest de roover zich en zijn buit onmiddellijk overgeven. Hij is thans te Worms in hechtenis; de Wormsers zouden hem verscheurd hebben; maar de stadsraad besloot dat hij in den kerker het vonnis zou afwachten, dat de koning zelf bij zijn terugkomst over hem zou uitspreken.’

‘Bij het kruis, dat vonnis zal niet licht zijn!... Doch hoe gaat het met de koningin?’

‘Schrik en angst hebben haar natuurlijk geweldig aangegrepen; maar thans is zij gelukkig hersteld. Zij heeft mij opgedragen u omtrent haar toestand volkomen gerust te stellen en u haar eerbiedenis en hartelijke groeten over te brengen. Zij wenscht u een gezegenden tocht en spoedigen behouden terugkeer.’

‘Als de ondernomen ijstocht uitstel toeliet, ijlde ik onmiddellijk terug,’ sprak de koning, in gedachten tot zich zelven; ‘maar die moet nu zonder verwijl worden doorgezet, of al de toebereidselen zijn vergeefs gemaakt en weer ontgaat mij voor een heel jaar de gelegenheid om die vermaledijde Westfriezen voorgoed te bedwingen.... Gij verzekert dat de koningin volkomen veilig en gezond is?’ ging hij tot den bode voort.

‘Zooals ik zeide, heer koning, de koningin heeft mij opgedragen, u uitdrukkelijk te verzoeken, u om harentwil niet te verontrusten of op te houden. Wel verlangt zij vurig uw terugkeer, maar wenscht dat het geval in niets uw krijgsplannen moge verstoren....’

‘Gij hebt mij den naam van den onverlaat nog niet genoemd, die het gewaagd heeft de hand naar de koningin uit te steken.’

‘Hij heet Herman van Rittberg....’

‘Herman van Rittberg! Ha, dat had ik moeten raden! Niemand dan die duivel kon het waagstuk bestaan hebben, op klaarlichten dag de koningin aan te randen, midden in het brandpunt van het Rijnsch Verbond, dat gezworen heeft den laatsten roofridder uit te roeien. Maar hij is in boeien, zegt gij?’

‘Te Worms zit hij in den kerker, en mag zich nog gelukkig rekenen dat muren en tralies hem beschutten voor de woede van het volk, dat hem aan stukken zou rijten.’

‘Rittberg eindelijk gevangen, de booswicht, dien ik nu bijna tien jaar vruchteloos opspoor,’ ging de koning bij zich zelven voort en er tintelde voldoening in zijn oog. ‘Waarlijk dat bericht zou mij haast reden geven, mij over zijn onbeschaamden aanslag te verheugen. Mij dunkt, de zekerheid, dat haar belager eindelijk in onze handen is, moet de koningin ruimschoots den doorgestanen schrik vergoed hebben. Rittberg ons! Ten slotte brengt gij toch nog goede tijding, ongeluksbode!’

Opgetogen over die gelukkige vangst, liet de koning nu zijn vertrouwdste raadslieden en wapenmakkers bij zich roepen, om met hen te beraadslagen over hetgeen hem te doen stond: naar Worms terugkeeren of den ijstocht doorzetten. De bode moest alles nog eens in bijzonderheden herhalen, en toen werd tot het laatste besloten. Nu de koningin weer in veiligheid en de roofridder gevat was, terwijl bovendien het gansche land blijkbaar gereed stond, elke verstoring van de eindelijk met zooveel moeite gevestigde orde en rust met vereende kracht te onderdrukken, scheen niets aan den Rijn de tegenwoordigheid des konings te vereischen. Juist de onmiddellijke tuchtiging van den booswicht bewees dat het nieuw gestichte verbond der Rijnsteden aan zijn doel beantwoordde en 's konings oogmerk, de verzekering van orde en veiligheid bereikt was¹⁾. Daarentegen kon de ijstocht geen uitstel lijden. Men was in December; het vriezende weer scheen te zullen aanhouden; tegen dat men in Westfriesland zou aangekomen zijn, zou de vorst daar ongetwijfeld alle meren en plassen tot een vasten ijsvloer hebben gehard, waarover het leger veilig kon voorttrekken om de oproerigen tot in hun afgelegenste schuilhoeken te achtervolgen.

De koning zette dus zijn tocht voort en kwam weldra te Utrecht, de stad, die herhaaldelijk zijn vorstelijke mildheid had mogen ondervinden, die hem uit erkentelijkheid voor

1) Haeberlin.

1) Otto Hintze zegt in zijn werk ‘Das Königtum Wilhelms von Holland’; Men heeft dit feit (den aanslag op de koningin) met voorliefde voorgesteld als een bewijs, hoe jammerlijk het toch in zijn besten tijd met koning Willems gezag geschapen stond.... Het vormt slechts een illustratie tot die discrimina viarum, waarvan de stichtingsoorkonde van het Rijnsch Verbond spreekt. En de algemeene beweging daartegen van de naburige heeren en steden bewijst zeker meer voor het toenmalig gezag des konings, dan de drieste daad van een enkele daart egen. Overigens is de koningin in die streken gebleven [een bewijs dat het er volkomen veilig was].

[p. 396]

droeve dageraad, naar de schilderij van alice marie thérèse eckermans.

[p. 397]

zijn gunsten het eereburgerschap had aangeboden, en waar hij dan ook door de heele bevolking met warme toejuichingen werd begroet.

Door de geestelijkheid en de vroedschap met groote praal ontvangen, liet de koning zich naar de kapel van St. Joris in het noorderportaal der St.-Mariakerk brengen om er zijn devotie te verrichten jegens den machtigen schutspatroon der christen strijders. Eerbiedig knielde bij neer in het heiligdom, dat reeds door zijn voorzaat graaf Floris III rijkelijk was begiftigd, dankte God voor de behaalde overwinningen en smeekte zijn onmisbaren zegen af over den nieuwen tocht. Daarop schonk hij een rijke gave tot nieuwe opluistering van het vereerde heiligdom en onderhield zich nog eenigen tijd met de hooge geestelijke en wereldlijke heeren der stad, die hem omringden.

Een geestdriftige volksmenigte verdrong zich buiten het portaal in de straat om den beminden vorst, die opnieuw zijn bijzondere welwillendheid voor de aloude bisschopsstad had getoond, te zien en toe te juichen.

Plotseling, terwijl de koning nog met de prelaten en raadsheeren in gesprek was, vliegt er een zware steen, door een onbekende hand toegeworpen, het portaal in, strijkt den koning rakelings langs het hoofd en ketst, een paar schreden van hem af, op de zerken van den vloer neer.

Een oogenblik staan allen sprakeloos van ontzetting. Maar de koning, verbleekend van toorn, raapt den steen op, weegt hem op de hand en spreekt, schijnbaar kalm, maar inwendig trillende van verontwaardiging, de verschrikte kanunniken en raadsheeren toe:

‘Heb ik dit aan de burgeren van Utrecht verdiend, dat ze mij aldus met een steen zoeken te vermoorden? Is dit de vergelding voor het goed, dat ik hun tot hiertoe bewezen heb, voor de trouw, waarmee ik mij steeds als hun medeburger heb gedragen, voor den ijver waarmee ik hun vijanden ben te keer gegaan; voor het gevaar, de moeite en de kosten, die ik, om hen te verdedigen, niet heb ontzien? Maar,’ voegde hij er bij, en zijn stem verhief zich onder het aanzwellen van zijn toorn, als de bruisende vloed onder het opstuwen van den orkaan, ‘maar, zoo waar God en St. Joris leven, binnen jaar en dag zal ik deze majesteitschennis bloedig wreken.’

Zijn fonkelend oog weidde nog even rond in den van schrik verstomden kring. Daarop trad hij naar buiten; de prelaten, de raadsheeren, tot bezinning komende, wilden hem nog met verwarde betuigingen van leedwezen, met verlegen gestamelde verontschuldigingen terughouden. Hij sloeg er geen acht op. Met trots opgericht hoofd en vergramden blik stapte hij zonder omzien door de menigte heen, wie

zigeunerkamp.

[p. 398]

de juichkreet op de lippen verstomde bij den aanblik van zijn rechtmatigen toorn. Hij steeg, zonder verder een woord te spreken, te paard, wenkte zijn volgelingen en reed met hen regelrecht de stad uit, waar hij, tot loon voor zijn koninklijke mildheid, met zoo grievenden smaad was bejegend.

In zijn legerkamp buiten de poort aangekomen, gebood hij onmiddellijk het kamp op te breken en den aftocht te blazen. Nog geen uur later was hij met zijn leger op weg naar Holland en trok recht naar Leiden, waar hij op den vaderlijken burcht door gravin Machteld en zijn broeder Floris met blijdschap werd verwelkomd.

Hoe versteld stonden beiden echter, toen zij uit Willems eigen mond vernamen aan welken aanslag de koningin had blootgestaan en aan welk schrikkelijk gevaar de koning zelf zoo pas ontsnapt was.

De onstuimige Floris vloog driftig op, maar de zachtaardige gravin Machteld schudde treurig het hoofd.

‘Altijd nieuwe gevaren, overal loerende vijanden,’ zuchtte zij. ‘En nauwelijks zijt ge den een ontkomen, of ge gaat weer den ander tarten. O ik sidder, als ik aan den ijstocht denk, dien ge nu weer zult ondernemen.’

‘Gij spreekt als Elisabeth, vrouw moeder,’ hernam de koning. ‘Gij vrouwen zijt allen dezelfde....’

‘Behalve Zwarte Griet,’ wierp Floris er tusschen.

‘Wier strijdlust nu intusschen wel bekoeld zal zijn,’ zei de koning. ‘Maar,’ ging hij tot zijn moeder voort, ‘wat spreekt ge van gevaren zoeken en vijanden tarten? Ik tart niemand tot vijandschap, maar streef immer naar vrede en verzoening. Is het mijn schuld, dat mijn beste bedoelingen worden miskend? Als mijn rustige en vreedzame onderzaten zooals die van Kennemerland gestadig worden verontrust en bestookt door teugellooze woestelingen als de Westfriezen, ben ik dan niet als een goed landsheer verplicht, hen tegen die aanvallen en rooverijen te beschutten? En waar, gelijk te Utrecht, zoo smadelijk in mijn persoon de hoogheid des Rijks, de majesteit van het gezag wordt aangerand, moet ik daar dat geschonden gezag niet wreken? Waartoe anders is mij van Godswege het zwaard in de hand gegeven? Te Utrecht zal men dan ook weten, dat de koning zich niet straffeloos laat beleedigen.’

‘Gij zult hun natuurlijk den oorlog aanzeggen?’ vroeg jonker Floris.

‘Tenzij ze mij den misdadiger in handen kunnen leveren, gewis!’

‘Den oorlog, altijd den oorlog,’ zuchtte in stilte de gravin, maar durfde toch niet luide meer tegen de krijgsplannen van haar zoon opkomen. Zij wist, dat hij alleen aan zijn plicht gehoorzaamde en niets liever verlangde dan genade in plaats van geweld te kunnen gebruiken, als hem maar rechtmatige voldoening gegeven werd.

De voldoening echter, die hij begeerde, de uitlevering van den misdadiger, kon hem niet gegeven worden. Te Utrecht verkeerde men daaromtrent in de grootste verslagenheid. Wie was de onverlaat, die door zijn onbeschaamde aanranding des konings rechtmatige gramschap over de stad had afgetrokken? Niemand wist het te zeggen. Niemand had gezien wie den steen geworpen had; de dader was in het gedrang spoorloos verdwenen. Tevergeefs hadden de dienaren van het gerecht de gansche stad afgeloopen; tevergeefs alle schuilhoeken doorzocht, alle herbergen doorsnuffeld, waar zich vreemdelingen ophielden. Want het stond vast bij den raad en de gansche burgerij, dat geen stadgenoot die gruwzame majesteitsschennis had gepleegd.

Maar nergens werd het minste spoor van den dader ontdekt. Waar men ook kwam, overal werd met verontwaardiging wraak en wee geroepen over den gruwzamen aanslag, maar niemand wist eenige aanwijzing te doen omtrent den dader, die de gansche burgerij van de hoogste opgetogenheid plotseling in de diepste verslagenheid had gedompeld.

Daar kwam, gelijk men verwacht had, de oorlogsverklaring des konings.

Geen anderen uitweg ziende, besloot de vroedschap, gezanten naar Holland te zenden om den vergramden vorst te verbidden. Maar de koning meende zich, voor het oogenblik althans, onverbiddelijk te moeten toonen.

Streng en kortaf klonk zijn antwoord:

‘Den misdadiger mij in handen geleverd of de stad het onderstboven gekeerd.’

En daarmee konden de gezanten onverrichter zake aftrekken, terwijl de koning zich opmaakte tot zijn ijstocht tegen de Westfriezen.

(Wordt vervolgd.)