De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 15

[p. 128]

Bij de Platen.

Schubert luistert den Zigeuners hun melodieën af. -

Tot de meest bekende en geliefkoosde toondichters behoort stellig Franz Schubert, wiens eeuwfeest het vorig jaar door de heele muzikale wereld met warme geestdrift is gevierd. Den 31en Januari 1797 aanschouwde deze meester van het Duitsche lied het levenslicht, in omstandigheden, die zeker niet konden doen vermoeden, dat hij eenmaal tot de meest gevierde mannen van Duitschland, ja van de heele beschaafde wereld zou behooren.

Zijn vader was onderwijzer aan de parochiale school in de Weener voorstad Lichtenthal en bezorgde ook zijn ‘Franzl’ het eerste onderricht in de muziek.

Op zijn elfde jaar werd de begaafde knaap wegens zijn mooie stem onder de jonge zangers der hofkapel opgenomen en in het keizerlijk convict geplaatst, waar hij onderricht ontving in het vioolspel en de compositie.

Spoedig onderscheidde hij zich zoodanig, dat men hem van den lessenaar der eerste viool de orkestoefeningen van zijn medescholieren liet dirigeeren, waarbij hij nader kennis maakte met de symphonieën en de kamermuziek van Haydn, Mozart en Beethoven.

Nadat hij bij het wisselen van zijn stem uit het convict ontslagen was, keerde hij in October 1813 in het ouderlijke huis terug, waar hij zijn muzikale studiën voortzette, tot bij, om den dienstplicht te ontgaan, in 1814 hulponderwijzer bij zijn vader werd en gedurende drie jaren die betrekking vervulde.

tramongeluk te oppenhuizen bij sneek.
Naar een photographie van L. Vogel, Sneek.

Om dezen tijd schiep hij reeds vele van zijn beste composities, zoodat verscheidene muziekkenners in de Donaustad op zijn uitstekend talent opmerkzaam werden. Toch mocht hij er niet in slagen, de betrekking van muziekdirecteur te Laibach, die in 1816 open kwam, te verkrijgen, evenmin als de plaats van kapelmeester aan het Kärnthertor-theater te Weenen, die wat later te vergeven viel.

Het was den bescheiden man, die niet de minste pretentie had, over 't algemeen beschoren, zijn leven in gestadige zorgen voor het dagelijksch brood door te brengen. Hij verwierf zich trouwe vrienden, wier bezielde deelneming hem troostte over het gemis aan waardeering van de buitenwereld, die te zijnen opzichte al bijzonder karig was met haar aanmoediging. En voor het overige zocht hij zijn bevrediging alleen in de rustelooze scheppingen van zijn muzikaal talent.

Een aangename onderbreking in zijn stil, eentonig leven vormden eenige concertreizen, die hij naar Boven Oostenrijk, Salzburg enz. ondernam. in gezelschap van zijn vriend, den eersten voortreffelijken uitvoerder van zijn liederen, den hofoperazanger Michael Vogl.

Van groote beteekenis was voor hem ook het verblijf in de familie van den kunstminnenden graaf Johann Esterhazy, met welke hij in 1818 en 1824 ook op haar landgoed Telesz in Hongarije vertoefde. Schubert was de piano- en zangmeester van de twee nauwelijks volwassen dochters van den graaf, Marie en Caroline, en vatte, gedurende het dagelijksch, niet enkel muzikaal maar ook vriendschappelijk verkeer, voor de jongste een innige genegenheid op.

Toen zij hem op een keer vroeg, waarom hij aan haar nog geen muziekwerk had opgedragen, antwoordde hij: ‘Waartoe zou dat dienen? U is immers alles gewijd!’

De jonge gravin heeft zeker nooit vermoed, hoe diep de genegenheid tot haar bij Schubert geworteld was; toch is zij pas zestien jaar na zijn dood gehuwd. Maar ook nog in een ander opzicht zou het verblijf van Schubert te Telesz voor hem van belang zijn; want hier leerde hij voor het eerst die Magyaarsche melodieën kennen, die heel levendig op zijn muzikale phantasie werkten en voortaan in zijn composities herhaaldelijk een artistieke toepassing en verwerking vonden.

Onze gravure vertoont ons den meester, terwijl hij, na op een wandeling in het bosch een Zigeunerkamp ontdekt te hebben, zich door de bruine kerels hun hartstochtelijk melancholische wijzen laat voorspelen. De origineele muzikanten doen dat graag voor den hun welbekenden gast van den vrijgevigen magnaat. De vrouwen en kinderen begluren nieuwsgierig den vreemden heer, die in gespannen aandacht het vurige spel van de Zigeuners afluistert en onmiddellijk opteekent wat hem bijzonder treft.

In September 1828 begonnen zich verontrustende verschijnselen te vertoonen in Schubert's gezondheidstoestand; hij herstelde maar voor een korte poos; want den 11en November wierp een koorts hem opnieuw op het ziekbed, waarna reeds den 19en de dood hem, in den bloei der jaren en de rijkste ontwikkeling van zijn talent, wegrukte.

Hij werd op het Währinger kerkhof in de nabijheid van Beethoven's graf ter aarde besteld; de Weener mannenzangvereeniging richtte hem in het Weener stadspark een gedenkteeken op, dat in Mei 1872 plechtig onthuld werd.

Waarlijk verbazend is de menigte composities van allerlei aard, die de meester in zijn, helaas, zoo kort leven heeft samengesteld.

Zijn hoogste glanspunt bereikte hij in het lied en men heeft hem te recht den grootsten liederzanger van alle tijden genoemd, die het minst door weekelijke sentimentaliteit aangetast en het rijkst in schakeeringen van uitdrukking was.

Hij liet ongeveer zeshonderd liederen na, waaronder de alom bekende Erlkönig, Wanderer, Die schöne Müllerin, Winterreise en Schwanengesang; verder negen symphonieën, talrijke werken voor kamermuziek, pianocomposities voor twee en vier handen enz.

Al was zijn talent overwegend lyrisch, zoodat hij in de kleinere muziekvormen het meest uitmuntte, wist hij toch ook groote werken van degelijk gehalte te scheppen; dat blijkt voornamelijk uit zijn C-dur-symphonie, het belangrijkste werk van dien aard na de scheppingen van Haydn, Mozart en Beethoven.

Na volbrachten arbeid huiswaarts. -

Hoe genoeglijk rolt het leven

Des gerusten landmans heen,

Die zijn zalig lot, hoe kleen,

Voor geen koningskroon zou geven.

Lage rust braveert den lof

Van het hoogste koningshof.

Die woorden van den Abkouder landman-poëet komen ons te binnen bij het aanschouwen van dit gemoedelijk tafereeltje. Hoe rustig kalm, hoe genoeglijk tevreden zien er die landlieden uit. Ze hebben den ganschen dag gewerkt, hard gewerkt, dat is waar, in de felle zon en de drukkende hitte. Maar dat is nu voorbij; ze denken er zelfs niet meer aan. In de bedrijvigheid van het werk is de lange arbeidsdag nog gauw voorbijgegaan, en nu wacht hun de aangename rust. Op het oogenblik genieten zij die al, nu zij daar zoo gezellig bij elkaar zitten, in het schuitje, dat zacht over het stille meer schommelt. Zij kennen de volle zaligheid van het rusten, omdat zij weten wat vermoeidheid is.

Het tramongeluk te Oppenhuizen. -

Met belangstelling zal de lezer zeker in dit nummer de photographische opname beschouwen van het treurig ongeluk, op Zondag 5 Juni met de stoomtram te Oppenhuizen voorgevallen en dat om zijn noodlottige gevolgen zoo algemeene deelneming heeft verwekt.

Het was nog wel een zoogenaamde pleiziertram. Een zestigtal passagiers, die vroolijk en wel van de Heerenveenster kermis terugkeerden, werden 's avonds om halftwaalf uit hun aangename stemming onbarmhartig opgeschrikt door den vervaarlijken schok, die hun het leven had kunnen kosten en die in elk geval enkelen onder hen, behalve den schrik, gruwzame kwetsuren toebracht.

Er was namelijk, even ' voor den Oppenhuizer toren, een koe op de trambaan gekomen, die ten gevolge van een plotseling opgekomen nevel ter hoogte van een anderhalven meter door den conducteur niet opgemerkt werd. Het beest werd natuurlijk overreden; maar dat was het ergste niet; de tram ontspoorde. Eerst werkte de machine, door de snelle vaart, zich over het zand heen, kantelde toen en kwam voor een groot deel te recht in den eersten waggon, waarin zes passagiers waren gezeten. Men kan zich den schrik en het gejammer voorstellen!

Tot overmaat van ramp veroorzaakten de door-eengeschokte petroleumlampen een begin van brand. Om daaraan te ontkomen vlogen de passagiers de een na den ander door de ruiten, met het gevolg dat zij, als door een wonder, met den schrik vrijkwamen.

Dit was ongelukkig niet het geval met de passagiers, die op het balkon van den tweeden waggon stonden. Dezen kregen namelijk het achteruitgeschoven balkon van den voorsten waggon tegen en over de beenen.

Twee jonge dames, mej. P. en mej. B., werden daardoor zoo ernstig gewond, dat de eerste het eene been beneden de knie moest afgezet worden en het andere op drie plaatsen gebroken was. Mej. B. had ook het eene been gebroken, terwijl het andere ernstig was gewond. Nog een paar dames bekwamen kwetsuren, gelukkig echter van minder gevaarlijken aard.

Intusschen mag men van geluk spreken dat de gevolgen van het ongeluk zich hiertoe bepaald hebben. De passagiers in de verdere waggons, waaronder zich ook het Eerste-Kamerlid Fennema met zijn echtgenoote bevond, waren namelijk ongedeerd gebleven. Allen, die bij de ramp tegenwoordig zijn geweest, verbazen zich er over dat er niet meer gekwetsten zijn gekomen, en dat zal de lezer eveneens als hij de photographie, in dit nummer weergegeven, beschouwt.

Per telegram werd onmiddellijk de heer Bakker chef van de lijn, van het gebeurde verwittigd. Hij zond aanstonds den chirurgijn, Dr. Bouma, met een extra-tram naar de plaats des onheils, waar hij omstreeks halfeen aankwam.

Nadat hij zoowat een uur met het verbinden der gewonden was bezig geweest, werden deze voorzichtig per tram naar Sneek vervoerd, terwijl degenen, die er hun ledematen heel hadden afgebracht, te voet hun haardsteden moesten opzoeken.

De officier van justitie stelde op de plaats des onheils een onderzoek in naar de schuld van de ramp. Machinist, conducteur en meer anderen werden ondervraagd, maar allen bekenden eenparig dat men het ongeluk onmogelijk had kunnen voorkomen, daar wegens den nevel de koe, die van alles de oorzaak was, niet had kunnen opgemerkt worden.

Wat daarvan zij, zeker is het dat dit ritje met de pleiziertram van de Heerenveenster kermis den deelnemers lang heugen zal.