De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 14

Landverhuizers.
door F.J.A.L. Cordens.

Langs de stoffige dorpsstraat, geblakerd door een brandende zon en over de geheele lengte bestreken door den scherpen noordoostenwind kwam een man aangestapt, een boerenarbeider, de pet schuin op het hoofd; een bonten, dichtgeknoopten zakdoek, en een tinnen kan had hij aan een koordje over den schouder hangen. Hij kwam van zijn werk en sloeg een zijstraat in om naar huis terug te keeren. De akkers zagen er treurig uit; de langdurige droogte en de aanhoudende noordoostenwind hadden aan het gewas veel kwaad gedaan, 't zou wéér een slecht jaar zijn. Met den rug zijner vereelte hand wischte hij zich het zweet van zijn gelaat, en even stond hij stil om naar de akkers te zien, die hier al even weinig beloofden als bij den baas, die voortaan geen werk meer voor hem had. Geen werk! De boer had zelfs moeite om er te komen, de pachtsom was hoog, de belasting drukkend, en dan de concurrentie! 't Vee bracht niets meer op, het graan kon het niet volhouden tegen de buitenlandsche markt, en dan moest er nog misgewas komen bovendien. Op het gelaat van den kloeken dertiger kwam een bittere trek, een uiting van wrevel van den man, die werken kan en werken wil, maar die geen arbeid vindt.

Nog stond hij in gedachten, toen een andere arbeider met een leege stortkar hem te gemoet kwam.

‘Piet, hebt gij 't gehoord, dat Toon Karelsen hier is?’ zeide de boer, zijn paard stilhoudend.

‘Toon Karelsen?’ vroeg de aangesprokene verwonderd.

‘Ja, de broer van Driekske; ge weet wel, hij is voor een jaar of vijftien naar Amerika gegaan, en is onverwachts teruggekomen.’

‘Is hij er rijk geworden?’ lachte Piet ongeloovig.

‘Nu! 't is een heele mijnheer, en hij heeft een baard - zoo iets;’ de boer, die met zijn beenen langs de kar bengelde, wees tot halverwege de borst. ‘Gisteravond zat hij te praten in den Rooien Leeuw, ik heb er mijn verstand aan verluisterd; van avond zal hij er weer zitten. Kom d' ook nie eens kijken, 't is de moeite waard, hij kan praten als Brugman.’

‘Zoo, ik zal zien,’ antwoordde Piet en wandelde verder.

Toon Karelsen! Ja dien had hij goed gekend, 't was zijn kameraad geweest op school; maar Toon deugde niet; hij deugde niet bij den meester, hij deugde niet thuis, hij deugde nergens voor. Zijn ouders beleefden veel verdriet van hem en zij maakten weinig bedenkingen, toen Toon met een dollen kop naar Amerika ging.

Hoe zonderling is het leven. Karelsen had in Amerika leeren werken en kwam als een rijk man terug, en hij, Piet Schaver, die zijn heele leven gezwoegd had, was nog even arm. Waarom kon hij ook niet rijk worden?

Hij kwam bij zijn woning, een leemen keet, met stroo gedekt. Daar woonde hij met zijn vrouw en zijn dochtertje bij zijn schoonmoeder in, aan wie het huisje toebehoorde.

De oude vrouw zat te breien en naast haar speelde kleine Doortje met een onooglijke houten pop, die zij voor een paar jaar van St.-Nicolaas had gekregen.

‘Is Mina niet thuis?’ vroeg de arbeider na het kind geliefkoosd te hebben en zijn bundeltje te hebben neergelegd.

‘Ze is achter met de wasch bezig,’ zei de oude vrouw.

Zonder te spreken ging Piet naar buiten, ging met zijn vrouw op een ruwe houten bank zitten en sprak lang met haar. Ze was weer knorrig en onvriendelijk, zooals ze in de laatste dagen dikwijls was; de zware arbeid en de zorg drukten haar en maakten haar ontevreden, en ze bezat slechts in geringe mate de deugd van onderwerping en geduld, die 's levens lasten lichter maakt.

Naarmate haar man met haar sprak, scheen ze meer belang te stellen in zijne woorden, en aan het fluisterend gevoerd gesprek maakte zij ten slotte een einde met te zeggen:

‘Waarom niet? Ik kan hier 't plezier ook wel op, 't is daarginds licht beter.’

's Avonds zat Piet Schaver met een heelen hoop boeren in den Rooden Leeuw te luisteren naar Toon Karelsen. Er was een enkele onder, die bedenkelijk het hoofd schudde, maar dat was een oude grijze sufferd, naar wien niemand luisterde, en de overigen zaten met open monden en volgden aandachtig een beschrijving van de groote boerderijen, die Karelsen in Amerika had gezien.

‘Maar als het dan zoo goed is in Amerika, waarom zijt gij dan teruggekomen?’ vroeg een andere ongeloovige aan het einde der zaal.

‘Ho, wat, vrindje,’ antwoordde Toon, met waardigheid langs zijn zwarten baard strijkend. ‘Ik heb ook niet gezegd, dat ik hier blijf; ik ga over zes weken weer naar Amerika terug, en ik ben maar eens komen kijken, hoe men het hier nog maakt. Ik heb het al genoeg gezien, er is hier armoede in overvloed, de pachten zijn hoog....’

‘Ja, ja, veel te hoog!’ schreeuwden een paar boeren, die kortelings van den notaris een aanmaning gekregen hadden.

‘De grond levert niet veel op,’ vervolgde spreker, ‘en daarginds, waar ik ben, kan men tweemaal op een jaar oogsten; het land Kost er geen geld en de armste boerenknecht van hier kan er direct een boerderij krijgen zooals er geen een in 't heele dorp is.’

‘Dan gaan wij er ook naar toe,’ riep een lange slungel tegen zijn buurman.

Karelsen had het gehoord. ‘O, die met mij mee wil gaan,’ zei hij, ‘zal er geen spijt van hebben; ik zal hem daarginds goed den weg wijzen. En als er nog meer liefhebbers zijn om in Amerika fortuin te maken, die moeten maar eens bij mij komen; gij kunt er met 't heele huishouden naar toe trekken, met vrouw en kinderen, en ik zal u op alle mogelijke manieren helpen. En gij kastelein,’ zoo besloot

[p. 55]

hij, ‘geef op mijn kosten aan de menschen een glas bier om op het welzijn van Amerika te drinken.’

Dit lokte een storm van toejuichingen uit en Karelsen gold nu in de oogen van die eenvoudige lieden voor een rijkaard, waar zelfs Rothschild den hoed voor af zou nemen.

Nog lang werd er in de herberg gepraat en geredeneerd en velen gingen dien avond naar huis met vreemde plannen in het hoofd, met idealen van rijkdom en een verlangen naar geld, dat men maar voor 't rapen had aan de overzij van den grooten plas des Oceaans.

‘Moeder, we gaan naar Amerika,’ zei Schaver den volgenden dag tegen de oude vrouw, ‘ik heb er genoeg van, hier aanhoudend om werk te moeten bedelen en dan nog honger te lijden.’

De oude vrouw zag verschrikt op. ‘Dat meen gij toch niet, Piet? We zijn wel niet rijk, maar honger hoeven we toch niet te lijden, 't Is God geklaagd zoo te spreken.’

‘Hoor eens, moeder,’ zei de arbeider beslist, ‘ik ben het hier moe, ik wil ook wel eens geld verdienen net als Toon Karelsen; ik ga, dat staat vast, en Mina gaat mee en Doortje natuurlijk ook,’ zei hij, op het kleine meisje wijzend, dat tegen grootmoeders knieën leunde.

Grootmoeder schudde haar gerimpeld hoofd: ‘Piet, jongen, wat gaat gij beginnen? Wees tevreden met wat onze Lieve Heer u geeft en vertrouw de looze praatjes van dien Karelsen niet.’ Maar Piet had er geen ooren naar en in zijn Zondagsche jas ging hij bij Toon Karelsen op audiëntie om de Amerikaansche reis te bepraten. ‘Gij hebt gelijk,’ zei Toon, ‘er zijn er nog meer, die meegaan: Dirk Vissers, Janus Hoefijzers, Kees Blaak met zijn vrouw en nog veel meer. Ze hebben gelijk, daarginds is geld te verdienen en er zullen er nog wel meer mee gaan.’

Inderdaad, er gingen er nog meer mee, en 't was een heel gezelschap dorpelingen, dat na verloop van een week of zes aan de kade te Antwerpen bijeen was om aan boord te gaan van het groote stoomschip. Zij hadden te gelde gemaakt wat zij konden en waren nu gereed voor de groote reis.

Grootmoeder had Piet Schaver vergezeld; zij weende bijna den heelen dag, het viel haar zoo hard, zoo naamloos hard van kleine Doortje, haar geliefd kleinkind, te moeten scheiden. ‘Grootmoeder, niet weg gaan, bij Doortje blijven,’ zei de kleine, die bang was in al die drukte van menschen en met haar kleine handje de oude vrouw langs de grijze haren streek.

Werktuiglijk volgde het oude mensch den stroom volk; zij had geen oog voor het reusachtig schip, dat log en onbeweeglijk aan den wal gemeerd lag; zij had geen blik over voor de onafzienbare loods, waar zich een groote menigte verdrong, en voor al het volk, dat in drukke bedrijvigheid met balen en kisten op den rug aan boord ging.

Afgemat zette zij zich op een kist neer en weende.

‘Niet schreien, grootmoeder,’ zei het meisje dat vóór haar stond. Doortje keek met verwonderde kinderoogen naar de oude vrouw; met beide handen hield de kleine een groote groene paraplu vast als een kostbaren schat, en de doek, dien moeder haar had omgedaan om haar tegen den kouden wind te beschutten, sleepte haar achterna.

Grootmoeder drukte de kleine aan haar hart en barstte in snikken uit, zoodat het kind onwillekeurig ook begon te schreien. Inmiddels kwam Piet met zijn vrouw naderbij.

‘Kom moeder, wees nu niet bedroefd, zoo erg is het niet,’ zei hij.

‘Och, dat gij mij alleen laat, is zoo erg niet. Onze Lieve Heer zal mij wel aan mijn eind helpen. Maar ik heb medelijden met dien kleinen Door. Och Piet, och Mina, als ge 't u later maar niet beklaagt.’

't Werd tijd om aan boord te gaan. 't Was een hardroerend afscheid, dat de vertrekkende landlieden van hun familie namen; en tusschen die woelige menigte stond Toon Karelsen, nu niet meer fleemend, maar norsch en onvriendelijk, met de handen in de zakken de reizigers aan te sporen om aan boord te gaan.

De ankerkettingen knarsten bij het ophalen van hun zwaren last, het signaal met de stoomfluit weerklonk en langzaam zette het groote schip zich in beweging naar het voor de meesten onbekende land.

Twee jaar verliepen. Een man en vrouw in havelooze plunje gingen door de straten van het stille dorp. Voor een leemen huisje met strooien dak, aan een zijstraat gelegen, stonden ze stil en klopten aan.

‘Woont hier vrouw Bartels niet?’ vroeg de vreemdeling.

De man, die open deed, schudde het hoofd. ‘Die is al vijftien maanden dood.’

‘Dood!’ herhaalde de vrouw, en tranen sprongen uit haar oogen. ‘Ach Piet, waren wij maar nooit weggegaan!’

De man staarde somber voor zich uit. ‘Grootmoeder dood, Doortje begraven daarginds in het verre land. O, die Karelsen was een bedrieger, had ik maar nooit naar hem geluisterd!’ En in machtelooze woede balde hij de vuist.

's Avonds werd er in den Rooden Leeuw verteld, dat Piet Schaver met zijn vrouw uit Amerika waren teruggekomen.

‘Die is er ook niet rijk op geworden’, zei er een.

‘Rijk!’ herhaalde een oude, verstandige boer, ‘'t verwondert me niet dat ze nog armer zijn dan vroeger. Er wordt zoo gemakkelijk niet fortuin gemaakt daarginds.’