De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 14

[p. 2]

's Heeren wegen.
Novelle door G. van Neubourg.

I.

Als de bonte inhoud eener Neurenbergsche speeldoos grillig door elkander geworpen, zoo lag aan den voet van den Kegelenberg het schilderachtig stedeken Hagendorp met zijn gothisch kerkje, zijn vroolijke, eigenaardige villa's, lieve prettige huizen, lachende tuinen en weilanden van de weelderigste heerlijkheid.

Van den berg gezien, leverde het een allerkeurigst schilderijtje, waaraan menig liefhebberij-kunstenaar reeds zijn rijk koloriet met het beste gevolg besteed had.

Zekeren avond was het anders zoo rustige stedeken op eens in rep en roer, en van mond tot mond hoorde men het verschrikkelijke woord ‘moord’ met de snelheid des bliksems de ronde doen.

Wat was er gebeurd?

Nath Klik, de brievenbesteller naar de omliggende gehuchten, was in een afgelegen bosch door den boschwachter badend in zijn bloed dood gevonden. Sneller dan de telegraafdraden het zouden overgeseind hebben, was een kwartiertje later in heel het stadje het verschrikkelijk ongeluk bekend en de belangstelling en deelneming buitengewoon en algemeen.

Leonardus Klik toch was door iedereen geliefd; een uur in den omtrek kende jong en oud den vroolijken Nath, die bij elken brief, dien hij bestelde, onverbeterlijk den snaak spelen kon.

Wat echter de deelneming zoo buitengewoon maakte was, dat vrouw Klik sedert ettelijke weken ernstig ziek was en men dagelijks vreesde, dat het haar laatste dag zou wezen. Het eenig zoontje Jozef, een lief knaapje van vijf jaren, zou dus weldra alleen op de wereld overblijven, daar er noch van vaders-, noch van moederszij familie meer over was.

De brievenbesteller bewoonde met vrouw en kind twee bovenkamers in een der zijstraten van het stadje. Er heerschte op die kamers natuurlijk wel geen weelde, maar 't was er kraakproper; alles glom er van zindelijkheid.

Op de achterkamer lag in een alkove de zieke gelaten en aan Gods H. Wil volkomen overgegeven haar rozenkrans te bidden.

't Was Nath (en wel vreemd) bijzonder hard gevallen van morgen, toen hij zijn Truitje een gewoon ‘tot dezen avond’ toewenschte. Hij had haar langer dan gewoonlijk de magere hand gedrukt; ook haar viel het scheiden in het oog loopend hard dien dag.

Men heeft somtijds zoo'n voorgevoel!

Tegen vier uur had Klik zijn dagelijksche ronde gewoonlijk afgedaan en werd hij door vrouw en kind, dat telken achtermiddag ongeduldig op den uitkijk stond naar vader en hem blijde te gemoet ijlde, immer opgewacht.

‘'t Is toch al over vijven, niet waar,’ vroeg vrouw Klik aan de vrouw van beneden, die bij haar bed stond en even kwam hooren, hoe zij het maakte en of ze niets noodig had.

‘Toch maar even, Truitje!’ luidde het wederwoord.

‘Waar of Nath toch blijft vandaag, anders is hij nu reeds lang thuis.’

‘Kom, maak u niet ongerust; met dat slechte weer zijn de wegen al moeielijk te begaan, en wordt het al licht een uurtje later.’

‘Ik weet het niet, maar me dunkt, ik heb zoo'n voorgevoel!’

Nog had de zieke niet uitgesproken, of de deur vliegt open en haar kleine Jozef stormt de kamer binnen:

‘Moeder, ze hebben vader doodgeslagen, zeggen ze,’ gilt het knaapje en valt weenend in de armen zijner moeder.

‘God! wie zegt dat?’ stamelt de kranke.

‘Maar kind, hoe komt gij daaraan, foei! iemand zoo laten verschrikken!’ bestrafte hem de vrouw van beneden, die tot hare grootste ontsteltenis zag, welken nadeeligen indruk dat verschrikkelijk nieuws op de lijderes maakte. Ze was een oogenblik besluiteloos, of ze het eerst de zieke zou helpen of wel naar beneden gaan om te vernemen, wat er eigenlijk van de zaak aan was, te meer daar de kleine Jozef zoo hartverscheurend snikte en weende.

Juist wilde ze naar de nog openstaande deur gaan, toen haar man de trap opkwam en het ongeluk bevestigde, dat van mond tot mond, bij groot en klein in het stadje met de noodige gissingen en opmerkingen rondging.

Toen beiden naar het ziekbed terugkeerden, bemerkten zij, dat vrouw Klik buiten kennis lag.

‘Ga den pastoor halen,’ beval haastig de vrouw aan haren echtgenoot, maar kon hare natuurlijke nieuwsgierigheid toch niet bedwingen en liet als in één adem volgen, terwijl ze ondertusschen de zieke verzorgde en het kind tot bedaren zocht te brengen:

‘Verschrikkelijk! En is hij op de plaats dood gebleven? Brengen ze hem hierheen?’

Doch haar man, die het rechte er ook nog niet van wist, bleef haar het antwoord schuldig en verwijderde zich ijlings om de hem opgedragen boodschap te vervullen.

Mijnheer pastoor en de dokter waren beiden terstond gekomen.

De laatste had den toestand der lijderes van dien aard bevonden, dat hij het hoog tijd oordeelde haar met alles te voorzien. Nochtans had hij in zijn berekening omtrent haar heengaan naar betere gewesten wel wat gefaald. De akelige dood waarde meer dan een geheele week rond in het zieken-achterkamertje, alsof hij voor deze reis weifelde den slag te slaan, en in zijne gevoelloosheid medelijden gevoelde met het knaapje, aan wien in zoo korten tijd de twee dierbaarste wezens op aarde ontrukt werden, om zoo jong nog, alleen, geheel alleen op de wereld achter te blijven.

Dagelijks was de grijze herder der parochie, soms zelfs tot tweemaal komen aanloopen; bij die korte, doch hartelijke bezoeken, schitterde in vollen glans, in zijn gewijde persoon, de ware trooster der zieken, de belanglooze helper der stervenden, de teedere vader der weezen, wondervol uit. Roerend was het te zien, hoe hij daar bij het krankenbed der arme vrouw, op een houten stoel gezeten, haar met kwistige hand den zoeten troost toedeelde, waarover de ware godsdienst alleen beschikt.

Snikkend klaagde de stervende moeder hem haren nood en terwijl ze met de éene hand de tranen wegveegde, hield de andere haar eenigen lieveling innig omsloten; hij was niet van haar weg te slaan en zijn oprechte kinderlijke vleierijen, sommigen kleinen zoo eigen, maakten haar het scheiden nog veel harder.

‘Och mijnheer, alles is niets,’ sprak ze nokkend; ‘maar dat mijn engel geheel verlaten moet achterblijven is te erg,’ en ze sloot hem hartstochtelijk aan haar hart.

‘Kom, beste moeder, onze Lieve Heer, die voor de vogeltjes en bloemen des velds zorgt, zal uw lieven Jozef niet verlaten; ik beloof u, ik zal voor hem zorgen, ik had bijna gezegd, zooals gij zelf over hem zoudt waken. Zijt ge nu tevreden?’

‘God moge het u vergelden, mijnheer pastoor,’ snikte zij; en onwillekeurig stiet zij zachtjes het kind in de armen van den priester, die het liefkoozend op zijn knieën nam en hem een kus op het voorhoofd drukte, toen de kleine een blik diep en open, waarin geheel zijne ziel zonder vlek of rimpel hare reinheid afstraalde, naar hem opsloeg.

Het gerustgestelde moederhart klopte thans nog even ietwat sneller en gelukkiger; 't waren de laatste slagen, want de engel des doods strekte zijne weifelende hand uit om de hem reeds lang opgelegde taak te volvoeren: de moeder van het kind te scheiden, maar de gade met den echtgenoot te hereenigen, om te waken over hun dierbaren telg van uit het land, waar nooit scheiding meer wezen zal.

II.

Tegen den middag, na den noodlottigen moord op den briefdrager Klik gepleegd, was in zijn statige, zwarte deftigheid ‘het gerecht’ der naaste arrondissements-rechtbank per tweespan aangekomen om een onderzoek ter plaatse in te stallen.

Van 's morgens vroeg reeds waren de belangstellenden, maar veel meer nog de nieuwsgierigen bij troepjes gekomen en gegaan naar en van de plaats des onheils, waar niets te zien was en toch zooveel met de oogen der verbeelding aanschouwd werd; want het lijk was in het naastbijgelegen huis gedragen, dat als het ware door het volk bestormd werd, zoodat de rijksveldwachter, die er post gevat had, al zijn gezag moest gebruiken om de bezoekers van allerlei slag te keeren.

Dat er ook uitstapjes op het veld der gissingen gedaan werden is natuurlijk, en heeft de ondervinding bij dergelijke gelegenheden reeds meer dan ontelbare malen bewezen. Dan, niemand vermocht een tipje zelfs van den dichten sluier over dit geheimzinnig voorval op te heffen, al werden er ook tal van getuigen gehoord, een aanzienlijke som gelds uitgeloofd, listen gebruikt, onderzoeken ingesteld, slimheid, welsprekendheid, zorgen aangewend; men kon hier niemand met noch zonder reden verdenken, weshalve men zich aan deze laatste redplank vastklemde: - ofschoon men middelerwijl niet werkeloos bleef - de toekomst moge uitkomst geven!

Een der meest belangstellenden, ofschoon hij het volstrekt niet aan de buitenwereld liet blijken, was de jongeheer Edgard la Glacière-Bleistadt, wiens familie de villa ‘Rozenhof’ te Hagendorp bewoonde.

Met neergebogen hoofd, zijne slanke gestalt als onder een zwaren last ter neer gedrukt, stond hij voor zijn grijzen vader, die in een gemakkelijk schrijfstoeltje voor zijne antieke, eikenhouten schrijftafel zat.

‘'t Is gebeurd, mijn zoon, en gedane zaken nemen geen keer,’ sprak de oude heer niet weinig ontsteld; ‘laten we zien te herstellen wat we kunnen, en voor de rest zwijgen.’

‘Gerechte hemel, papa, ik besterf het, ik vind rust noch duur meer, ik zal me ten laatste zelf nog aanklagen!’

‘Maar mijn zoon,’ stoof de heer La Glacière verschrikt op, ‘maar mijn zoon, wees toch verstandig! Onze familienaam, uw moeder, ik, uw broers en zuster! Bega geen....’

‘Vader, ach ik.... hoe zal het.... neen, laat mij....’ En de jongeling wrong bijna vertwijfelend de handen boven het hoofd.

‘Kom, Edgard, bedaar en luister eens kalm naar mij. Wij zullen aan het zoontje zooveel mogelijk weergeven, wat een ongeluk hem, zooals gij vermoedt, maar nog lang niet zeker is, heeft ontnomen. Voor ons geweten toch hebben wij geen schuld, daar de zaak zeer twijfelachtig en onzeker is; er rust verdenking op niemand, en wij mogen den goeden naam onzer familie toch zoo maar niet klakkeloos wegwerpen. De naam La Glacière-Bleistadt is niet alleen de uwe, maar ook de mijne, die van uw moeder, zuster en broeders. Grit dat toch met onuitwischbare letters in uw geheugen, jongen, want anders begaat gij dwaasheden, die gij nooit weer kunt herstellen.’

Eenige dagen na dit onderhoud werden er op het buitentje allerlei toebereidselen gemaakt voor eene groote reis, die de jongeheer ondernemen ging. Hij zou een tijd lang voor zijne gezondheid in het Zuiden, onder den schitterend blauwen hemel van Andalusië de zuivere lucht gaan inademen; iedereen zag dat de jongeheer Edgard la Glacière ziek was, doch niemand dan hij en zijn vader wist, waar de geheimzinnige kiem zijner toenemende krankheid schuil ging.

Verschillende nieuwtjes hadden reeds weer de tongen der Hagendorpenaars in beweging gebracht, toen op zekeren dag, een week ol vier na den bekenden manslag, deze weer plotseling te berde kwam, daar men een zekeren Wouter Staren, bediende op de villa ‘Rozenhof’, gevat had, als schuldig verdacht ter oorzake van een oude veete tusschen hem en den brievenbesteller Klik. Doch daar de bewijzen onvoldoende gebleken waren, moest men hem al spoedig weer in vrijheid stellen, ofschoon het vermoeden op hem bleef rusten.

[p. 3]

III.

De anders zoo rustige pastorie van Hagendorp was in de laatste dagen heel wat veranderd.

Een levenslustig vogeltje had men er met nestje en al heengedragen, en het schaterend zangertje was er al spoedig zoo gewend, dat het meer dan ooit kwinkeleerde en gansch den Gods lieven dag rondvloog tot groot genoegen en gezellig verzet van den goeden pastoor en zijne oude huishoudster Nella.

Dat zangerig vogeltje was de kleine Jozef Klik, die sedert de begrafenis zijner ouders op de pastorie woonde naar het gegeven woord van den dorpsherder, dat heilig was.

‘'t Heeft moeite gekost bij Nella,’ verzekerde de priester lachend aan den ouden heer La Glacière, die hem juist een bezoek bracht. ‘U begrijpt zoo'n wildzang kan den boel nog al opscheppen, en mijn huishoudster, die - ik moet het tot hare eer zeggen - de zindelijkheid in persoon is!.... maar ze schijnen het toch nogal met elkander te kunnen vinden.’

‘Hoor eens, mijnheer pastoor, u hebt zeker een goed werk gedaan met het arme, verlaten kind op te nemen.’

‘Niet meer dan dure plicht, mijnheer, ik heb mijn woord gegeven aan de stervende moeder!’

‘Goed, eerwaarde, maar dat belet niet, dat gij mij met u dat goede werk kunt laten deelen. Ik neem op mij, voortaan de kosten te dragen van al wat de knaap behoeft, totdat hij een staat zal aanvaard hebben, waarin hij voor zich zelven zal kunnen zorgen. Neemt gij mijn aanbod aan?’

‘Met veel genoegen, edele heer; 't zou mij eene zonde zijn, als ik uw vrijgevigheid belemmerde, te meer daar God u zoozeer met de goederen dezer aarde gezegend heeft, dat uwe kinderen daar niet onder zullen lijden, integendeel. Wie den arme geeft, leent aan God, die het u en hun honderdvoudig vergelden zal.’

Na het bezoek van den heer van 't ‘Rozenhof,’ was de oude Nella sloffend, zooals gewoonlijk, terstond in het studeervertrek van mijnheer pastoor verschenen, om eens te zien of ze ook iets ‘los kon krijgen,’ zooals ze dit noemde, wanneer er iemand bijzonders geweest was, wat zeker ook iets bijzonders te beteekenen had, en aangezien zij alles, wat de pastorie aanbelangde, ter harte nam, moest zij zich zooveel mogelijk van alles op de hoogte houden, ofschoon ‘de heer’ haar zeer wijselijk niet meer toevertrouwde, dan hij gaarne kwijt was.

‘Dat 's dezen keer een lang visiet geweest, mijnheer pastoor,’ zei ze, de glazen, flesch en sigaren van tafel nemend.

‘En raad eens, Nella, waarover het ging,’ vroeg de pastoor.

‘Hoe zou ik dat weten?’ Ze zette het schenkblaadje neer en de nieuwsgierigheid straalde haar uit de oogen.

Mijnheer pastoor, die zijn huishoudster kende in haar zwak en haar telkens gelegenheid wilde geven zich te versterven, zeide glimlachend:

‘Nu, dat zal ik u dezen avond eens vertellen,’ en om hare vrouwelijke eigenschap nog meer te prikkelen, voegde hij er leukjes bij: ‘Daar zult gij van opkijken!’

En ja, Nella keek dien avond, die zich veel langer dan iederen anderen dag dezen keer had laten wachten, vreemd op, toen mijnheer pastoor haar vertelde, welke lachende toekomst hun Sjefke in het verschiet had.

Dat gaf de goede oude gelegenheid allerlei grootsche plannen te vormen.

‘Nu, mijnheer pastoor, dan moet gij maar niet lang wachten om het kind op studie te doen; want daar steekt genie in hem, dat zie ik wel als hij zijn sommen maakt; en hier op school zal hij gauw uitgeleerd zijn.’

‘En wat wilt ge dan wel van hem maken, Cornelia?’

‘O! dat.... dat zullen we eens zien,’ stamelde de keukenprinses verlegen; ‘in alle geval zou ik hem Latijn laten leeren.’

‘Oho!’ lachte de pastoor, ‘dat is eigenbelang, om na mijne dood de firma op denzelfden voet te kunnen voortzetten.’

Cornelia bloosde onder haar wit kornetje.

‘Maar, mijn goede mensch, zoover zijn we ook nog niet, laat hem eens eerst hier op school gedaan hebben. In alle geval is 't mij toch een steen van het hart dat zijn leven verzekerd is!’

De oude ging dien avond zoo vroolijk als ooit naar haar kamertje, en toen zij met haar kleinen beschermeling, vóór hij den rustigen slaap der onschuld slapen ging, het kleine avondgebed deed, bad zij na het ‘Onze Vader’ voor vader- en moederzaliger, ook nog één ‘Onze Vader’ voor degenen, die ons vandaag welgedaan hebben.

IV.

Jozef, het vroolijke lentezonnetje in Hagendorps pastorie, groeide op in wijsheid en deugd voor God en alle brave menschen, niet het minst voor zijn liefdadigen beschermer en diens goedige huishoudster Cornelia.

't Was de lieveling ook van meester op school. En dat verdiende hij. 't Was een echte jongen, maar een brave, degelijke, flinke jongen. Aan guitige jongensstreken niet vreemd, hield hij toch altijd het schilderijtje voor den geest, dat in het studeervertrek van mijnheer pastoor boven zijn schrijflessenaar hing, nl. ‘het oog Gods’, met dit onderschrift: God ziet mij altijd en overal.

Wat was hij trotsch en blijde tevens, de blonde en engelschoone knaap, als hij heeroom en tante Nella - zoo noemde hij zijne weldoeners - de sprekende bewijzen van zijn vlijt en vorderingen in een prentje, boekje of ander onbeduidend klein geschenk, in het kinderoog zoo groot en kostbaar, toonen kon!

't Was den braven pastoor eene aangename afwisseling in zijn stil, doch bedrijvig leven, als hij 's avonds den kleine helpen kon bij het uitrekenen van een meer ingewikkeld vraagstuk, bij eene moeilijke ontleding.

Als een waar kindervriend wist hij dan op het aangenaamst en als natuurlijkerwijze, er de schoonste wenken en lessen als geurige bloemen tusschen door te strengelen, en Jozef, zonder 't zich bewust te zijn, gaarde ze tot een kostbaren ruiker en bewaarde hem in zijn onschuldig hart.

Zeker, heeroom en tante vooral, moesten van tijd tot tijd eens kijven en den kleinen baas op zijne plaats zetten. Doch dat waren slechts voorbijdrijvende wolkjes, van die donderkopjes, waarna de zonnestralen veel kwistiger over Gods schoone natuur uitgegoten worden.

Zoo waren als het heldere water eener krystallijnen beek de jaren na de jaren zoetjesaan voorbijgevloeid, en naakte de dag, de schoonste dag van Jozefs leven, zijne eerste H. Communie.

Met mijnheer pastoors hulp had hij, vlijtig meewerkend, zijn smetteloos hart voorbereid, versierd voor de eervolle komst van den hoogen Bezoeker, der heeren Heer, en op het oogenblik der jubelende, feestelijke ontvangst, toen de gelukkige pastoor met tranen in de oogen Jesus zijn intrek deed nemen in het beminnelijk kinderhart van zijn argeloos vriendje, welden er in drie harten de heerlijkste, de teerste, de oprechtste gevoelens: dat van den kleinen, reinen Jozef sloeg van warme dankbaarheid voor God en zijne weldoeners; dat van den heiligen dorpsgeestelijke klopte van innige vreugde; en dat der gelukkige huishoudster vroeg snikkend, wat alleen eene moeder (en dat was zij reeds lang voor Jozef) voor haar eerst en eenig communiecantje vragen kon.

Daags na den plechtigen communiedag had mijnheer pastoor met zijn pleegkind een bezoek gebracht op het buitentje; de reden van dat bezoek gold Jozef, die dit jaar op de dorpsschool uitgeleerd zou zijn, daar hij op de hoogste klas zat.

‘Wat wilt ge nu eigenlijk worden, mijn ventje?’ vroeg mijnheer La Glacière den kleine.

En met een allerliefst blosje, dat even zijne doorschijnend blanke wangjes tintte, bedeesd, eerst een schuin blikje op den geestelijke werpend, klonk zijn helderrein stemmetje als een hemelsche muziek door het rijke vertrek: ‘Pastoor, mijnheer!’

Beiden, priester en leek, konden bij dat even oprecht als kinderlijk antwoord, een gul lachje niet bedwingen.

‘Zoo, zoo,’ zeide de heer der villa, ‘niet minder dan dat; maar dan zult ge nog veel moeten leeren: Latijn, Grieksch!....’

‘Heeroom zal me wel helpen,’ sprak geruststellend de ondervraagde kleine.

‘Nu goed! Als ge zin en roeping hebt om te studeeren, mij wel! Heeroom kan de zaakjes regelen; ik sta voor al het overige in, eerwaarde, zooals ik u reeds meermalen gezegd heb.’

Een half uurtje daarna, toen de twee bezoekers vertrokken waren, zette zich mijnheer De Glacière aan zijn lessenaar en schreef in een brief aan zijn zoon het volgende postscriptum:

‘Ik ontving daar even een bezoek van mijnheer pastoor en onzen kleinen beschermeling. Het kereltje wil priester worden, naar ik verneem. Ik heb voor u op mij genomen te zorgen voor zijne verdere studies. Ik twijfel niet of dit nieuws zal u hoogst aangenaam wezen. Bij uwe spoedige terugkomst in het vaderland, dezen nazomer, kunt gij zelf dan den kleinen Jozef naar het college brengen.

Vaarwel, tot spoedig weerzien!

Uw innig liefhebbende vader.’

(Wordt vervolgd.)