De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 14

Verlaten erf,
naar het Fransch van Charles Baussan,
door Elise van Esch.
(Slot.)

V.

Op het ‘Vossegat’ was niets veranderd. Alleen in plaats dat Mathurin met Sint Maarten vertrok, bleef hij 't geheele jaar om Jacques te vervangen.

De winter was zacht geweest, bijkans te zacht. Aanhoudende regens deden de voren blank staan, en het koren stond ijl en door onkruid verstikt.

In den aanvang schreef Jacques alle weken; hij stelde belang in het weer, in de rogge, in 't vee; hij vroeg naar nieuws uit het dorp.

Maar de brieven werden korter en ze werden zeldzamer. De boerin maakte zich ongerust. Op Zon- en feestdagen na de Hoogmis, om zich den verren tocht naar afgelegen hoeven te besparen, ging de postbode voor de kerk van groep tot groep en gaf aan ieder het zijne, een brief van een bloedverwant, of een waarschuwing van den ontvanger. Dan sloop de arme moeder zacht naar hem toe en klonk het bedeesd: ‘Niets voor mij, bode?’

In de Paaschweek had Jacques verlof. Hij kwam meegereden in 't wagentje van vader Desnoës en stapte af aan den zandweg.

De boerin stond reeds op den uitkijk. Jacques als soldaat, met een képi en roode épauletten! Wat scheen hij gegroeid! Zij had al heur meubels geboend, en een kip had ze voor hem geslacht. Ook de buren waren gekomen, want 't was feest. Jacques sprak veel; men luisterde, men lachte om zijn verhalen.

Den volgenden morgen nam de vrouw hem mee naar 't land. Hij zag er wel naar, maar niet met het oog van weleer.

‘'t Zal niet veel opleveren,’ sprak hij, ‘het land geeft niets anders dan zorgen.’

En hij ging naar 't dorp de kameraden opzoeken. Des avonds eerst kwam hij terug.

De vier vrije dagen waren spoedig voorbij: Maandagsmorgens vertrok Jacques met de anderen. Ditmaal vergezelde de vrouw van het ‘Vossegat’ hem slechts tot het eind van den zandweg.

Zoolang haar oogen hem konden volgen, zag zij hem gaan over den straatweg, maar geen enkelen keer wendde hij 't hoofd om, ten einde ook haar nogmaals te zien.

De wilde pruimeboom verloor reeds zijn bloesems, en onder het blad van den Meidoorn knopten de witgroene paarlen tot geurige ruikers.

't Was de glimlach van 't land, de vriendelijke groet van velden en hagen.

Had Jacques maar geluisterd als in vroegeren tijd, hij had ze gehoord in de voren, in de boomen, in de struiken, de duizenden stemmen, die hem toeriepen met haar, die daar stond midden op den weg, de hand boven de oogen om hem nog flauw te onderscheiden: ‘Kom spoedig terug, o spoedig!’

Maar Jacques verstond die taal niet meer, en hij verhaastte den stap om zijn makkers in te halen, vroegtijdig de stad te bereiken en daar nog wat uit te gaan, alvorens in de kazerne terug te keeren.

Het regimentsleven werd hervat: hst excerceeren, het corveeën, een beroep, dat men hem niet leerde liefhebben - de werkeloosheid der rusturen - het omzwerven in straten en kroegen - onwillekeurig, uit gewoonte en door 't voorbeeld van anderen - de tegenzin in het werk en de zucht naar genot - het inzuigen van andere begrippen en andere zeden - en langzamerhand de afkeer van den eigen werkkring, de afkeer van 't land met zijn zwaren arbeid en zijn ernstige vreugden.

In de herberg ‘'t Roode Paard’ zat Jacques op een avond aan 't kaartspel met Jules en twee soldaten der compagnie.

‘Weet ge 't al,’ zei Julien, ‘Messenier scheidt er uit. Hij wil zijne herberg verkoopen. Neem gij haar over, ge kunt het.’

‘Ik heb geen geld!’

‘Alsof hij geen crediet zou geven! Daarenboven, ge kunt immers leenen op 't goed!’

‘Leenen!’

‘Ja, 't zou niet lang duren, of ge hadt genoeg om hem af te betalen. Men verdient meer met een herberg dan met het bebouwen van 't land, en het kost vrij wat minder moeite.’

Het kaartspel werd voortgezet. Bij 't heengaan zei Jules tegen Messenier, terwijl hij Jacques op den schouder klopte:

‘Hier, Messenier, hier is iemand, die wil onderhandelen over de herberg.’

‘Niets liever dan dat, Thibault.’

Jacques kwam er tegen op, 't was alles maar scherts van Jules.

Maar het denkbeeld had ingang bij hem gevonden. Hij dacht wel aan de boerderij, aan zijne moeder; maar had hij geen gelijk? 't Was eene goede zaak. Het land bracht niets op. Zoo moeder wilde, kon ze bij hem inwonen....

Als Messenier maar niet te veel geld voor zijne herberg vroeg.

Een paar dagen later ging Jacques met hem praten.

Meer dan een maand lang bleef men aan

[p. 411]

't loven en bieden. Eindelijk, toen de wijn was geproefd, en de boeken waren nagezien, werd de koop gesloten. Jacques kocht alles, beklanting en inboedel voor negen duizend franken. Hij aanvaardde de herberg met November bij 't verlaten van den dienst.

‘Vergeet niet,’ zei Jules, ‘dat ge ons het eerste middagmaal schuldig zijt. Ik verzoek mij zelt met al de vrienden. Wij zullen de beste flesschen wel uit den kelder halen.’

VI.

Een jaar was voorbijgegaan, 't Was daags voor Sint Jan, in den morgen. Op den straatweg rolden karren en wagens ter markt.

In den hof van het ‘Vossegat’ bewoog zich een vijftigtal menschen: boeren, vrouwen uit 't dorp, een uitdrager.

Tegen de muren stond het gereedschap: schoppen en mestvorken en harken, verderop de tuigen, de groote werkhamen met hun bellen en blauw wollen bekleedsel. Op den dorschvloer de ploegen, de wals en de egge, de ledige vaten, de zware boerenwagens, de boterkarn. De boerin was bezig met alles, zorgde voor alles; zij zeide een ieder goeden dag, ze gal inlichtingen: ‘dit karretje rolt lichter dan het gindsche, de egge heeft splinternieuwe tanden.’

De mannen traden den stal binnen; lang en aandachtig bekeken zij 't vee.

De vrouwen praatten, zij spraken over Jacques. De herberg ging slecht, vlak er bij in dezelfde straat was een andere herberg geopend. Om te betalen, om geld in kas te hebben, moest Jacques de hofstee verkoopen. Jean Zallier van ‘den Hazelaar’ had ze gekocht om zijn erf te vergrooten; de gebouwen brak hij af en behield slechts de paarden. Vrouw Thibault had eene kamer gehuurd in het dorp, vlak bij de kerk; zij had er haar meubels reeds henen gebracht: haar bed, de latafel, de kast. Bij haren zoon had zij niet willen inwonen; op haren leeftijd, niet waar, is 't te hard het eigen dorp te verlaten. En dan, Jacques was getrouwd. Wat voor huwelijk had hij gedaan? Men wist het niet recht. De vrouw sprak er nooit van.

Daar kwamen nog meer koopers. Allen begaven zich naar de deel, de notaris en de afroeper waren er reeds, ook de boerin, die haar bevelen gaf.

De verkoop nam een aanvang.

‘Wie biedt er wat voor den ploeg? Vijf franken!’

‘Vijf franken, tien stuivers!’

Vijf franken, tien stuivers! Wie biedt er meer?....

Vroegtijdig was de verkooping afgeloopen. Een voor een trok men af met het gekochte. De wagens werden ingespannen.

De blauw bekleede hamen, wier bellen rinkelden, nam men mee. Ook het vee werd meegevoerd; men trok ze aan den halster, men zette ze aan met den prikstok, de koeien en ossen, die terug wilden naar den stal, en zich verweerden met de pooten gestrekt en den kop achterover in den nek geworpen.

Er waren kuikens van een dag of tien oud, een boerin zette ze een voor een in haar mand; de kloek liep haar na met opgezette veeren.

Toen allen waren heengegaan, toen alles was meegenomen, ging de vrouw in de woning terug.

Niets bleef er over, zelfs geen stoel. Niets verborg meer de scheuren en reten, slecht geheelde wonden, rimpels van het oude tehuis.

Op de berookte muren teekenden zich af de plaats van de kast, van de latafel, van het ledikant, en op den afgesleten leemen vloer, geheel doorkrast van de spijkers der zware schoenen, de plaats van de tafel en de banken en twee kleine streepen, bijna geheel uitgewischt, maar toch dien avond zoo duidelijk zichtbaar voor de moeder, de twee streepen daar ingegleufd - ach, zoo lang geleden! - door het schommelen van de wieg.

De boerin keek op naar de gele muren, en zwevend in den weemoed der ledige woning, zag zij tevens al de arme herinneringen van onherstelbaar verloren zaken, van een geëindigd leven.

Daar bemerkte zij, vergeten op den schoorsteen, het lotingsnummer van Jacques. Zij nam het en trad naar buiten: de zon was ondergegaan, zij moest vertrekken. Zij sloeg den kortsten weg in door de velden, langs de heggen.

Al voortgaande bukte zij 't hoofd om onder de takken der appelboomen door te loopen, haar kleed ritselde langs het gras, waarvan de nog groene halmen zich verdrongen tot op den zoom van het voetpad.

In het klaverveld graasden de paarden. De schimmel liep hinnikend haar te gemoet, de neusgaten opengesperd.

Hier eindigde de hoeve. De vrouw ging door andere velden, onder andere boomen, langs and r graan.

En toen het Angelus klepte, bereikte zij het dorp: een dertigtal daken, dicht gedrongen om den toren der kerk. Zij verhaastte den stap, zij bleef met niemand staan praten. Ze trad het lage kamertje binnen, gehuurd, omdat zij geen woning meer had, en zij sloot de deur.

Met vier spelden stak zij boven den schoorsteen, dicht bij het kruisbeeld, het nummer der loting, waarop aan weerszijden van de zwarte cijfers twee soldaatjes de driekleur omhoog hielden.

En moede van haren dag, moede van heel het verleden, zat zij neer, nu voor immer alleen.