De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 14

Een zonderlinge maar ware geschiedenis.

Wie oude bescheiden of jaarboeken doorbladert, kan daarin soms merkwaardige geschiedenissen vinden opgeteekend, die men, als de geloofwaardigheid der verhalers niet boven allen twijfel verheven was, geneigd zou zijn, onmiddellijk naar het rijk der sprookjes te verwijzen.

Dit is ook het geval met de lotgevallen van een Amsterdamsche dame uit het begin der zeventiende eeuw, wier treffende geschiedenis wij verhaald vinden in een schrijven, door den eerw. pater Antonius Maria Nacchi, algemeen overste van de missiën der Sociëteit van Jesus in Syrië en Egypte, gericht tot den toenmaligen generaal der orde, Michel Angelo Tamburi.

Wij zullen het verhaal naar de eigen woorden van den eerwaarden schrijver meedeelen, zonder er iets aan te veranderen.

Ik zal, zoo eindigt pater Nacchi zijn schrijven, dit verslag omtrent onze missien in Syrië besluiten met het verhaal eener geschiedenis, die u twijfelachtig moet schijnen en die wij zelf niet hadden kunnen gelooven, als wij de betrokken persoon niet zelf gekend hadden.

Omstreeks het jaar 1600 werd een Turksche knaap van ongeveer dertien jaren, afkomstig uit Damascus, aan boord van een saïk (Levantschen tweemaster) door Maltezer ridders gevangen genomen. Deze ridders schonken hem aan een voornamen Spanjaard, die hem meenam naar Spanje. De nieuwe meester kreeg hem lief, liet hem onderrichten in den katholieken godsdienst en deed hem dien omhelzen.

Toen de Spanjaard eenige jaren later ten krijgsdienst naar Vlaanderen moest trekken, nam hij den nieuwbekeerde met zich mede. De Spaansche officier merkte, vooral wat de krijgszaken betrof, zulke goede hoedanigheden bij hem op, dat hij na den veldtocht voor hem het commando over een afdeeling ruiterij vroeg en verkreeg. De stad Brussel werd den jongen kapitein, die toen ongeveer vijf-en twintig jaar oud was, als winterkwartier aangewezen.

Hij stond daar als een goed officier in het leger bekend, zoodat hij in de voornaamste familiën van Brussel met onderscheiding werd ontvangen. Vooral bezocht hij geregeld een familie, waar eene rijke dame uit Amsterdam logeerde, die met hare dochter eenigen tijd te Brussel vertoefde.

Moeder en dochter waren zeer goede katholieken; zij zagen met genoegen den jongen officier verschijnen, dien zij als een verstandig, bezadigd en wellevend man, van een zeer geregeld leven, leerden kennen. Bovendien wisten zij, hoezeer de andere officieren hem hoogachtten.

Toen de winter voorbij was, vleide zich onze Turksche officier, die zich steeds voor een Spanjaard uitgaf, dat bij de goede ontvangst, die hem bij voortduring van moeder en dochter ten deel viel, een aanzoek naar de hand van het meisje kans van slagen opleverde. Hij vroeg haar ten huwelijk.

De moeder was reeds voor den officier ingenomen en nam zijn aanzoek gunstig aan; gemakkelijk overtuigde zij zich, dat het niet anders kon, of een zoo verdienstelijk officier - als zoodanig kende zij hem - zou in de wereld vooruitkomen en door zijn goede hoedanigheden hare dochter gelukkig maken.

Die overwegingen van de moeder en de genegenheid van het meisje voor den Spanjaard deden beiden in het huwelijk toestemmen; de bruiloft had, met instemming van heel de stad, te Brussel plaats. Man en vrouw leefden tien jaren samen en eerst daarna werd hun eenen zoon geschonken.

De officier nu, hetzij dat hij het heimwee had, hetzij dat hij den krijgsdienst moe was, hetzij wellicht omdat hij iets in den zin had, dat hij toen nog liefst verzweeg, verklaarde na eenigen tijd aan zijn echtgenoote, dat hij verlangde als pelgrim naar het H. Land te trekken, om daar te bidden bij het graf des Heeren. Hij stelde haar voor, hem vervolgens naar Spanje te vergezellen, waar zij zijn familie zouden bezoeken en hij haar de goederen zou toonen, die hij voorgaf er te bezitten.

De jonge Hollandsche, die zeer aan haar man gehecht was, stemde toe in de reis; zij kwamen overeen niemand over hun plan te spreken en het vooral verborgen te houden voor de moeder, die zeker niet in gebreke zou blijven, zich tegen een zóó ongewoon plan te verzetten. Zij wisten hunne inscheping op een Hollandsch schip, dat naar Italië stevende, zoo verborgen te houden, dat de moeder er eerst na hun vertrek kennis van kreeg.

Men kan zich gemakkelijk voorstellen, hoezeer de eerste tijding van dat vertrek haar verraste. Langen tijd wilde zij er geen geloof aan slaan. Zij deed hen overal opsporen, doch eindelijk bleek de waarheid der zaak zoo ontegensprekelijk, dat zij er niet meer aan kon twijfelen.

Terwijl de moeder niet ophield het verlies harer dochter te betreuren, ontmoette het vaartuig, waarop deze zich met haren echtgenoot bevond, twee of drie Barbarijsche schepen, die met hen slaags raakten. Onze Spaansche officier, die aan hunne spraak bemerkte, wie zij waren, vroeg den kapitein te spreken, die het bevel voerde, niet twijfelend of deze zou hem welwillend ontvangen, zoo hij hem zijn afkomst blootlegde. De zaak verliep zooals hij had verwacht; want toen de commandant hem aan boord van zijn schip had doen overbrengen, zeide de officier hem, dat hij niets minder was dan een Spanjaard, verhaalde al zijn lotgevallen en voegde er bij, dat hij zich in het geheim had voorgenomen, naar Turkije, zijn vaderland, terug te keeren, om er in vrijheid den godsdienst zijner vaderen te belijden. Tevens bad hij den kapitein hem in zijn plan te hulp te komen. Gelukkig voor hem, bevond er zich aan boord van het schip des commandants een Turk uit Damascus, die getuigde zijn familie te kennen. Meer was er niet noodig om den commandant te bewegen, de plannen van den officier te helpen uitvoeren. De commandant bood hem eene plaats op zijn schip; de eenige moeilijkheid was, geschikte redenen te vinden, om de echtgenoote in dit plan te doen toestemmen.

Toch besloot hij het haar voor te stellen en zeide haar, dat zij veel eerder Jerusalem zouden bereiken op een der Barbarijsche, dan op het Hollandsche schip, want dit laatste, zoo gaf hij voor, moest langen tijd in Italië verwijlen, terwijl de Barbarijsche recht naar de kusten van Syrië zouden stevenen.

Hoeveel weerzin zij ook gevoelde, toch meende de jonge Hollandsche vrouw niets beters te kunnen doen, dan zich aan de leiding haars echtgenoots over te geven, die er immers meer van weten kon dan zij.

De commandant, in stilte aangaande het geheim onderricht, ontving vader, moeder en kind met voorkomendheid. Na eenige dagen varens kwam het schip te Algiers aan; eerst wist de Hollandsche vrouw niet, waar zij was, maar dra kreeg zij zekerheid, dat zij onder Turken leefde. Hare ontsteltenis was niet gering, maar werd spoedig nog veel grooter, toen zij bemerkte, dat haar man voortdurend met Turken omging, en zelfs bij hunne gebeden tegenwoordig was. Daar zij steeds geloofde, dat hij goed katholiek was, dorst zij hem eerst

[p. 351]

over haren angst niet spreken. Maar vreezend, dat hij door den omgang met de Turken bedorven mocht worden, drong zij er krachtig bij hem op aan, Algiers te verlaten, om zoo spoedig mogelijk Jerusalem, het doel van hun pelgrimstocht te bereiken: zij hoopte namelijk, dat haar echtgenoot elders beter zijne christenplichten zou vervullen.

Haar man, de Spanjaard, die er van zijn kant slechts op uit was, in vrijheid de leer van Mohammed te kunnen belijden, maakte van het aandringen zijner vrouw gebruik, om haar op een schip, dat naar Egypte zeilree lag, naar Turkije te voeren, haar verzekerend, dat dit schip haar onverwijld naar Jerusalem zou overbrengen. Zij gingen dan scheep met hun zoon, maar met geheel verschillende bedoelingen.

Na korten tijd kwamen zij te Alexandrië aan en de Spaansche kapitein trachtte zich aan de oogen zijner echtgenoote te onttrekken, bezocht in het geheim de moskeeën en verkeerde onder de Turken. De arme Hollandsche vrouw kreeg, ondanks de voorzorgen van den schijnkatholiek, kennis van diens gedrag, dat zoozeer in strijd was met dat eens Christens. Zij stond verslagen, en in de onzekerheid, wat er van te moeten denken, zocht zij troost in hare tranen, zonder dat zij hem over de oorzaak harer smart dorst spreken. De vermeende Spanjaard, die evenveel achting als teederheid voor haar had, voelde wel, dat hij zijn rol niet langer kon spelen. Hij zocht een gelegenheid om zich bekend te maken, maar voorzag, welke gevolgen zulk een verklaring kon hebben. Op zekeren dag vond hij de jeugdige Hollandsche vrouw mistroostiger dan ooit, en hij was niet bij machte, de waarheid langer te verhelen. Hij bekende haar zijn afkomst, zijn godsdienst, de reden van zijn vertrek uit Brussel en zijn voorgewende reis naar Jerusalem. Tevens verklaarde hij haar, dat zij steeds overal haren godsdienst in vrijheid kon uitoefenen, dat hij van zijn kant slechts zou streven, haar leven gelukkig te maken, waartoe in zijn geboorteplaats de middelen hem ten dienste stonden, daar hij er uitgestrekte goederen zou bezitten.

De arme vrouw luisterde naar hem zonder de kracht te hebben een enkel woord te antwoorden; maar men kan zich gemakkelijk verbeelden, door hoeveel verschillende gedachten, de eene al droeviger dan de andere, hare ziel werd beroerd. Eensklaps zag zij zich zelve als de vrouw van een Turk, verbannen uit haar vaderland en gedwongen haar overige dagen te slijten te midden van een volk, welks zeden, gewoonten en godsdienst zoo lijnrecht in tegenstelling waren met die, waarin zij was opgevoed.

Na eenige dagen in deze droevige gedachten te hebben doorgebracht, meende zij in den toestand, waarin zij zich bevond, niet beter te kunnen doen, dan zich te verlaten op de Voorzienigheid Gods, die nimmer Zijne schepselen verlaat, als zij Hem trouw zijn. Door deze gedachte bemoedigd, liet zij zich verder leiden door hem, die tot haar ongeluk tot dusver haar gids was geweest, en die met dubbelen ijver trachtte haar te behagen en hare smarten te lenigen. Van Egypte ging hij met haar naar Syrië en bracht haar naar Aleppo, waar hij kennissen had.

Beider levensgeschiedenis, die te Alexandrië al was bekend geworden, was ook te Aleppo reeds verhaald. Toen zij daar waren aangekomen, wilde elk de jonge Hollandsche zien, die een Turk had getrouwd, in de meening een Spaansch officier te trouwen, die in Spanje fortuin zou maken. De persoonlijke voortreffelijkheid der jonge vrouw werd weldra bekend en wekte ieders medelijden en in 't bijzonder dat der katholieken, die hun best deden om haar eenige vertroosting te schenken; zij echter was nog niet aan het einde harer ongelukken: want te Aleppo had zich het gerucht verspreid dat de ontmaskerde Spanjaard veel goud en zilver had meegebracht. Meer was er niet noodig, zegt men, om een bende roovers aan te zetten tot het wagen eener poging, om hem zijne vermeende schatten te ontnemen.

Wat er van zij, zeker is het, dat men den Turk vermoord in zijn kamer vond, zonder dat men ooit den moordenaar heeft kunnen ontdekken. De Hollandsche vrouw, zijn weduwe, vernam maar al te spoedig de droevige gebeurtenis, die haar ongeluk ten toppunt voerde. Gemakkelijk kon men nagaan, hoe groot toen haar smart was. Zij zag zich zelve en haar zoon van alles beroofd op vreemden grond, zonder te weten wat er van hen worden zou. God liet niet toe dat zij zonder hulp bleven. Maronietische vrouwen, die zich te Aleppo bevonden en weer vandaar naar den Libanon zouden terugkeeren, stelden haar voor, zich onder hen te vestigen, haar verzekerend, dat zij in een bijna uitsluitend katholiek land zou wonen, er in vrijheid hare godsdienstplichten zou kunnen waarnemen, en dat het haar voor zich zelve zoomin als voor haar kind aan iets zou ontbreken. In het ongeluk, waarin zij zich bevond, deden haar deze uitzichten besluiten, de Maronietische vrouwen te volgen.

Deze leidden haar naar een klein vlek van Antoera. Eene weduwe, die zeer goed katholiek was en tot de meest weigestelden der plaats behoorde, nam haar bij zich in huis en droeg alle mogelijke zorg voor haar.

Te Antoera hebben wij haar gekend. Haar gedrag was daar steeds zeer stichtend en voorbeeldig. Zij sprak over hare ongelukken met een onderwerping aan Gods beschikkingen, die degenen, die haar hoorden, tot tranen roerde. Eene zoo zeldzame deugd won haar in die mate de achting en eerbied van onze Maronieten, dat allen zich gaarne beijverden, om haar alle mogelijke diensten te bewijzen, en hun best deden, om haar de droeve lotgevallen van het verleden te doen vergeten.

Zij schonk haar vertrouwen aan een van onze missionarissen, die voor de moeder en voor de opvoeding van den zoon bijzonder zorgde.

Toen beiden eenige jaren te Antoera hadden doorgebracht, bood zich de gelegenheid aan om in goed gezelschap naar het vaderland terug te keeren. De vrouw besloot er gebruik van te maken. Onze missionarissen, wel verre van haar van dat plan af te brengen, hielpen haar om zich met haren zoon aan boord van een goed schip te begeven, overtuigd als zij waren, dat de vrouw in den schoot harer familie veel meer troost zou vinden, en meer hulp in de opvoeding haars zoons, dan in het vreemde land, waar zij nu verbleef, en waar zij, niettegenstaande al onze zorgen, altijd veel zou moeten missen. Sedert hebben wij niets meer van haar vernomen; maar wij hebben reden te gelooven dat God, die zich altijd getrouw betoont jegens de zielen, die zich op Zijne Voorzienigheid verlaten, zoon en moeder gelukkig zal hebben geleid naar het doel, dat zij verlangden te bereiken.