De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 15

De Roomsch-Koning,
door J.R. van der Lans.

XII.
Het beleg van Aken.

Het leger voor Aken was reeds tot tweehonderdduizend krijgers aangegroeid, die dagelijks nauwer de veege stad omsingelden en haar uitgemergelde bezetting geen uur van den dag of van den nacht rust lieten.

Uit alle Duitsche landen waren de mannen toegestroomd, die, met het kruis geteekend, onder de banieren van den nieuwen Roomsch-koning tegen den aanhang van den schandekeizer wilden ten strijde trekken. Het gold hier toch een heiligen oorlog, en wie daaraan deelnam, verwierf dezelfde geestelijke verdiensten alsof hij ter kruisvaart toog tegen de Saracenen.

In Holland en Friesland waren tal van edellieden, poorters en dorpers, die bij de jongste kruisprediking de gelofte hadden afgelegd, naar het Heilig Land te trekken om daar de Christenen uit de slavernij der ongeloovigen te bevrijden. Door tusschenkomst van den kardinaallegaat verkreeg de koning, dat de H. Vader hun toestond, in plaats van den verren tocht naar het Oosten te maken, aan de belegering van Aken deel te nemen. En nu kwamen talrijke scharen van Hollanders en Friezen zijn gelederen versterken.

Eenmaal verscheen een gansche troep weluitgeruste Friesche krijgers in het kamp. Hun aanvoerder, een edelman in de volle kracht der mannelijke jaren, verzocht tot den koning toegelaten te worden.

‘Heer koning,’ riep hij uit, zich voor graaf Willem nederwerpend, ‘ik en de mannen, die mij volgen, hebben eens onder uw roemrijken grootvader gestreden, toen hij het sterke Damiate bemachtigde. Mij heeft hij met eigen hand tot ridder geslagen. Vergun mij thans, u, zijn waardigen nazaat, den steun van onze wapenen aan te bieden tot verovering van Aken.’

‘Wees welkom voor Aken, wakkere mannen,’ dus begroette hem de koning. ‘Hebt gij mijn zaligen grootvader Damiate helpen winnen, dan zult ge mij zeker de poorten van Aken openen. Hoe is uw naam, edele ridder?’ vroeg hij aan den aanvoerder.

‘Okko Garvema,’ hernam deze met fier opgeheven hoofd.

‘Okko Garvema, die op zijn Santa Maria het torengevaarte vooruit den Nijl opzeilde?’ vroeg de koning verrast.

‘Dezelfde,’ hernam Okko Garvema met een glimlach van hooge voldoening. ‘Uw roemrijke grootvader schonk mij dit schild: de gouden palm op het azuren veld.’

‘Ik weet het: honderdmaal heb ik als kind de geschiedenis der verovering van Damiate hooren verhalen... Hier zal geen drijvende toren noodig zijn,’ liet hij er schertsend op volgen, ‘hier vallen geen uitgespannen ketenen door te zeilen; maar het schrander beleid en de stoere moed der Friezen zullen hier niet minder te stade komen. Met vreugde heet ik u en uw mannen welkom in onze gelederen, heer Garvema. Hier wordt geen mindere strijd gestreden dan voor Damiate: ook hier gaat het om de eere des kruises. En heeft mijn zalige grootvader uw diensten vorstelijk weten te loonen, reken er op, dat ik in erkentelijkheid voor grave Willem I niet wensch onder te doen.’

Al spoedig vonden de Friezen gelegenheid hun ouden roep van dapperheid opnieuw te toonen. Ten noorden der stad was een opwaarts glooiende vlakte, die voor de belegeraars een allergunstigsten post opleverde. Tot dusver hadden de belegerden hun echter steeds belet, dien post te bezetten. De Friezen namen op zich hem te bemachtigen en vielen er met onstuimige kracht op aan. Tot driemaal toe braken de belegerden de poort uit om hen terug te slaan, maar ondanks al het geweld van hun aanval weken de onverzettelijke Friezen geen voet terug: het veld werd genomen en verschanst.

Ook een andere sterkte, in het gezicht van een der poorten gelegen en die niemand te voren had durven aantasten, werd gelukkig door hen vermeesterd.

Nu was de stad van alle zijden zoo dicht ingesloten, dat er niemand uit noch in kon en alle toevoer was afgesneden.

Zoodra z[i]ch maar een verdediger zonder bedekking op de wallen vertoonde, werd hij onbarmhartig neergeschoten of met het zwaard afgemaakt.

Tevergeefs had koning Willem, in zijn begeerte om het leven der burgers te sparen, hun keer op keer zijn genade laten aanbieden, wanneer zij maar tot overgave der stad wilden besluiten. Met spot en hoon werden die minnelijke voorstellen telkens afgewezen. De Akenaars hoopten namelijk altijd nog op ontzet, hun door herhaalde brieven van Frederik en Koenraad toegezegd, om hen tot den uitersten tegenweer te prikkelen.

Zoo moest de koning het beleg dus wel met alle kracht voortzetten. In het begin had hij er zich toe bepaald, den toevoer van levensmiddelen naar de stad af te snijden, ten einde ze door uithongering tot overgave te dwingen. Maar hoe nijpend het gebrek ook bezetting en burgers kwelde, hoe fel het scherpe zwaard van den honger ook binnen de muren woedde, zij bleven hardnekkig in hun weigering volharden. Daar de ringmuur rondom de stad nog niet voltooid was, groeven zij een diepe gracht en plantten daar palissaden voor.

Nu en dan waagden zij wanhopige uitvallen, ten einde zich, als het kon, van eenigen leeftocht meester te maken; een enkele maal mocht hun dit ook gelukken; maar meestal werden de uitgeputte krijgers door de telkens versche benden der belegeraars neergehouwen of met bebloede koppen binnen de muren teruggedreven.

Het baatte niet of zij poogden van de duisternis gebruik te maken; want na den eersten nachtelijken uitval gebood koning Willem, dat de eene helft van het leger bij nacht, de andere bij dag zou rusten en dat de belegeringswerken geen uur onderbroken zouden worden.

Het moest tot een einde komen. Van den eenen kant dreef hem daartoe zijn vurige begeerte om de kroon te bemachtigen, die hem in de oogen van de nog wederspannige vorsten eerst waarlijk tot koning zou maken; aan den anderen kant ook zijn medelijdend hart, dat van bloedvergieten gruwde en de gedachte niet kon verdragen, dat hij eerst meester van Aken zou zijn, na de bevolking tot den laatsten man te hebben uitgeroeid.

Nog een andere beweegreden noopte hem het eind van het beleg zooveel doenlijk te bespoedigen. Het onderhouden van zooveel duizenden krijgers onder de wapenen verslond schatten gelds. Al zijn middelen waren uitgeput. Reeds had hij de vrije Rijksstad Nijmegen voor de som van elfduizend marken fijn zilver moeten verpanden aan graaf Otto van Gelder, en ten slotte maakte ook de gravin van Vlaanderen, de onverzoenlijke Zwarte Griet, van zijn geldgebrek misbruik, om hem midden in de volvoering van zijn plannen te dwarsboomen.

De graven van Holland waren overeenkomstig een oud verdrag aan die van Vlaanderen leenhulde schuldig voor de Zeeuwsche eilanden bewester Schelde en moesten de inkomsten van die eilanden met de graven van Vlaanderen deelen.

Nu had graaf Willem het niet van zich kunnen verkrijgen, de haatdragende Zwarte Griet, de ontaarde verstootster van zijn geliefden vriend Jan van Avennes, plechtig als zijn hooge leenvrouwe voor een deel van zijn gebied te gaan huldigen. En thans, nu hij tot Roomsch-koning verheven was en dus van haar de geperste hulde vorderen kon voor die deelen van Vlaanderen, welke tot het Duitsche rijk behoorden, was hij daar allerminst toe geneigd, te minder daar Zwarte Griet hem niet als Roomsch-koning wilde erkennen en hem als niet meer dan graaf van Holland beschouwde. Wat de achterstallige gelden betrof, die zou hij zeker graag hebben voldaan, als hij daartoe voor het oogenblik maar de middelen had hezeten. Juist dit oogenblik had echter de wraakgierige Zwarte Griet, die Willem zijn vriend-

[p. 307]

schap voor Avennes niet vergeven kon, uitgekozen om, terwijl hij met zijn leger voor Aken lag, zijn broeder Floris met haar eischen lastig te vallen.

Op het eerste vernemen van die tijding sprong de jonge vorst verontwaardigd op. Moest hem, te midden van den heeten strijd, van verre ook dat kwaadaardige wijf nog komen bestoken! In de opwelling van zijn drift wilde hij haar een antwoord doen toekomen, dat haar den lust moest doen vergaan, nog verder met haar ongelegen eischen aan te komen. Maar hij begreep, dat het dan tot strijd zou moeten komen en de gedachte aan de heiligheid van zijn zaak weerhield hem. Geen persoonlijke veete of vijandschap mocht die in gevaar brengen. Zoolang het rijk nog niet tot rust was gebracht, mocht hij zich aan een uithoek daarvan geen moeilijkheden op den hals halen. Hij gelastte dus zijn broeder, te trachten voorloopig de gravin tevreden te stellen: zoodra de zaken des rijks het veroorloofden, zou hij in persoon met haar komen onderhandelen.

Maar Zwarte Griet liet zich niet tevreden stellen. Zij wist heel goed, dat haar eischen op het oogenblik niet voor inwilliging vatbaar waren; ze waren haar enkel een voorwendsel om, terwijl de graaf voor Aken in het veld stond en zijn graafschap van verdedigers ontbloot was, met haar krijgsvolk zijn gebied te overvallen en aldus haar lang opgekropten wrok tegen den beschermer van den gehaten Avennes lucht te geven.

Terwijl het beleg van Aken dag en nacht werd voortgezet, en de koning, die op alle punten te gelijk wilde zijn om zijn mannen aan te vuren, zich ternauwernood den tijd gunde om voor enkele uren het harnas af te leggen, moest hij vernemen, dat ondertusschen zijn eigen erflanden door het Vlaamsche krijgsvolk werden overrompeld en dat Zwarte Griet zijn broeder de vernederendste voorwaarden durfde stellen voor een stilstand van wapenen.

Op een avond dat hij, afgemat van den uitputtenden strijd, in zijn tent terugkeerde om zich op zijn leger te werpen, wachtte hem daar de onheilsbode met het noodlottig bericht. Zonder zijn wapenrusting af te werpen, rukte de koning den bode het perkament bijna uit de hand, en verscheurde met trillende vingers het zegel. Terwijl een schildknaap een toorts ontstak om den koning bij te lichten, verslonden zijn blikken den inhoud van het schrijven.

Driftig slingerde hij het op de tafel voor zich neer, liet zich in volle wapenrusting op een zetel vallen en zei met half verstikte stem tot den bode:

‘Ga heen; zoodra het antwoord gereed is, zal ik u doen roepen.’

De schildknaap wilde hem den helm en het borstkuras afnemen, maar de koning wees hem met een ongeduldig gebaar af.

‘Laat mij alleen,’ sprak hij kortaf, en de knaap verdween met een verwonderden, bezorgden blik op zijn meester, buigend achter het voorhangsel.

Zoodra de koning alleen was, greep hij opnieuw naar het perkament en las nog eens de vernederende vredesvoorwaarden, die Zwarte Griet zijn broeder durfde voorschrijven. Hij moest beloven de rechten der graven van Vlaanderen volkomen te zullen erkennen en te bewerken, dat ook zijn broeder, de koning, die zou erkennen en bevestigen. Die rechten nu had Willem nooit betwist; dus tegen deze vordering kon hij geen bezwaar hebben. Maar zijn onverzoenlijke vijandin eischte meer. Floris zou haar vier gijzelaars zenden, die zij in bewaring zou houden tot alles zou zijn nagekomen. Bovendien moest Floris zelf met eenige edelen haar genade en vergiffenis in persoon komen afbidden en zich in haar handen stellen, waar zij wilde; doch zoodra de hertog van Brabant om zijn vrijlating vroeg, zou dat toegestaan worden, en ook als de hertog dat binnen acht dagen niet geliefde te doen, zou Floris toch op vrije voeten worden gesteld. Noch hij noch een van de Zeeuwsche leenmannen zouden den koning mogen bijstaan, zoo deze zich tegen de voorwaarden, inzonderheid de leenhulde betreffende, verzetten mocht.

Binnen twee jaar zou Floris al de achterstallige gelden aanzuiveren en ook tot waarborg hiervoor gijzelaars stellen. Bij eede en bij open brief zou hij verklaren, dat als ooit Zeeland hem mocht te beurt vallen, hij daarvoor de gravin hulde zou doen. Alle gevangenen zou hij met hun goederen vrijlaten. De koning, Floris en de Zeeuwsche edelen zouden binnen het jaar Paus Innocentius moeten verzoeken, de overeenkomst wegens de erkentenis van het recht der graven van Vlaanderen op Zeeland te bekrachtigen en, zoo één van hen allen ze niet mocht nakomen, hun land met den ban der Kerk te slaan en hun persoon van de gemeenschap der Kerk af te snijden, tot zij voldoening gegeven hadden. Eindelijk zouden Floris en de Zeeuwsche edelen bewerken, dat de koning de gravin wegens de hulde voldoening gaf.

Dat durfde Zwarte Griet eischen van den vorst, die zich eerlang de kroon van het Heilige Roomsche Rijk op de slapen hoopte te drukken.

Weer wierp de koning het onbeschaamde stuk weg en stapte driftig in de tent op en neer. Zijn rusting benauwde hem en wrevelig rukte hij die af, dat de metalen stukken rinkelend op den grond vielen. Met een zucht van verademing zette hij zich op een rustbank en verzonk, met het hoofd in de hand en den elleboog op de tafel leunende, in somber gepeins.

Wat moest hij doen? Kon hij, de Roomsch-koning, zich dergelijke vernederende voorwaarden laten stellen? Moest hij niet veeleer Zwarte Griet onmiddellijk vervallen verklaren van al wat zij van het rijk te leen hield en met een leger naar Vlaanderen oprukken om haar voor de verraderlijke overrompeling van zijn erflanden te tuchtigen? Maar hij stond voor Aken, en Aken te bemachtigen ging vóór alles: hij had gezworen dat niets hem zou aftrekken van dien heiligen strijd...

Daar bewoog zich het voorhangsel der tent. Gramstorig zag de koning op. Wie vermeet zich, tegen zijn uitdrukkelijk bevel, zijn eenzaamheid te storen? Maar de strenge uitdrukking verdween van zijn trekken, toen hij zijn trouwen Avennes herkende.

‘Toorn niet op uw schildknaap,’ sprak deze verontschuldigend, ‘hij heeft zich genoeg tegen mijn binnendringen verzet. Maar ik had gehoord, dat er een bode uit het vaderland was gekomen en kon niet nalaten mijn nieuwsgierigheid te bevredigen. Mag ik binnentreden?.... Is er slecht nieuws?’ vroeg hij met een bezorgden blik op het bleek en ontdaan gelaat des konings.

‘Daar, lees,’ hernam Willem kortaf en schoof zijn vriend het perkament toe, dat deze met gretige blikken doorliep.

‘God sla het vervloekte wijf!’ riep hij opspringend van woede, en al de verkropte verbittering tegen de ontaarde moeder welde den verstooten zoon naar de keel.

‘Vloek niet, Avennes,’ sprak de koning bestraffend, ‘bedenk, dat zij uw moeder is... Zeg mij liever wat ik doen moet.’

‘Wat gij doen moet? Vraagt gij dat nog? En dat aan mij?’

Zijn donkere, gloeiende oogen vestigden zich met doorborende blikken op den koning, die de zijne onwillekeurig nedersloeg, verschrikt van den haat en den hartstocht, die uit Avennes' oogen flitsten.

Inderdaad had hij in zijn vriend en schoonbroeder ditmaal al een zeer onvertrouwbaren raadsman gekozen, dit begreep hij nu zelf. Avennes had hem van jongsaf opgezet, tegen Zwarte Griet de wapenen op te nemen; maar steeds had de gedachte aan de groote belangen, die hem riepen, hem daarvan teruggehouden.

‘Vraagt gij dat nog?’ herhaalde Avennes. ‘Mij dunkt, dat gij nu toch wel de noodzakelijkheid zult inzien van hetgeen ik u al sedert jaren geraden heb: dat kwaadaardige wijf moet vernietigd worden.’

‘Avennes, 't is de oude wrok, die uit u spreekt,’ hernam de koning ernstig, ‘en haat is een slechte raadgever.’

‘Zou ik u dan misschien moeten raden, haar te voet te vallen? Bij het kruis, dat zou een houding zijn, den Roomsch-koning waardig!’

Graaf Willem beet zich op de lippen: hij voelde al het tergende van den eisch zijner vijandin; ook hem kookte inwendig het bloed, maar een koning moet allereerst zich zelven kunnen beheerschen, en juist de onstuimige drift van zijn schoonbroeder bracht hem dien plicht te binnen.

‘Ik meende, dat het de plicht was van den Roomsch-koning, zijn gezag tegenover weerspannige rijksvazallen te handhaven,’ ging Avennes schijnbaar kalm voort.

‘Dien plicht hoeft ge mij niet te herinneren,’ hernam de koning uit de hoogte, ‘mij dunkt, dat ik hier voor Aken genoeg bewezen heb, dien te kennen.’

‘Welnu, dan zult ge hem ook weten te vervullen tegenover Zwarte Griet.’

‘Dat hoop ik,’ hernam de koning, die thans al zijn kalmte en zelfbeheersching herwonnen had.

Avennes zag hem vragend aan. Na een wijle vervolgde hij:

‘Mag ik u een gunst verzoeken, mijn koninklijke broeder?... Ik denk, dat gij Zwarte Griet het antwoord op haar eischen zult doen toekomen op de punt van den degen? Mag ik de overbrenger van het antwoord zijn?’

‘Ge bedriegt u, beste Avennes; ik zal haar het antwoord doen toekomen langs denzelfden weg als mij haar eisch geworden is. Morgen aan den dag zal ik er den bode mee belasten.’

‘En wat zal het behelzen?’

‘Inwilliging van de vredesvoorwaarden. Hoe onbeschaamd ook gesteld, zijn haar eischen toch niet onrechtvaardig, en de koning moet vóór alles gerechtigheid oefenen.’

Avennes deinsde verrast een schrede achteruit.

‘De koning!.... de koning!’ stotterde hij in zijn drift. ‘Maar bij Hollands Liebaart, kan de graaf van Holland zich daarbij neerleggen?’

‘De graaf van Holland is zijn verplichtingen niet nagekomen en de koning moet hem dus in het ongelijk stellen. Het eenige wat ik op de voorwaarde zal afdingen, is dat onmiddellijk na het teekenen van den vrede de gijzelaars in vrijheid moeten gesteld worden: ik wil op mijn woord geloofd worden.’

‘Ik begrijp er niets van,’ mompelde Avennes, in verbeten woede de tent op en neer stappend. ‘Wat zal men in Holland zeggen? Dat de graaf zijn erflanden in den steek laat, nu hij koning is geworden. En men zal gelijk hebben. Inderdaad, zóó vaart Holland er wel bij, dat zijn vorst de Rijkskroon draagt.’

‘Die draagt hij ten oirbaar van het gansche Rijk, niet van Holland alleen!’

‘Maar het gansche rijk wordt bedreigd, als ge Holland door Zwarte Griet de wet laat stellen.... Ik heb het u meer voorspeld: zoolang ge aan het rijk van dat kwaadaardige wijf geen einde maakt, zal ze u geen rust laten.... Geef mij oorlof naar Vlaanderen op te rukken, en bij mijn zwaard, ge zult in der eeuwigheid van Zwarte Griet geen last meer hebben.’

‘Ik zal mij wel wachten, mij ter wille van een kwaad wijf van uw degen te berooven, die mij hier vóór Aken zoo noodig is.’

‘Ha, omdat zij weet, dat ge hier vóór Aken al uw strijdkrachten noodig hebt en Holland weerloos is, durft ze zulke eischen stellen!’

‘Juist, en daarom zal ik haar niet het genoegen doen, òm haar al mijn plannen in gevaar te brengen: Aken gaat vóór alles.’

‘Ik voorspel u: het zal u berouwen, haar voet te hebben gegeven. Ik ken haar: Zwarte Griet zal u meer moeite veroorzaken dan alle wederspannige rijksvorsten te zamen.’

‘Goed, dan zal het nog tijd genoeg zijn, haar te tuchtigen: ik zal beginnen met haar recht te doen.... En nu, waarde schoonbroeder, wensch ik u goeden nacht. Ook ik heb behoefte aan rust. Morgen wacht ons alweer vroeg de strijd.... Hier is onder de brieven, door den bode aangebracht, ook nog een schrijven van Aleide voor u; het zal u in aangenamer stemming brengen. Als zij u vraagt hoe het met het beleg staat, moet ge maar antwoorden, dat wij haar weldra binnen Aken hopen te ontvangen tot bijwoning van de kroning.’

Begeerig strekte Avennes de hand uit naar het verzegelde schrijven en spoedde zich er

[p. 308]

een uitvinder, naar de schilderij van victor guétin.

[p. 309]

mee naar zijn tent, waar de gedachte aan zijn geliefde jonge vrouw, die reikhalzend het oogenblik van hun weerzien verbeidde, hem voor het oogenblik Zwarte Griet en haar booze aanslagen deed vergeten.

De koning ging echter nog niet ter ruste; tot laat in den nacht hield hij zich met de beantwoording der treurige berichten uit zijn erflanden en verdere staatszaken bezig. En toen hij eindelijk van slaap overmand op zijn leger neerzonk, verkondigde reeds een dof gerommel en gebons uit het kamp, dat de vervaarlijke belegeringstuigen, de stormrammen en blijden, de mangeneelen of muurbrekers, de springalen of ribodekijnen hun vernielenden arbeid van iederen dag alweer hadden aangevangen.

Dit ging zoo de eene dag voor en de andere dag na. Van den morgen tot den avond slingerden de werptuigen ontzaglijke steenen in de stad, die, waar zij neerkwamen, alles verpletterden.

Zware houten torens, van onder tot boven met krijgers gevuld, werden met macht van paarden en mannen tot onder de muren gerold om de belegeraars van nabij te kunnen bestoken en over de brug, die uit de torens op den muur kon neergelaten worden, zoo mogelijk de stad binnen te dringen. Maar met hardnekkige woede sloegen de belegerden al die aanvallen af. Op andere punten beukten de stormrammen tegen de waggelende muren of de met ijzer beslagen deuren der poorten.

Aan dat vereenigd geweld kon de stad, hoe sterk ook bevestigd, op den duur onmogelijk weerstand bieden, en elken dag hoopte koning Willem dat de verdedigers ten teeken van overgave de witte vlag zouden hijschen, opdat toch aan de vernieling en het bloedvergieten een einde mocht komen. Maar de uitgeputte bezetting hoopte nog altijd op het ontzet, door Koenraad herhaaldelijk beloofd, en wees alle voorslagen tot overgave met verachting van de hand.

schipbreuk, naar de schilderij van w. patt.

Zoo scheen het, dat koning Willen zijn kroningstad niet eer zou binnentrekken voor zij een puinhoop geworden was.

Met weemoed staarde hij op zekeren dag van den St.-Salvatorsberg de verwoesting aan, in gezelschap van kardinaal Capuzzio, die herhaaldelijk de vorderingen van het beleg kwam gadeslaan en den moed der strijders aanvuren.

‘Ik vrees, mijn vader,’ sprak hij, ‘dat het mij eer gelukken zal Aken te verwoesten dan het te bemachtigen.’

De prelaat schudde het hoofd.

‘Als dat zoo zijn moest, mijn zoon, dan zoudt ge slechts een oordeel Gods hebben voltrokken over de goddelooze stad, die de hand opheft tegen den gezalfde des Heeren. Maar

[p. 310]

vertrouwen wij, dat God, die den dood des zondaars niet wil, doch dat hij zich bekeere en leve, ook hier genade voor rechtvaardigheid zal laten gaan; dat Hij de oogen der verblinden moge openen, opdat zij intijds nog inzien wat hun tot heil verstrekt. Gij intusschen, mijn zoon, zet moedig den strijd voort: God wil het!’

Terwijl zij nog spraken, werd een bode tot den koning gevoerd, die hem weer brieven van zijn broeder Floris bracht.

‘Wat mag er nu weer zijn?’ mompelde Willem met bekommerd voorgevoel. ‘Als die vermaledijde Zwarte Griet maar niet in 't spel is!’

‘Maar er is tusschen uw broeder en haar immers een zoen getroffen?’

‘Voorzeker, den 3en van Oogstmaand is te Brugge de vrede geteekend... en toch...’

Driftig had hij intusschen het zegel van Holland, waarmee het perkament gesloten was, verbroken en doorliep in spanning het schrijven.

‘Dacht ik het niet?’ riep hij verontwaardigd uit. ‘Nu komt zij weer met andere eischen: het is haar om niets anders te doen dan om mij te dwarsboomen.’

‘Wat verlangt zij?’

‘Dat ik haar onmiddellijk leenhulde zal komen doen! Omtrent de achterstallige gelden verklaart zij zich bevredigd; maar daarmee zegt zij, is aan haar gewichtigsten eisch, dien omtrent de leenhulde, nog niet voldaan. Wel heb ik erkend die schuldig te zijn, maar die erkenning is niet genoeg: ik moet haar als leenvrouw voor Zeeland komen huldigen.... Ha! Avennes heeft wel gelijk gehad, dat ik met dat heilloos verdrag nog niet van Zwarte Griet af zou zijn.’

‘Maar dat is een onbillijke, onbeschaamde eisch!’ riep de kardinaal verontwaardigd uit. ‘Daar kunt en moogt ge niet aan voldoen. Zoudt ge om de gril van een booze vrouw deze heilige onderneming, die met Gods hulp weldra tot een goed einde zal gebracht zijn, in gevaar brengen!’

‘Het is haar enkel om een voorwendsel te doen om mijn broeder nieuwe moeilijkheden te berokkenen.’

‘Wees onbekommerd, mijn zoon, en laat aan mij over, haar tot reden te brengen. Gij intusschen, denkt aan niets anders dan Aken en uw kroon. God wil het, vertrouw op Hem: Hij zal uitkomst geven te gelegener tijd.’

De koning en de kardinaal scheidden, de eerste om met vernieuwde wilskracht den strijd voort te zetten, de ander om zich te wijden aan zijn taak van verzoening en vrede. Inderdaad mocht het hem door zijn wijs en voorzichtig beleid gelukken, de twistzieke gravin van Vlaanderen voor het oogenblik te bevredigen. Hij stelde haar het gevaar voor oogen, dat de Christenheid bedreigde, als de koning thans in zijn groote oogmerken verhinderd werd; hij verzekerde haar, dat de vorst volkomen geneigd was, haar de verschuldigde leenhulde te doen; een uitstel van eenigen tijd verminderde immers haar recht niet; de koning had het al erkend en zou het, desgevorderd, opnieuw erkennen.

Ten slotte liet de heerschzuchtige vrouw zich belezen, maar niet dan onder uitdrukkelijk beding, dat het uitstel noch haar recht, noch dat van haar erfgenamen zou verkorten; dat 's konings opvolgers evenals hij aan het oude verdrag zouden gebonden zijn en dat de gravin hem op welken tijd zij verkoos het betuigen der hulde kon opleggen.

De koning bewilligde in alles om voor het oogenblik maar van zijn doodvijandin verlost te zijn. Ondertusschen was het al September geworden, en ofschoon gebrek, hongersnood en ellende binnen de benauwde veste al even fel woedden als het geweld van wapenen en stormtuigen daarbuiten, liet het zich aanzien, dat het beleg nog wel maanden duren kon.

Wat intusschen noch wapengeweld, noch ontberingen vermochten, dat bewerkte het schrander beleid van 's konings wakkerste strijders, de trouwe Friezen.

Eens dat hij in treurig gepeins van den St.-Salvatorsberg, waar hij gewoon was uit een tent den strijd gade te slaan, op de aan alle zijden dicht omsingelde stad neerzag, naderde hem Okko Garvema, die, eerbiedig op ééne knie neerzinkende, verzocht een woord tot den koning te mogen spreken.

‘Spreek, heer Garvema,’ zei de koning, aangenaam verrast, terwijl hij hem minzaam opbeurde, ‘ik ben nog niet vergeten hoe gij met uw mannen de vlakte hebt weten te bezetten, die geen onzer had kunnen vermeesteren. Reken er op, dat ik uw diensten indachtig zal zijn, zoodra Aken ons en de tijd der vergelding daar is.’

‘Als het zoo moet doorgaan, als tot dusver,’ hernam de Fries met een bitter lachje, ‘vrees ik dat er na de verovering van Aken, weinig zal te verdeelen vallen dan puinhoopen. De koning heeft eenmaal gelieven op te merken dat hier niet als voor Damiate een drijvende toren zou van doen zijn; maar mij dunkt toch dat de waterbouwkunde der Friezen ook hier goed te pas zou komen.’

‘Wat wilt gij zeggen?’

‘Zie, heer koning,’ hernam de Fries, naar de stad wijzende, die met haar kerken en torens in haar gordel van wallen voor hen lag. ‘Aken ligt in een dal, aan alle zijden van bergen en heuvelen omgeven; van die hoogten ontvangt het bij stroomen zijn zoete en zwavelachtige wateren, die ginds, waar de stad het laagst is, hun uitweg vinden. Wij hebben het dus in de hand de stad door overstrooming tot overgave te dwingen. Wanneer wij toch de uitwatering ginds door een hoogen dam afsnijden, dan kan het niet missen, als de aanstaande herfstregens wat mee helpen, of de stad moet onder water gezet worden. En dan zullen de belegerden zich wel moeten overgeven, tenzij ze liever als ratten mochten verdrinken.’

‘God zij geloofd, heer Garvema, die u deze gedachte heeft ingegeven,’ riep de koning verrast opspringend. ‘Ik wist het wel, de Friezen, die mijn grootvader Damiate hielpen innemen, zullen ook mij Aken helpen veroveren. Ik verleen u volle macht tot uitvoering van uw plan. Stel aanstonds uw mannen aan het werk, en zooveel helpers ge nog mocht noodig hebben, ze zullen tot uw beschikking zijn. Aan de bevelhebbers zal ik last geven u te gehoorzamen.’

Weinige uren later waren duizenden handen aan het werk tot het opwerpen van den voorgestelden dam. Alle wagens, die in het kamp te vinden waren of uit den omtrek konden worden bijeengehaald, moesten dienst doen tot het aanvoeren van grond van de naburige hoogten; over de heele breedte van het dal was alle man met spaden en schoppen aan het werk. Alle overige arbeid bleef voorloopig rusten; dag en nacht werd met lust en ijver doorgewerkt en binnen weinige dagen was er met vereenigde krachten een dam opgeworpen, die, waar het dal het laagst was, een hoogte van veertig voeten bereikte.

‘Als het nu maar regenen wil,’ zei Okko Garvema, met voldoening zijn werk bezichtigend, ‘dan zult ge zien hoe gauw de Akenaars in het water spartelen en de handen om redding naar ons zullen opsteken.’

En alsof de hemel er behagen in vond, het schrander beleid der Friezen te bekronen, opende hij zijn sluizen en deed den regen dagen achtereen bij stroomen neerplassen, zoodat de smalste bergbeekjes zwollen tot rivieren, die alle binnen Aken als in een grooten vergaarbak samenvloeiden. De belegeraars konden naar de omringende hoogten hun toevlucht nemen en de belegeringswerken staken: het water nam thans hun taak over. Het steeg binnen de stad met elken dag hooger: geen pompen, schepraderen of emmers, door de belegerden inderhaast vervaardigd, mochten baten om het af te voeren. Het overstroomde de straten en pleinen, die in vaarten en vijvers werden herschapen, waarop men met schuiten rondvoer. Het steeg in de huizen en dwong de bewoners naar de bovenkamers en zolders te vluchten. Nergens zagen zij meer uitkomst: binnen de muren, bij de geesels van honger, uitputting en ziekte, die hen al sinds maanden teisterden, nu de nieuwe vijand, waaraan geen ontkomen was; buiten de muren de geweldige scharen der belegeraars; een winter in 't vooruitzicht, waarin zij van gebrek moesten omkomen, en geen hoop meer op ontzet!

Eindelijk werd de lang verbeide witte vlag op den toren geheschen en verschenen in het leger de gezanten der stad om de onderhandelingen te openen.

Zoo onverbiddelijk de koning zich getoond had tegenover de weerspannige stad, zoo genadig toonde hij zich thans, nu zij eindelijk tot onderwerping geneigd bleek. Hij beloofde het gebeurde niet meer te zullen gedenken, al haar oude rechten en vrijheden te zullen handhaven en eischte als eenige voldoening een schadeloosstelling voor de kosten van het beleg.

Den 16en October verscheen de baljuw van Aken, van twaalf der aanzienlijkste poorters vergezeld, in het leger om de overgave te bekrachtigen. Zij zwoeren den Paus en koning Willem gehoorzaamheid, terwijl de vorst van zijn kant met plechtigen eed beloofde, indien zij trouw in de onderwerping volhardden, zich stipt aan de bepalingen der capitulatie te zullen houden.

Aanstonds werden de poorten geopend en de dam doorgestoken, zoodat het water zich langs de oude bedding kon ontlasten.

De koning kon de verzoeking niet weerstaan, nog tegen den avond van den eigen dag, van weinige getrouwen vergezeld, een blik te gaan werpen binnen de vurig begeerde veste, waar hij eindelijk de kroon zou ontvangen, die hem eerst in aller oog tot koning zou maken van het Heilige Roomsche Rijk. De aanblik van haar verhavende gebouwen en van de uitgemergelde bewoners, die, bleek en uitgeput, in lompen gehuld, als schimmen langs de straten doolden, temperde de hooge vreugde, die hem bezielde bij de gedachte, dat eindelijk het groote doel was bereikt.

Met diepe ontroering knielde hij een wijle neder in het aloude heiligdom, door Karel den Groote gebouwd, waar al zijn roemrijke opvolgers waren gekroond en waar weldra ook Willem van Holland met de heilige teekenen der koningsmacht zou worden bekleed. Vurig dankte hij God, die hem tot dusver had geleid en beval zich verder in Zijn Vaderlijke hoede.

Bij het verlaten der kerk Okko Garvema in zijn nabijheid ziende, drukte hij dezen nogmaals erkentelijk de hand.

‘Aan uw schrander beleid, mijn vriend, hebben wij het te danken, dat het heilige Aken ons zijn poorten ontsloot.’

‘Neen,’ sprak de Fries ernstig, ‘hier moet gezegd worden wat de vrome Olivier van Keulen zeide van Damiate: niet door de overmacht van krijgers, maar door de genade des Heeren is Aken gewonnen.’

‘Non nobis, Domine, sed nomini tuo da gloriam, niet aan ons, maar aan U, Heer, zij de eere,’ sprak kardinaal Capuzzio plechtig.

Koning Willem herhaalde met vuur de woorden van zijn zegelspreuk:

‘Spes mea Dominus a juventute mea!’

(Wordt vervolgd.)