De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 14

De burgemeester van Scharreldonk.
Tooneeltjes uit den ‘goeden ouden tijd,’
door
J.F. Nuyens.
(Vervolg.)

Dit deden zij om voor de overblijvenden meer over te laten van de tafel des overvloeds, waaraan die heeren voorloopig zelf zaten te smullen (een heerlijk voorbeeld voor hunne hedendaagsche volgelingen). Het spreekt echter vanzelf dat de alleruiterste ultra-revolutionnairen, die hierdoor niet in de gelegenheid waren en ook niet gesteld werden, hunne overheerlijke theorieën van volksheil te verwezenlijken, hiermee allesbehalve tevreden waren en eindelijk den 22n Juni een oproer verwekten tegen de provisioneele regeering, dat vier dagen duurde en honderden slachtoffers maakte, niet onder de aanvoerders, maar onder het naar den heilstaat op weg zijnde volk.

Toen dan ook baron Karel en Krelis twee dagen in Parijs vertoefd hadden, zagen zij al, dat er iets niet in den haak was. Parijs was Parijs niet meer. De Fransche luchthartigheid had plaats gemaakt voor een zekere somberheid; er scheen iets in de lucht te hangen, dat ieder terneer drukte. Het gewoel in de hoofdstraten had iets van het tegen elkaar indrijven en samenpakken van donderkoppen voor een onweer. Een hond, die ruzie had met een straatjongen; een huilend kind, dat verdwaald was; kleinigheden, die anders bijna niet werden opgemerkt, veroorzaakten nu telkens sporen van volksoploopen, alsof het geheele maatschappelijk leven een strakgespannen boog was, waarvan een kinderhand de pees kon doen losspringen, zonder te weten, welke richting de pijl zou nemen en welke verwoestingen deze zou te weeg brengen.

Allen wantrouwden elkander; het lichaam was vrij, maar de geest was gebonden. Men verborg zijn gedachten in het donkerste hoekje van zijn binnenste en mompelde slechts oyer vernomen geruchten of over de waarschijnlijkheid van onbekende voornemens van niet genoemde personen, of over andere volkomen onbelangrijke dingen - alleen niet over de zaak, waarvan het bestaan aan elk bekend was; die ieder neerdrukte en machteloos maakte tot iets goeds; die boven Parijs zweefde als verstikkende dampen boven een moeras, of kolengas in een gesloten kamer. De werkplaatsen waren verlaten. De werklieden zaten in de kroegen als politieke tinnegieters en verteerden hun laatste penningen aan zuren wijn, of aan brandewijn, voor driekwart bestaande uit vitriool, en waarmede zij hun lichaam vergiftigden, zooals zij het hun geest deden met de holle en dolle theorieën, die hun als de hoogste wijsheid werden voorgelegd.

Kortom, aan alle kanten broeide het staatkundig onweer en menigeen hoopte in stilte, dat de felle bliksemstraal maar spoedig door de lucht zou schieten, die misschien groot onheil zou aanrichten, maar in allen geval den dampkring zou zuiveren.

Onze twee Hollanders bekommerden zich echter niet veel om den Franschen revolutie-geest. Heel gemoedelijk verlieten zij iederen morgen na het ontbijt de ‘Deux demi-Chiens,’ wandelden waar het hun het beste beviel, bezochten het een of ander museum, namen het tweede ontbijt in een uitmuntende restauratie en kwamen tegen den avond weer in hun hotel terug. Hun eenige voorzorg was, dat Krelis steeds zijn geladen pistool in den binnenzak van zijn jas en zijn dolkmes in den gordel droeg, terwijl zijn meester zich tevreden stelde met een flinken degenstok met looden knop.

Op deze wijze hadden zij al meer dan een week in Parijs doorgebracht, toen jonkheer Karel zich op zekeren nacht verbeeldde, dat het op straat niet zoo rustig was als anders.

Een dof gedreun liet zich hooren, alsof in de verte zware karren over de steenen rolden, en meermalen galmden de voetstappen van menschendrommen door de verlaten straten. De sombere huizen schenen op de ongewone beweging aan hunne voeten neer te zien en hier en daar pinkte een lichtje voor een duister venster en werd een raam zachtjes opgeschoven, om een angstig oog gelegenheid te verschaffen, even naar buiten te gluren.

Krelis had de drukte ook gehoord en overlegde bij zichzelf, wat hij zou doen: opstaan en zich kleeden, om op alles voorbereid te zijn, of kalm blijven liggen en zichzelf te overreden, dat dit alles maar Fransche wind was, ten einde met die gedachte weer rustig in te slapen. Hij koos een middelweg en bleef wakker in zijn bed liggen, om den dag af te wachten. Om drie uur was de korte zomernacht al voorbij en de morgen schemerde het venster binnen. De zon kwam in een nevel bloedrood op, alsof zij zich schaamde over de moordtooneelen, die zij dien dag zou moeten beschijnen, en gelijk met de zon kwamen ook uit de vele armoedige stegen en sloppen havelooze kerels te voorschijn, - alsof zij zoo uit den grond oprezen - die in groepjes of alleen door de straten klosten, om in een andere even ellendige achterbuurt in een kroeg, een kelder of een of ander akelig krot weer even geheimzinnig te verdwijnen.

Ongeveer om acht uur was ook de jonge baron gekleed en gereed om zijne gewone dagorde te volgen.

Hij vond Krelis beneden reeds wachtende en in druk gesprek met den hotelier, die er bijzonder gejaagd en bezweet uitzag. De goede man stoof dan ook - voor zoover er bij een altijd beleefd Franschman van stuiven sprake kan zijn - direct op den jonker al en greep deze bij een van de lapellen van zijn jas, om er in den loop van zijn redevoering tusschenbeide een zenuwachtig beleefd rukje aan te geven.

‘Waarlijk, monsieur, ça n'irait pas. 't Zou ongepermitteerd zijn, dat monsieur misschien zijn leven in gevaar bracht; 't zou waarlijk onbezonnenheid, neen erger, roekeloosheid zijn, vandaag het hotel, in ieder geval, de straat te verlaten; monsieur zou best doen - met een overredend rukje - naar den raad van hem, den hotelier, te luisteren, en stil thuis te blijven. 't Was, parole d'honneur, uiterst gevaarlijk, de stad in te gaan. Als het lagere Parijsche volk, - canaille, monsieur! - eenmaal woelt en gist, is het 't beste, er niet mee in aanraking te komen. Er zou bepaald geschoten worden - met een rukje - en in dat geval neemt het barrikade-volk het niet zoo nauw met een mikpunt. Monsieur zou zich zelf bezondigen - met allen eerbied gezegd - met het gevaar te willen loochenen of tarten en hij - de hotelier - rekende er dus vast op, dat zijn raad zou gevolgd worden, en dat monsieur - met een zegevierend rukje tot besluit - in de ‘Deux demi-Chiens’ zou blijven met den knecht en vandaaruit bedaard afwachten, welken keer de zaken zouden nemen. Monsieur zou zich zijn verblijf binnenshuis zoo aangenaam mogelijk zien gemaakt.

En de bedrijvige waard nam zijn mutsje van het hoofd en wiste zijn gloeiend gelaat en kalen schedel met zijn zakdoek af in de meening, dat de jonge Hollander aan zijn overredingstalent geen weerstand kon bieden.

Om ziin woorden nog meer kracht bij te zetten, klonk in de verte het geknetter van eenige geweerschoten.

Krelis stak bij dit geluid zijn neus in de lucht als een oud strijdros, dat den kruitdamp ruikt, en onze jonker zag zijn bediende van ter zijde eens aan.

‘Wel, Krelis, wat dunkt u er van?’ vroeg hij.

‘Jonker,’ antwoordde de jager, ‘het is in allen geval dwaasheid, om uit pure nieuwsgierigheid zijn leven te wagen; maar het blijft de vraag nog, of het daarbuiten wel zoo wild toegaat, als deze Fransche mijnheer belieft te zeggen. En het zou zeker ook onplezierig zijn, en in alle geval kunnen wij er op rekenen, thuis hartelijk uitgelachen te worden, als het uitkomt, dat wij om een volksoploopje en een paar geweerkogels den geheelen dag in huis ziin blijven zitten, als een bange jongen bij een onweer in de etenskast. Het beste dunkt mij, dat wij nog een paar uurtjes hier blijven, en als het lawaai wat afzakt, eens op verkenning uit te gaan in de buurt.’

‘Precies mijn gedacht,’ meende Karel.

Dientengevolge gingen onze twee reizigers op hun gemak ontbijten, en toen om tien uur niets verontrustends meer vernomen was, verlieten zij oudergewoonte het gebouw en stapten de straat op.

't Was hun echter beter geweest, als zij dit maar niet gedaan hadden.

De straat, waarin hun hotel gelegen was, konden zij ongestoord ten einde loopen, maar toen zij den hoek waren omgedraaid, hoorden zij het geweervuur dichter in hunne nabijheid en in de derde of vierde straat, niet verder dan een kwartier gaans van de ‘Deux demi-Chiens,’ zagen zij, dat een eind verder de verkeersweg was afgesloten door een hooge barrikade, die de geheele breedte van de straat besloeg.

Zij begonnen nu al iets meer den ernst van den toestand te begrijpen. Zij konden zich niet meer verbloemen, dat Parijs weer voor de zooveelste maal in opstand was gekomen en dat de revolutie een tijd lang de heerscheres van de straten zou zijn. Het straatgevecht woedde wel is waar nog op eerbiedigen afstand; de barrikade was slechts bezet door een paar havelooze kerels, met het geweer in den arm, maar het was wel denkbaar, dat de woeling en de strijd binnenkort door geheel Parijs verwoestend zouden heentrekken.

De jonker bleef staan en keek eens rond.

Vooruitgaan konden zij niet. De nieuwsgierigheid zou misschien in staat zijn geweest hun een kijkje te doen nemen op en over de barrikade, maar de voorzichtigheid hield hen hiervan terug en het gezond verstand behaalde eindelijk de overwinning.

‘Jonker,’ zei Krelis, ‘wij moeten terug. Gij ziet, geen mensch waagt zich op straat, en al zijn wij vreemdelingen, met een behoorlijk afgeteekenden pas in den zak, dat geboefte trekt zich daar niemendal van aan. Van een eerlijk vechtpartijtje ben ik niet bang, en toen op de citadel vijf geweerkogels te gelijk juist tusschen mijn vingers doorvlogen, wenschte ik ze allemaal beleefd goede reis; maar om hier in zoo'n doorloopend gat, waar men zijn vinnen bijna niet roeren kan, God weet wat te ondervinden, daarvoor pas ik.’

En Krelis nam met vrijpostige beleefdheid zijn heer onder den arm en maakte rechtsomkeert naar huis terug.

Aan het einde van de straat kwam een troepje van tien of twaalf kerels aanstormen, die blijkbaar van plan waren, zich met de verdediging van de barrikade te belasten. Zij hadden niets gelijk dan hun woest en terugstootend uiterlijk, benevens een roode muts. Voor de rest had ieder zich toegetakeld, zooals hem beliefde. De officier, die deze afdeeling ‘Nationale garde’ aanvoerde, was gewapend met een oude cavalerie-sabel en een verroest pistool. Zijn voeten staken in groote, met hooi gevulde klompen, en een blauwe gelapte kiel hing hem als een zak om het lijf. Zijn tijdelijke onderdanen staken even haveloos in allerlei uiteenloopende kleedingstu ken en paradeerden op de meest onmilitaire wijze met oude, afgedankte geweren, die het meest gevaarlijk waren voor den schutter zelf, met slagersmessen, met pieken, bijlen of zeisen, hier of daar uit een oud-roestwinkel opgedolven, of misschien gestolen, waar niets anders te stelen viel.

Onze beide Hollanders gingen met kwalijk verborgen afkeer op zij om deze quasi-soldaten te laten passeeren; maar dit scheen niet in het plan van den officier te vallen. Hij liet zijn afdeeling halt houden en hield de vreemdelingen staande.

[p. 148]

voorhalle van de statie.

damessalon.

[p. 149]

aartshertog karel laat het lijk van generaal marceau naar de fransche voorposten overbrengen. 23 September 1796. Naar de schilderij van R.v. Ottenfeld.

[p. 150]

Au nom de la liberté, égalité et fraternité, en au nom van het revolutionnaire comité, dat het bestuur van Parijs op zich had genomen, gelastte hij deze beide citoyens hem te volgen en de barrikade in geval van nood mee te helpen verdedigen. Voor wapenen zou gezorgd worden door bovengenoemd comité, dat zich eveneens had verbonden behoorlijk soldij te betalen en als onderpand daarvoor zeer gul was met assignaten en andere papiertjes, die later hun waarde zouden ontleenen aan de nationale eigendommen.

Jonker Karel trachtte den citoyen-luitenant te overtuigen, dat hij volstrekt niets met barrikaden of geweerkogels te maken had en dat men hem als Hollander en vreemdeling toch niet tot Franschen krijgsdienst kon verplichten.

Maar de ander was in dit opzicht voor geen rede vatbaar en liet zich evenmin overtuigen door de woorden van den jongen baron als door diens paspoort.

Toen onze jonker dan ook onversaagd bleef weigeren, gelastte de schooier zijn gevolg beiden te arresteeren, met de bedreiging, dat hij hen voor den krijgsraad zou laten brengen, en, zoo deze nog niet mocht zijn samengesteld, hen op eigen gezag zou doen fusilleeren, als een voorbeeld voor alle schurken, die zouden weigeren, de zaak van het volk en van de vrijheid te dienen.

Maar dit lag volstrekt niet in het plan van den baron en nog minder van Krelis. In een oogenblik tijd had deze met zijn stevige Brabantsche vuisten twee gardisten tegen den grond geslagen en schudde een paar anderen door elkaar, dat hun de tanden in den mond rammelden, terwijl zijn heer den officier als een blok hout op zijn gevallen volgelingen wierp, na vooraf diens sabel door midden te hebben gebroken.

En voor dat de anderen goed begrepen wat er gebeurde en van hun schrik waren bekomen, namen de Hollanders hun beenen op en liepen als hazen de eerste de beste zijstraat in.

Razend van woede sprong de toegetakelde luitenant op en vloog met zijn troep de vluchtelingen na, onder het schreeuwen van moord en brand en het uitbraken van de schrikkelijkste verwenschingen en bedreigingen. Deze waren echter al te ver vooruit en zouden voorzeker ontkomen zijn, als niet op het geschreeuw aan het andere eind van de zijstraat vier of vijf andere nationale gardisten waren aangeloopen, die hun elders den weg versperden en opsloten als een muis in de val.

Krelis had in een oogenblik den toestand overzien en besloot met zijn heer in geval van nood hun leven zoo duur mogelijk te verkoopen. Zij waren juist voor een blinden tuinmuur gekomen, in het midden waarvan een vrij diep poortje was en in dit poortje verschansten de twee vervolgden zich zoodanig, dat hun rug in alle geval gedekt was.

De toestand was critiek genoeg. Krelis had zijn pistool in de hand en zijn heer met getrokken degenstok naast hem. Het duurde geen twee minuten, of zij waren door een dozijn Franschen omringd, die allen door elkaar zwetsten en schreeuwden, maar door het pistool van Krelis op eerbiedigen afstand werden gehouden. Gelukkig waren de aanvallers in het bezit van slechts drie slechte geweren en de mishandelde officier nam er een van om een schot te lossen op den jonker; maar toen hij het wapen in den aanslag zette, hief Krelis zijn pistool op en verbrijzelde hem met een gelukkig schot de vingers van de rechterhand, zoodat het geweer op den grond viel en door den schok afging, zonder eenig nadeel te doen.

Op hetzelfde oogenblik werd zachtkens een raam aan den overkant van de straat opgeschoven. Een hoofd kwam naar buiten kijken; een kreet van verbazing werd gehoord en een oogenblik later klonk een schot door de lucht, dat één der aanvallers den schedel verbrijzelde; een tweede schot volgde en nog een gardist tuimelde omver, en de anderen, niet wetende wat er aan de hand was en door een panischen schrik aangegrepen, sloegen op de vlucht en waren in een oogwenk verdwenen.

Geen halve minuut later ging een deur open, de jonker en Krelis werden haastig bij de armen in huis getrokken en stonden tot hun groote verbazing vlak tegenover niemand anders dan.... meester De Bas en den heer De Wilde.

Dat was eene verrassing, dat was eene vreugde. De vier landgenooten schudden elkaar de hand, alsof die met arm en al afgerukt moest worden en tot slot van rekening voerde Krelis in zijn eentje een soort zegevierenden krijgsdans uit, om aan zijn gevoelens lucht te geven.

‘Lieve hemel,’ riep de jonker voor de zooveelste maal uit, ‘dat is een geluk. Hoe zal ik u genoeg danken voor uwe hulp; zonder uwe tusschenkomst zou het er leelijk met ons hebben uitgezien; gij hebt ons het leven gered!’ En hij drukte al weer meester De Bas de hand en schudde die met vernieuwde hartelijkheid zoo geweldig heen en weer, alsof deze uiting van gevoel hem nu pas te binnen schoot, en hij die operatie met genoegen nog honderdmaal zou verrichten. ‘En dat noem ik toch toevallig,’ voegde hij er bij, ‘dat wij u beiden hier in Parijs zoo op het juiste oogenblik aantreffen. Ik dacht dat gij hoog en droog in Lissabon zoudt zitten. Hoe komt gij zoo in Frankrijk verzeild?’

‘Dat zal ik u dadelijk vertellen,’ antwoordde de heer De Wilde. ‘Maar kom eerst met ons mee naar ons logies. Dat ellendige canaille daarbuiten is niet te vertrouwen. Als zij het in hun hoofd krijgen, om met een flinke macht terug te komen, zouden wij niet veel uit kunnen voeren. Wij willen dus eerst ons corpus in veiligheid brengen.’

En hij ging de anderen voor en bracht hen door het huis - dat onbewoond bleek, en te huur stond - en door den tuin in een blind steegje, dat achter de tuinmuren van de aangrenzende huizen heen liep. En eenige huizen verder voerde hij hen over een verlaten erf vol rommel en langs een steile trap en door een donker gangetje in een paar tamelijk vroolijke kamers, die op straat uitzagen.

‘Welkom hier!’ zei hij. ‘Neemt uw gemak en gaat zitten, dan zal ik het heele geheim oplossen.’

Dit was spoedig geschied.

De heer De Wilde stond niet meer in betrekking tot de Portugeesche legatie. Zijn handelsbetrekkingen hadden hem naar Frankrijk geroepen en terwijl zijn vrouw en kinderen in Lissabon bleven, had hij zijn neef meegenomen. De woelingen in geheel Europa en vooral in Frankrijk deden hem besluiten, de crisis af te wachten en dan zijn zaken te regelen, en om vrijer te kunnen handelen was hij niet in een hotel gegaan, maar had een paar kamers gehuurd in een stil huis, waar hij van zijn medebewoners zoo weinig mogelijk last had.

‘En zoodoende,’ vertelde hij verder, ‘zaten wij hier zooeven aan ons ontbijt, toen wij geschreeuw hoorden en vloeken en schelden en stappen van menschen, die hard liepen. En omdat mijn neef meende, dat hij ook Hollandsche woorden hoorde, liepen wij door het laantje en kwamen in een onbewoond huis en daar schoven wij het raam open en de rest is u bekend.’

‘Ja,’ grinnikte Krelis, ‘ik heb ze uitgescholden voor ellendige lafbekken en duivelstuig en die woorden heeft mijn goede engel mij zeker in den mond gegeven, want ik had nooit kunnen denken, dat die nog aanleiding zouden geven om ons leven te redden.’

(Wordt vervolgd.)