De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 14

Een dubbele genezing.
Kerstvertelling door J. Vesters Jr.

I.

Mevrouw Verstegen zat in een comfortabel gemeubelde voorkamer aan het raam, met haar fijne, blanke vingers zóó ijverig aan ondergoed voor arme kinderen naaiend, of zij daarmee haar brood moest verdienen. Doch het trotsche, rijke huis, waarin zij woonde, bewees het ongerijmde van zulk een veronderstelling. Een bijna vorstelijke weelde omgaf de jonge, lieve vrouw, maar die weelde had gelukkig in haar hart het medelijden en de deernis voor minder bevoorrechte natuurgenooten niet gedood, integendeel, die weelde, welke nog maar van weinige jaren her dagteekende, had haar gevoelig hart nog beter doen beseffen, hoe onuitsprekelijk veel kommer en ellende er op de wereld geleden wordt, - hoe tegen één rijke, die alles kan hebben wat zijn hart begeert, honderd armen een kommerlijk bestaan voortsleepen van den eenen dag in den anderen.

Zij deed wat in haar vermogen was om de menschelijke ellende te lenigen, het alleen betreurend, dat zij niet nòg rijker was, om nog meer goed te kunnen doen, en het onbegrijpelijk vindend, dat haar man zich af en toe tegen haar mildheid, die zij een christelijken en maatschappelijken plicht achtte, verzette. Had zij mogen en kunnen doen, wat haar goed hart haar ingaf, hoe graag zou zij het geld, dat de recepties, diners en soirée's verslonden, die haar man gaf, onder de armen hebben uitgedeeld. ‘Hoevelen zouden voor langen tijd geholpen kunnen zijn met wat één zulk diner kost,’ dacht zij dikwijls bij zich zelf, en soms maakte zij zich een stil verwijt, dat zij alles in overvloed had, terwijl zoovelen verlangend de hand uitstaken naar een schamel stuk brood.

De schemering, die in de maand December zoo snel invalt, maakte er mevrouw Verstegen opmerkzaam op, dat zij het naaiwerk moest neerleggen. Zij keek naar buiten en werd aan de overzijde der straat haar zoontje gewaar, die, zoodra hij zijn moeder aan het raam zag zitten, haar met de hand toewuifde en haastig de straat overstak. Het volgend oogenblik reeds hoorde zij zijn vluggen stap in de gang, deed hij de kamerdeur open en snelde op haar toe.

‘Ma, ik zou graag met u naar de Kerstmis gaan. Toe, mag ik?’ vleide hij, met zijn krullebol tegen den schouder zijner moeder leunend en haar vragend in de oogen ziende.

‘Hoe komt gij daar zoo in eens op, Frits?’ vroeg mevrouw verwonderd.

‘De Frater heeft zóó lief van het Kerstkindje verteld,’ antwoordde Frits met schitterende oogen; ‘zóó lief, en van het kribbetje, dat in den Kerstnacht zoo prachtig versierd wordt en zoo helder verlicht. Toe, ma, laat mij dat ook eens gaan zien.’

‘Het volgend jaar, Frits, gij zijt nu nog te jong, en het is zoo erg vroeg en zoo bitter koud.’

‘Maar, mama, ik ben al zeven jaar geworden,’ antwoordde de knaap, op de teenen gaande staan om grooter te schijnen, en - plotseling schoot een bliksemstraal door zijn klein brein -‘ik zal mijn heelen spaarpot aan de arme kinderen geven.’

‘Gij zijt een brave jongen,’ antwoordde mevrouw, getroffen door de kinderlijke edelmoedigheid van haar zoontje, hem een kus gevend. ‘Ge moogt mee naar de Kerstmis, Frits; beloof me dan, dat gij altijd een flinke jongen zult blijven en later, als gij groot zijt, goed en mild zult zijn voor de armen.’

‘Dat zal ik, mama,’ zei Frits, opgetogen zijn armen om haar hals slaande. ‘U zijt een goede, lieve mama, en ik zal het Kindje Jesus vurig voor u bidden: de Frater zei, dat Het aan een kind niets kan weigeren.’

‘En zult gij voor papa ook goed bidden?’ vroeg mevrouw.

‘Zeker, ma, voor pa en voor u, voor allebei,’ betuigde Frits. Hij dacht even na. ‘Gaat papa ook niet mee naar de Kerstmis?’ vroeg hij toen.

Daar het ondertusschen al volslagen donker was geworden, zag Frits niet, dat een vluchtig rood de wangen zijner moeder kleurde. ‘Neen, Frits, papa moet 's avonds zoo laat werken, dat hij 's morgens niet zoo vroeg kan opstaan,’

‘Maar voor dien éénen keer, mama, als ik het hem eens vroeg? Papa heeft mij nog nooit iets geweigerd.’

Mevrouw Verstegen was nadenkend geworden. Het griefde haar zoo, dat haar man, nu hij rijk geworden was, God niet meer noodig meende te hebben en den godsdienst enkel goed genoeg achtte voor vrouwen en kinderen en voor de armen van geest. Zoo dikwijls had zij hem met zachtheid zijn plicht onder het oog gebracht, zoo vurig God gebeden, dat Hij haar man tot inkeer zou brengen. Tot dusver was echter het een zoowel als het ander vruchteloos gebleven. Wie weet, of nu misschien Frits niet gedaan zou kunnen krijgen, wat zij niet had vermocht; of het Kindje Jesus haar zoontje niet als werktuig wilde bezigen, om een straal van Zijn genade te doen vallen in het hart van haar man! Wie weet, of, indien hij aan Frits' verzoek gevolg gaf en de Kerstmis bijwoonde, de ijskorst der onverschilligheid om zijn hart niet zou smelten voor de verwarmende stralen der liefde van een God, voor den mensch op aarde neergedaald en in een armoedigen stal geboren!

Een genster van hoop vonkte in haar hart op. ‘Dat is goed, Frits, vraag het papa maar eens.’ Hare stem beefde, maar haar zoontje merkte dit niet, overgelukkig als hij was, dat hij de Kerstmis mocht bijwonen, die zijn jeugdige verbeelding zich zoo mooi dacht, en blij liep hij de deur uit, om aanstonds zijn plannetje ten uitvoer te brengen. Papa had hem nog nooit iets geweigerd, papa zou hem ook dit niet weigeren, - dat stond bij hem vast.

II.

Mijnheer Verstegen was door gelukkige speculaties rijk geworden. Hij was schrander en gevat, had een uitmuntenden kijk op zaken en wist altijd het geschikte oogenblik uit te kiezen om zijn slag te slaan. Daarbij had hij geen geweten, wat voor hem het gemak opleverde, dat hij niet kieskeurig hoefde te zijn in de keuze van zijn middelen. Of door zijn speculaties honderden arm werden, liet hem koud; dat zijn rijkdom enkel bijeengegaard was door den ondergang van veel anderen, - bij die gedachte hield zijn geest zich geen enkel oogenblik op, laat staan dat hij zich daardoor liet weerhouden.

Hij wilde rijk worden, - dat denkbeeld had hem altijd voor den geest gezweefd, en nu hij dat ideaal had verwezenlijkt, wilde hij nòg rijker zijn. Het geld was zijn afgod geworden, daaraan bracht hij zijn hulde, zijn vereering. Voor eerlijke menschen haalde hij glimlachend de schouders op, het waren stumperts, die verdienden, dat ze uitgeplunderd werden, levende achteruitkruipers in onzen tijd van jacht naar goud.

Hij had het geld lief òm het geld. Zeker, het verschafte hem alles wat hij wenschte, weelde en overvloed; de menschen bogen nederig het hoofd en den rug waar hij voorbij kwam; hij schepte er vermaak in, hun zijn meerderheid, zijn macht te doen gevoelen. Maar dat niet alleen. Hij vond er ook een heel bijzonder genoegen in, stapels van goudstukken voor zich te zien, den gelen glans van het goud te bewonderen en zijn oor te streelen door den helderen klank van het edel metaal; de bankbiljetten door zijn dunne vingers te laten glijden en het ruischen te hooren van het zijige papier. Geen muziek, die daarbij kon halen!

Zooeven had hij een telegram ontvangen, hem eene winst van tien duizend frank meldende, behaald door een gelukkige speculatie in koffie, die plotseling aanmerkelijk in prijs gestegen was. ‘Een fijn zaakje,’ zei hij, zich vergenoegd in de handen wrijvende, ‘ik had het wel gedacht. Mijn list heeft mij ook nu niet in den steek gelaten.’

En hij overlegde reeds wat hij nu weer ondernemen zou, welke speculatie hij thans zou beproeven, toen hij in zijn droomen van goud gestoord werd door een bescheiden tikje op zijn deur.

‘Binnen!’ riep hij met zijn zware, volle stem, en zijn zoontje kwam, met een gezicht, stralend van vreugde, de kamer in.

De man, die van het goud zijn afgod had gemaakt, wiens hart voor alle edele aandoeningen onvatbaar was, beminde zijn kind met hartstochtelijke liefde. Voor hem zou eenmaal al het geld zijn, dat hij verdiende, hij zou tot hooge eereambten geroepen worden, hij zou niet als zijn vader zich in allerlei speculaties

[p. 291]

hoeven te steken, maar zou rustig genieten van de rijkdommen, door dezen bijeengegaard.

Met welgevallen en vaderlijken trots keek hij zijn zoon aan, die op hem toesnelde, zijn armen om zijn hals sloeg en zei: ‘Papa, ik heb u iets te vragen, en u zou mij heel veel plezier doen, als u mij dat toestond.’

‘Vraag maar op, Frits,’ zei mijnheer Verstegen, ‘wat wilt gij hebben? Gij weet wel, dat ik u niets kan weigeren.’

‘Niet waar, papa, niets?’ herhaalde Frits, met eene vroegwijsheid, veelal eigen aan kinderen van rijke ouders.

Mijnheer Verstegen tikte hem tegen de wang en lachte over den ernstigen nadruk, waarmee Frits dat zei, komisch bij een kind van zeven jaar.

‘Ik mag met mama naar de Kerstmis gaan,’ vervolgde Frits, zich nog dichter tegen zijn vader aanvlijend, ‘en nu wilde ik...’

‘Wat zegt gij daar?’ vroeg mijnheer Verstegen bijna verschrikt. ‘Gij naar de Kerstmis.... om vijf uur... daar komt niets van!’

De kleine jongen, die ver was van dezen uitval te verwachten, stond geheel beteuterd en als uit het veld geslagen. De blijde glans verdween uit zijn oogen, en een groote teleurstelling teekende zich op zijn gezichtje. Hij had zich zooveel heerlijkheid voorgesteld van die Kerstmis, hij had er vast op gerekend, dat zijn papa ook mee zou gaan,... en nu werd die kinderlijke droom onverwachts zoo wreed verstoord.

Mijnheer Verstegen merkte dit, en het speet hem, dat hij tegen zijn zoontje zoo ruw was geweest. Hij wilde het daarom weer goedmaken. ‘Hoor eens, Frits,’ zei hij, ‘als de Kerstmis niet zoo erg vroeg was, zou ik er niets op tegen hebben, maar het is zoo koud en ik ben bang dat gij ziek wordt - en ge weet wel, voor geen geld van de wereld zou ik willen, dat mijn Frits ziek werd.’

Toen mijnheer Verstegen dit zei was hij oprecht. Honderdmaal, als Frits een van die kleine ongesteldheden had, die van de kinderjaren onafscheidelijk zijn, had hij gebeefd, dat de dood hem zijn eenig kind, zijn trots, zijn hoop, waarvoor hij al zijn geld opstapelde met de taaiheid van een vrek, zou ontrukken. En het was inderdaad vaderlijke bezorgheid, die hem het verzoek van Frits had doen weigeren.

‘Maar ik zal er niet ziek van worden, papa,’ zei Frits, die door den vriendelijken toon van zijn vaders stem weer hoop kreeg; ‘het Kindje Jesus is zoo goed, zoo lief, en Het zal niet toelaten, dat ik ziek word, als ik Het zoo vroeg een bezoek ga brengen. En,’ hij sloeg zijn arm weer om zijn hals, ‘ik zou ook zoo graag hebben, dat u meeging. Toe, paatje!’

Doch toen hij dit gezegd had, schrok hij terug van de uitdrukking op het gezicht van zijn vader, en instinctmatig maakte hij zijn arm los. ‘Wat een dwaze praat, Frits, wie heeft u dat wijs gemaakt?’ Verstegen dacht, dat zijn vrouw hier de hand in het spel had, en hij werd er kregelig onder, dat zij hun kind die rol had opgedragen. Hij kon niet begrijpen, dat zoo'n kleine jongen zelf op dit gedacht kon gekomen zijn.

Het volgende oogenblik echter had hij reeds spijt van zijn hardheid. ‘Frits, wees nu eens een verstandige, groote jongen. Gij moogt me vragen wat gij wilt, versta ge 't wat ge wilt, en gij zult het krijgen, maar daar moet gij nu niet meer mee aankomen.’

Frits schudde het hoofd. Hij wilde niets hebben dan het eene, dat hem door zijn vader geweigerd was. Ondanks zijn jeugdigen leeftijd was hij scherpzinnig genoeg om te begrijpen, dat alle verder aandringen vruchteloos zou zijn, en zonder meer een woord te zeggen ging hij de kamer uit. Voor zijn vader had deze kleine knaap, met een ongewone wilskracht bedeeld, zich goed gehouden, maar nu hij buiten de deur was, brak hij in een vloed van tranen uit en snikkend ging hij naar de kamer van zijn moeder, om haar het onbarmhartig verstoren van zijn schoonen droom mee te deelen.

Mevrouw Verstegen had, zoodra Frits de kamer had verlaten om zijn vader zijn verzoek te gaan doen, de handen gevouwen tot een stil gebed. In dezelfde houding trof haar zoontje haar nog aan, toen hij terugkwam. Zij kon zijn trekken niet zien, want ze had nog geen licht laten aansteken, maar aan de bange zuchten, die uit zijn beklemd hartje opstegen, raadde zij, dat het verzoek niet de gewenschte uitwerking had gehad.

Frits school dicht bij haar weg, in de eerste oogenblikken niet in staat iets te zeggen. Eindelijk kwam het er tusschen twee groote zuchten uit: ‘Ik mag niet naar de Kerstmis, heeft pa gezegd.’

Toen er dit uit was, verborg hij zijn hoofdje in den schoot zijner moeder en schreide, dat het een steen zou vermurwd hebben.

‘Arme Frits,’ zei mevrouw, zijn gezichtje naar zich toetrekkend en het met kussen bedekkend.

III.

Het was stil en als uitgestorven in het groote, trotsche huis, waarop door zoo menig voorbijganger een naijverige blik werd geworpen, en welks bewoners om hun rijkdom en geluk - want deze beide woorden zijn in den mond van velen gelijkluidend - door menigeen werden benijd.

De bedienden liepen voorzichtig af en aan, fluisterend sprekend en bedenkelijk het hoofd schuddend tegen de velen, die uit belangstelling - een rijke vindt altijd veel belangstelling - naar den toestand van den zieke kwamen informeeren.

De kleine Frits was ziek, zwaar ziek. Zonder dat zij zich te voren door een of ander verschijnsel had laten aankondigen, had een hevige koorts hem aangetast. Zijn ouders waren radeloos van droefheid. Zijn moeder week geen oogenblik van de legerstede, waarop de kleine lijder onrustig heen en weer woelde, en de vader was wanhopig van smart, als hij aan de mogelijkheid dacht, dat zijn geliefd kind hem zou worden ontrukt. Het goud had thans zijn glans voor hem verloren, en de klank van het edel metaal, die hem anders deed opspringen, liet hem nu koud. Hij dacht nu niet meer aan speculaties, aan groote winsten; hij verscheen niet meer aan de beurs of in de sociëteit. Eén gedachte slechts vervulde hem: zijn kind; voor dezen afgod verdween de andere, het geld, op den achtergrond.

De bekwaamste dokters uit de stad werden geraadpleegd, en toen hun kunst machteloos bleek, ontbood de vader de beroemdste professoren. Hij bespiedde hun trekken, als zij zich over den kleinen patiënt bogen, hij bood hun een fortuin, als zij het kind konden genezen. De mannen der wetenschap, hoeveel medelijden zij ook hadden met de luidruchtige radeloosheid van den vader, en meer nog met de stille, aangrijpende droefheid der moeder, konden niets met zekerheid beloven: zij vermochten niets dan de ouders te troosten met de mogelijkheid, dat de ziekte een gunstigen keer kon nemen.

Het was de avond voor Kerstmis. Mevrouw Verstegen zat met door dichter noch prozaschrijver volprezen zelfopoffering, waartoe alleen een moeder in staat is, voor het ziekbed van haar kind. Ondanks de slapelooze nachten, die zij had doorgebracht, look geen slaap haar oogen, die met angstige teederheid iedere beweging, iedere ademhaling van haar lieveling bespiedden. Eindelijk was hij ingesluimerd, en de moeder hield haar adem in, uit vrees dat de minste tocht de rust van haar kind mocht verstoren. Op zijn gezichtje, in enkele dagen zoo bleek geworden als was, speelde een glimlach, en zijn lippen prevelden woorden, zelfs voor het geoefende moederoor onverstaanbaar, maar die door het Kindje Jesus werden opgevangen.

Mevrouw Verstegen dacht aan het hoogtij, dat over enkele uren door de middernachtklok zou worden ingeluid, zij dacht aan den kinderlijk-vromen wensch van Frits om de Kerstmis bij te wonen, zij dacht aan het Kindje van Bethlehem, dat dien nacht vóór bijna negentien honderd jaren werd geboren, en de handen vouwend, smeekte zij Het, medelijden te hebben met haar en haar heur kind niet te ontnemen....

Plotseling sloeg Frits de oogen op. ‘Papa! papa!’ zei hij, de armpjes uitstrekkend.

Mevrouw boog zich aanstonds over hem heen, met zachten aandrang zijn armpjes onder de warme deken terugbrengend, bang dat hij weer zou ijlen.

‘Papa! papa!’ herhaalde Frits.

‘Wat is er, lieve jongen, wil ik papa roepen?’ vroeg mevrouw, een kus drukkend op het van koortszweet klamme voorhoofd.

Frits knikte van ja, een beetje ongeduldig, zooals zieken dat kunnen doen, wie de geringste inspanning vermoeit.

Mevrouw drukte even op een electrischen knop. Mijnheer, daardoor gewaarschuwd, verliet aanstonds zijn kamer, waar hij, zonder eigenlijk te begrijpen wat hij las, zijn omvangrijke correspondentie doorkeek. Er werden hem voorslagen gedaan van prachtige speculaties, waarvoor hij anders in vuur zou geraakt zijn, maar waarop hij nu niet eens antwoordde. Voor het eerst van zijn leven voelde hij, dat de almacht van het goud, die hij steeds had verheerlijkt, waarop hij, ware hij dichter geweest, oden had kunnen dichten, meer schijn was dan werkelijkheid. Werkelijkheid, dat was de angst, die hem folterde van zijn kind te moeten verliezen, dat door al zijn geld niet zou zijn terug te koopen.

Toen mijnheer Verstegen behoedzaam de deur der kamer opende, waarin Frits lag, zag hij den blik van dezen strak daarop gevestigd, en voorzichtig, op zijn teenen trad hij op het bedje toe. Frits strekte de armpjes naar hem uit, en Verstegen, van wien honderdmaal gezegd was dat hij geen hart had, voelde zich bij den aanblik van zijn bleek, lijdend zoontje zoo verteederd, dat hij moeite had zijn aandoening te bedwingen.

Met bijna moederlijke voorzichtigheid nam de man, die honderden in het ongeluk had gestort en meedoogenloos onder zijn hiel vertreden wie hem durfde weerstaan, de hand van Frits in de zijne, angstig starend naar de fijne, blauwe aderen op het wasbleeke gezichtje.

‘Pa, ik heb u iets te vragen.’

Verstegen wist niet hoe het kwam, maar toen hij die woorden hoorde, dacht hij dadelijk aan het tooneel van voor eenige dagen, toen zijn zoontje met stralende oogen bij hem kwam om hem iets te vragen, dat hij ruw-weg had geweigerd. Hij had daaraan nog dikwijls gedacht en zich zijn hardvochtigheid verweten.

‘Dat is goed, Frits,’ zei hij, met een lichte trilling in zijn stem, ‘ik kan u niets weigeren, dat weet gij wel.’

Frits keek zijn vader met zijn groote oogen vragend aan. Twijfelde hij, dacht hij aan het gebeurde van voor weinige dagen, toen zijn vader hem ook gezegd had, dat hij hem niets kon weigeren en toch zijn verzoek had afgewezen?

Mijnheer Verstegen boog zich over zijn zoontje, en Frits, plotseling met groote inspanning zijn armpjes om zijn hals slaande, fluisterde hem toe: ‘Papa, wil u voor mij met mama naar de Kerstmis gaan, en wil u aan het Kindje Jesus vragen, dat Het mij gauw weer beter maakt?’

Hoe zacht ook gezegd, het fijne moederoor had die woorden opgevangen. Zij wendde het hoofd af en verborg zacht snikkend het gezicht in haar zakdoek. Verstegen zelf voelde de lippen van zijn kind een kus drukken op zijn wang, hij voelde de koortsige ademhaling van den kleinen lijder, en zijn gemoed schoot vol. Kon hij weigeren? Neen, hij voelde wel, dat hij den moed niet had, zijn kind te bedroeven.

‘Ik zal het doen, Frits, zijt gij nu tevreden?’

Hij knikte van ja en sloot vermoeid de oogen, terwijl een glimlach van voldoening om zijn bleeke lippen speelde.

IV.

De klokken luidden en riepen de geloovigen op tot de Kerstmis. Statig klonk het gebimbam door de lucht, waaruit dikke vlokken sneeuw dwarrelend neerdaalden.

Mijnheer en mevrouw Verstegen hadden nog even een bezoek gebracht aan Frits, die blij glimlachte, toen hij zijn ouders gereed zag naar de kerk te gaan.

Mijnheer wilde bevel geven in te spannen, maar zijn vrouw lei zacht haar hand op zijn arm. ‘Wat dunkt gij, Eduard, als wij te voet

[p. 292]

gingen? In dezen nacht gingen Jozef en Maria te voet naar een armen stal buiten Bethlehem, nadat zij in die plaats tevergeefs om een nachtverblijf hadden aangeklopt. Het is voor Frits,’ vervolgde zij, toen ze zag, dat haar man wrevelig het hoofd schudde, ‘dat het Kindje Jesus hem de gezondheid hergeve.’

Haar man zei niets, en eenige oogenblikken later waren ze op weg naar de kerk, waarheen zich reeds een talrijke menigte spoedde, diep wegschuilende in mantels en jassen, ten einde zich tegen de jachtsneeuw en den ijzigen noordenwind te beschutten.

‘Wat een weer,’ bromde Verstegen, ‘ik zou er nog geen hond doorjagen. En dat om de gril van een kind!’

‘Dat meent gij niet, Eduard, ik zag, hoe gij er door aangedaan waart. En wie weet of het Kindje Jesus geen medelijden met hem en ons zal hebben.’

Er werd verder geen woord meer gesproken. Verstegen was nadenkend geworden. Zou het waar zijn, dat God zich om het lijden van de menschen bekommerde? Hij had dat vroeger wel geleerd, maar in de omgeving, waarin hij verkeerde, werd met God niet meer gerekend, daar werd alles toegeschreven aan het toeval, het noodlot...

In de kerk gekomen, maakte het gezicht der eerbiedig neergeknielde schare, van het altaar,