De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 14

[p. 65]

[Nummer 9]

De brand in den weldadigheidsbazaar te Parijs.

Den 4en Mei werd de Fransche hoofdstad door een ramp getroffen, eenig in de jaarboeken harer geschiedenis, die niet alleen da bevolking van Frankrijk in rouw dompelde, maar ook allerwegen in het buitenland innige deelneming verwekte. Sedert president Carnot door den dolk van een sluipmoordenaar viel, werd de belangstelling in de gebeurtenissen in Frankrijk niet meer in zoo hoogen graad gewekt, als door den brand van den weldadigheidsbazaar te Parijs, die met het oog op de omstandigheden, waarin hij voorviel, en op de maatschappelijke positie der meeste slachtoffers, te recht een nationale ramp genoemd werd.

In het jaar 1885 was de weldadigheidsbazaar opgericht. Hij bestond hierin, dat de dames uit de hoogste standen in een besloten lokaal, waar entrée geheven werd, allerlei meest door haar zelf vervaardigde artikelen te koop boden. De opbrengst van den bazaar, die het vorig jaar bijna een millioen bedroeg, kwam verschillende liefdadige en vrome instellingen ten goede.

In de eerste jaren van zijn bestaan werd de bazaar in particuliere woningen gehouden, maar spoedig zag men zich door de steeds klimmende deelneming genoopt, naar een ruimere gelegenheid uit te zien. Verscheidene jaren vond men die in de rue de la Boétie, van de voornaamste stadswijken gemakkelijk te bereiken, tot dit jaar de Parijsche bankier Michel Heine een groot onbebouwd stuk grond in de straat Jean-Goujon ter beschikking van het comité van den weldadigheidsbazaar stelde. Dit comité, met den baron De Mackau aan het hoofd, verkreeg een straat van het oude Parijs, die kort te voren bij de tentoonstelling van theater en muziek in het Paleis der Industrie te zien was geweest en naar de straat Jean-Goujon werd overgebracht. De barak bestond uit hout en werd overspannen door een velum of zeil, met blauw gaas overtrokken. Met zijn voorgevel aan den kant van de straat, aan de overige zijden door de hooge muren der omliggende huizen ingesloten, met aan twee kanten een vrije ruimte, had het hooge gebouw een lengte van 80 en een breedte van 13 meter.

Aan weerszijden van een breede middelgang bevonden zich de verschillende winkels, waar de dames-patronessen van het liefdadigheidswerk gezeten waren en om strijd haar waar aan den man zochten te brengen. Aan het einde van de gang, waartoe men door een eenige deur van de straat Jean-Goujon toegang had, was een, enkel tegen betaling van een halven frank toegankelijk kabinet, waar een kinematograaf zoogenaamd levende photographieën vertoonde. Daar de bazaar alleen overdag geopend was, hoefde er geen verlichting te zijn; bovendien was het rooken verboden. Men achtte alzoo alle gevaar voor brand buitengesloten, en door de politie waren alleen eenige agenten tot het bewaren der orde in de straat Jean-Goujon, maar geen afdeeling der brandweer beschikbaar gesteld.

Ook van buiten scheen het houten gebouw geen gevaar voor brand te dreigen, want het was rondom door de hooge, naakte muren der omliggende huizen omgeven, wier weinige op dezen kant uitkomende vensters van ijzeren tralies voorzien waren. Slechts met één omstandigheid had men geen rekening gehouden: met de lamp van de kinematograaf, die de levende beelden verlichtte, en die de oorzaak zou worden van de ontzettende ramp.

Een talrijke menigte, voor het grootste deel behoorend tot de Parijsche aristocratie, verdrong zich voor de winkels der dames en jonge meisjes, die de grootste namen van Frankrijk droegen. Koopers ledigden, zonder al te dingen, edelmoedig hun beurs tegen snuisterijen. Er waren vooral veel vrouwen in fleurige en kleurige voorjaarstoiletten; kinderen staken begeerig de handjes uit naar een kleinen luchtballon, welks schuitje met speelgoed bevracht was - en tegen deze zonnige blijdschap en dit een beetje luchthartig wereldvertoon stak streng af het kleed van grijs laken en de witte kap der zuster van liefde, als om den aanwezigen het karakter en het doel der bijeenkomst in herinnering te brengen.

Eén lichtpunt biedt deze ontzettende ramp evenwel aan: de edelmoedigheid en onverschrokkenheid, waarmee zooveel mannen uit het volk hun leven gewaagd hebben, niet één-, niet twee-, maar tien malen en meer, om zooveel slachtoffers mogelijk aan een wissen dood te ontrukken. Men heeft het heldhaftig gedrag dier dapperen in de dagbladen gelezen. De koetsier Jean Georges wierp zich acht- of tienmaal in den brandenden oven, en nooit kwam hij met leege handen terug. De leidekker Léon Desjardins redde, naar de getuigenis van een geneesheer, die de geredden verbond naar gelang

hertogin sophie van alençon, geboren hertogin van beieren, omgekomen bij den brand in den Weldadigheidsbazaar te Parijs, 4 Mei 1897.

[p. 66]

hij ze hem toewierp, alleen dertig of veertig personen. De directeur der drukkerij van het blad La Croix, die aan den bazaar grensde, redde met behulp van ladders, die hij en zijn werklieden oprichtten, minstens vijftien of twintig personen, die naar het open terrein achter den bazaar gevlucht waren, waar de vlammen hen reeds bijna hadden bereikt.

Een afzonderlijke vermelding verdient wel de episode, die door een onzer gravures wordt afgebeeld. Het terrein, waar de weldadigheidsbazaar was opgetrokken, werd aan eenen kant begrensd door den achtermuur van het hotel du Palais. Deze muur had maar één opening, een venster, dat met vijf stevige ijzeren staven voorzien was. Een radelooze menigte snelde naar dit venster en klemde zich aan de spijlen vast, evenals een schipbreukeling aan een stroospier.

De kok van het hotel, Jules Gomery en de keukenjongen Vaudier, opmerkzaam geworden door het hulpgeroep, dat tot hen doordrong, snelden naar het venster, waar hun verschijning met een waar gehuil van vreugde en hoop werd begroet. De moeders - zoo verhaalde Gomery aan een reporter - strekten ons haar kinderen toe en smeekten ons, ze het eerst aan te nemen. Eén oogopslag was voldoende, om het ontzettende der ramp te overzien. Naar de keuken te snellen en daar een hamer te halen, waarvan wij ons gewoonlijk bedienen om de kolen stuk te slaan, was het werk van een paar seconden. Eerst moesten de ijzeren spijlen verbrijzeld worden. Wij hamerden er beurt om beurt met alle kracht op. Toen eindelijk vier spijlen verwijderd waren en het gat groot genoeg was, om een mensch door te laten, begonnen wij ons reddingswerk. Het was hoog tijd, want de rook was verstikkend en de hitte ondraaglijk. Mijn eerste gedachte was op den grond te springen en de slachtoffers een voor een aan mijn helper Vaudier over te reikén. Het venster was namelijk zoo hoog, dat de ongelukkigen er alleen niet bij konden. Maar de menigte drong zoo stijf tegen den muur op, dat ik dit plan moest opgeven en er mij toe moest bepalen, een stoel naar buiten door te geven.

Dit alles had maar eenige seconden geduurd. Middelerwijl was het heele personeel van het hotel, gelokt door de hartverscheurende kreten der ongelukkigen, toegesneld. Elkaar afwisselend, hebben wij gedurende ruim drie kwartier de slachtoffers opgetrokken, zooals men meelzakken opraapt. Deze teekenachtige uitdrukking bewijst, hoe geheel willoos en verbijsterd de ongelukkigen door den schrik en doodsangst waren geworden.

De laatste personen, die gered werden, waren twee liefdezusters, die zoolang het reddingswerk duurde een bewonderenswaardigen moed, kalmte en zelfverloochening hadden getoond, de slachtoffers moed inspraken en ze op den stoel hielpen klimmen. Die heldinnen wilden eerst de plaats van ontzetting verlaten, toen er niemand meer te redden viel en haar kleeren reeds vuur begonnen te vatten.

De brandweer kwam helaas! te laat - hoe spoedig ze ook op de plaats van het onheil was - om nog iets tot beteugeling van den brand te kunnen doen. Haar bleef niets over, dan de rookende puinhoopen met stralen water te dooven. Toen dit gebeurd was, begon men met het opruimen, wat bij het twijfelachtig licht van de naderende schemering een somber schouwspel opleverde.

Onder de slachtoffers neemt zoowel om haren rang als om hare persoonlijke hoedanigheden de eerste plaats in de hertogin van Alençon, geboren hertogin Sophie Charlotte Augusta van Beieren, den 22en Februari 1847 te Munchen geboren als de dochter van hertog Maximiliaan van Beieren, en zuster van keizerin Elisabeth van Oostenrijk.

Den 28en September 1868 huwde zij met prins Ferdinand van Orleans, hertog van Alençon, den tweeden zoon van den hertog van Nemours, die op zijne beurt een zoon was van koning Lodewijk Filips. Uit dit huwelijk werden twee kinderen geboren, prinses Louise en prins Emmanuel.

De prinses stierf als eene heldin. Aan een jonge dame, die beproefde haar te redden, antwoordde de hertogin: ‘Neen, laten wij eerst onze genoodigden redden. De presidente moet het laatst heengaan.’ En een minuut later zei zij tegen de markiezin De Luberzac: ‘Neen, nog niet, later.... het laatst. Plicht voor alles!’ Kalm zag zij den dood, die nu niet meer te ontwijken was, in de oogen, en met een gebed op de lippen ging zij de eeuwigheid in. Welk een treurig, maar tevens welk een roemrijk einde voor eene koningsdochter! Het lijk der hertogin werd eerst in den avond van den dag na het ongeluk door haar tandarts herkend, die onder eede verklaarde, dat hij het gebit, dat door hem geplombeerd was, als dat der hertogin van Alençon herkende.