De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 15

[p. 153]

[Nummer 20]

Herinneringen van een dienstmeisje,
door Mathilde.
(Vervolg.)

Eigenlijk had mevrouw gelijk. Die zomerhoed van mij, dien ik nog van een der dames Van Meteren had gekregen, was van het fijnste stroo; met wat nieuw lint en bloemen zou die er nog netter hebben uitgezien dan deze; maar ik had mijn zin, ik had een grooten hoed met frissche rozen en intusschen dacht ik er aan, hoe tante Betje, jaren geleden, bij ons op het dorp was gekomen, ook met zoo'n kolossalen hoed op, en dat ik nooit had kunnen denken, hoe ik er ook eens zoo een zou opzetten.

Dien avond zaten er bij Rika's ouders haar broer en nog een vriend. Die jongens waren erg vroolijk en vroegen of zij ons thuis mochten brengen; het waren echte heeren, met demies aan en flambardhoeden op, en zooals wij met hen liepen, leken wij ook echte dames.

Ik liep natuurlijk met Rika's broer en zij met den vriend. Bij de deur vroegen zij, of wij Zondagavond met hen uitgingen, en wij zeiden dadelijk ja, zonder te vragen of wij dan vrij waren of niet.

Ik liet mijn nieuwen hoed niet zien; den volgenden Zondag, toen ik naar de kerk zou gaan en ik eerst nog even binnen moest zijn, zette ik hem niet op.

Mevrouw vroeg er niet naar, waarom zou ik hem dan laten zien; maar juist toen ik uitging, kwam de jonge juffrouw met een paar kinderen uit de kerk thuis. Ik was verlegen en had het liefst onder den grond willen kruipen; de jonge juffrouw, die evenals haar mama in de laatste dagen erg effen tegen mij was geweest, deed of zij niets zag, maar de kleine Tony riep hardop:

‘Zie Geertje eens een groote pannekoek met een hangenden bloementuin op den toren hebben.’

Ik was inwendig woedend, maar zei niets en liep met een boos gezicht, zonder te groeten weg.

Op straat kwam een der malle meiden van de buren mij tegen; anders, in mijn stemmige kleeding, keek ik ze niet aan, nu echter, zoo nijdig als ik was, kon ik niet laten haar te groeten en dadelijk kwam zij op mij af om een praatje te maken; zij vroeg waar ik die pracht van een hoed had gekocht - en dat ik er zoo heel anders uitzag, dan met dien stijven van van den winter.

Ik kon niet van haar afkomen en eindelijk toen ik in de kerk kwam, was de preek reeds begonnen; ik schaamde mij eigenlijk voor Onzen Lieven Heer en ik verbeeldde mij dat iedereen naar mij keek en lachte om mijnen hoed.

Rika stond mij aan de deur op te wachten en vroeg wat mevrouw gezegd had.

‘Zij heeft zeker erg gebromd?’

‘Neen,’ antwoordde ik spijtig. ‘Zij heeft niets gezegd, alleen Tony schreeuwde dat het een pannekoek was met een hangenden tuin op den toren.’

‘Zoo'n brutale jongen, en hebt gij hem geen klets in het gezicht gegeven?’

‘Neen.’ En nu was ik bepaald verlegen om mijn zachtmoedigheid en durfde het nauwelijks bekennen.

‘Waarom niet? Gij had het bepaald moeten doen.’

‘Ik durfde niet.’

‘Och wat. Gij zijt er ook zoo een van veel praatjes en weinig doen.’

italiaansche bloemenmeisjes, naar de schilderij van g. puig roda.

[p. 154]

Thuis gekomen wist ik niet, hoe gauw ik naar mijn kamer zou sluipen, om den hoed af te zetten en weg te bergen.

Ik ging stil aan het werk en toen ik op het plat stond, riep Rika mij toe:

‘Denk er aan, hoor! De jongens komen ons afhalen van avond.’

Maar wat wil het geval? Tegen de koffie zei mevrouw tegen mij, op den bedaarden toon, dien ik zoo goed van haar ken:

‘Hoor eens, Geertje, gij kunt van avond niet uitgaan, wij krijgen menschen.’

Als men mij guluit gevraagd had, dan was ik misschien ook nog liever thuis gebleven, maar - Rika stond er achter en die rekende er op, dat wij te zamen uitgingen, dat was zoo lustig; als broer Kees met mij liep, kon zij vrij gaan met zijn vriend Toon.

Het duurde een oogenblik, vóór ik barsch antwoordde:

‘Ik had er zoo vast op gerekend; ik heb reeds afspraken gemaakt voor van avond.’

‘Dan toch alleen met Rika, daar kunt ge gemakkelijk afkomen.’

‘Neen, niet met Rika alleen,’ beet ik haar toe.

Mevrouw keek mij scherp aan.

‘Zoo - is dat misschien de reden, waarom gij de heele week met een scheeve muts loopt? 't Doet er niet toe, van avond kunt ge niet uitgaan; als gij afspraken maakt, dan is 't toch zeker gepast, mij het eerst daarin te kennen.’

Ik ging de kamer uit en mompelde iets van: ‘Dat eeuwige gezeur en gezanik.’

Natuurlijk vertelde ik dadelijk op het plat mijn wedervaren aan Rika en die verschoot van kleur.

‘Maar gij moet uitgaan, gij moet!’

‘Ja - maar - maar ik kan toch niet wegloopen.’

‘Ga dan weenen en speel op! Gij zijt ook zoo'n lammeling.’

‘Dat geeft niets - als mevrouw eenmaal iets gezegd heeft, dan gaat zij er niet af.’

‘Zeg dat mijn vader jarig is en wij een feestje hebben.’

‘Dat gelooft zij toch niet. Zij keek mij zoo raar aan daar straks, of zij begreep.... dat.... dat.... er jongens in het spel waren.’

‘'t Kan mij niet schelen, maar wij moeten er op uit. Kees en Toon rekenen er vast op. Kees zei, dat hij u zoo'n aardige, goede meid vond.’

Dat was nu wel heel vleiend, maar 't maakte de zaak nog erger - want nu kreeg ik bepaald meer zin in het uitgaan.

‘Maar zeg mij, wat doet gij in zoo'n geval?’

‘Ik - o ik! Ik zou zeggen, ik ga uit of anders zeg ik mijn dienst op, maar gij zijt nog zoo groen.’

‘Ik groen?’

‘Wel ja, men kan aan alles zien, dat gij nog een buitenmeisje zijt. Tegen Antwerpsche meisjes durven de mevrouwen niet half zoo veel. Ze moest het eens met mij probeeren.’

‘Ja, maar als ik dreig met weggaan, dan weet ik zeker, dat ze heel bedaard antwoordt: “Best, Geertje, dan zal ik mij wel voorzien,” en dan zit ik zonder dienst en eigenlijk gezegd, heb ik het hier heel goed.’

‘Neen, zulke diensten zijn er wel dertien in het dozijn, dat is niets bijzonders. Nu gij reeds zoo goed kunt koken, kunt ge overal 250 franken maken.’

Even tikte het klokje van mijn geweten. Als ik reeds goed koken kon, aan wie had ik het dan anders te danken dan aan mevrouw, die met het grootste geduld zich een heele boel mislukte schotels had getroost, totdat ik eindelijk zelf kon koken, en nu zou ik haar in den steek laten en met hetgeen zij mij geleerd had, meer trachten te verdienen.

Neen, dat kon niet! Ik schrikte bij 't gedacht geen dienst te hebben; wat zouden moeder en Ant er van zeggen, als ik overal maar zoo kort bleef, en onder den indruk van deze gedachten zei ik:

‘'t Beste zal zijn, Riek, als ik maar geduldig wacht tot den volgenden keer.’

Anders was Rika zoo stokerig niet, maar zij had haar zinnen gezet op dit uitje en wou nog maar niet loslaten; eerst later begreep ik, dat haar ouders niet zouden toestaan, dat zij alleen met Toon uitging en Kees had er niet veel plezier in, als hij met zijn vriend was, dat zijn zuster er als een derde rad bij bengelde, maar ge moet alles maar van te voren weten.

‘'t Zou zoo gezellig zijn. Wij waren van plan naar Kras te gaan, daar zijt ge nog niet geweest en ergens anders, misschien wel naar Carré.’

‘'t Spijt me wel,’ zei ik, ‘maar ik zie er geen kans toe. Gij moet het maar zonder mij doen.’

‘Gij zijt een flauw spook,’ riep Rika mij na, ‘is me dat een meisje om mee uit visschen te gaan?’

Ik ging terug naar de keuken en 't duurde niet lang of de waterlanders kwamen; ik zat den heelen middag met een betraand gezicht en durfde niet op het plat komen. 't Eten was dien dag bijzonder slecht, maar mevrouw zeide niets; zij zag mij alleen heel ernstig en bedroefd aan. Zij had mij als gewoonlijk het Zondagsche ingemaakte morelletje laten brengen met twee koekjes.

's Avonds zat ik erg treurig en verlaten in de keuken, maar toen er menschen waren, moest ik bedienen en schaamde mij om mijn roode oogen; maar toen ik 's avonds zeven kwartjes aan profijt opstreek, toen was ik toch eigenlijk maar blij, dat ik geen spektakel had gemaakt, zooals Rika mij had geraden.

Als ik haren raad gevolgd had, zou ik nu reeds zonder dienst zijn en - eigenlijk gezegd was het ook niet in den geest van vader en Ant, dat ik met een jongen, dien ik haast niet kende, uit zou gaan.

XI.

Den volgenden morgen trok Rika weer bij; zij had veel plezier gehad. 't Was zoo aardig geweest. Tante ging mede, want vader had niet willen hebben, dat zij met de twee jongens alleen rondzwierf, maar Kees liet mij zeggen, dat hij veel liever met mij uitging dan met de oude tante, hoewel die nog getrakteerd had bij Kras.

Zij waren nog niet bij Carré geweest, daar zouden zij mee wachten tot ik mee kon gaan en complimenten van Kees, dat het hem zoo verbazend speet mij niet gezien te hebben, en zij gaf mij een briefje van hem en nu begon 't mij weer te spijten dat ik niet mee had mogen gaan.

Ik bleef dien dag en den volgenden stil en bokkerig. Dat mevrouw altijd even bedaard en vriendelijk tegen mij bleef, maakte mij nog boozer en ik begon middelen te bedenken om haar eindelijk eens uit de slof te laten schieten - zooals wij meisjes dat zeggen.

Ik bleef langer beneden dan mijn gewoonte was; ik was toeschietelijker tegen die meiden en ook Rika bleef aan de deur drentelen; wij lachten soms zoo hard, dat ze het boven konden hooren en toen werden wij geroepen.

Ik kwam met een knorrig gezicht terug.

‘Waar zijt gij geweest, Geertje? Dat hoefde toch zoo lang niet te duren. Ik hoop maar niet, dat gij de goede gewoonte zult laten varen, u niet op te houden met de buurmeiden. Ik heb het altijd zoo recht netjes van u gevonden, dat gij geen praatjes maakte aan de deur en op straat.’

‘Een mensch wil ook wel eens een praatje houden,’ zei ik stug, ‘als ge den heelen dag in de keuken zit.’

‘Zeker, en daarom heb ik het ook toegestaan, dat gij met Rika en Marie omgingt, ofschoon ik het ook eigenlijk niet graag had - want door den omgang met anderen wordt men niet beter.’

‘Maar ik ben nog zoo'n oud besje niet, om den heelen dag in de keuken te zitten met een stoof onder de voeten, en nergens heen te gaan dan naar de kerk.’

Zoo brutaal was ik nog niet eerder geweest.

‘Kind, wie verlangt dat nu van u? Gun ik u niet graag een gepaste uitspanning? Tot nu toe zag ik volstrekt geen kwaad in den omgang met Rika, maar nu gij zoo veranderd zijt, moet ik wel denken, dat er meer achter steekt.’

‘Wat zou er achter steken? U denkt ook altijd maar kwaad. U gunt een meisje geen pleziertje, men is toch maar eenmaal jong!’ En ik begon hardop te snikken.

‘Ik was juist van plan geweest, u met Grietje naar Carré te laten gaan en Zondag als wij uit zijn naar Brugge, kunt ge met haar eens naar de komedie gaan.’

‘Met die oude paai, daar heb ik wat aan!’

‘Nu, ik zou u, als mevrouw hiernaast het toestond, ook wel met Rika hebben laten gaan, maar nu moet ik eerst weten of het alleen met Rika en haar vader is dat gij uitgaat.’

‘En met wie anders dan?’ en ik durfde mijn oogen niet opslaan.

‘Ik weet het nog niet, maar ik voel mij tegenover uw moeder verplicht, hiervan eerst zekerheid te krijgen, vóórdat ik u toesta met haar uit te gaan, en nu wij toch over het een en ander praten, wil ik u meteen zeggen, dat u nieuwe hoed mij niets bevalt. Ik heb uw stil uwen gang laten gaan, maar nu acht ik mij verplicht u te zeggen, dat als gij er op gesteld zijt in mijn dienst te blijven, gij dien wat stemmiger moet laten opmaken. Ik ben niet gewoon dat mijn boden zoo over straat gaan en gij moet er u dus naar schikken.’

Ik durfde er geen woord op zeggen; mevrouw had mij geheel in hare macht. Ik voelde dat het mijn ongeluk zou worden, als ik van onder haren invloed wegkwam, en dat het mij goed deed door haar te worden geleerd en geleid; zij ging heen zonder een woord te zeggen, maar bij de deur gekomen, keerde zij zich nog even om en zei:

‘Als gij wilt zal ik u wel helpen om dien hoed te fatsoeneeren.’

Drie brutale antwoorden voor één kwamen mij voor den mond, maar ik bracht het niet verder dan tot een: ‘Ja, mevrouw.’

Wie kon vatten wat ik daarmee bedoelde was knap. Ik kwam den heelen middag niet op het plat; al mijn goede voornemens keerden terug, neen! het was veel beter als ik hier stilletjes bleef, ik kwam hier vooruit, ik had het goed van eten en drinken, maar vooral dien steun van mevrouw had ik hoog noodig. Ik wist dat zij 't goed met mij meende; wat kon het Rika, wat kon het Kees eigenlijk schelen hoe het mij ging; neen! zij waren 't eerst op hun eigen voordeel bedacht, mevrouw dacht aan mijn welzijn.

Dien middag was ik veel beleefder en vriendelijker, dan ik in den laatsten tijd geweest was; het eten scheen ook beter, want mevrouw zeide, toen ik de telloren weghaalde, tegen mij:

‘Mijnheer heeft lekker gegeten van middag, Geertje.’

En ik voelde mij veel tevredener met mijzelf dan gisteren en eergisteren; den volgenden dag bleef ik bij die goede voornemens en misschien zou alles weer geheel en al op den ouden voet gekomen zijn, als ik dien avond niet eene boodschap had moeten doen.

Ik kan niet anders zeggen, dan dat het hoogst zelden gebeurde, dat ik 's avonds om eene boodschap moest.

Mevrouw wilde niet dat ik ter wille van haar des avonds over straat liep; als zij dat deed, voelde zij zich niet verantwoord tegenover mijn vader-zaliger en mijn moeder, zeide zij.

Over het geheel deed ik toch heel weinig boodschappen; mevrouw zorgde altijd dat er van alles genoeg thuis was; zij deed alles bij groote partijen te gelijk op en als zij met haar dochter wandelde, dan ging zij altijd hier en daar in om iets te bestellen.

't Kwam dus heel weinig voor, dat ik onverwacht uit moest; nu was het een briefje van mijnheer, dat direct weg diende gebracht te worden; het was tusschen licht en donker, want wij waren op het einde van April - ik haastte mij voort te komen, om zoo spoedig mogelijk klaar te zijn.

Onderweg hoor ik mijn naam roepen:

‘Truus.... Truus.... Truus!’

Ik draaide mij om en herkende Kees, den broer van Rika, die mij heel hard achterna kwam loopen.

‘Eindelijk tref ik u toch! Ik heb zeker wel een dag of vijf 's avonds voor de deur staan schilderen, maar gij komt nooit buiten.’

‘Neen,’ zeg ik, ‘dat gebeurt heel zelden.’

Hij weer:

‘Nu, gij zijt wel een goed schaap, hoor! Rika heeft gelijk, ze doen met u wat ze willen.’

‘O,’ antwoord ik, ‘dat vind ik aangenaam,

[p. 155]

's avonds niet uit te moeten gaan en stil aan het werk te blijven.’

Hij aan 't lachen.

‘Kom, kom! Wat zijt gij braaf! Dat zal immers geen mensch, die zijn vijf bij mekaar heeft gelooven, dat een frissche, flinke meid van twintig liever in haar keuken zit te suffen dan een vroolijke wandeling te maken.’

Waarom gelooven de menschen u toch nooit als gij hun zegt, dat gij liever iets goeds doet, dan iets verkeerds? Ik zag in, dat het hopeloos werk zou zijn, Kees te overtuigen van mijn vrije keuze.

‘Die fijne kwezel houdt u opgesloten,’ ging hij voort, ‘zeg 't mij maar gerust. Ik ken ze wel. Ik noem het een schande, zooals zij misbruik maakt van haar geld en haar pesisie (positie).’

‘Mevrouw heeft geen geld.’

‘Kom wat! Zij heet toch mevrouw en dat zou ze niet zijn, als ze niet meer geld had, dan gij en ik. Is het waar of niet?’

Ik zag hem dom aan; dat was me nog nooit in de gedachten gekomen; maar toch eigenlijk had hij gelijk, als hij 't zoo voorstelde.

‘Nu ja, maar er moeten toch mevrouwen zijn en boden,’ zei ik weifelend.

Hij werd driftig.

‘Ziet gij wel, dat komt nu door al die praatjes, die ze tegen u gehouden hebben, uwe mevrouw en de pastoor en uw vader en uwe moeder, die kijken allemaal niet verder dan hun neus lang is. Ik zie niet in, waarom er mevrouwen en meiden moeten zijn. Wij zijn immers allemaal gelijk.’

‘Maar toch, het kan niet anders.’

‘Nu, als het niet anders kan, dan vraag ik waarom moet zij de mevrouw, gij en ik de knechten zijn, die precies moeten doen, wat zij zeggen? Waarom kan ik ook niet eens op mijn stoel zitten en commandeeren: Haal dit voor mij, doe dit zoo en zoo, draag de kleeren, die ik voor u koop en die mij bevallen. Zet uwe muts op, dit is een bewijs van uwe dienstbaarheid.’

Ik zag hem verschrikt aan.

‘Maar Kees! Dat is toch niet goed zoo te denken.’

‘Rika had mij al gezegd, dat ge zoo'n volgzaam lam waart en dat spijt me, ik vond u laatst zoo aardig en zoo geestig.... ik had u willen vragen of gij kennis met mij wilt maken, maar dan moet ge vooruit weten, dat ik met al die ouderwetsche sleur gebroken heb. Dat is goed voor oude wijven en voor paters; van die is 't hun betrekking zoo te praten - maar wij zijn onafhankelijke mannen, die voor onze rechten opkomen.’

Dat hij kennis met mij wou aanknoopen, maakte mij duizelig; 't was voor het eerst dat iemand mij zoo iets in ernst vroeg, hij was een knappe jongen, die op een kantoor werkte; hij droeg een demie en een gekleurde das en hij had twee groote ringen aan de vingers, hij was nog heel wat deftiger dan die kruideniersfrik van tante Bet, mijn latere oom Willem, maar dadelijk schaamde ik mij, dat ik aan al die dingen het eerste dacht.

Het werd ons toch genoeg voorgehouden in de kerk, dat wij bij het aanknoopen van een verkeering niet alleen op uiterlijkheden moeten letten, maar vooral vragen naar godsdienst, deugdzaam leven en goede beginselen. Nu, wat Kees mij daar te hooren gaf, leek er niets naar en ik besloot het hem flink te zeggen.

‘Als gij denkt in mijn smaak te vallen door zoo te spreken, dan vergist u zich erg, mijnheer,’ zeide ik heel deftig, ‘ik ben heel anders opgebracht.’

‘Ja, ze duwen u naar onderen, lieve meid. Ze houden u dom, om van uwe diensten te kunnen genieten, om u voor zoo weinig mogelijk geld zooveel te laten werken als gij kunt, en dan moogt ge nog niets anders doen en denken, dan zooals uwe meesteres en de pastoor die haar raadt, het goedvinden.’

‘Maar, mijnheer Kees, dat zullen uw vader en uw moeder toch ook niet goedkeuren, als gij zoo spreekt.’

‘Mijn vader en moeder,’ en hij haalde medelijdend de schouders op, ‘die zijn nog zoo kortzichtig. Ik was vroeger ook zoo onnoozel, maar sedert ik lid ben geworden van den

‘Vooruitstrevenden Bond,’ heb ik heel andere idees gekregen. Thuis kunnen zij er zich niet mee vereenigen, ik praat er ook maar niet over.’

‘En Rika?’

‘Rika praat zooals Toon praat, en Toon praat precies zooals ik. Wij zijn beiden lid van den Bond, daar worden prachtige redevoeringen gehouden en daar hoort men, hoe eeuwen lang het volk dom is gehouden door de rijken om het te kunnen uitzuigen, maar dat het nu tijd is de rollen om te keeren, dan moeten de heeren van hun stoelen en wij zitten er op.’

‘Maar hoe zal dat gaan?’ vroeg ik.

‘Dat zult ge wel beleven, als gij tijd van leven hebt, en nu wil ik graag een vriendin hebben, die evenzoo denkt en voelt en spreekt als ik. En den eersten keer den besten, toen ik u bij ons thuis zag, dacht ik, die is voor betere dingen geboren. Dat is een vrouw, veel te goed om levenslang slavin te blijven. Die zal de vrijheid zoeken en de tyrannie helpen overwinnen.’

Ik begreep de helft niet van wat hij zei, maar juist daarom misschien, vond ik alles wat hij sprak, zoo lief en zoo nieuw, en toch voelde ik, dat het niet goed was hem aan te hooren.

‘Wat dunkt u nu, Truus, wilt ge mijn meisje worden en later mijn vrouw? Thuis bij ons vinden zij het heel goed, dat wij samen uitgaan.’

‘Ja, maar mijn moeder dien ik het toch te vragen en dan.... dan.... wil ik nadenken.’

‘Kom, ik vraag u immers niet om dadelijk met mij naar het stadhuis te gaan; wij moeten kennis maken en zien of wij mekaar van weerskanten bevallen.’

Ik was een heel eind voorbij het huis, waar ik den brief moest bezorgen en diende dus terug te gaan. Kees liep mee en bleef nog even staan praten, zoodat het heel lang duurde, voor ik thuis kwam. Ik had Kees geen bepaalde belofte gegeven, alleen maar gezegd dat ik wel eens zien zou; Zondag kwamen wij toch bij zijne ouders.

Hij nam afscheid van mij, een beetje verder van de deur, want al was 't donker, ge kunt nooit weten, die mevrouwen lijken op katten, zoo kunnen zij in het donker zien.

Toen ik den huissleutel in de deur stak, wist of liever voelde ik, dat die boodschap onbehoorlijk lang tijd had gekost en mevrouw alle reden zou hebben om aanmerkingen te maken.

Maar met mijn hoofd vol van de lieve praatjes van Kees was ik niet gestemd deze te ontvangen en besloot mij dadelijk schrap te zetten bij 't minste of geringste wat mevrouw zou durven zeggen.

Ik deed mijn best zoo stil mogelijk de trap op te komen en in de keuken te sluipen, maar ik merkte dadelijk, dat mevrouw er reeds aan den gang was geweest; de gaslamp was laag neergedraaid en mijn kopje thee stond op het blaadje. De deur van de huiskamer ging open.

‘Zijt ge daar, Geertje?’

‘Ja,’ riep ik zoo barsch mogelijk terug.

‘Ik was reeds bang, dat u een ongeluk overkomen kon zijn. Gij hebt toch niet gewacht, 't was alleen afgeven.’

‘'t Is bier ook altijd wat,’ bromde ik halfluid. ‘Ik kan 't nooit den menschen naar den zin maken. Nu eens is het dit en dan weer dat! Ik kan niet heksen.’

Toen hoorde ik mijnheer zeggen:

‘Ik begrijp niet, vrouw, dat gij u ook met elke kleinigheid bemoeit. Laat die meiden toch begaan, dat gezeur verveelt haar ook eens!’

Of ik mij ook sterk voelde!

‘Ik voel mij verantwoordelijk voor het doen en laten van dat kind,’ antwoordde mevrouw, ‘en van dat 's avonds zwerven door de straten is nooit iets goeds gekomen.’

Meteen maakte mevrouw de deur dicht en ik kon op mijn gemak nadenken over hetgeen ik dien avond had gehoord en over wat Kees mij had voorgesteld.

(Wordt vervolgd.)