De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 15

Herinneringen van een dienstmeisje,
door Mathilde.
(Vervolg.)

Ik moest lichte japonnen dragen en eene muts; met Cornelia was ik erg groot; en ik zou bij mijn vollen naam Geertruida worden genoemd, allemaal dingen, die mij erg goed bevielen. Verder was ik verrukt over mijn lief kamertje en toen ik, thuis komende, alles aan Bet vertelde, verzekerde deze, dat zij ook in de stad wilde dienen.

Het beviel mij uitstekend; 't was precies zooals Cornelia mij vertelde; niemand keek ons op de vingers, mevrouw en de beide damen waren veel uit of hadden bezoek, zij bleven 's morgens lang slapen, en als het eten maar op tijd klaar was en de kamers aan kant, dan waren zij tevreden.

Ik vond het wel vervelend dat de damen zeker wel tienmaal per dag haar handen waschten en toilet maakten en nooit iets opruimden, maar Cornelia troostte mij:

‘Overal is wat, en juist omdat zij zoo zijn, laten ze ons heelemaal vrij, gij kunt geen beteren dienst bedenken; ik ben al hier en daar onder de menschen geweest en ik moet u zeggen, het beviel mij nergens zoo goed als hier.... Martha zou ook nooit zijn weggegaan, als zij niet getrouwd was, en wat heeft zij niet veel gekregen; zij heeft hier tien jaar gediend en ik acht.’

Nu een besten dienst, dat was het zeker! Heerlijk van eten en drinken, altijd uitgaan op zijn tijd, nooit geknibbel of gevit, neen! 't was er heel aangenaam.

Vervelend vond ik het wel, dat wij zoo dikwijls de menschen met rekeningen moesten afschepen en allerlei uitvluchten bedenken.

Dan was het eens:

‘Mevrouw was niet thuis, of niet bij de hand.’

Dan weer:

‘Gij moet maar naar het kantoor gaan; mevrouw weet er niets van.’

Of wel:

‘Mijnheer zal zelf komen om er over te spreken, want er zijn vele aanmerkingen op.’

Zelfs een enkelen keer:

‘Wij komen het aan den winkel betalen, anders krijgen wij geen drinkgeld.’

Maar dat wende ook spoedig; wij begonnen de menschen er op aan te zien, en kregen er schik in, allerlei foefjes te bedenken om ze met goed fatsoen van de deur af te schepen.

Soms werden zij wel brutaal, en dan was het dikwijls schelden en razen over die kale madammen met haar opschik, dien zij niet betalen konden, maar dan antwoordden wij met eene scherts terug en maakten ze aan 't lachen.

Cornelia had er goed slag van, met dat volk om te gaan en ik leerde het ook gauw.

Kort nadat ik er was, trof ik het best; er werd een groot feest gegeven; juffrouw Emma was geëngageerd met een jongen advocaat, een jonkheer nog wel, een akelig bleek mannetje, die heel erg door zijn haar was gegroeid en met hooge schouders liep, maar hij had een grooten naam en sprak heel deftig, lispelend zonder de r's uit te spreken.

Op een avond te voren hoorde ik hevige ruzie tusschen juffrouw Emma en juffrouw Huberthe; 't scheen dat juffrouw Huberthe vast gerekend had, dat hij haar zou vragen, en niet haar zuster. Het liep heel hoog tusschen die beide, mama kwam er tusschen, en toen kregen zij het op de zenuwen; mevrouw bracht haar eau de Cologne en liet haar valeriaan drinken, en toen was het: huilen geen gebrek. Maar 't einde was, dat juffrouw Huberthe er niets van liet merken, hoe zij teleurgesteld was en haar best deed om een tweeden luitenant tot man te krijgen, wat misschien ook gebeurd zou zijn, wanneer....

[p. 123]

Er werd een groot diner gegeven en 't was eene pracht in de eetkamer, dat het mij een kwartje waard was geweest, als mijn goeie moeder, die zooveel van moois houdt, het had mogen zien.

De tafel was een en al fijn wit damast en kristal en bloemen en zilver; de kok uit Brussel had dit alles meegebracht; er waren wel dertig menschen aan tafel, er werd veel getoost en gedronken op het geluk van het jonge paar.

Mevrouw zag er nog mooier uit dan de aanstaande bruid; zij had een pracht van een japon aan van paars moiré antique met echte kant en juweelen op de borst en in de ooren, en in het nog schoone, volle haar; zij was zoo trotsch als een pauw.

Och! och! Wat maakte mijnheer daar een ongelukkig figuurtje naast; zoo bleek, aschgrauw bijna en ineengedoken, hij dronk haast niets en bedankte alleen met een paar woorden op al die lieve heildronken.

De knechts bedienden, maar ik moest bij het buffet staan, om alles aan te geven en ik had een zwarte japon aan, met een Engelsch mutsje en een fijngestreken boezelaar en witte handschoenen; ik was er wat grootsch op en het verwonderde mij niet, dat een van de Brusselsche knechts en nog een koetsier van een der adellijke heeren mij vroegen, of ik kennis met hen wou aanknoopen.

's Avonds moest ik het zilver brengen in een zijkamertje naast de groote kamer van mijnheer en mevrouw, en daar hoorde ik hevig huilen en hard praten en wat mij 't meest verwonderde was, dat het huilen scheen te zijn van mijnheer en het hard praten van mevrouw; ik ben anders niet nieuwsgierig van aard, maar dit was zoo bijzonder dat ik niet laten kon even te luisteren, al was het maar, om het straks aan Cornelia te kunnen oververtellen, wat ik had opgevangen.

‘Gij zijt een spelbreker, een laffe, flauwe vent’; snauwde mevrouw, ‘wat doet gij daar nu te huilen als een klein kind, nadat alles zoo prachtig is afgeloopen. Iedereen is er vol over, zoo keurig als alles was ingericht; die Geertruida is bepaald een juweel, een echte groote rijken meid, alles ging even geregeld en het was zoo lekker en de geest was zoo aangenaam. Wat hebt gij er op aan te merken, brompot!’

‘O God! waar moet het naar toe,’ kermde mijnheer, ‘tot over de ooren in de schulden en nu weer zoo'n vorstelijk diner. Gij hadt mij beloofd dat alles heel eenvoudig zou toegaan en op die voorwaarde heb ik er in toegestemd, maar dit feest kost fr. 2000, zoo goed als een cent, en waar haal ik het geld vandaan? Denkt gij dat die Brusselsche menschen zooveel geduld hebben, als die van hier? Die moeten boter bij de visch hebben.’

‘Nu ja, dat komt er wel! Vergeet nu ook niet, dat Emma een schitterende partij doet.’

‘Hoe weet gij dat? Egbert moet schrikbarend veel hebben opgemaakt in zijn langen studententijd.’

‘Hij heeft nog zooveel te wachten, en als Huberthe luitenant Bodewier krijgt, dan zijn ze beide geborgen tegen dat de bom losbarst, een fr. 2000 meer of minder, doet er niets meer toe.’

‘Clothilde, hoe kunt gij zoo lichtzinnig spreken. Weet gij dan niet, waar het eindelijk op uit moet loopen, ik ben zoo achterop, en... en...’

‘Kom, ga naar bed! De wijn was u te zwaar en gij hebt altijd een huilerigen dronk gehad; als oom Kees sterft, dan kunnen wij alles royaal betalen en zijn er heelemaal bovenop. En ik heb een lot in de Hamburgsche loterij, eens zal ik daar wel iets op trekken.’

‘O ja, denk maar altijd het beste.’

‘Wat helpt het, altijd het slechtste te verwachten?’

‘En als ik u nu verzeker, dat het niet langer zoo gaan kan!’

‘Kom! Dat hebt gij al zoo dikwijls gezegd. 't Zal onzen tijd wel uitduren. Zijn de meisjes getrouwd, dan moeten haar mannen voor haar zorgen. Wij trekken er ons niets van aan en als oom Kees sterft, dan zijn wij er in eens bovenop!’

‘En als hij ons niets nalaat!’

‘Dat kunt ge denken! Ik ben zijn eenige nicht!’

‘Gij denkt er makkelijk over. Maar ik zit met de zorgen. Ik weet niet hoe er mij uit te redden. Vandaag of morgen barst de bom los en dan.... wat wacht u dan allemaal, armoede en misschien nog schande!....’

‘Nu, dan hebben wij er ten minste genot van gehad, maar praat nu alsjeblief zoo hard niet. De kinderen konden het hooren en die hebben er niets mee te maken.’

‘'t Was beter dat zij alles wisten.’

Verder hoorde ik niets, maar ik dacht toch ook, 't is niet alles goud wat blinkt bij de groote rijken.

In mijn vorigen dienst werd er hard gewerkt, niets onnoodig uitgegeven, maar de menschen hadden rust en vrede en sliepen gerust. Wat hielp het of men zooveel staatsie maakte, als men het toch niet kon betalen?

Maar ik was te moe om er nog langer over na te denken en ging naar bed; den volgenden morgen had ik weer andere dingen aan het hoofd, en dacht er niet verder aan en vertelde wat ik gehoord had, ook aan niemand - tot dat - ik er wel aan denken moest.

VII.

Zoowat een maand of drie, vier, na het groote diner, werd ik 's morgens vroeg wakker door herhaald kloppen aan mijn deur. Mijn kameraad riep slaperig:

‘Haast u maar niet. Er komt nog een tram.’

‘Meisjes, staat gauw op. Er is van nacht iets heel ergs in huis gebeurd.’

En zoo slaapdronken was ik niet, of ik herkende de stem van onze mevrouw.

Ik het bed uit en Cornelia mij achterna.

‘Wat is er, mevrouw?’

‘Er is ingebroken van nacht,’ hoorde ik mevrouw zeggen. ‘Doet gauw wat aan en komt beneden!’

Wij natuurlijk in een wip klaar en gevlogen naar de huiskamer; daar zat mijnheer met een heel verschrikt gezicht en de juffers nog in heel erge morgenkleeding, met het haar in pennen opgestoken, de japonnen half toegeknoopt en bleek en geel, zooals wij ze nog nooit hadden gezien.

Mevrouw alleen zag er netjes uit en sprak heel bedaard en kalm.

‘Waar is het gebeurd?’ vroeg ik.

‘Op mijnheers kantoor,’ antwoordde mevrouw. ‘Komt maar eens mee. Als het gerecht komt onderzoeken, dan kunt gij verklaren, hoe het er uit heeft gezien.’

Wij gingen met mevrouw mee en de dames kwamen achteraan, en ik moet zeggen, de dieven en inbrekers hadden alles heel netjes gedaan, niets geen rommel gemaakt. Een ruit aan den kant van den tuin was kapot gestooten; onder het raam in den tuin, zag men niet eens dat het gras was plat getrapt; het had geregend en hier en daar waren indrukken van voetstappen, maar die schenen naar het hek gekeerd en niet naar de kamer.

De brandkast stond open, en er lag niets in dan een paar pakjes papier; op den lessenaar van mijnheer waren de stukken ook een beetje door elkander gegooid, maar toch niet heel erg - ja zeker, het moesten bepaald heel ordelijke, preciese dieven zijn geweest.

‘En gisteren had mijnheer juist zooveel geld ontvangen en daar wisten zij van; het moeten dieven zijn geweest, die hier heel goed bekend waren.’

‘Ja, zij kenden zelfs het geheim van de brandkast, want die is gewoon geopend,’ zei een van de dames.

‘Het moet een der huisgenooten zijn of een kennis van haar.’

Meteen keek zij Cornelia aan, die verkeering had met een smidsknecht; zij werd woedend, want zij begreep dadelijk wat de juffrouw zeggen wou.

‘Nu, juffrouw,’ antwoordde zij heel brutaal, ‘ik ben de eenige niet, die hier een vrijer heeft; maar ik geloof dat men zoover niet hoeft te zoeken om te weten, wie hier aan den gang is geweest. Ik heb nooit met dieven omgegaan, maar dat weet ik wel, die hier den boel heeft gemaakt, weet er nog minder van.’

Mevrouw werd bleekgroen; ik heb nooit iemand zoo zien verschieten; haar oogen puilden uit.

‘Brutaal spook!’ viel zij uit, niets mevrouwachtigs, ‘wat durft gij zeggen?’

‘Niets! Niemendal, wien de schoen past, die trekt hem aan.’

Ik begreep niet, hoe Cornelia in eens zooveel durfde. Wij waren beiden een beetje bang voor mevrouw, die lang niet makkelijk was, en durfden dus niet alles zeggen wat ons voor den mond kwam.

Maar zij zette nu beide handen in de zijde en haar hoofd in den nek, en ging toen voort: ‘En als het u 't zelfde is had ik graag dadelijk mijn loon en mijn vervalpotje, dan blijf ik geen uur langer in dit huis. Ik ben niet graag onder een dak, waar gestolen wordt.’

‘Dat kunt ge begrijpen. Gij kunt gaan als gij wilt, maar dan krijgt ge geen cent.’

‘Dat zal mijn zorg zijn! Ik wil wel blijven en ik zal ook zeggen, als de heeren van het gerecht komen, wat mevrouw het liefste heeft, maar dan moet ik eerst mijn centen hebben, anders zal ik zeggen wat ik verkies, en wat ik al lang in huis heb gemerkt, en wat ik wist dat komen zou - vroeg of laat. - Begrepen.’

‘Geertruida, ga naar de keuken en zet het water op voor de thee!’

Ik begreep dat men mij weg wilde hebben; er werd heftig gepraat boven en na een kwartier kwam Cornelia binnen, met een gezicht als een boei en oogen, glinsterend van trots; reeds dadelijk riep zij mij toe:

‘Ik heb mijn centen hoor en tien frank er bovenop! Gij zijt een uilskuiken, Trui, dat gij niet met mij hebt meegesproken. Gij hoeft toch niets anders aan de politie te zeggen, dan wat ge wil. In de kast wil ik niet komen, voor zooveel niet.’

‘Maar wat is er gebeurd. Wat bedoelt ge toch?’

Zij lachte medelijdend.

‘Och gij, onnoozel schaap! Gij vat ook niemendal. Begrijpt gij dan niet, wat er gebeurd is?’

‘Nu ja, ze hebben ingebroken.’

‘Ingebroken! Geloof gij dat? Ik zag dadelijk wat er aan het handje was. Mijnheer heeft al lang geleefd van de rijkskas; mevrouw kan al het geld, dat er in zit, wel aan. In den laatsten tijd hoeft gij immers ook nooit meer rekeningen weg te zenden.’

Ja, dat was waar.

‘Nu, ik dacht al lang, daar zit wat achter. En zoodra ik in de kamer kwam, waar zoo keurig netjes was ingebroken, begreep ik dat mijnheer en mevrouw - eigenlijk de dieven waren en dien boel zoo in orde hadden gebracht.’

‘Maar, Cornelia!’ riep ik vol afschuw uit, ‘dat is toch niet waar. Dat is toch groote zonde.’

‘Daar malen zij wat om, of het zonde is of niet. Ze zijn heelemaal op. Die wichten hebben niet meegedaan, geloof ik! Ze keken zoo raar op, toen ik het zei.’

‘En heeft zij bekend?’

‘Bekend, wel neen! Omdat ik er recht op had en omdat ik zoo'n grooten mond opzette, zei ze, gaf zij het geld maar. Ik verdiende het niet en allerlei praatjes er boven op - ik kon hen in groote verlegenheid brengen vóór het gerecht, maar wat ik zeg! Als zij de politie van morgen niet van de straat had geroepen, kikte zij er geen woord van.’

Er werd hard gescheld.

‘Dat zijn de heeren van het gerecht. Zie nu maar, domme meid, dat gij uw centen krijgt. We moeten allen vóór komen. Hoe minder ge zegt, hoe beter!’

Wij werden ook ondervraagd en mijnheer en mevrouw en de juffers, en het einde van alles was, dat mijnheer in een rijtuig werd weggebracht, mevrouw een vreeselijk zenuwtoeval kreeg en de jonge dames als gekken door het huis liepen en de vrijers haar in den steek lieten - en toen kwam de familie, die heel deftig en scherp spraken, en mevrouw deed niets dan huilen en lachen - en Cornelia vertelde dat mijnheer in de gevangenis zat en niemand iets gelooven wilde van de dievenhistorie - het kwam in alle gazetten en zoo las moeder het ook.

Zij kwam mij dadelijk afhalen en wou niet hebben, dat ik een oogenblik langer in een

[p. 124]

huis bleef, waar zulke schandelijke dingen gebeurd waren; mijn loon kreeg ik niet. Ik geloof dat ik twee maanden schade had; ik moest nog dikwijls voor het gerecht komen en verklaren, wat ik van den diefstal wist.

Maar ik kon niets anders zeggen, dan dat ik niets had gehoord, vóór dat mevrouw het ons vertelde - maar zij deden mij allerlei vragen over de huishouding, over de schulden, die de familie had, over haar manier van betalen en ik weet niet wat al meer. Ik antwoordde naar waarheid en Cornelia, die veel slimmer was, zeide, dat ik zonder het te willen mijnheer veel kwaad had gedaan en ieder oogenblik in moeilijkheden bracht.

franz schubert luistert den zigeuners hun melodieën af.

Maar dit gebeurde veel later; ik had toen reeds een anderen dienst en moest overkomen om getuigenis af te leggen.

Voordat ik echter verder ga en over mij zelf spreek, wil ik eerst gedaan maken met de familie Van Meteren en vertellen hoe het met hen en met al hun grootheid afliep.

Mijnheer werd veroordeeld tot vijf jaar ge-

[p. 125]

vangenisstraf, maar de stumper stierf reeds na een jaar.

Mevrouw ging op een dorpje wonen ergens in Noord-Brabant, met de beide juffers, die veel uit logeeren gingen, en werkte voor Tesselschade - nu onlangs heb ik gehoord, dat mevrouw krankzinnig is geworden en in een gesticht is opgenomen. Een van de dames is in betrekking; de andere moet getrouwd zijn met een burgerman; de jonge heer is in Transvaal, en dat is nu het einde van al dien bluf.

Antje zegt altijd, dat mij die dienst geen goed heeft gedaan, niettegenstaande ik daar wel heb kunnen leeren, hoe oneerlijkheid en zucht tot grootdoen niets dan ellende veroorzaken; maar ik had er geleerd ruim van geweten te zijn. Dingen, waaraan ik vroeger nooit had durven denken zelfs, omdat ik wist dat zij zonde waren, werden hier zoo hoog niet opgenomen. Cornelia had niets dan ijdelheid en pleziermaken in het hoofd en lachte mij uit, als ik haar niet in alles gelijk gaf.

na volbrachten arbeid huiswaarts.

Ik was inwendig veranderd; Ant merkte het dadelijk; ze zeide dan ook tegen moeder:

‘Wat heeft het Trui geholpen, dat zij een beetje meer loon verdiende? Zij heeft duurder neigingen gekregen en is lang zoo eenvoudig niet meer als vroeger. Wij moeten zien, dat zij weer een eenvoudigen dienst krijgt als bij Hendriks.’

(Wordt vervolgd.)