De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 15

Oorlogsschepen,
door F.J.H. Evers.

Si vis pacem para bellum.

‘Wilt gij den vrede bestendigd zien, zoo bereidt u voor ten oorlog.’ Deze woorden van Livius schoten mij te binnen, toen ik door een vriendelijke welwillendheid in staat werd

[p. 119]

gesteld, het nieuwste oorlogsschip van Nederland nauwkeurig te bezichtigen en dat mengsel van staal en ijzer, en ijzer en staal, te bewonderen, dat nu in Curaçao de vlag moet hoog houden, de belangen doen eerbiedigen, de Friesland.

Wil Holland de vredevloot heur handelstaak zien vervullen, dan moet ook een oorlogsvloot gereed zijn om hare handelsbelangen te behartigen en desnoods te verdedigen. Zeker, 't is voor haar onmogelijk mee te dingen naar het verkrijgen eener vloot, als b.v. Frankrijk bezit; zij wordt als een quantité négligeable beschouwd door Engeland, wiens ééne slagschip de Majestic een grooteren inhoud heeft, dan hare drie nieuwste slagschepen te zamen, wiens reuzenkruiser de Terrible even snel loopt als haar snelste torpedoboot, maar tegen een mogendheid van den eersten rang zal zij wel nooit behoeven te strijden, want zulk een strijd zou een te schrillen wanklank te weeg brengen in het zoo eenstemmig (?) Europeesch concert; zulk een strijd zou - om onbewimpeld te spreken - de geduchte naijver der groote mogendheden nooit kunnen dulden. Geheel weerloos ter zee mag zij echter niet zijn, zij moet hare neutraliteit kunnen handhaven, in staat zijn de eer harer vlag en haren rang als koloniale mogendheid hoog te houden, en ze kunnen verweren als het moederland of de koloniën zouden worden bedreigd. Met volle recht merkte de helaas te vroeg ontslapen Mr. B. Bahlmann in den Noordbr. op, dat het Nederlandsche volk geenszins ongeneigd is, voldoende geld toe te staan voor de hervorming en verbetering harer marine, mits er een plan - uitmuntend door éénheid - zoude worden voorgesteld, dat hare financieele draagkracht niet zoude te boven gaan. En die hervorming en verbetering is zeer noodig! Als Amerika b.v. eens op Atjeh gedaan had, wat het nu in naam der menschelijkheid (?) wederrechtelijk op Cuba heeft verricht.... wat had Holland dan kunnen doen?.... Dan hadden zij de verouderde fregatten Van Speyk, Atjeh e.a. kunnen uitzenden, die evenals de Reina Cristina, het Spaansche admiraal- of vlaggeschip, zouden zijn in brand geschoten; dan hadden zij - door nood gedwongen - kunnen uitzenden een 10tal monitors, die evenals de Adder, treuriger nagedachtenis, misschien zouden zijn gezonken voordat zij in 't gezicht van den vijand waren gekomen.... Kortom, dan waren zij op zee bijna geheel weerloos geweest. In den laatsten tijd wordt - gelukkig - degelijk aan de verbetering der marine gewerkt. Sinds 1894 zijn te water gelaten drie flinke pantserschepen, vier minder zwaar gepantserde oorlogsbodems, terwijl er nu nog drie schepen van eenzelfde type of soort op stapel staan en welhaast de bouw verwacht mag worden van een grooter pantserschip, dat, ca. 5000 ton metende, èn voor het moederland èn voor Indië geschikt is, en door nog vijf andere schepen van eenzelfde type zal worden gevolgd.

Nu de oorlog tusschen Spanje en Amerika woedt, kunnen wij geen courant of tijdschrift opnemen, geen onverschillig gesprek met een toevallig ontmoet persoon beginnen, of er zal melding in worden gemaakt van gevechtschepen, van kruisers, van torpedobooten enz. enz., en daarom zal 't den lezers der Belgische Illustratie wellicht niet ongevallig zijn, het een en ander over die oorlogsschepen van allerlei soort te vernemen, vooral in betrekking tot Nederland.

I.
Pantserschepen.

Pantserschepen, ook gevechtschepen of slagschepen genoemd, zijn die schepen, welke geheel door een zware pantserbedekking van staal of nikkelstaal worden beschermd tegen de vijandelijke kogels. Hunne groote waarde ontleenen zij, behalve aan hun pantserdek, aan het zwaar geschut, hetwelk ze voeren, dat dood en verderf, verwoesting en onheil zaait, bres schiet in de hechtste muren, en alle schepen in den grond boort, die niet zwaar gepantserd zijn. Welk een verwoesting één granaat kan aanrichten is gebleken in den Japansch-Chineeschen oorlog, toen op den kruiser Matsuskenia door één raakschot uit een 30.5 c.M. kanon, 30 schepelingen werden gedood en 70 gewond, toen men op de Hiyer door één treffer 14 dooden en 27 gewonden kreeg, zooals de heer Portengen in het Marineblad vermeldt.

h.m. pantserdekschip ‘piet hein.’

De pantserschepen moeten goed zee kunnen bouwen, en om niet voortdurend genoodzaakt te zijn eene kolenstatie aan te doen, moeten zij een voldoende hoeveelheid kolen kunnen bergen. Snelheid is voor de pantserschepen, hoewel niet zulk een vereischte als voor de kruisers, toch altijd een vereischte.

Nederland (ik laat de Indische militaire marine buiten bespreking, evenals de verouderde pantserschepen Prins Hendrik en Schorpioen) telt drie schepen van deze soort, nl. de Kortenaer, Piet Hein en Evertsen. Aan de schepen op de marinewerf te Amsterdam gebouwd, ontleenen de anderen hunnen soortnaam, alzoo spreekt men van de Piet Hein als een schip, volgens het type Kortenaer gebouwd, en in bewapening, pantsering en inrichting aan dit pantserschip gelijk. De Evertsen werd gebouwd op de Schelde te Vlissingen en de Piet Hein op het etablissement Feyenoord te Rotterdam.

Voorzien van ramsteven en pantserdek, bedraagt de dikte van den stalen pantsergordel over een lengte van 45.80 M. in het midden van het schip 15 c.M., terwijl de ruggesteun van teakhout eveneens een dikte van 15 c.M. heeft. Met 250 ton kolen (een ton kolen is 1016 kilo steenkool) aan boord en geheel uitgerust, hebben de drie pantserschepen type Kortenaer eene waterverplaatsing van 3400 ton.

In vergelijking met de 1e klasse gevechtschepen der groote zeemogendheden mogen ze klein schijnen, toch zijn zij geduchte zeemonsters, die hun metalen monden luid en ver genoeg kunnen doen hooren.

De keurig geslaagde afbeelding van de Piet Hein vertoont ons dit schip in al zijn kracht en al zijn macht. De afbeelding is genomen, toen, na een uitmuntend geslaagden tocht, het schip zich voor Algiers bevond.

Willen wij op het schip eens een kijkje nemen? 't Is best mogelijk, dat ge nog nooit een oorlogsbodem hebt betreden. Verwacht echter niet een zelfde weelderig gemak daar aan te treffen als ge op de Rotterdam hebt aanschouwd, en vergeet niet, dat het geen pleziervaartuig, maar een oorlogsbodem is.

Onze aandacht wordt het eerst getrokken door een soort koepel, welke zich vóór op het schip bevindt en waaruit dreigend twee kolossale vuurmonden steken. Dit is de gepantserde barbette-toren, welke achter een 24 c.M. dik stalen pantser, en een ruggesteun van 24 c.M. dik teakhout den officieren en kanonniers een veilige schuilplaats verleent tegen het vijandelijk vuur. In dien barbette-toren bevinden zich de twee zware achterlaadkanonnen van 21 c.M. kaliber. Ieder projectiel of kogel, welke uit deze vuurmonden wordt afgeschoten, heeft een dikte of middellijn van 21 c.M.; zij zijn dus even breed als de drie kolommen druks van de Belgische Illustratie, welke thans voor u ligt.

Door bijzonder vernuftige inrichting kan de barbette-toren, volgens omstandigheden, naar rechts of links worden bewogen. Een zelfde zwaar kanon, door een koepelschild gedekt, bevindt zich op het achterschip, terwijl twee snelvuur-kanonnen van 15 c.M. achter een gebogen schild in de zijden van het schip, hun verderf aanbrengenden inhoud recht vooruit of recht achteruit kunnen uitbraken. Boven op het tentdek staan zes kanonnen van 7.5 c.M. gereed geen al te vriendelijke complimenten met de tegenpartij te wisselen.

Tien kleinere kanonnen, twee torpedokanonnen (vijf meter lang) en een torpedolanceerbuis voltooien de bewapening.

‘Dat had ik nooit kunnen denken, dat die twee masten zoo kolossaal en groot van omvang zijn.’ Deze uitroep, dien ik bij mijn bezoek aan de Piet Hein, tot mijn vriendelijken, en geduldig mijne vragen beantwoordenden begeleider sprak, zou in menigen mond hebben weerklonken. En niet zonder reden... De voormast is ruim 15 M., de achtermast ruim 14 M. hoog en de doorsnede bedraagt 0.70 M. Halverwege den mast ziet men een uitbouw, ‘krijgsmars’ genoemd, en daarin bevinden zich - ook niet om een vredegroet te uiten - door een stalen schild beschermd, twee snelvuurkanonnen van 37 cM. kaliber. Van uit deze hooge krijgsmarsen of gevechtmasten kan men op verren afstand elk verdacht vaartuig waarnemen, wat vooral voor torpedobooten van belang is, die, klein van omvang en met groote snelheid zich voortbewegend, de aandacht misschien - slechts te laat zouden kunnen trekken. Van af die krijgsmarsen kan een levendig kanonvuur op die torpedobooten worden onderhouden, als ze zich te dicht bij het pantserschip zouden durven wagen. Nog een eigenaardigheid van de masten is deze: daar zij geheel hol zijn, heeft men ze inwendig kunnen voorzien van klimklampen en inrichtingen tot het hijschen van munitie voor de kanonnen, zoodat zij tevens als munitiekokers dienst doen. Nog 3 andere mu-

[p. 120]

nitiekokers zijn op de Piet Hein voor de bediening van het zware geschut aanwezig, natuurlijk zwaar gepantserd, daar de ramp niet te overzien zou zijn, als een granaat van een kanon van zwaar kaliber door vijandelijk vuur aan boord van het schip zou worden getroffen. Met de uiterste zorg moet op de oorlogsschepen het kruit, schietkatoen en ander gevaarlijk goedje worden bewaard, vandaar dat verschillende kranen met pijpen en kingstons kruitkamers en granaathokken onder water kunnen zetten.

Eene duizeling beving mij, toen ik den commandotoren van de Piet Hein betrad. Evenals de barbette zwaar gepantserd, zal deze niet lich door 't vijandelijk vuur worden ontzet, daar de pantserplaten eene dikte hebben van 24 cM. Maar o! o! daarbinnen.... klein en bekrompen, moet die commandotoren den commandant en een stuurman herbergen en bevat daarenboven een rad voor de stoomstuurinrichting, telegrafen naar de machinekamers, stuurrad, geschut-opstellingen en torpedolanceerinrichtingen, een axiometer, waardoor de stand van het roer wordt aangegeven, spreekbuizen, torpedopeilinstrument enz. De commandant mag wel zorgen van zijn 260 manschappen niet den al te zwaarlijvigsten stuurman uit te kiezen en in den commandotoren bij zich te nemen!!!

Onmiddellijk vóór den 1en en achter den 2en mast ziet men (thans in hun zwart omhulsel van allen glans beroofd) de twee projectors van het electrische zoeklicht. Evenals de krijgsmarsen, zijn zij bestemd tegen de torpedobooten te waken, die begunstigd door het nachtelijk duister een aanval op het pantserschip in den zin mochten hebben, om door ééne torpedolanceering het trotsche zeekasteel in de diepte te doen verdwijnen. Dáártegen dienen de zoeklichten, die, felle lichtbundels afwerpend, den nacht in dag herscheppen en de golven doen glinsteren in het schitterendste licht. Naar alle kanten kan er mede worden gemanoeuvreerd, heinde en verre de horizon doorzocht worden.

een lommerrijk hoekje in noord-brabant, naar een photographie.

Niet spoedig zal ik den Novemberavond van 't jaar 1895 vergeten, toen ik voor het eerst dat electrisch zoeklicht zag dansen door de lucht. Het dreigde te regenen, maar hopend dat het bij ‘dreigen’ zou blijven, begaven wij ons langs den Feyenoorddijk naar het etablissement ‘Feyenoord.’ Schilderachtig was 't die hel witte strepen zich tegen den avondhemel te zien afteekenen, alleraardigst de gevels der huizen met wonderlijke duidelijkheid plotseling te voorschijn te zien komen uit de duistere omgeving. Maar het ‘dreigen’ ging over in daden, en Ter Haar's vers ging in vervulling:

Daar valt een drop,
Daar stroomt een regen, enz.

Een geweldige regenbui barstte los, die in letterlijken zin met een straal koud water het vuur onzer geestdrift doofde; op den niet al te best onderhouden weg hadden zich reeds meertjes en beekjes gevormd, die ons dwongen onze oogen op den grond in plaats van naar de lucht gevestigd te houden, en met een zware verkoudheid boette ik mijn eerste aanschouwen van de zoeklichten van de Piet Hein.

(Wordt vervolgd.)