De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 14

[p. 369]

[Nummer 47]

Eeuwfeest van het Groot Seminarie te Haaren.

Gedenkdagen te vieren van gewichtige, loffelijke feiten, die tot geestelijk of tijdelijk welzijn van een volk hebben gestrekt, is ontegenzeglijk een prijzenswaardig gebruik. Men betuigt daardoor zijne dankbaarheid voor de geschonken weldaad aan God en aan de mannen van geestkracht en deugd, die de werktuigen waren in Zijne hand; men toont de ware verdiensten te willen erkennen en eeren, en onwillekeurig wekt de herinnering aan het gebeurde, die er door verlevendigd wordt, ons op, om in het voetspoor te treden van hen, die door hunne werkkracht, hunne standvastigheid, hunnen opofferingsgeest aan tijdgenooten en nazaten ten zegen zijn geweest. Al overdrijft men dan ook onder dit opzicht in onzen tijd, waarin men alles en nog wat herdenkt om gelegenheid te hebben tot het vieren van luidruchtige feesten, toch moet om het misbruik het gebruik niet wordenaf geschaft, en mogen feiten van gewicht gerust worden herdacht, en hunne herinneringsdagen worden gevierd.

het groot seminarie te haaren in het bisdom 's hertogenbosch.

Zulk een feit is ongetwijfeld voor het bisdom van 's-Hertogenbosch de stichting van het seminarie, die op den 29en Januari 1798 plaats had. Immers dat het geloof in onze streken is bewaard gebleven, zich krachtig ontwikkeld heeft en nog groeit en bloeit is in niet geringe mate daaraan te danken. Daarom was het eene gelukkige gedachte van de geachte Redactie der Belgische Illustratie, eenige afbeeldingen te geven van het tegenwoordige gebouw van het seminarie nu het eeuwfeest dier kweekschool voor geestelijken gevierd wordt, en zoo de aandacht van velen te vestigen op het heuglijk feit. Gaarne voldoe ik aan haar verzoek om een bijschrift te leveren, omdat mij daardoor gelegenheid wordt geboden te wijzen op eenige uitstekende mannen, die door hun optreden en handel en wandel zooveel nut in dit bisdom hebben gesticht, en tevens den tol van dankbaarheid te betalen aan de inrichting, waaraan ik mijne priesterlijke vorming verschuldigd ben.

Antonius van Gils, de stichter van het Groot Seminarie.

Denken wij ons honderd jaren terug. Gedurende ongeveer twee eeuwen hadden de bewoners der Generaliteitslanden het juk der verdrukking getorst; ondanks alles waren zij trouw gebleven aan het geloof hunner voorvaderen; heldhaftig hadden zij gestreden en vooral geleden. Dat geloof, dien heldenmoed, die standvastigheid dankten zij naast God vooral aan de priesters, die hun in alles het voorbeeld gaven, hen onderwezen, hen troostten, hen bijstonden met verachting van het eigen Ik. Aan een geregelde opleiding van geestelijken hier te lande kon in die ongelukkige tijden niet worden gedacht. Wel had men na de Kerkvergadering van Trente tot driemaal toe het Bossche seminarie begonnen, maar telkens was men gestuit op onoverkomelijke bezwaren, en toen in 1629 de Hertogstad door Frederik Hendrik was ingenomen, kon er van een seminarie geen sprake meer zijn. Zij, die zich wenschten te wijden aan het heil der zielen, moesten derhalve hunne opleiding elders ontvangen, in de kloosterscho-

[p. 370]

len der Belgische abdijen, vooral Tongerloo, Berne en Postel, in de seminariën der aangrenzende bisdommen Antwerpen, Roermond en ook Gent, of aan de hoogescholen van Douay en Keulen, en vooral, ja een tijd lang bijna uitsluitend, aan de universiteit van Leuven.

Op die wijze werd gedurende twee eeuwen in de behoefte aan zielzorgers voorzien. Maar tegen het einde der achttiende eeuw was het te vreezen, dat het anders ging worden. De meeste abdijen en kloosters bestonden niet meer; de hoogescholen van Douay en Keulen waren opgeheven; de Alma Mater van Leuven bleef de eenige toevlucht. En toen in het jaar 1797 ook deze werd vernietigd, was het geen denkbeeldig gevaar, dat in een niet verre toekomst de geestelijken in het vicariaat van 's-Bosch, door het gemis van eene gelegenheid tot opleiding, zouden gaan ontbreken. De Vicaris-Generaal, Antonius van Alphen, begreep het gevaar, en geen oogenblik aarzelde hij het plan weder op te vatten van zijnen voorganger Andreas Aerts. Deze had namelijk reeds eenige jaren vroeger om de verwarring, welke de maatregelen van keizer Jozef II te Leuven veroorzaakten, een eigen seminarie willen stichten, maar had dit achtergelaten, omdat weer spoedig de universiteit op den ouden voet was hersteld.

Dit plan nam zijn opvolger nu weder op, en met de uitvoering daarvan belastte hij een man, die zijn onbegrensd vertrouwen bezat en dat vertrouwen nooit heeft beschaamd. De goddelijke Voorzienigheid zorgt niet zelden in moeilijke oogenblikken voor mannen, die geschapen schijnen voor de omstandigheden, waarin zij leven, die aan een scherp verstand en helder oordeel eene verbazende werkkracht paren, die voortvarend zijn zonder de voorzichtigheid uit het oog te verliezen, voor wie het zien van hinderpalen een prikkel is om te overwinnen, die alléén tot stand brengen, wat velen nauwelijks schijnen te vermogen.

Zulk een man was de uitverkorene van Van Alphen, de Tilburgenaar Antonius van Gils, de primus van Leuven. De mij toegestane ruimte gedoogt niet, hier iets meer van hem te zeggen, dan hetgeen betrekking heeft op zijne werkzaamheid voor het seminarie. Wie het karakter en de daden van dezen heldhaftigen strijder voor de eer van God en van de Kerk nader wil leeren kennen, verwijs ik naar de uitstekende levensbeschrijving, door H.J. Allard S.J. in 1875 bij G. Mosmans te 's-Bosch uitgegeven.

Moedig nam Van Gils de zware taak op zich. Met Dr. Joannes Franciscus van de Velde - die echter slechts kort zijne diensten kon yerleenen, daar hij reeds op 31 Januari 1798 zijn vaderland moest verlaten, om aan een bevel tot gevangenneming, dat te 's-Hage tegen hem was uitgevaardigd, te ontkomen - sloeg hij de hand aan het werk, en dat ‘met zooveel behartiging, zooals de genoemde Van de Velde zegt, dat het niet zoozeer eene hem aanbevolene, als wel zijne eigene zaak scheen te wezen.’ Reeds op den 29en Januari 1798, den feestdag van den H. Franciscus Salesius, patroon van het seminarie, kon hij dit openen in eenige naast elkander gelegen huurhuizen bij de Groote Hekel te 's-Bosch. Op den avond van dien dag schreef hij in zijn dagboek:

‘Heden heb ik te acht uren het Misoffer opgedragen in St. Catharyne, ter eere van den H. Franciscus van Sales. Geve de algoede en almachtige God, dat het, onder zijne schutse en bescherming geopend seminarie gelukkig en voorspoedig moge wezen ter eere Gods, tot nut der Kerk, tot stichting van den naasten!’

Die korte bede werd in ruime mate verhoord. Het zaadje door hem uitgestrooid schoot wortel en is tot wasdom gekomen, het seminarie heeft niet alleen op voldoende wijze in de behoefte van dit bisdom voorzien, maar bovendien nog vele geloofsverkondigers, die zich over de geheele wereld verspreidden, gekweekt.

gezicht op de achterzijde van het groot seminarie.

Hij begon met twintig studenten, was tegelijk president, professor en procurator, en had slechts één medehelper, den kundigen Gaspar Moser, een Maastrichtenaar, licentiaat in de godgeleerdheid en eertijds professor van het kerkelijk recht aan de universiteit te Leuven. Velen zouden tegen de zware taak hebben opgezien, niet zoo Moser en Van Gils. Spoedig moest de president naar een grooter en meer geschikt verblijf omzien, en hij liet het oog vallen op het kasteeltje Nieuw Herlaar of Halder, onder St.-Michiels-Gestel gelegen. De geldmiddelen echter ontbraken, zoodat de christelijke liefdadigheid moest worden ingeroepen. Gelukkig liet deze zich niet onbetuigd.

Volgens het verhaal van Coppens was de bereidvaardige medewerking der onderhoorigen van het Vicariaat en bijzonderlijk der ingezetenen van 's-Bosch verwonderlijk en stichtend, en werden er zelfs andersdenkenden gevonden, die hunnen steun verleenden. Onder hen, die door raad en daad de zaak bevorderden, dienen vooral vermeld te worden: de zeereerwaarde heer Gast, Mr. Cornelis van Boxtel, Mr. Petrus van Meeuwen, Augustinus en Thomas van Rijckevorsel, Walterus Heeren, Henricus van Oirschot en Henricus de Wijs. De meeste dier namen worden nog te 's-Bosch teruggevonden en met eere gevoerd. Geve God, dat de dragers er van steeds trotsch mogen blijven op het voorbeeld hunner vaderen!

Door dien krachtigen steun was natuurlijk de zaak spoedig beslist; het kasteeltje Nieuw-Herlaar werd aangekocht en reeds op den 29en Maart 1799 door twee en dertig studenten betrokken. Nu Van Gils zijne pogingen bekroond zag, meende hij, èn om studietijd te winnen, èn om gezondheidsredenen, als president te moeten bedanken. Op zijn aanhoudend aandringen gaf de Vicaris Van Alphen eindelijk toe en benoemde op den 16en December 1799 den pastoor van Nuland, Mattheus Burgers, Veghelaar van geboorte, Baccalaureus in de godgeleerdheid en oud-leerling van Leuven, tot zijnen opvolger. Het lag echter voor de hand, dat Van Gils de spil bleef, waarom zich alles bewoog, en de nieuwbenoemde verlangde niets vuriger dan het bestuur des seminaries weer aan hem over te dragen. Toch bleef hij gedurende zes jaren zijne betrekking met ijver en lof waarnemen, totdat op den 13en Februari 1806 zijn verlangen vervuld werd.

Op dien dag werd hij benoemd tot pastoor te Geften, waar hij, na in 1816 tot landdeken van Oss en in 1821 tot provisor van het seminarie te zijn benoemd, door allen geacht, op den 7en Maart 1832 in den hoogen ouderdom van ruim 79 jaren stierf. Van Gils trad weder als president op, maar zijne taak als professor werd verlicht door eenen derden medehelper, J.H. Smits van Eindhoven, den toekomstigen regent van het Klein Seminarie, terwijl reeds onder het bestuur van Burgers theologanten-professoren voor de philosophie waren aangesteld.

Onder de rustige regeering van koning Lodewijk Napoleon, die zelfs Herlaar met een bezoek vereerde, nam het seminarie steeds in bloei toe, maar toen deze gedwongen werd het gedeelte des rijks, waartoe de Meijerij van Den Bosch behoorde, op den 16en Maart 1810 aan zijnen broeder Napoleon af te staan, ging men weer bange tijden te gemoet. Ongelooflijk was in die dagen de werkzaamheid van Van Gils, en standvastig weigerde hij zijn beginselen te verzaken om aan den overweldiger te believen, ook al moest hij daarom van zijn geliefd seminarie worden weggerukt, zooals eindelijk gebeurde op den 15en Juni 1812. Beschuldigd, evenals Moser, in het seminarie eene staatsgevaarlijke leer te hebben verkondigd, werden beiden eerst naar Mechelen, en vervolgens, in het begin des jaars 1813 naar Dijon in ballingschap gezonden, welke stad zij eerst op den 29en Jannari 1814 konden verlaten, om naar hun vaderland terug te keeren.

Gedurende hunne afwezigheid werden de theologische studiën in het seminarie geregeld voortgezet, en al waren de ballingen, om staatsgevaarlijkheid den lande uitgewezen, na hun vertrek veranderde de geest des huizes niet. De Heusdenaar Henricus Cornelis de Bont trad in de plaats van Moser op; Philippus van de Ven, dien wij straks zullen terugvinden, beklom den leerstoel van Van Gils, en de reeds genoemde Smits nam het uitwendig bestuur op zich. Ook deze moest echter spoedig de vlucht nemen en kon zich slechts vermomd in het openbaar vertoonen, om niet in handen der politie te vallen, die hem overal zocht. Het spreekt van zelf, dat al deze omstandigheden verderfelijk werkten op het seminarie. Terwijl in het begin van October 1811 het getal studenten drie en zeventig bedroeg, waren er een jaar later op hetzelfde tijdstip slechts negentien, welk getal toch in November tot vier en dertig klom. Alles werd echter zooveel mogelijk op den ouden voet voortgezet, en het gelukte Van Gils spoedig na zijn terugkeer, die op 22 Februari 1814 plaats had, den toestand merkelijk te verbeteren. Zelfs nam het getal studenten in de godgeleerde wetenschappen zoo toe, dat hij de noodzakelijkheid inzag, om de beginnende jongelingen in een andere woning als afdeeling van het seminarie te plaatsen. Hij huurde daarom het landgoed ‘Heebeck’ onder Berlicum, waar op 15 April 1815 het Klein Seminarie met veertien studenten geopend werd onder het bestuur van Philippus van de Ven. Deze keerde echter reeds na drie maanden naar het Groot Seminarie terugr en werd vervangen door zijnen vroegeren Herlaarschen ambtgenoot Joannes Henricus Smits.

[p. 371]

Weldra klom het getal studenten tot veertig, zoodat men ook voor deze afdeeling een ander verblijf moest zoeken. Op 16 October 1816 werd het landgoed ‘Beekvliet’ onder St.-Michiels-Gestel daarvoor aangekocht en op 14 November 1817 betrokken. Onder de zorgzame leiding van den onvermoeiden president en van den gezagvollen en toch vaderlijken regent, doorleefde het seminarie, dat nu uit twee afdeelingen bestond, een tijdperk van bloei, hoewel men met geldelijke bezwaren te kampen had.

Gevoelig werd echter het hart van Van Gils getroffen door het afsterven op 4 December 1819 van zijn trouwen vriend en medestichter des seminaries Gaspar Moser, die nog zijne laatste krachten besteed had om twee zijner geschriften voor de pers in gereedheid te brengen. Ook de president liet zich onder dit opzicht niet onbetuigd, hij deed verschillende werken het licht zien, en naar aanleiding van het door hem uitgegeven ‘Katholyk Meyereysch Memorieboek’ verklaart L.A.C. Schutjes in de voorrede zijner geschiedenis:

‘De eer van eene kerkelijke geschiedenis van het bisdom 's-Bosch ontworpen te hebben, komt na Foppens, den geleerden president Antonius van Gils toe, die bovendien zijn Meyerijsch Memorieboek later met vele aanteekeningen heeft verrijkt.’

Intusschen begon er weer gevaar te dreigen. De betrekkelijke bloei der kleine seminariën in Nederland, naast den kwijnenden toestand der koninklijke colleges en atheneën, 'bleef voortdurend een doorn in het oog der regeerings-mannen, en zij zonnen op middelen om daaraan een einde te maken. Van Gils zag het gevaar en wendde voortdurend zijne beste pogingen aan om het te bezweren, wat hem echter niet mocht gelukken.

het huis gerra.

Den 14en Juni 1825 werden te Brussel twee besluiten geteekend, waarvan het eene gelastte, dat al de zoogenaamde kleine seminariën met 1 October moesten opgeheven zijn, en het andere de oprichting beval van een gesticht van voorbereidend onderwijs onder de benaming van ‘collegium philosophicum,’ ten behoeve van R.K. jongelingen, die voor den geestelijken stand bestemd waren. Kort daarop verscheen een nieuw besluit, bepalende dat voortaan geen nieuwe kweekelingen meer in de bisschoppelijke seminariën mochten worden opgenomen, dan die de voorbereidende studiën in het ‘collegium philosophicum’ hadden volbracht.

In die hachelijke oogenblikken scheen Van Gils zich als het ware te vermenigvuldigen. Herhaalde malen ging hij naar België om alle kerkvoogden van het groote gevaar te overtuigen en tot eendrachtig handelen aan te sporen, wat hem gelukte; te Maarsen woonde hij eene vergadering bij, waar ook de nuntius Ciamberlani verscheen, om over den toestand te beraadslagen; overal oefende hij zijnen invloed uit, en den Mechelschen aartsbisschop Mgr. de Méan wist hij zoozeer te overtuigen, dat deze hem toevoegde: ‘Het is gedaan! Nooit zal ik eenen leerling van het collegium philosophicum in mijn seminarie ontvangen’, en een krachtig vertoog tot den koning richtte, met het bewijs, dat de genomen besluiten de kerkelijke rechten schonden. Toch zette de regeering haren wil door; eerst werden de kleine seminariën in België gesloten, en vervolgens kwamen ook die van Noord-Nederland aan de beurt. Op den 19n September werd dat van St.-Michiels Gestel, onder protest van den regent Smits, verzegeld, en de studenten ontvingen kennisgeving, dat zij hunne studiën daar niet meer konden voortzetten. Noch de welsprekendheid van Mr. Van Sasse van Ysselt in de Kamerzittingen van 13-15 December, noch het adres der Provinciale Staten van Noord Brabant in 1826, noch de onwil der kerkvoogden om leerlingen naar het collegium philosophicum te zenden of van daar in hunne groote seminariën te ontvangen, brachten vooreerst de regeering tot andere gedachten; het ‘collegium philosophicum’ bleef verplichtend tot op den 20en Juni 1828, op welken dag het tengevolge van een in het vorig jaar met Rome gesloten concordaat facultatief werd verklaard, om eindelijk in 1829 geheel te worden opgeheven. Den 2en November van dat jaar werd het seminarie te St.-Michiels-Gestel ontzegeld, waarna men weer de lessen begon, maar voorloopig alleen voor der klasse der figuur. Hierop volgde jaarlijks een nieuwe cursus, zoodal in 1833 vijf professoren vijf klassen openden, die later in zes gesplitst zijn. Tevens stelde men het open voor studenten in de philosophic, maar reeds in 1837 moest men om het steeds aangroeiend getal leerlingen dien cursus naar Herlaar overbrengen.

Intusschen waren de geestvermogens van Van Gils eenigermate verzwakt. Hij bleef echter het presidentschap tot aan zijn overlijden op 10 Juni 1834 in den ouderdom van bijna 76 jaren, bij name althans, behouden, maar van 1831 af nam zijn leerling en opvolger, Philippus van de Ven, als vice-president het bestuur waar. Geheel zijn leven als het ware had hij geleden en gestreden voor zijn seminarie; de overwinning, waartoe hij zooveel had bijgedragen, mocht hij niet meer, met volle kennis van zaken, zien.

De welsprekende Wilmer, later bisschop van Haarlem en destijds professor aan het seminarie, schetste zijne verdiensten in eene heerlijke lijkrede, waarin hij o.a. de woorden aanhaalde, welke de overledene eens aan een vriend geschreven had, die naar zijnen toestand vroeg: ‘Leg de hand op het seminarie en daar zult gij den polsslag mijns harten vinden.’ Het seminarie en Van Gils waren één.

Onder zijn opvolger, Philippus van de Ven, die den 21en December 1787 te Schijndel geboren was en als professor door de helderheid zijner lessen in de godgeleerdheid en de H. Schrift uitblonk, nam de bloei van het seminarie zoozeer toe, dat de bestaande gebouwen te Herlaar geheel ontoereikend werden. Er werd daarom besloten een nieuw seminarie te bouwen, waarvoor de Vicaris den steun der geestelijken en geloovigen inriep. Milde bijdragen toonden hoezeer men met het plan was ingenomen, en spoedig kon men te Haaren gronden aankoopen, gelegen aan den steenweg van 's-Bosch naar Tilburg, waarop het gebouw, waarvan men hier eenige afbeeldingen ziet, zou verrijzen. Om den ziekelijken toestand van den president, die reeds den 13en November 1837 op 5ojarigen leeftijd door den dood werd weggerukt, diep betreurd door zijne studenten en allen die ooit met hem in aanraking waren geweest, werd professor Jacobus Cuyten met de zorg voor den bouw van het seminarie belast. Deze was den 2en Juli 1799 te Nuenen geboren en wijdde zijn geneel leven aan de opleiding der jeugdige levieten toe. Bij de oprichting der universiteit van Leuven was hem door het Belgisch episcopaat een leerstoel in de theologische faculteit aangeboden en herhaaldelijk, doch te vergeefs, kwam de kardinaal-aartsbisschop van Mechelen op dit voorstel terug.

Zoowel de wereldlijke als de geestelijke macht erkende zijne verdiensten. Eerst kanunniktheologaal en later proost van het kapittel, werd hij door bisschop Spalding tot vicarius generalis ad honores van het bisdom Louisville en eenigen tijd daarna van het aartsbisdom Baltimore benoemd, door Pius IX tot protonotarius aspostolicus ad honores verheven, en door koning Willem III met het ridderkruis van den Nederlandschen Leeuw en het commandeurskruis van de Eikenkroon gesierd. Met veerkracht legde hij zich op de hem opgelegde taak toe. Den 22en November tot president van het seminarie benoemd, bleef hij te midden van de zorgen voor de nieuwe stichting zijne lessen geven.

In Juli 1839 was het hoofdgebouw gereed en werd het door de theologanten betrokken. Den 5en Augustus 1840 werd de kapel, die van 1882-1885 aanmerkelijk vernieuwd en versierd is, door den bisschop van Curium i.p.i., baron Van Wykerslooth, plechtig geconsacreerd en aan den H. Franciscus van Sales toegewijd. Om het steeds toenemend getal studenten moest men twintig jaren later het gemaakte plan verder uitvoeren en de beide vleugels verlengen, ten einde de nieuwe leskamer, de bibliotheek, de recreatiekamer en vele kamers te vinden. Eindelijk is men in het afgeloopen jaar met een nieuwe vergrooting, die noodzakelijk geworden was, begonnen, waardoor een ruimere recreatiezaal en twee en dertig kamers gewonnen worden. Steeds zal het gebouw, dat grootsch is opgevat en hecht is uitgevoerd, de herinnering doen leven aan Mgr. Cuyten, die er nog vele jaren als een vader onder zijne kinderen heeft doorgebracht. De waardige man met zijn nobele figuur en zijn witte haren, die onwillekeurig eerbied en vertrouwen inboezemde, zal niet licht vergeten worden door de talrijke priesters in en buiten het bisdom, die van hem hunne opleiding genoten. Hij stierf op den 24en October 1884 en werd op het eigen kerkhof van het seminarie begraven.

Tot zijnen opvolger benoemde Monseigneur Godschalk, oud-professor van het seminarie, op den 4en November Antonius Joannes Franciscus Mutsaers. Deze te Tilburg geboren op 1 Juli 1831, proost van het kathedraal kapittel, geheim kamerheer van Z.H. Leo XIII en ridder in de orde van Oranje-Nassau, wijdde ook bijna geheel zijn leven aan het seminarie, als professor eerst der philosophie, daarna der theologie, en nu als president. Moge God hem rog lang voor het bisdom en vooral voor het seminarie sparen!

Nam de hoofdafdeeling van het seminarie steeds in bloei toe, de onderafdeeling te St.-Michiels-Gestel bleef niet achter. Nog onder het bestuur van Smits, die in 1846 door koning Willem II tot ridder van den Nederlandschen Leeuw was benoemd, werden de grondslagen gelegd van nieuwe gebouwen ter uitbreiding en van een fraaie kapel. In deze verrichtte Monseigneur Zwijsen op 1 Augustus 1854, nog vóórdat zij ten gebruike der studenten was opengesteld, de eerste maar treurige plechtigheid, de uitvaart van den eersten regent, die op 10 Juli te voren overleden was in den ouderdom van vier en zeventig jaren, en tot aan zijnen dood aan de verwachting had beantwoord, welke men bij het aanvaarden zijner betrekking van hem koesterde. Zijn opvolger was Adrianus Kamp, die den 6en Augustus 1808 te Waspik geboren, eerst professor en prefect van het Klein- en daarna directeur van het Groot Seminarie geweest was. Onder dien eenvoudigen, hartelijken, maar bij uitstek werkzamen man, die geheel opging in zijn ambt en voor geen arbeid terugdeinsde ook bij het klimmen zijner jaren, mocht het Klein Seminarie zich in voortdurenden bloei verheugen.

Bisschop, Paus en koning beloonden zijn verdiensten; hij werd kanunnik, eere-kamerheer en ridder van den Nederlandschen Leeuw. Tot aan zijnen dood op den 19en Januari 1893, bleef de onvermoeide 84jarige grijsaard het bestuur voeren en het voorbeeld geven van echt priesterlijken ijver en meer dan gewone deugd. Zijn plaats werd ingenomen door Aloysius Theodorus Panken, op den ren Augustus 1842 geboren, sinds vier en twintig jaar professor in de verschillende klassen der humaniora, schrijver van onderscheidene nuttige werken ten dienste der kweekelingen, die kort na zijne aanstelling als regent tot kanunnik werd benoemd. Het groot getal studenten, die ‘Beekvliet’ blijven bewonen, bewijst dat men de toekomst hoopvol te gemoet mag gaan.

Begon èn het Groot èn het Klein Seminarie onder de leiding van twee professoren, thans telt het eerste een president, een directeur en vijf professoren, terwijl in het andere vijftien geestelijken dienst doen als regent, professoren,

[p. 372]

prefecten en vice-prefecten. Van dezen hebben o a. als schrijver van verschillende theologische werken professor Pompen, en als dichter professor A.N. Mutsaers naam gemaakt, terwijl in de laatste dagen tot professor in de H. Schriftuur benoemd is dr. Le Blanc, die zich op verzoek van Z.D.H. Mgr. Van de Ven naar Jerusalem begeven en zich daar gedurende drie jaren op een bijzondere studie der H. Schrift en der Oostersche talen heeft toegelegd.

De laan voor het Groot Seminarie van den straatweg Den Bosch-Tilburg, genomen van uit het voorplein van den Seminari bouw.

Slaan wij na dit kort overzicht een blik op de uitkomsten, waartoe het seminarie heeft geleid. Gedurende de eeuw van zijn bestaan zag het Groot Seminarie 2177 studenten binnen zijne muren; het studiejaar 1897-1898 begon met 171, het grootste getal, dat in die honderd jaren werd bereikt. In het Klein Seminarie woonden sinds 1815, het jaar der stichting, 3386 kweekelingen. Van dezen werden 967 wereldlijk geestelijken, 240 ordesgeestelijken, onder wie vele missionarissen, en 108 wijdden zich aan de missiën zonder in eene orde te treden. Als men hierbij de ongeveer 175 geestelijken voegt, die in de jaren 1798-1815 de H. Wijdingen hebben ontvangen, komt men tot het getal van 1490 priesters, die in beide of in een der afdeelingen van het seminarie hunne opleiding genoten hebben, terwijl er zich nu nog twee en twintig diakens en 15 subdiakens bevinden. Zeven werden met de bisschoppelijke waardigheid bekleed, namelijk: Joannes Zwijsen, aartsbisschop van Utrecht en bisschop van 's-Bosch, Joannes Philibertus Deppen, bisschop van Samos i.p.i., Joannes Baptista Swinkels, bisschop van Suriname, Gerardus Petrus Wilmer, bisschop van Haarlem, Adrianus Godschalk, bisschop van 's-Hertogenbosch, Franciscus Antonius Josephus Augustinus Janssens, eerst bisschop van Natchez, daarna aartsbisschop van Nieuw-Orleans, en Wilhelmus van de Ven, de tegenwoordige geliefde herder van ons bisdom.

Aan deze lijst zouden tal van namen kunnen worden toegevoegd van mannen, die, hetzij in geestelijke, hetzij in wereldlijke betrekking met eere genoemd worden. Verschillende ministers, Kamerleden, advocaten, doctoren enz. hebben er hunne eerste opleiding genoten en de deugdelijkheid er van door hun optreden getoond. Vooral echter de ongeveer 1500 priesters, door het seminarie gekweekt, die hier het geloof bewaard en gesterkt, en het elders gebracht hebben, geven ons reden te juichen op het eeuwfeest der stichting en God dank te zeggen voor de weldaad, welke Hij ons daardoor heeft geschonken.

Moge de tweede eeuw van het bestaan des seminaries even rijke vruchten zien als de eerste, en er is geen twijfel of het bisdom van 's-Hertogenbosch zal na honderd jaren nog zijn wat het altijd geweest is: een bolwerk van ons H. Geloof. God geve het!

Dr. G. VAN ZINNICQ BERGMANN.

Haaren, 23 Januari 1898.

de kapel van het groot seminarie te haaren.