De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 14

Klatergoud.
door J. Vesters Jr.
(Vervolg.)

Toen Fine in de kamer achter den winkel terugkeerde, schudde zij even het hoofd. ‘Ik vrees, ik vrees,’ zei zij, ‘dat vader en moeder niet dezelfden zullen blijven, of liever, ze zijn het al niet meer. Vader had het lidmaatschap van den gemeenteraad nooit moeten aannemen. En de kennismaking met de Van Schalkwijk's zal hun geen voordeel aanbrengen.’

De ontvangst ten huize van den industrieel was allerhartelijkst. Juffrouw Verhoek voelde zich evenwel het hart een beetje beklemd, toen ze de van licht schitterende zaal binnentrad. Haar voeten zonken weg in het mollige tapijt, het koper der zware gaskroon glom haar toe als goud, de bronzen pendule met kandelabers op den marmeren schoorsteenmantel, de sofa's en stoelen van mahoniehout met zittingen van donkergroen fluweel, de kasten en étagères met allerlei kostbare snuisterijen beladen, - het gezicht van al deze weelde bedremmelde haar en deed het haar een oogenblik betreuren, dat zij aan de uitnoodiging had gevolg gegeven.

Ze voelde wel, dat zij in deze omgeving niet hoorde, haar plaats was achter de toonbank en niet in den salon van een vermogend industrieel. Maar verwonderlijk is de gave van aanneming, die een vrouw vaak in hooger mate bezit dan een man, en een oogenblik later had zij met een ongedwongenheid en vrijmoedigheid, die mevrouw Van Schalkwijk verbaasde, naast haar plaats genomen en een gesprek met haar aangeknoopt.

Lucie had zich van dezen avond veel genoegen voorgesteld. Het meisje, met haar aristocratisch bloed en aristocratische manieren, had verwacht, dat juffrouw Verhoek geheel bedremmeld zou zijn, verrukt voor de pracht, die daar ten toon werd gespreid, en dat zij nauwelijks een woord zou durven spreken. Ze had ook verwacht, dat de brave juffrouw uit den kruidenierswinkel allerlei flaters begaan zou en nauwelijks zou weten, hoe ze een glas moest aanvatten en een gebakje gebruiken. Kortom, de veelbelovende jonge dame had zich voorgenomen, toen ze eenmaal genoodzaakt was van de partij te zijn, dat zij zich kostelijk zou vermaken met de nieuwbakken mevrouw, zooals zij ze bij zich zelf noemde.

Maar juffrouw Verhoek stelde haar verwachtingen geheel te leur. Zij zorgde er voor, geen punten aan te raken, waarover het haar moeilijk zou geweest zijn een gesprek te voeren, zij sprak evenmin haar verwondering en bewondering uit over hetgeen haar omringde en waarvan veel nieuw voor haar was. Zij deed juist alsof zij zich zeer op haar gemak gevoelde, en het gelukte haar op meesterlijke wijze haar rol spelen, zóó dat haar man er verbaasd over stond, met hoeveel gemak zijn vrouw zich bewoog in een gezelschap, dat toch zoo hemelsbreed verschilde van haar gewone, dagelijksche omgeving.

Mevrouw Van Schalkwijk van haar kant bezat tact genoeg om bij het gesprek alle onderwerpen te vermijden, waardoor juffrouw Verhoek in ongelegenheid zou kunnen worden gebracht, terwijl de gedachten aan haar aristocratischen broer en diens berooiden financieelen toestand voor haar een prikkel was om haar bezoekster voor zich in te palmen, hetgeen haar dan ook volkomen gelukte. Lucie, die wel zag, dat zij zich danig in de juffrouw uit den kruidenierswinkel vergist had, bepaalde zich hoofdzakelijk tot de rol van toehoorster, wat de brave juffrouw Verhoek bij zich zelf de opmerking deed maken, dat het een bescheiden, wel opgevoed meisje was.

‘Henri,’ zei mevrouw Van Schalkwijk tegen haar man, toen Verhoek en zijn vrouw vertrokken waren, ‘ik moet zeggen, die lieden vielen mij veel mee, vooral juffrouw Verhoek.’

‘Ja, het viel mij ook op, hoezeer ze zich op haar gemak voelde of zich althans zoo hield. Ik had gedacht, dat ze wel een beetje bedeesd, of hoe zal ik het noemen, zou zijn. Maar ze leek niets verbluft.’

‘O, maar ik kon zien hoe ze zich inspande om niet te laten blijken, dat ze zich in ons gezelschap vreemd voelde. Die vrouw heeft veel wilskracht, Henri.’

‘En eerzucht ook, geloof ik,’ voegde mijnheer Van Schalkwijk er bij. ‘Wacht maar eer we een jaar verder zijn.’

V.

Juffrouw Verhoek kon dien avond maar niet in slaap komen van vermoeidheid. Deze vermoeidheid was evenwel van een heel andere soort dan die, welke zij op avonden na drukke marktdagen voelde. Dan was wel het lichaam afgetobd, maar zij sliep in, zoodra dit tot rust kwam. Doch thans was de geest overspannen, en dien kon zij niet tot rust dwingen. Zij wilde het eigenlijk ook niet, want al wat zij dien avond gezien had, haalde zij zich telkens weer in het hoofd om vergelijkingen te maken.

O, wat was haar, toen ze weer thuis was gekomen, de kamer achter den winkel, waar de boeren en boerinnen op marktdagen een kop koffie kwamen drinken, koud en leeg en armoedig voorgekomen, in vergelijking met den prachtigen salon bij de Van Schalkwijk's. Of haar hersens daarvan een. photographische afbeelding in zich hadden opgenomen, zoo precies wist zij nog hoe alles er uitzag en gerangschikt was. Zij had gedaan of zij er niet naar keek, of al die weelde haar koud liet, maar in werkelijkheid was haar niets ontgaan. Ook niet, dat mevrouw zulke mooie, fijne, blanke vingers had en zulke kostbare, schitterende juweeltjes in de ooren.

In bed dacht zij over dit alles na, en in haar hart, dat vroeger de eenvoud in persoon was geweest en waar altijd tevredenheid gehuisd had, sloop thans het duiveltje van de afgunst en de eerzucht binnen, die haar anders zoo gezond verstand geheel benevelde. Wat moest mevrouw Van Schalkwijk gelukkig zijn, dacht ze bij zich zelf, en hoe dwaas deed zij met zich van den vroegen morgen tot den laten avond ten pleziere van andere menschen af te slooven en niets te genieten van hetgeen het leven in de wereld te genieten geeft aan hen, die geld hebben.

Welk genot mevrouw Van Schalkwijk echter smaakte, wist zij niet, maar nu de verbeelding, die vroeger nooit bijzonder werkzaam bij haar was geweest, thans vrij spel kreeg, tooverde die haar al het ongeziene en onbegrepene in de schoonste en verleidelijkste kleuren voor.

Het ging met juffrouw Verhoek zooals het meer gaat met menschen, die plotseling van het eene uiterste in het andere overslaan. Heel haar leven was ze eenvoudig geweest, tevreden met haar staat en zonder ooit den wensch bij zich te voelen opkomen naar iets hoogers. Maar nu ze eenmaal onder de betoovering was gekomen van den invloed, dien het klatergoud - meer nog dan het echte goud - op den mensch uitoefent, liet die kwelling haar geen rust.

Nauwelijks was juffrouw Verhoek even ingedommeld, of zij werd weer wakker. Zij meende nog in den prachtigen salon der Van Schalkwijk's te zitten, zij dacht zich nog te bevinden in die atmosfeer van behaaglijke weelde en welzijn, - tot zij, als zij de oogen opsloeg, ontnuchterd werd door den aanblik van de hoogst eenvoudig gemeubelde slaapkamer, door een klein olielampje maar spaarzaam verlicht. Zij sloot dan weer de oogen, om dien beschei-

[p. 179]

den eenvoud, die haar thans hatelijk was, niet meer te zien en zich in den geest weer te verplaatsen in de keurig gestoffeerde zaal, die haar als het ware geheel had vernietigd.

Anders altijd vroeg in de weer, stond juffrouw Verhoek den volgenden morgen veel later op dan gewoonlijk. Van haar bed hoorde zij de klanten in den winkel komen, die thans door Fine bediend werden en, verwonderd dat ze de juffrouw niet op haar gewoon plaatsje achter de toonbank zagen, vroegen of ze ziek was of op reis.

Eindelijk besloot juffrouw Verhoek op te staan, kregelig en slecht gemutst, - zij zou eigenlijk zelf niet goed hebben kunnen zeggen waarom. Met trage schreden ging ze naar den winkel en stuurde Fine naar achteren. Tot dusver was de winkel haar lust en haar leven geweest.

Zij was er trotsch op, dat alles er blonk en schitterde van zindelijkheid, dat nergens een stofje te ontdekken was. Nu was het in haar oog plotseling een armzalig winkeltje geworden. Als op dit oogenblik mevrouw Van Schalkwijk was binnengekomen, of de jongejuffrouw Lucie, zou ze zich dood geschaamd hebben. De groene, verweerde ruitjes, waar zij vroeger nooit iets op aan te merken had gehad, ergerden haar nu. Neen, 't was toch geen winkel voor een lid van den gemeenteraad, voor menschen, die met zulke voorname personen als de Van Schalkwijk's, omgingen. En morgen was het marktdag. Dan zouden de boeren en boerinnen komen, dan zou zij naar hun onbeduidende praatjes moeten luisteren en koffie voor hen moeten zetten. 't Was toch een dwaze gewoonte, en zij zou er met Verhoek over spreken om die af te schaffen. Behalve dit woelden nog allerlei andere plannen door haar hoofd, en zij was daar zóó van vervuld, dat zij - wat haar anders nooit overkwam - de vragen van haar klanten verkeerd verstond en koffie afwoog, als er om suiker gevraagd was.

Terwijl anders een glans van vergenoegdheid op haar gezicht kwam, als het druk liep, zou ze nu wel gewenscht hebben, dat er niemand was gekomen en zij zich ongestoord met haar gedachten had kunnen bezighouden. Den vasten klanten ontging dit niet, en zij vroegen zich verwonderd af, wat er met juffrouw Verhoek, anders zoo gedienstig en spraakzaam, toch wel mocht gebeurd zijn.

Des middags aan tafel bracht deze het gesprek op het bezoek van den vorigen avond.

‘Mevrouw Van Schalkwijk is een héél lief mensch,’ zei ze tegen haar man. ‘En ik moet zeggen, dat ze me veel meeviel, want ik had niet gedacht, dat ze met zooveel kennis van zaken zou weten te spreken over allerlei huishoudelijke dingen. Ik dacht, dat zoo'n voorname vrouw zich daar niet mee ophield. Maar voor één ding ben ik toch wel een beetje gegeneerd. Ze heeft beloofd, dat ze een visite zal terugbrengen, en - juffrouw Verhoek monsterde voor de zooveelste maal de hoogst eenvoudig gemeubelde kamer - nu ziet het er hier toch armoedig uit, vergeleken bij hen.’

‘Ja, zoo kostbaar is hier alles niet,’ beaamde Verhoek, ‘maar het ziet er toch knap uit. En de Van Schalkwijk's weten heel goed, dat het er bij ons zoo niet aanzit.’

‘Aanzit?’ mompelde juffrouw Verhoek. ‘Ik geloof, dat we anders toch een aardig centje hebben overgelegd. En dan, het kost toch geen schatten.’

‘Wat?’ vroeg Verhoek.

‘Wel, ik bedoel, als we ons eens een nieuw meublement aanschaften. Ik heb al meer gezegd, dat de stoelen hun besten tijd gehad hebben.’

‘Hun besten tijd gehad!’ riep Verhoek verbaasd uit. ‘Ze zijn onverslijtbaar, vrouw.’

‘Ja, ik bedoel, dat ze al lang uit de mode zijn. Men vind er zoo nergens geen meer. Hebt ge die bij Van Schalkwijk niet bekeken? Wat een pracht van fluweelen zittingen!’

‘Maar wij kunnen die menschen toch niet gaan naäpen.’

‘Dat ben ik ook niet van plan, maar daarom kunnen we toch wel nieuwe stoelen aanschaffen. Fluweel is voor ons te duur, maar als we eens trijp namen? Donkerrood, ik vind dat dat nogal deftig zou staan, niet te opzichtig, en toch netjes. Wat zegt u daarvan, Fine?’

Juffrouw Verhoek rekende er op, in het jonge meisje een bondgenoot te vinden, doch dat viel haar tegen.

‘Och, moeder, me dunkt, dat deze stoelen nog heel goed zijn, en als mevrouw Van Schalkwijk daar naar kijkt....’

‘Dat niet,’ viel haar moeder haar snel in de rede, ‘maar nu uw vader lid van den gemeenteraad is geworden, zal hij nog al eens bezoek krijgen, van den secretaris, de wethouders, den burgemeester, enfin, de hoogheid. Hij persoonlijk kan het niet schelen, maar we moeten toch onzen stand weten op te houden.’

‘Zeker, zeker,’ beaamde Verhoek, ‘u hebt gelijk, en een zes stoelen is toch ook de heele wereld niet. Voor een vijftig frank kunnen we heele mooie hebben.’

‘Ja, maar daar hoort een tafel bij, en een nieuwe kast - dat oude groote kabinet kunnen we dan wel op zolder zetten - en een pendule....’

‘Vrouw, vrouw, de pracht bij de Van Schalkwijk's heeft je de oogen uitgestoken!’ zei haar man lachend.

‘Gunst neen,’ antwoordde juffrouw Verhoek, ‘ik kon dat heel goed zien zonder jaloersch te worden. Maar we dienen nu toch een beetje netjes voor den dag te komen. Anders hadt u geen lid van den gemeenteraad moeten worden,’ voegde ze er min of meer spijtig bij.

‘O, maar ik heb er immers niets tegen, dat we de kamer wat opknappen. Ik heb u vroeger op uw verjaardag of met St. Nicolaas dikwijls genoeg met nieuwe stoelen of een pendule willen verrassen, maar u wou er toen nooit van weten. We kunnen het er nog best mee doen, was altijd uw woord.’

‘Dat was het ook, maar we zijn nu in heel andere omstandigheden gekomen, en daar moeten we ons wel een beetje naar schikken. U moet niet denken, dat ik er voor mij persoonlijk zoo op sta, maar onze nieuwe positie brengt het mee.’

Juffrouw Verhoek had nog andere hervormingen op het oog, doch ze vond het beter, die voorloopig nog maar niet op het tapijt te brengen. Eerst het een en dan het ander, dat was de zekerste weg, en zij twijfelde niet, of ze zou haar doel bereiken.

Toen mevrouw Van Schalkwijk met haar dochter Lucie het beloofde tegenbezoek bracht, was er in de woning der Verhoek's al heel wat veranderd. In de kamer stonden nieuwe stoelen, die heel wat meer hadden gekost dan vijftig frank, een mahoniehouten tafel met een nieuw kleed er over, een pendule met kandelabers op den schoorsteenmantel, waarop tot dusver een paar vaasjes uit een guldensbazaar hadden gestaan. Maar hier was het niet bij gebleven. Juffrouw Verhoek vond, dat het karpet er niet frisch meer uitzag en erg afstak tegen de fonkelnieuwe stoelen: er kwam dus een zwaar tapijt, dat op zijn beurt weer een nieuw behangsel noodig maakte, want de kleur van het papier, dat nu de muren dekte, was daarmee weer niet in overeenstemming. Een étagère moest er ook nog komen, en de kachel moest plaats maken voor een nieuwerwetschen haard. Bij slot van rekening was het heele ameublement vernieuwd, wat Verhoek wel een paar maal het hoofd deed schudden, doch zijnerzijds geen protesten had uitgelokt. Enkele honderden franken om een kamer te hebben, waarin zij iedereen naar behooren konden ontvangen, was toch waarlijk geen verkwisting, en 't was waar, wat zijn vrouw had gezegd, dat hun nieuwe positie hun eenige verplichtingen oplegde. Menschen, die het wel minder goed konden doen dan zij, gaven veel meer uit, en niemand kon het hun kwalijk nemen, dat zij zich wat comfortabeler en deftiger inrichtten.

De beslommeringen, die aan een en ander verbonden waren, namen juffrouw Verhoek zoodanig in beslag, dat zij er haar winkel en haar klanten onder verwaarloosde. Het was toch ook dwaas, dat ze zelf den heelen dag in den winkel ging staan, die toch waarlijk genoeg opleverde om er een dienstbode op na te houden. En nu haar man raadslid was geworden en zij met een zoo deftige familie als de Van Schalkwijk's in betrek waren gekomen, was het eigenlijk ook beneden haar stand.

Dit alles had juffrouw Verhoek reeds herhaaldelijk bij zich zelf overlegd, eer zij besloot er met haar man over te spreken.

‘Wel zeker, vrouw, neem gerust een meid,’ zei hij. ‘Ik heb zelf vroeger honderdmaal gezegd, dat ge u te veel aftobde.’

‘En wat dunkt u, als we die kleine Groene ruitjes eens door flinke spiegelglazen vervingen; dat geeft toch dadelijk veel meer oog aan den winkel.’

Ook hier had Verhoek geen bezwaar tegen, en zijn vrouw zag zonder eenige bedenking haar beide wenschen ingewilligd. Het een kwam nu zachtjes aan meer in overeenstemming met het ander, en de afstand, die haar van de Van Schalkwijk's scheidde, werd zoo, dacht zij, langzamerhand kleiner.

Den eersten marktdag, die nu volgde, bleven de boeren en boerinnen verbaasd voor de groote spiegelruiten staan kijken. De verandering was zoo groot niet, en toch scheen het hun toe, alsof dit hetzelfde huis niet meer was, waarin zij jaren en jaren waren gekomen. Maar hoe steeg hun verwondering, toen zij de plaats achter de toonbank zagen ingenomen door een vreemde, die door Fine op de hoogte werd gebracht.

Wat was het nu stil in den winkel, of men op een begraafplaats was! Anders werden allerlei vroolijke uitroepen gehoord, werd druk gepraat en naar alles en nog wat geïnformeerd. Thans niets van dat alles. Het vreemde gezicht bracht de boeren en boerinnen uit hunne luim: de groote, heldere spiegelruiten, in plaats van die vertrouwelijke groene ruitjes, waren een eerste aanwijzing geweest, en dat men nu ook juffrouw Verhoek miste bewees wel, dat er iets van belang gebeurd was, dat er een soort van omwenteling had plaats gehad.

Fine zag aan de gezichten der klanten wat er in hun binnenste omging, en toen zij bemerkte, dat sommigen al wilden heengaan zonder de gebruikelijke kop koffie te gaan drinken, trad zij achter de toonbank op hen toe en hield hen tegen.

‘Gij gaat toch zoo niet heen?’ en haar stem trilde, want het scheen haar toe, of haar moeder door haar wegblijven de klanten uit den winkel joeg. ‘Moeder wordt al een jaartje ouder,’ voegde zij er bijna fluisterend bij, ‘en wij hebben er op aangedrongen, dat ze een meid zou nemen, In het begin is dat natuurlijk vreemd, maar dat zal wel wennen. En ik blijf in den winkel; ik zou mijn plaats niet graag afstaan. Gaat nu maar gauw naar binnen, daar staat de koffie al klaar.’

De boerinnen en boeren gingen zwijgend en min of meer wantrouwig. Zij voelden er zich niet meer thuis zooals vroeger, nu er de ziel uit was, en meer dan een maakte reeds bij zich zelf het voornemen, dat ze er niet meer zou terugkomen.

In de achterkamer vonden ze juffrouw Verhoek, maar het was de oude niet meer. Zij meende, dat zij, nu haar man raadslid was geworden en zij met Van Schalkwijk op goeden voet stond, niet meer zoo familiaar tegen de boerenlieden kon zijn. Zij moest ze op een afstand houden, indien zij zelf niet begrepen, dat er een heele verandering had plaats gehad.

De boerenmenschen begrepen het maar al te goed, en Fine, die thans niet, zooals anders, vroolijk gelach en gepraat uit de achterkamer hoorde opstijgen, kreeg, toen zij heengingen en zij hun een: ‘Tot over acht dagen’ nariep, niets dan een onverstaanbaar gemompel tot antwoord.

‘Hoor eens, Verhoek,’ zei zijn vrouw dien middag, ‘we moesten dat koffiedrinken van de boerenmenschen maar afschaften, 't is zoo ordinair.’

‘Dat zal zoo gemakkelijk niet gaan,’ antwoordde Verhoek, 't is een oude gewoonte, en ze staan er erg op. 't Spaart vijf centen uit.’

Fine zei niets, maar zij voor zich was overtuigd, dat het heel gemakkelijk gaan zou: de boerenmenschen, waar haar moeder nu zoo laag op neer zag, zouden vanzelf wel wegblijven. Dat zou de eerste vrucht zijn van de kennismaking met de Van Schalkwijk's. God weet, wat die verder nog zou opleveren!

(Wordt vervolgd.)

[p. 180]

de graaf van fontaine in den slag van rocroy, naar de schilderij van lionel royer.

[p. 181]

het blinde bloemenmeisje van pompeji, naar de schilderij van g. von hoesslin.