De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 15

Een reisje in de Belgische Ardennen,
door J.F. Nuyens.

III.
Luik.

Luik is eene stad van ruim 150 000 inwoners en dus iets grooter dan Gent. Wat echter de uitgestrektheid aangaat, valt Luik eenigszins tegen. De stad is tamelijk nauw gebouwd en zooals overal in de groote steden van nijverheid woont de fabrieksbevolking dicht op elkaar.

Voor een Vlaming, die zijnen neus bijna niet buiten de deur kan steken zonder overal den verren horizon voor oogen te hebben, en die als 't ware op een uitgestrekt biljartlaken woont, zijn steden als Luik eene buitengewone verschijning. Wie uit ons vruchtbare Vlaanderland voor het eerst in Namen komt, slaat zijne handen in elkaar als hij de oploopende straten ziet, die van de rivier naar de markt leiden; en eenen oprechten Vlaamschen jongen komt het water in den mond als hij denkt aan het genot, dat zijne Naamsche kornuiten moeten smaken, wanneer zij 's winters met hunne sleetjes in volle glorie de helling kunnen afglijden, of hier of daar een sullebaantje maken van misschien 50 M. lang.

Maar wat is Namen bij Luik!

Als een noot tusschen den notenkraker ligt deze stad in het nauwe Maasdal tusschen de bergen gekneld. De straten hobbelen hier en daar als eene glijbaan over de hoogten en laagten heen en weer en op verschillende plaatsen vertoonen de huizen en tuinen zulk een merkwaardigen warklomp, dat het voor een oningewijde de vraag blijft, hoe de bewoners hunne huisdeur vinden of van hunne woning uit de stad kunnen bereiken. Het zou volstrekt niet onmogelijk zijn, dat iemand van uit zijn dakvenster gemoedelijk een praatje maakt met eene kennis, die in een andere straat dat venster bijna rakelings passeert; en evenzoo kan het voorkomen, dat een keukenmeid door het raam van de kelderverdieping een kleine hartsterking overreikt aan den schoorsteenveger, die de uitverkorene haars harten is en die zijn vak uitoefent in een naburig huis, waarvan de rookleiding vlak uitmondt vóór bedoelden kelder.

Sommige straten loopen zoo steil omhoog, dat een vreemdeling bijna duizelig wordt, als hij omziet en de stad meer dan 100 M. onder zijne voeten ziet liggen; en het zou niemand, zelfs een inwoner niet, geraden zijn, 's avonds boven zijn bier langs dezen weg huiswaarts te keeren. Mocht hem het ongeluk overvallen, dat hij het evenwicht verliest, dan moge Bacchus of Cambrinus hem genadig zijn; want eenmaal aan het rollen, is zijn vaart moeielijk te stuiten, tenzij een barmhartige paal of stoep hem opvangt en tegenhoudt.

Van deze eigenaardigheden is in de voorstad Longdoz echter nog niets te zien. Daar is op het statiesplein de gewone beweging van huurkoetsen en hotel-omnibussen en de electrische tram met bovengrondsche geleiding schuift langs de in de lucht gespannen draden voort als een omgekeerde koordendanser op één been.

Een leelijk gezicht, al die schrale palen en die kabels, die hier en daar als spinnewebben in de lucht hangen.

't Eerste wat wij deden, was ons hotel opzoeken, om daar onze geringe bagage af te leggen, en na een kwartier wandelens stonden wij in de rue Souverain Pont voor het Hotel de la Pommeleite, dat ons was gerecommandeerd als biedende ‘zindelijke wijn, zuivere bedden en goed logist te voet en te paard,’ zooals de schoolmeester zich uitdrukt. Niet alleen, dat dit alles waar werd bevonden, maar de kellner bleek het Vlaamsch evengoed machtig te zijn als het Fransch, zoodat wij onze kennis van de taal der Galliërs ongebruikt in het gereserveerd hokje van onze hersenkast konden laten rusten en ons evengoed op ons gemak bevonden als op het Binnenhof van Brussel, het meest nationale plekje van ons land vanwege de nabijheid der Staatsloterij en der Wetgevende Kamers.

Laten wij nu even uitblazen! Ik verzoek den lezer dus een oogenblik gemakkelijk te gaan zitten, een lekkere sigaar op te steken - eene Vlaandersche, als 't u belieft, want in Luik heerscht ook de regie - en onder het genot van een frisch potje bier met mij een vluchtig overzicht te nemen van Luik, om goed georiënteerd aanstonds onze kennismaking voort te zetten.

‘Niets geschiedt zonder oorzaak,’ zegt de hoogwijze wetenschap, en ten opzichte van Luik, als een der grootste middelpunten der Belgische industrie is dit zeker volkomen waar. In de nabijheid der stad toch liggen uitgestrekte en rijke steenkolenmijnen, waarvan sommige zelfs tot onder de straten der stad en de bedding van de Maas worden ontgonnen, en hoewel de ijzermijnen al voor een goed deel zijn uitgeput leveren zij toch nog genoeg op, om aan de vraatzucht der onverzadelijke smeltovens te kunnen voldoen.

[p. 23]

Iedere plaats heeft echter zijn eigenaardige industrie en Luik munt dan ook vooral uit in de fabricatie van wapenen. In de middeleeuwen waren de wapensmeden en zwaardvegers van deze stad reeds beroemd en nu nog hebben de fabrieken van geweren en van jachtartikelen eene wereldvermaardheid. Overal rondom en ook in de stad steken zware en zwarte schoorsteenen in de lucht, die dag en nacht roet en vlammen braken.

Zou die eigenaardige nijverheid ook invloed gehad hebben op het volk en het zijne er toe hebben bijgedragen om den oorlogszuchtigen geest van de Luikenaars levend te houden? Hoe dit zij, de geschiedenis van het bisdom is ééne aaneenschakeling van krijg, opstanden, samenzweringen, verwoesting, roof en moord, en een der bloedigste tijdperken is voorzeker wel dat, waarin graaf Van der Marck, ‘het wilde zwijn der Ardennen,’ schrik en ontzetting door Walenland verspreidde.

Hoeveel malen de stad werd belegerd en ingenomen is zoo in een oogenblik niet te tellen, maar Karel de Stoute vergiste zich deerlijk (zooals hij wel eens meer deed) toen hij in 1468 de stad plunderde, de vestingwerken slechtte, duizenden inwoners over de kling joeg of in de Maas verdronk en aldus de oproerige gezindheid der Luikenaars overwonnen en hun tegenstand den kop ingedrukt dacht te hebben.

De vestingwerken werden weer hersteld; in 1650 werd de tegenwoordige citadel door den prins-bisschop Maximiliaan-Henri aangelegd, en na dien tijd was Luik nog vele malen het tooneel van oorlogsgruwelen, waarbij Franschen en Oostenrijkers, Engelschen, Duitschers en Walen hun bloed hebben gestort. De laatste maal, dat god Mars hier zijn schepter zwaaide, was tijdens de vermaarde ruzie van 't jaar '30, toen de Hollandsche bommen hunne sporen op de muren van de citadel achterlieten, zooals wij later zullen zien.

Sedert dien tijd geniet Luik echter, evenals zoovele andere steden en landen, van den kostelijken en goedkoopen vrede, waarin wij ons nog voortdurend verheugen. 't Is zelfs best mogelijk, dat deze soort vrede voor de wapenfabrieken der stad nog voordeeliger is dan een oorlog van een paar jaar, en in dat geval draagt een goed burger toch gaarne bij in het steeds aangroeiend budget van Oorlog.

Is het oude Luik nauw gebouwd, met kronkelende straten; de nieuwe wijken zien er fraai, ruim en frisch uit. De Boulevard en de Square d'Avroy zijn wel de meest aantrekkelijke punten, maar ook de Boulevard Frère-Orban, die zich langs de Maas uitstrekt, ziet er aanlokkelijk genoeg uit. Achter deze laatste straat ligt een vriendelijk park, door een manshoogen muur omgeven, waarop vler prachtige bronsgroepen prijken, betrekking hebbende op nijverheid, handel en landbouw.

En wat nu aangaat de talrijke kerken, merkwaardige gebouwen en andere bezienswaardigheden, de tijd is te kort om alles te bezichtigen, maar het meest belangrijke hopen wij toch te bezoeken. Een, twee, drie! Het potje bier ad fundum en wij gaan op weg.

Met den plattegrond van Baedeker opgeslagen dwaalden wij de stad in, kwamen langs de Universiteit, het Theatre en verder voorbij de kerken St. Croix en St. Martin.

luik. - Gezicht op het Paleis van Justitie.

De Universiteit, in 1817 gesticht, verkeert in bloeienden toestand. Meer dan 50 professoren geven les aan ruim 1400 studenten. De bibliotheek telt omstreeks 200.000 boekdeelen en natuurlijk behooren bij de hoogeschool een afdeeling voor mijnwezen, kunst en nijverheid, benevens museums voor physica en natuurlijke historie. Dit laatste museum bevat vooral veel fossiele voorwerpen, die hoofdzakelijk gevonden werden in de grotten, waaraan de omgeving van Luik en trouwens het geheele bergland der Ardennen zeer rijk zijn.

De twee bovengenoemde kerken zijn, wat het tijdpunt van stichting aangaat, zeer oud, maar beiden in later tijd verbouwd en veranderd. Luik kan zich beroemen op meer oude godshuizen, maar geen daarvan is in zijn oorspronkelijken staat gebleven en slechts enkele zijn belangwekkend genoeg uit bouwkundig of artistiek oogpunt om, bij een korten beschikbaren tijd, tot een bezoek uit te lokken.

Maar zie, wij wandelen nu over een vroolijk plein - de Place Verte - en komen op de Place St. Lambert.

Ei, dat is toch wel de moeite waard om gezien te worden, dat groote, donkere, ja sombere gebouw, dat zich daar voor ons verheft. Dat is het Pa als de Justice.

Dit paleis is gesticht door den kardinaal Erard van der Marck, in de jaren tusschen 1508 en 1540, en behoort dus tot den laat-Gothischen stijl van deze streken. Als de lezer nu in het oog gelieft te houden dat de Renaissance in Italië reeds in 1420 haar intocht deed en zich van daar over de andere landen van Europa verspreidde, dan zal het hem wel duidelijk worden, dat er hier geen sprake meer kan zijn van zuivere Gothiek. Ik heb hier niet het oog op den voorgevel; deze is na een brand in 1737 hersteld in den weinig aantrekkelijken stijl van dien tijd; maar ik bedoel de prachtige binnenplaats, die binnen het gebouw is besloten. Deze binnenplaats is geheel door gewelfde galerijen omgeven en maakt een grootschen indruk. De kolommen zijn uiterst sierlijk van vorm, maar hoogst eigenaardig, evenals de bogen en gewelven en het ornament werk.

Zoo bij den eersten aanblik denkt men aan vroeg-Renaissance, maar bij nadere beschouwing komt men tot het besluit, dat men hier te doen heeft met eene schepping, bij wier ontstaan Gothiek en Renaissance strijd hebben gevoerd, maar waarbij de Gothiek dan toch nog in de meerderheid is gebleven.

Het geheele monument is van hardsteen opgetrokken en de eenige opmerking, die te maken zou zijn, is, dat de regelmatige herhaling van bogen, ramen en kolossale dakvensters (z. g. lucarnes) het geheel op den duur eenigszins eentonig maakt. Een tweede binnenplaats, iets kleiner dan deze, is geheel in denzelfden geest en maakt dus ook denzelfden eigenaardigen indruk.

Na dit indrukwekkende gebouw bezichtigd te hebben, liepen wij op goed geluk verder de stad in en verzeilden daarbij in de stille straten, die naar de citadel geleiden.

Menig druppeltje zweet werd op deze wandeling door ons gelaten en wij bewonderden meermalen de spelende knapen, die blootsvoets over de ruwe keisteenen liepen; en wij hielden ons hart vast, als zij tusschenbeiden in vollen ren naar beneden rolden, waarbij zij schijnbaar onvermijdelijk den nek moesten breken. Gewoonte wordt echter een tweede natuur, en de kleine bengels wisten evengoed stuur te houden als een Vlaamsche harddraver op de lange baan.

[p. 24]

De avond begon zoo zoetjes aan te vallen en het werd te donker om de citadel nog te bezoeken. Dit nam echter niet weg, dat wij aan het boveneinde van de rue Pierreuse een wonderlijk phantastisch gezicht op de stad hadden. Meer dan 100 M. beneden ons lag de warklomp van huizen en straten in de avondschemering half verloren. De Maas was nog flauw te onderscheiden, maar de rest smolt te samen tot een soort grauwe wolk, waarin hier en daar reeds een lichtje begon te pinken, terwijl de toppen der hooger gelegen bergen, nog vrij helder verlicht, op den achtergrond boven alles uitstaken. En terwijl wij langs een andere steile straat weer naar beneden daalden, onttrok de nacht ook deze laatste lichtpunten zoetjes aan ons oog, zoodat wij eindelijk niets meer zagen dan een duisteren put, waarin de duizenden lichten der groote stad een reusachtige verlichting teweeg brachten. 't Was alsof het uitspansel zich had verdubbeld en met evenveel schitterende sterren aan onze voeten lag uitgespreid als het zich boven ons hoofd uitstrekte. Langzamerhand werden ook wij in dien afgrond opgenomen en een half uurtje later stonden wij weer te midden van het rumoer der hoofdstad, in het volle licht der groote koffiehuizen, die aan de eene zijde de Place St. Lambert begrenzen; en daar een avond in alle volkrijke steden toch zoo ongeveer gelijk is, besloten wij, zoo gezellig mogelijk een paar uurtjes in een dier inrichtingen door te brengen.

Het Café du Phare bood ons wat wij zochten. Allereerst werd de inwendige mensch wat versterkt; daarna werd, zoo smakelijk als alleen een Vlaming dat kan doen, een sigaartje gerookt en vervolgens beproefden wij onze krachten op het biljart, waarbij de overwinning verbleef aan de zijde van den schrijver dezes.

Onder al deze bedrijven vloog de avond om en toen wij dan ook op de klok keken, zagen wij met schrik, dat het tegen halftwaalf liep, een uur dat eigenlijk voor een reiziger te laat is, om zijn bed op te zoeken. Wij vertrokken dus met den gezwinden pas en ik moet eerlijk bekennen, dat geen van ons tweeën het uur van twaalven heeft hooren slaan. Wij lagen toen al lang en breed in Morpheus' armen.

(Wordt vervolgd.)