De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 14

[p. 209]

[Nummer 27]

Klatergoud.
door J. Vesters Jr.
(Vervolg.)

Daar is hij, mama,’ zei Nelly, haastig opstaande, terwijl een levendig blosje haar wangen kleurde.

een brief naar huis, naar de schilderij van l.e. baille. (Salon des Champs Elysées van 1897.)

Zij deed open en keek in het open, rond gelaat van den ingenieur Westra, die haar beide handen toestak. ‘Van harte gefeliciteerd met uw verjaardag, Nelly, verontschuldig mij, dat ik niet vroeger gekomen ben, maar ik kon niet eerder weg van mijn werk. En ik wilde toch dezen dag niet laten voorbijgaan, zonder u persoonlijk mijn beste wenschen aan te bieden.’

‘Ik dank u wel, Karel, ik dank u wel,’ zei Nelly, bijna lachend en schreiend te gelijker tijd, want haar hart werd door de tegenstrijdigste aandoeningen overstelpt.

Dit zonnestraaltje deed ineens alle somberheid en treurigheid optrekken. Karel was teruggekomen, zooals zij hem zich in haar jongemeisjesdroomen gedacht had.

Mevrouw Van Deinse was opgestaan en ging Karel te gemoet. Ook zij verheugde zich er over, dat deze vriend van vroeger jaren was teruggekomen, maar van den anderen kant vroeg zij zich bezorgd af, of het niet beter ware geweest, indien Karel ware weggebleven. Wie weet, of zijn komst bij Nelly geen verwachtingen zou wekken, geen hoop zou doen ontluiken, die later op bittere wijze zou worden teleurgesteld! Zij en haar man hadden vroeger wel eens tegen elkaar gezegd: ‘Nelly en Karel zouden een lief paar zijn,’ en er was toen ook alle grond om te veronderstellen, dat die stille wensch eenmaal vervuld zou worden. Toen, - maar nu? Nelly had geen fortuin, terwijl Karel, die van zijn oom Frans heel wat te wachten had, ook door zijne betrekking thans maatschappelijk hooger stond dan zij.

‘Mevrouw, ook u feliciteer ik van harte met den verjaardag van Nelly,’ - de toon van zijn stem klonk zoo hartelijk, zoo oprecht, zoo gul, dat mevrouw Van Deinse niet meer aan de toekomst dacht, maar enkel aan de voldoening, die haar Karels bezoek schonk.

‘Ik was uw huis al voorbij,’ zei hij, ‘gij begrijpt, ik ben hier vreemd, en moest dus op de aanwijzingen afgaan, die een kleine meid mij gaf.’

‘Ik meende al half en half, dat ik u zag voorbijgaan, maar ik ontgaf het mij,’ antwoordde mevrouw, met welgevallen een blik slaande op de flinke gestalte en het mannelijk voorkomen van den ingenieur, die van zijn kant met voldoening bestadigde, dat Nelly er nog even frisch en bloeiend uitzag als vroeger.

‘Het zal u misschien verwonderen,’ zei hij tegen het jonge meisje, ‘dat gij geen felicitatie ontvangen hebt van Fine. Ze is sedert eenige

[p. 210]

dagen niet erg wel en heeft mij met vele wenschen van harentwege belast.’

‘Die goede Fine! Is ze ziek? Ik hoop toch niet erg.’

‘Gelukkig niet. Ik zal u zeggen wat er van is, daar ik op uw stilzwijgen weet te kunnen rekenen. Gij weet, dat haar ouders erg bevriend zijn met Van Schalkwijk.’

Mevrouw knikte. ‘Ze zijn tegenwoordig zoo voornaam,’ zei Nelly, die haar oude vroolijkheid weer terugkreeg, ‘dat Fine als het ware tersluiks de vriendschap met ons moet onderhouden.’

‘De Van Schalkwijk's,’ vervolgde Karel, ‘hadden graag gezien, dat hun zoon Fred met Fine trouwde, en mevrouw Van Schalkwijk had daarover al iets tegen tante Verhoek uitgelaten. Deze was daar erg mee ingenomen en sprak er met Fine over. Maar Fine wilde daar niets van weten, waarin ik haar groot gelijk gaf, want Fred is een doordraaier, een speler, in één woord een liederlijke gast. Fine heeft het zich zoo aangetrokken, dat zij er ziek van werd.’

‘Wat een verblinding bij juffrouw Verhoek,’ zei mevrouw Van Deinse; ‘vroeger was ze zoo'n verstandige vrouw, en nu laat zij zich door den uiterlijken schijn van grootheid en voornaamheid verblinden. Maar hoe is het daarmee afgeloopen?’

‘Fine had mij haren nood geklaagd, en ik besloot er eerst met oom over te spreken. Ik bracht hem onder het oog, dat het niet aanging, Fine een man op te dringen, voor wien ze niet de minste neiging voelde, en die, zooals hij zelf wist, een ver van onberispelijk leven leidde. Oom gaf mij gelijk en zei, dat er niets van komen zou. Ik was nog niet geheel gerust, maar ik vernam spoedig, dat Fred, buiten wien om zijn moeder alles bekonkeld had, van Fine niets wilde weten, zoodat haar plannetje daarmee in eens in duigen viel. Gelukkig voor Fine!’

‘Dat lieve, goede meisje!’ zei mevrouw. ‘Wat ben ik blij, dat het zoo goed is afgeloopen. Wat is er toch veel veranderd in die drie jaren tijds, sedert gij weg zijt gegaan.’

‘Ja,’ antwoordde Karel nadenkend, ‘er is wèl veel veranderd, maar toch ook nog veel hetzelfde gebleven, hoop ik.’

Hij sprak die woorden als in een droom, als tot zich zelf, maar ze troffen Nelly. Ook zij dacht aan het verleden, zij herinnerde zich Karels laatste bezoek vóór hij naar Duitschland ging, hoe haar goede vader plagend zei, dat ze Karel met mijnheer moest aanspreken.... Hij hoopte, dat veel hetzelfde was gebleven, en hij had haar daarbij aangekeken, alsof dat woord ook weerklank vond in haar hart.

Daar viel Karels blik op het kaartje, dat Willem gestuurd had. Hij wilde eene vraag stellen, maar hij hield ze terug, want hij begreep, dat het mevrouw en Nelly pijnlijk moest zijn, dat punt te hooren aanroeren. Doch mevrouw had zijn blik gevolgd, zijn gedachten geraden. ‘U kan ik het wel zeggen, Karel, dat Willem tegenover ons evenzoo handelt als hij tegenover u gedaan heeft. Een kaartje, dat was alles, wat hij op Nelly's verjaardag voor zijne zuster over had.’

‘Het spijt me zoo, mevrouw, meer dan ik u zeggen kan, dat Willem voor goud aanziet wat niet meer dan klatergoud is, en dat hij zich door zijne eerzucht laat verblinden. Maar hij heeft een te goed hart, om niet tot beter inzicht te komen, wanneer maar eenmaal teleurstellingen en ontgoochelingen ook zijn deel zijn geweest.’

‘Ik hoop het,’ zei mevrouw, ‘ik hoop het, want hij is toch mijn kind. Als hij eens wist, hoe lief ik hem heb!’

Er werd nog veel en vertrouwelijk gesproken, nog vele aangename en treurige herinneringen opgehaald, en toen - heel laat - het uur van scheiden gekomen was, waren deze drie eenvoudige menschen, die zoo van nabij getuige waren van de magnetische kracht, die het klatergoud in onzen tijd uitoefent, overtuigd, dat in hun gevoelens voor elkaar geen verandering was gekomen.

Karel wist dat Nelly hem trouw zou blijven, ook al was tusschen hen met geen woord daarover gesproken, en Nelly, zij vond, dat haar verjaardag toch zoo treurig niet was geweest, als zij dien middag gedacht had. Op haar levenspad was een zonnestraal gevallen, helder en warm, en in die helderheid en warmte kon zij zich koesteren, tot.... Zij voltooide haar gedachte niet, maar, overgelukkig, bad zij dien avond tot God voor Karel, opdat Hij hem steeds in zijn bijzondere hoede zou nemen, bad zij ook voor Willem, opdat God hem mocht doen inzien, dat hij zich op een geheel verkeerd pad bevond. Zij had hem zijne harteloosheid al vergeven: wie gelukkig is vergeeft gemakkelijk.

X.

Verhoek was in het kantoor achter den winkel bezig met zijn boeken na te zien. Vroeger, in den ouden winkel, had hij een heel eenvoudige administratie, daar hij streng vasthield aan den regel van kontant betalen en dus enkel te boeken had wat hij met zijn leveranciers verhandelde. Daarvoor had hij ook geen afzonderlijk kantoor noodig, maar kon wat hij te doen had best in de huiskamer af.

Thans was het heel anders geworden. Juffrouw Verhoek had het eerst het denkbeeld geopperd van een kantoor achter den winkel. Dat stond voornaam, en nu haar man lid van den gemeenteraad was geworden, kon hij er ook moeilijk buiten, daar hij ook in die qualiteit nogal eens menschen te ontvangen zou hebben en dat daar gevoeglijk kon geschieden. In de huiskamer, zoo redeneerde het goede mensch, was te intiem, en de pronkkamer was weer te deftig, maar in het kantoor dat gaf er zoo'n officieel tintje aan.

Toen de Verhoek's dan ook den nieuwen winkel hadden betrokken, was er heel wat verbouwd moeten worden, om alles naar hun smaak en inzichten in te richten. En toen het kantoor er eenmaal was, meende juffrouw Verhoek, dat daar een klerk bij hoorde. Haar man kon het gewone schrijfwerk niet langer zelf verrichten, en het stond ook gedistingeerd, als er bezoekers kwamen, bij de andere kantoormeubelen een klerk te tellen. Het gaf den schijn van drukke zaken, en de eenmaal zoo degelijke vrouw offerde in haar betreurenswaardige verblinding alles op aan den schijn.

Verhoek had in het begin wel wat tegengestribbeld, doch ten laatste was hij voor de opwerpingen zijner vrouw gezwicht. En weldra bleek een klerk geen overbodige weelde, daar de nieuwe clienteele, welke voor de vroegere boerenklanten in de plaats kwam, niet onmiddellijk betaalde, maar meerendeels haalde op jaarrekening of, in het gunstigste geval, om de drie maanden betaalde. Zoodoende was het een omvangrijke administratie geworden, doch dat niet alleen, Verhoek constateerde ook, dat de verdiensten minder waren dan in het onooglijke kleine winkeltje.

Maakte hij daar zijn vrouw attent op, dan wist zij van alles te bedenken, om hem zijn ongerustheid uit het hoofd te praten. Het was niet meer dan natuurlijk, zei zij, daar de uitgaven zoo groot waren geweest en een goed deel van de winst verslonden hadden. Maar daar was men nu doorheen. Na het magere jaar zouden nu de vette komen: de hoogere standen zouden op den duur allen hun klant worden en het verlies, dat men leed door het wegblijven der boeren en boerinnen, ruimschoots goed maken. En het was toch ook wat waard, dat men nu tot de hoogere kringen toegang had, in plaats van, zooals vroeger, met den nek te worden aangezien.

Verhoek was wel niet zoo gauw tevreden als zijn vrouw, maar eenerzijds was hij te zwak om haar wil te weerstreven, en anderzijds had de zucht naar grootheid, om groot te schijnen, ook hem in haar net verstrikt. Een enkele maal kwam bij hem wel eens een vaag verlangen op naar het oude winkeltje, waar alles zoo gemoedelijk toeging, waar hij met de boerenklanten zoo goed overweg kon en waar zij zulke goede en voorspoedige jaren hadden gekend; maar - het was waar - toen was hij niet in tel, toen gold hij voor een klein kruideniertje, een heel eenvoudig burgermensch. Nu was hij lid van den gemeenteraad, lid van de kamer van koophandel, lid van de groote sociëteit, nu kwam hij in aanraking met menchen, door wier kennismaking hij zich vereerd voelde. Hij zou misschien nog hooger stijgen: een wethouders-zetel zag hij in het verschiet.... Dit streelde zijn ijdelheid, en de ijdelheid verblindde zijn anders zoo helder en gezond verstand. Het zijn sterke beenen, die de weelde dragen, en noch de zijne, noch die van zijn vrouw waren daarvoor sterk genoeg.

Op het oogenblik, nu de klerk vertrokken was, keek Verhoek de boeken na, en hij verschrok, toen hij zag, dat aan de creditzijde nog zooveel posten openstonden.

‘Ik heb het allemaal wel te goed,’ mompelde hij bij zich zelf, ‘maar God weet, wanneer ik het geld krijg. 't Is toch ook niet alles, deftigen en voornamen onder zijne klanten te tellen, als men zoo lang op zijn geld wachten moet. Dan waren de boeren en boerinnnen, die nu mijn winkel voorbijgaan, zonder ooit binnen te komen, betere betalers....’

Zoo mijmerend, had hij niet gehoord, dat er op de deur geklopt werd. Het tikje werd herhaald en een hoofd in de deuropening zichtbaar. Het was mijnheer Van Schalkwijk, die, toen hij zag dat Verhoek alleen was, naar binnen en op hem toekwam.

‘Ik stoor u toch niet? Anders kom ik een anderen keer terug, want wat ik u heb mee te deelen, zal misschien nogal wat tijd in beslag nemen.’

‘Volstrekt niet,’ haastte zich Verhoek te antwoorden, zijne boeken sluitend en den bezoeker een stoel aanbiedend. ‘Iets van belang?’

‘Ja, van groot belang. Een raad, een goed raad, geloof ik. Ik heb er nog met niemand over gesproken.... alleen thuis, tegenover mijn vrouw en kinderen heb ik er een en ander van uitgelaten. Die waren er over gecharmeerd.... Maar u wilde ik er het eerst mee in kennis stellen. Gij hebt veel ervaring en een practischen blik.’

Verhoek boog even, gevleid met die lofspraak. Ervaring en een practischen blik - dat was zijn zwakke zijde. ‘Ge maakt me bepaald nieuwsgierig, meneer Van Schalkwijk. Ben ik er bij geïnteresseerd?’

‘Ik zal het u met een paar woorden zeggen. Wat dunkt u, als we hier tegen het volgend jaar eens eene tentoonstelling van nijverheid organiseerden?’

‘Eene tentoonstelling.... hm! er worden er tegenwoordig zooveel gehouden.’

‘Dat is zoo, maar in onze stad hebben we nog nooit iets van dien aard gehad. Voor deze streek is het bepaald iets nieuws, en ge moet rekenen, er zijn duizenden menschen, die niet in de gelegenheid zijn en wien het niet convenieert, daarvoor een uitstapje naar het buitenland te maken, maar die zeker zullen komen, als er hier een gehouden wordt.’

‘Maar aan een nijverheidstentoonstelling is toch weinig te zien,’ meende Verhoek, ‘ik bedoel natuurlijk voor den grooten hoop, die van machinerieën geen greintje begrip heeft.’

‘Met uw permissie,’ hernam Van Schalkwijk, ‘zulk een tentoonstelling, als ik op het oog heb, zou een beeld moeten geven van de heele vaderlandsche nijverheid in al hare vertakkingen, en dan vindt ieder toch iets, waar hij belang in stelt. Er zullen verschillende afdeelingen moeten komen, bij voorbeeld een die betrekking heeft op alles wat met den landbouw in verband staat.... Dat brengt me op een ander idee,’ vervolgde Van Schalkwijk levendig. ‘Niets belet ons, er een landbouwtentoon-stelling aan te verbinden. Dan slaan we twee vliegen in één klap. Wat dunk u daarvan?’

‘Het is misschien niet kwaad,’ gaf Verhoek aarzelend ten antwoord, ‘maar het is een heele onderneming, en hoe zult gij die op touw zetten?’

‘O, dat is heel eenvoudig. We polsen eerst eenige invloedrijke personen. We spreken er te voren met den burgemeester en enkele andere notabelen over, daarna brengen we de zaak in de Kamer van Koophandel ter sprake. Die zal er bepaald mee ingenomen zijn. De stad geeft een subsidie, - gij als raadslid kunt daar wel wat aan doen. Ik, als lid der Provinciale Staten, spreek er met Gedeputeerden en met den commissaris der koningin over. De provincie zal ook wel een subsidie toestaan. We brengen verder een waarborgfonds bijeen en

[p. 211]

vormen een uitvoerend comité, dat in het heele land zijn vertakkingen moet hebben. Enfin, dat is van latere zorg. Hoofdzaak is voorloopig, dat we eenige invloedrijke personen hier en in den omtrek voor ons denkbeeld zien te winnen.’

‘Maar zoo'n tentoonstelling is toch eigenlijk een saaie vertooning,’ meende Verhoek; ‘of gij één etalage ziet, of honderd, 't is allemaal één potnat.’

‘Gij hebt in den grond gelijk, en daarom moeten we ook voor afwisseling zorgen. Voor een tentoonstelling zonder meer verzet tegenwoordig niemand een voet meer, en gij maakt ook de kosten niet goed. Eene tentoonstelling, wilt ge succes hebben, moet eigenlijk een kermis zijn, dat wil zeggen, we moeten van allerlei vermakelijkheden bedenken, die de menschen trekken.’

Op dit oogenblik werd er op de deur geklopt en trad juffrouw Verhoek binnen.

‘Kan ik de heeren dienen met een glaasje wijn?’ Die vraag was enkel een voorwendsel om met goed fatsoen in het kantoor te kunnen komen, want zij was er over geïntrigeerd, wat mijnheer Van Schalkwijk, dien zij in de gang zoo luid en met zooveel vuur had hooren spreken, wel aan de hand mocht hebben.

‘Ja, dat is goed, vrouw,’ antwoordde Verhoek.

‘En kom u dan aanstonds een oogenblikje bij ons zitten,’ zei Van Schalkwijk, ‘want ik geloof dat gij wel belang zult stellen in hetgeen wij op het oogenblik verhandelen.’

Toen de wijn gebracht, de glazen ingeschonken waren en juffrouw Verhoek had plaats genomen, deelde Van Schalkwijk haar zijn denkbeeld omtrent een tentoonstelling van nijverheid en landbouw mee. ‘We hadden het er juist over, dat zulk een tentoonstelling zonder vermakelijkheden tegenwoordig een onding is,’ besloot hij, ‘toen u binnenkwam. Wat is nu uw meening daarover, waarde juffrouw?’

De brave juffrouw Verhoek voelde zich gevleid, dat een man als Van Schalkwijk naar haar gevoelen informeerde, en zei:

‘Ik ben het volkomen met u eens. Wanneer gij een tentoonstelling op touw zet, moet gij bepaald zorgen, dat er veel afwisseling is.’

‘Geheel mijn meening, en wat zoudt gij nu denken, dat het meest zou trekken?’

‘Een vuurwerk moeten we zeker hebben,’ meende juffrouw Verhoek, ‘en muziekuitvoeringen en het oplaten van een luchtballon. Dat zijn allemaal van die dingen, die de menschen trekken, en als ze eenmaal in de stad zijn, dan gaan ze vanzelf naar de tentoonstelling kijken.’

‘Heel practisch bedacht,’ zei Van Schalkwijk, ‘ook bij mij was een en ander opgekomen, en het doet me genoegen, dat gij er evenzoo over denkt. Maar wat dunkt u verder nog van volksspelen, van een bloemencorso, van een wielerwedstrijd?’

‘Maar dat heeft toch alles niets met een tentoonstelling te maken,’ merkte Verhoek op.

‘Dat heeft het ook niet, maar het doet er ook niet toe, als gij de kosten maar goedmaakt. Me dunkt dat het ook geen kwaad zou kunnen, een grooten wedstrijd te houden van fanfareen muziekgezelschappen. Dat brengt dadelijk veel menschen aan, en gij zult eens zien, hoe druk het daardoor zal loopen met de entrée's. Ik zal den commissaris der koningin verzoeken, de tentoonstelling te willen openen, en als we dan nog gedaan kunnen krijgen, dat de minister van Waterstaat ze een bezoek komt brengen, is het succes verzekerd.’

‘'t Is bepaald een kostelijk idee van u, mijnheer Van Schalkwijk,’ zei juffrouw Verhoek, ‘en het zou jammer zijn, indien het geen werkelijkheid werd. En wat zeggen ze er bij u thuis van?’

‘O, ik heb al tegen uw man gezegd, dat mijn vrouw en dochter er over gecharmeerd zijn, en het doet mij genoegen, dat ge blijkbaar geheel haar gevoelen deelt. De vrouwen kunnen aan de zaak veel doen; indien die er zich voor interesseeren, twijfel ik niet aan haar welslagen. Maar à propos, uw neef Karel zou er misschien ook veel toe kunnen bijdragen.’

‘Hoezoo?’ vroegen Verhoek en zijn vrouw uit éénen mond.

‘Ik hoor, dat hij bezig is met een toestel tot zuivering der bedorven lucht in fabrieken. Hij is daarover tegenover mij heel geheimzinnig, wat ik hem niet kwalijk kan nemen. Maar indien hij er toe te brengen was, zijn toestel op de tentoonstelling te exposeeren, zouden wij daarmee een goede reclame kunnen maken, en gij begrijpt, dat het ook mijn fabriek ten goede zou komen.’

‘Nu, ik zal er met Karel eens over spreken,’ zei juffrouw Verhoek, ‘en ik twijfel niet, of hij zal tot het welslagen der tentoonstelling het zijne willen bijdragen. Voorloopig wensch ik u alvast het beste succes. Gij laat er toch geen gras over groeien?’

‘Neen, we zullen er aanstonds werk van maken, want er is heelwat te doen. Gij hebt er toch niets op tegen, mijnheer Verhoek, zitting te nemen in het comité van voorbereiding?’

‘Integendeel, het zal me een heele eer zijn,’ antwoordde Verhoek, die wel wist, dat hij daarmee geheel in den geest zijner vrouw handelde.

Toen deze dien avond aan Fine vertelde, dat er het volgend jaar een groote tentoonstelling zou zijn met vuurwerk, een luchtballon, muziekuitvoeringen, volksspelen, een wielerwedstrijd, een bloemencorso enz. enz., legde het jonge meisje daarvoor niet half zooveel geestdrift aan den dag als hare moeder.

‘Maar zijt gij dan voor alles onverschillig, Fine? Een meisje op uwe jaren moest blij zijn, dat er eens wat afwisseling kwam in het eentonige kleinsteedsche leven, dat we hier leiden.’

‘Och moeder, ik geef niet om die luidruchtige vermakelijkheden, ik ben nu eenmaal zoo, en kan mij zelf niet anders maken.’

En het verstandige meisje schudde het hoofd over de dwaasheid harer moeder, die zoo verzot was op de kermis der ijdelheid.

(Wordt vervolgd.)