De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 15

De electriciteit in huis.

‘Alles gaat tegenwoordig met stoom,’ heeft het lang geheeten; spoedig zal die uitdrukking moeten veranderd worden in: ‘alles gaat met electriciteit.’ Want verbazend zijn inderdaad de vorderingen, in de laatste jaren gemaakt door de electrotechniek, die bezig is overal gas en stoom te verdringen.

In de groote steden is iedereen tegenwoordig in staat, voor zijn huiselijk gerief van de nieuwe vindingen der electrotechniek partij te trekken. De electrische inrichtingen toch, die ten behoeve van de straatverlichting in de meeste groote steden worden aangetroffen, voeren langs haar kabels den electrischen stroom de heele stad door, ja tot ver buiten haar grenzen. Het is alleen noodig zijn huis bij die geleidingen te laten aansluiten.

Maar ook plaatsen, die zich in geen open bare electrische inrichtingen verheugen, ook de bewoners van een eenzaam buitenhuis bij voorbeeld kunnen zich de noodige stroomen bezorgen, als zij zich maar van de gemakkelijke, hoewel altijd nog wat dure accumulators bedienen.

Accumulators of opzamelaars heeten die tooverkastjes, die de natuurkundigen ons bezorgd hebben en waarin electriciteit kan opgezameld en bewaard worden. Men zou ze bij potten met ingemaakte electriciteit kunnen vergelijken.

Van tijd tot tijd moeten die inmaakbussen natuurlijk weer gevuld worden. Zoo bij voorbeeld krijgen de bewoners der verschillende villa's in de voorsteden van Weenen door middel van een opzettelijk daartoe ingerichten batterijwagen van een electriciteit-inrichting in

[p. 348]

de roomsch-koning: Terwijl hij met de linkerhand de snaren tokkelde, hield hij de rechter vrij voor de gebaren.

[p. 349]

de stad geregeld hun nieuwgevulde accumulatoren in ruil voor de uitgeputte thuis.

electrisch verlicht horlogekastje.

Aanvankelijk waren het de fijnere eigenschappen van de electriciteit, b.v. haar onvergelijkelijke snelheid, die door de mannen der wetenschap ten gerieve der menschheid werden aangewend. Eerst later ontdekte zij de geweldige vermogens, die in deze natuurkracht sluimeren en voedde de jonge reuzin op tot een gewillige dienstmaagd, die ook het zwaarste werk verricht.

De groote snelheid maakt de electriciteit vooral geschikt tot het overbrengen van nieuwstijdingen; en tot dit doel meldde zij zich ook het eerst in onze woningen aan. Ieder kent thans het kleine knopje, dat bij een lichten vingerdruk de schellen doet overgaan, die den gast aankondigen of den bediende binnenroepen. Nog eenvoudiger heeft de electrische telephoon ons het verkeer met de onderscheiden huisgenooten gemaakt. Men heeft daar kleine toestellen voorbedacht, die er ook uiterlijk sierlijk uitzien en een bevallig sieraad vormen aan den wand, op de werktafel of aan het buffet.

electrische friseertang.

In het openbaar telephoonverkeer bedient men zich, zooals men weet, van tusschenstaties om de noodige verbindingen te krijgen. Voor het gebruik in huis heeft men de eigenaardige toestelletjes, die door een hefboom, over cijfers loopende, die met de onderscheiden kamers correspondeeren, de gewenschte verbindingen zelfstandig bewerkstelligen.

Eerst met de uitvinding der gloeilamp echter veroverde de electriciteit voorgoed het huis. Haar schoon helder licht overtreft in elk opzicht alle lichtsoorten, die door verbranding verkregen worden. Onvermijdelijk zijn bij voorbeeld met de gasen petroleumverlichting de verbrandingsgassen verbonden, die de lucht bederven, haar warmtegraad verhoogen en op het menschelijk organisme een nadeeligen invloed uitoefenen. Alleen de electrische gloeilamp verschaft zonder noemenswaard bijproduct enkel wat van haar verlangd wordt: licht.

In de laatste jaren werden ook booglampen, die haar overgroote lichtmassa tot dusver enkel over straten, pleinen en in ruime zalen uitspreidden, in zoo kleine afmetingen vervaardigd, dat zij ook voor huiselijk gebruik geschikt zijn. Daarmee beginnen zij mee te dingen in den wedstrijd om de beste en - wat ook van niet gering belang is - de goedkoopste soort van verlichting.

Maar niet alleen helder en gezond, ook bijzonder makkelijk is het electrisch licht; ook hier is toch maar de druk op een knopje voldoende om een vertrek met licht te overstroomen. Het lucifertje is, zooals verder nog meermalen blijken zal, bij de electrische huisinrichting een factor, waarmee niet meer hoeft gerekend te worden.

De oogenblikkelijke gehoorzaamheid, waarmee het electrisch licht op onze wenken vliegt, heeft tot een aantal verrassende toepassingen geleid. Vooreerst is in de tijdelijke nachtelijke verlichting van portaal en trap op verschillende wijzen voorzien. Die verlichting hoeft natuurlijk niet langer te duren dan tot het oogenblik, waarop de bewoner, die in het donker thuis komt, zijn kamer bereikt heeft. Welnu, hij kan zich die gemakkelijk verschaffen door op een knopje te drukken, dat in de onmiddellijke nabijheid van de huisdeur is aangebracht.

Nog doelmatiger inrichtingen zijn door de rusteloos voortschrijdende electrotechniek bedacht. Men heeft er bij voorbeeld, waarbij alleen het openen van de deur de lampen vanzelf ontsteekt. Na een minuut of vijf sluit de stroom zich dan van zelf weer af ook.

Zoo heeft men ook horlogekastjes, van electrisch licht voorzien, die ons veroorloven, zonder een lucifer aan te strijken, midden in den nacht te zien hoe laat het is.

Al deze inrichtingen zijn al sedert jaren meer of minder beproefd en tamelijk algemeen bekend. Betrekkelijk nieuw daarentegen is het aanwenden van electriciteit tot het stoken en koken.

Bijna alle lichtbronnen, waarvan men zich sedert den tijd onzer voorvaderen en ook nu nog bedient, zijn te gelijk ook warmtebronnen. Zoo wordt bij voorbeeld het lichtgas ook met bijval tot koken en stoken gebruikt. In zulke gevallen moet de kracht van de vlam zooveel mogelijk in hitte omgezet worden. In hoe hooger mate dit het geval is, hoe voordeeliger men stookt.

Van alle natuurkrachten, die onze aarde aanbiedt, is er geen, die zich zoo tot alles laat gebruiken als de electriciteit; zij voldoet om zoo te zeggen aan elken eisch, dien wij haar stellen. Wenschen wij licht te hebben, dan kunnen wij den electrischen stroom, die te onzer beschikking staat, in licht omzetten, hebben wij zijn verwarming noodig, dan verschijnt hij in nieuwe gedaante als warmte. Dat zijn, zooals men gemakkelijk inziet, buitengewoon geriefelijke eigenschappen.

Wanneer dan ook op het oogenblik nog de meening heerscht, dat electrische verwarming te duur uitkomt, ligt dat enkel hieraan, dat de maatschappijen, die ze leveren, wegens het gering aantal deelnemers nog te hooge prijzen moeten vorderen. Dat zal vanzelf veranderen, naarmate het getal aansluitingen toeneemt. En dit is op den duur wel te verwachten, als men nagaat, dat bij electrische verwarming alle rook, roet of onaangename brandlucht uit het huis verbannen wordt, terwijl het omslachtig en onzindelijk gemorrel aan kachels eenvoudig door een lichten handgreep vervangen wordt.

electrische sigarenaansteker.

Maar hoe kan men nu het best de electriciteit in warmte omscheppen? Die vraag werd al voor een halve eeuw door de natuurkundigen beantwoord. Wordt een electrische stroom door draden geleid, dan worden die, als de stroom sterk genoeg is, verhit tot witgloeiend toe. De oorzaak van die verhoogde temperatuur ligt in den tegenstand, dien de draad den stroom in zijn vaart biedt. De grootte van dien tegenstand hangt weer af van de zelfstandigheid van den draad en van zijn dikte. In de vrije lucht zou een witgloeiend verhitte draad spoedig ontbranden. Daarom heeft men hem bij electrische gloeilampen in een luchtledig gemaakte glazen peer geplaatst; en zoo ontwikkelt hij licht zonder te verbranden.

Om alleen warmte-effect te verkrijgen moet men den stroom door zulke lichamen leiden, waarin hij niet tot lichten komen kan. Dit is het geval in de electrische verwarmings-platen, die wij bij de electrische verwarmingsen kooktoestellen in alle vormen aantreffen.

Die electrische verwarmingsplaten worden meestal op de volgende wijze verkregen. Een gegoten ijzeren plaat wordt met een zeer zware email-laag overdekt, waarin de stroomdraden verborgen zijn, die men, om des te sterker werking te verkrijgen, zoo dicht mogelijk als spiralen in elkaar gekronkeld heeft. De heele toestel wordt ten slotte met een dek-email be-

[p. 350]

streken. Dat klinkt heel eenvoudig en toch heeft de vervaardiging dezer verwarmingsplaten den fabrikanten heel wat hoofdbreken gekost.

Zooals algemeen bekend is, zetten de lichamen zich bij verwarming uit en wel naar gelang van hun soort op heel onderscheiden wijze. Het is alzoo noodig een email te bereiden, dat zich gelijkmatig uitzet met de daarin verborgen draden; gebeurt dat niet, dan springen de draden binnen in de verwarmingsplaat. Het vervaardigen der geëmailleerde platen geldt dus voor een bijzondere kunst, die door de fabrikanten streng geheim gehouden wordt.

Kent men de samenstelling der verwarmingsplaten, dan is het licht te begrijpen hoe de electrische stroom warmte voortbrengt. De draden binnen die platen kunnen niet gloeiend worden omdat zij voortdurend hun hitte aan het omringende email afgeven.

Zeer practische electrische kachels werden het eerst in Engeland vervaardigd. Zij bestaan uit verscheidene verwarmingsplaten, die aan de electrische geleiding aangesloten zijn. Door een handgreep kan de stroom er in geleid, maar tegelijk ook zoo geregeld worden dat de kamertemperatuur op elke verlangde hoogte blijft.

Om een gemiddelde kamerwarmte van zoo wat 15 graden Celsius te verkrijgen, moeten de verwarmingsplaten een temperatuur aannemen tusschen 100 en 130 graden van de honderddeelige schaal. De verwarming van een vertrek van ongeveer 30 kubieke meter ruimte komt dan bij de tegenwoordige electriciteitsprijzen zoo wat op twaalf cents per uur.

Een aantal voorwerpen van dagelijksch gebruik en weelde, die men in de salons, werk-, slaap- en toiletkamers aantreft, zijn tegenwoordig electrisch ingericht en onderscheiden zich door smaakvollen uiterlijken vorm.

Een aardig voorbeeld hiervan levert de electrische sigarenaansteker op. Hij hangt of aan den muur of staat op een klein metalen tafeltje. De ophangtoestel of het tafeltje behooren tot de geleiding. Vat men den sigarenaansteker op, dan ontstaat de stroom van zelf en doet het voorste eind rood gloeien. Dit gloeivlak wordt meestal van asbest gemaakt, dat met platinadraden doorvlochten is.

Voor de dames zijn vooral de voorwerpen belangrijk, die ten gebruike in de toiletkamer bedacht zijn. Zoo heeft men vooreerst de electrische friseerinrichting. Deze bestaat uit een kleine kachel, die van binnen verscheidene verwarmingsplaten bevat. Door openingen kunnen tangen, krulijzers enz. gestoken en zoodoende op de verlangde temperatuur gebracht worden. Er zijn ook friseertangen, waarin de stroom rechtstreeks geleid wordt en die dus onder het gebruik niet koud worden.

Het toppunt van gemak en gerief wordt in de badkamer stellig door den electrischen waterwarmer bereikt. Hij staat rechtstreeks met de waterleiding in verbinding en houdt de vloeistof duurzaam op een gemiddelde temperatuur van 30 graden. Daar men het watervat zoo groot kan nemen als men wil, is men in staat het water steeds op de temperatuur te brengen, die men voor een bad verlangt.

Het langst heeft zich in de moderne huishouding de keuken tegen de invoering der electrische kracht verzet. De electrische toestellen tot het koken, zieden en braden bestaan natuurlijk hoofdzakelijk uit de beschreven verwarmingsplaten. Zij onderscheiden zich van elkander alleen hierdoor, dat de warmtegraden, die zij kunnen aannemen, verschillen naar gelang van de doeleinden, waaraan die toestellen onderscheidenlijk hebben te beantwoorden. Om voedingsmiddelen te roosten of te bakken is bij voorbeeld een gemiddelde temperatuur van 200 graden Celsius noodig. Juist nu voor dat roosten, braden en bakken, derhalve voor de bereiding van vaste voedingsmiddelen heeft zich de electriciteit als bijzonder voordeelig getoond. Electrische braadpannen, bakovens en vleeschroosters worden reeds in alle mogelijke grootten vervaardigd.

Merkwaardig vooral zijn de electrische bakovens. Men heeft die zoo ingericht dat de kok het geheel in de hand heeft, een temperatuur van tusschen 130 en 290 graden te verkrijgen en naar believen te behouden. Op welke wijze een zoo nauwkeurige en bestendige temperatuur regeling op de ontwikkeling der kookkunst van invloed kan zijn, dat is een vraag, die de lezeressen der Illustratie beter zullen weten te beantwoorden dan wij.

In Engeland werden onlangs electrische kookhaarden vervaardigd, die alles in zich vereenigen wat de kookkunst vereischt en die dan ook met voorliefde in de kookscholen gebruikt worden.

Ook uit de electrische keuken zijn al die onaangenaamheden verbannen, welke het den kok of de keukenmeid soms zoo lastig kunnen maken. Afgezien van den prijs der electriciteit, die afhangt van het getal aansluitingen, komt het gebruik van den electrischen stroom voor keukendoeleinden veel zuiniger uit dan dat van het open haardvuur. Bij dit laatste toch worden voor het tegenwoordig zoo geliefde roosten maar twee ten honderd van het haardvuur daartoe aangewend; de rest gaat den schoorsteen in of doorstraalt als hinderlijke warmte de keuken en belendende vertrekken.

Veel grooter moeilijkheden heeft den mannen van het vak de vervaardiging van electrische kooktoestellen ter bereiding van vloeibare spijzen veroorzaakt. Maar ook in de vervaardiging daarvan zijn zij ten slotte geslaagd. Om een liter water aan de kook te brengen heeft men nog voor geen anderhalven cent stroom noodig.

Voor den gelukkige, die niet op een dubbeltje hoeft te zien, en die dus alleen naar zijn gemak heeft te vragen, zijn alle mogelijke kookinrichtingen verkrijgbaar. In de sierlijke en fijnste afwerking stellen de fabrikanten de electrische koffiekan, trekpot en eierkoker, de electrisch verwarmde borden en tafelkomforen tot zijn beschikking.

In ieder huis, waar electrische geleidingen zijn aangelegd, kan men zonder veel kosten het electrische strijkijzer invoeren. Dit overtreft inderdaad al zijn mededingers en komt niet duurder uit dan het gewone strijken met gloeiend gemaakte bouten. De verwarmingsplaten, waarmee het electrische strijkijzer gevuld wordt, ontvangen den stroom rechtstreeks door een dunnen kabel, die met een electrische lamp verbonden wordt. De temperatuur van het ijzer blijft dus steeds gelijkmatig en de strijkster hoeft derhalve geen oogenblik haar werk te onderbreken. Overigens zijn ook bijzonder voor kleermakers of hoedenmakers ingerichte electrische ijzers verkrijgbaar.

Onze gravure biedt een kijkje in een electrische strijkkamer. Van de zoldering, waar de geleidingen langs loopen, hangen draden af, die rechtstreeks aan de strijkijzers kunnen verbonden worden, waardoor de ijzers onmiddellijk worden verwarmd. Dergelijke electrische strijkkamers vindt men tegenwoordig veel in de schouwburgen, zooals b.v. den koninklijken hofschouwburg te Berlijn, in groote hotels en dergelijke inrichtingen. Daar bij deze manier van strijken hoegenaamd geen brandgevaar bestaat, is zij vooral geschikt voor meisjes-pensionaten, waar evenals in de kleedkamers der schouwburgen veel licht brandbare kleedjes van mousseline of dergelijke dunne stoffen gestreken moeten worden.

Het toppunt van den vooruitgang der electrotechniek werd bereikt, toen Werner von Siemens aantoonde, dat de electriciteit ook in staat was machinen in beweging te brengen. De electrische trams, die thans in de groote steden langs de huizen snorren, zijn het oudste en ook het belangrijkste voorbeeld van deze beweegkracht. In elke electrische machine heeft men naar gelang van de bestemming een grooter of kleiner toestel, die de motor heet. Hij bestaat uit een vast en een beweeglijk deel. Zoodra de stroom door het vaste deel gaat, dan draait het beweeglijke deel, het ‘anker,’ met groote kracht rond en die beweging wordt overgebracht op een machine; die het eigenlijk gevorderde werk doet.

Verbindt men bij voorbeeld zoo'n electromotor aan een naaimachine, dan loopt die vanzelf, zonder dat de naaister er zich voor hoeft in te spannen. Op dezelfde wijze kan de electromotor worden aangewend tot het draaien van den koffiemolen, het bewegen van den stamper in den vijzel en dergelijke huiselijke werkzaamheden meer,

Op grooter schaal werden kortelings die motoren aangewend tot het op en neer bewegen van liften, hetzij om vaatwerk en spijzen van de keuken naar de eetzaal en omgekeerd, hetzij om personen van de eene verdieping naar de andere te vervoeren.

Zoo menigvuldig al zijn de toepassingen der electriciteit in huis! Zoodra de prijzen maar lager worden, zullen zij ter beschikking komen van de ruimste volkskringen, onze huizen gezelliger maken en den huiselijken arbeid verlichten. Dat dit in de naaste toekomst het geval zal zijn, daarvoor staat de vooruitstrevende geest, die in de techniek gevaren is en haar tot telkens hooger vlucht aandrijft, ons borg.