De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 13

Een eerewoord.
Episode uit den slag van Solferino.

Ieder mensch bezit eergevoel, maar bij niemand is dit gevoel zoo hoog ontwikkeld als bij den soldaat, verklaarde mijn grijze vriend, de gepensionneerde Oostenrijksche kapitein Wolf, op zekeren avond, toen wij dit onderwerp behandelden. ‘Geen mensch is door zijn eerewoord ook zoo sterk gebonden als de soldaat, want terwijl men in 't gewone leven hoogstens met goed en goeden naam voor zijn eerewoord behoeft in te staan, moet de soldaat er ook bloed en leven voor veil hebben. Voor hem zijn er maar twee wegen, om zich van de verplichting te ontslaan, door een gegeven woord aangegaan: de teruggave er van door hem, wien het gegeven is, of de dood.’

Ik vond dit wel wat overdreven, maar de kapitein viel mij levendig in de rede.

‘Daar helpt geen draaien of keeren aan’, riep hij; ‘voor den soldaat geldt de plicht, zijn woord te houden, boven eiken anderen, en ik ken een voorval, waar zelfs het machtwoord eens keizers niet in staat was, de nakoming van een eerewoord te verhinderen, waarmee zich een officier tegenover een ander verbonden had. Wanneer en hoe dat geschiedde, kan ik u vertellen, want ik heb de daarbij betrokken officieren persoonlijk gekend en ben niet alleen oorgetuige van het geven van dat merkwaardig eerewoord geweest, maar ben ook met de bijzonderheden en wat er het gevolg van was, zoo nauwkeurig door een der deelgenooten ingelicht geworden, dat ik een getrouw beeld van het zeldzame geval verkreeg. Meer dan zes en dertig jaren zijn er sedert verloopen, maar nog staat het duidelijk en levendig voor den geest, en ik zal 't u zoo getrouw mogelijk weergeven. Luister maar.

Het was bij Solferino op den 24en Juni 1859. Heet brandde de zon van uit den wolkenloozen hemel op de aarde neer. Er heerschte eene hitte om te versmachten en een jammer en ellende om te vertwijfelen. Sedert acht uren woedde een der bloedigste veldslagen van den nieuweren tijd, een veldslag, waarin de Oostenrijkers tegenover de met het Sardinische leger verbonden Franschen stonden.

De dood hield een rijken oogst. Van de 39.435 man, die op dezen dag gedood of gewond werden, zouden tegen den middag wel reeds 20,000 het slagveld bedekken, en nog altijd was de beslissing niet gevallen, nog altijd brulden bij de 1300 vuurmonden tegen elkaar in, en meer dan een kwart millioen geweren mengden zich knetterend daartusschen.

Welk een zinverbijsterende en bedwelmende warreling van geluiden! 't Was een oorverdoovend leven, en het hart van den moedigste sidderde, want het was als zou de grond openbersten om alles te verzwelgen, wat er zich vloekend, schreeuwend en tierend door elkaar bewoog. Inzonderheid rondom Solferino was het gewoel het hevigst. Hier stieten de strijdende partijen het drukst op elkaar, hier sloegen de meeste bommen neer, want het gold de vaste stelling der Oostenrijkers aan den ingang van het kleine, enge dal, waarin Solferino ligt, te vermeesteren en in te nemen.

Doch met welk een dapperheid de Franschen ook aanvielen - de Oostenrijkers verweerden zich als leeuwen. Storm op storm werd afgeslagen en al de verschillende landaarden van den keizerstaat wedijverden in volhardende dapperheid en weifelden zelfs niet, toen de vijandelijke bevelhebber hun 402 stukken tegenover stelde en hen met kartetsen liet overstelpen.

Het vuur was overweldigend en diende als inleiding voor den aanval der ruiterij, welke eindelijk tot het beoogde doel, de vermeestering van Solferino, zou moeten voeren. In vliegenden galop kwan en de beroemde Afrikaansche jagers aanrennen. Nauwelijks hadden onze witrokken den tijd zich aaneen te sluiten en carré's te formeeren, of ze waren reeds daar, die door de zon gebruinde, in den strijd tegen de halfwilde volksstammen van Afrika beproefde krijgers. Goed gemikte salvo's strekten velen van hen neer, maar onophoudelijk stoven anderen over de gevallenen heen.

[p. 403]

Allen vooruit, reed een groot, statig man op een prachtig Arabisch paard. Zwart als de nacht was het ros en gevleugeld scheen het te zijn, want met geweldige sprongen wierp het zich over de viervoudige haag van onbeweeglijke bajonetten der soldaten heen, in 't midden van het carré. Nu was het er in en reeds bedreigde de kling van den ruiter den Oostenrijkschen commandant. Deze weerde wel is waar den vreeselijken slag af, maar wie weet, of hij in het tweegevecht, dat zich hierop ontspon, wel overwinnaar zou gebleven zijn, als onze dappere soldaten den aanval der Fransche ruiterij niet schitterend hadden afgeslagen. De jagers moesten terug, maar hun aanvoerder kon hen niet meer volgen. Reeds hadden een paar stevige vuisten de teugels van het paard gegrepen en hielden die vast. De hengst weerde zich wanhopig en zijn ruiter niet minder, maar een houw over de hand stelde hem buiten gevecht. De sabel ontglipte zijne hand - hij was weerloos.

De kapitein Beretti, de commandant van het carré, lei de hand op hem.

‘Ge zijt mijn gevangene,’ sprak hij daarbij. ‘Schik u in uw lot. Aan de eer is voldaan. Gij hebt ons de overwinning niet gemakkelijk gemaakt en hebt geen reden u te schamen.’

‘Deze verklaring lenigt eenigszins mijn ongeluk,’ antwoordde de Franschman, uit het zadel springend. ‘Maar wat nu? Wilt ge mij als een wonderdier door de gelederen uwer soldaten voeren?’

‘Ge moet natuurlijk evenals alle gevangenen achteruit gebracht worden,’ hernam Beretti. ‘Uw degen, majoor, en volg nu kalm de patrouille. Ge zijt niet in de macht van barbaren.’

De majoor scheen dit in te zien, doch toen de patrouille, welke hem zou wegbrengen, geformeerd was, trad hij op Beretti toe en deed een verzoek, dat dezen ten hoogste verbaasde. De Franschman wilde namelijk, alvorens zich in krijgsgevangenschap te begeven, nog eenmaal tot de zijnen terug om, naar hij zeide, zijn te Medole achtergebleven aanzienlijke bagage in veiligheid te brengen. Binnen twee uur zou hij weer bij de Oostenrijkers terug zijn; daarop gaf hij zijn eerewoord te pand met de orde van het Legioen van Eer, door hem in Afrika verworven.

Kapitein Beretti overzag in den geest alle over de behandeling van krijgsgevangenen voorgeschreven verordeningen en bevond, dat er geen enkele het verlangen van Lahire, zoo noemde zich de majoor, in den weg stond. Zijn eerewoord was evenveel waard als dat van elk ander officier, en wanneer hij alle papieren, welke hij bij zich had, afgaf en beloofde, over zijne gedane waarnemingen van militairen aard het stiptste stilzwijgen te bewaren, dan kon zijn verzoek worden toegestaan. Omdat Beretti zich overtuigd hield, met een man van onberispelijke, ridderlijke gezindheid te doen te hebben, nam hij de hem als onderpand aangeboden orde alleen aan, omdat Lahire uitdrukkelijk verlangde, dat hij een bewijs van zijne overwinning en van de verplichting van den overwonneling zou bezitten, wat hem als een aandenken kon dienen in geval de eigenaar op weg naar Medole door een kogel mocht getroffen worden.

En dat was zeer waarschijnlijk. Majoor Lahire had een vreeselijken weg voor zich, waarop hem de dood in duizendvoudige gedaante bedreigde. Wat mocht hem toch wel bewegen, dezen weg te nemen? De zucht naar het bezit zijner goederen? De Oostenrijksche officieren geloofden het niet. Het moest iets van meer belang, iets van hooger waarde wezen. Maar wat? De Oostenrijkers hadden geen tijd voor het maken van veronderstellingen. Zij werden opnieuw aangevallen en erg in 't nauw gebracht, terwijl Lahire naar Medole reed.

Het was eene ware vlucht voor den dood. Hij zat hem op de hielen. Hageldicht sloegen de kogels van allerlei soort vóór en achter hem neer. Hij werd aan den arm getroffen en zijn paard, aan den hals gewond, rende, bevrijd van toom en teugel, in woeste vaart verder, midden in eene aanrukkende kolom voetvolk. De soldaten maakten eene beweging alsof zij het schuw geworden dier wilden opvangen, maar de officieren, die wel van meening zullen geweest zijn, dat Lahire een ordonnans was, die belangrijke berichten naar Medole over te brengen had, waar zich sedert eenige uren het keizerlijk hoofdkwartier bevond, verboden het hun.

Daar bij den ingang van het onaanzienlijke dorp, onder een groep moerbezieboomen, die een geringe schaduw afwierpen, hield een groot aantal bereden officieren stand. Alle uniformen van het Fransche en Sardinische leger waren er vertegenwoordigd. Eveneens alle rangen. Elke rang, van den grijzen generaal af tot den piepjongen luitenant toe, had een of meer vertegenwoordigers in deze groep, die het publiek scheen uit te maken van het woeste oorlogstooneel, waarin een der gezegendste oorden van Opper-Italië heden veranderd was.

Van de beide mannen, die eenige schreden ter zijde van de groep stonden, was de een, in roode met goud afgezette uniform, de leider van het bloedige schouwspel: Mac Mahon, maarschalk van Frankrijk; de ander de aanlegger er van: Napoleon III, de keizer der Franschen.

Zijn politiek had de gebeurtenissen van dezen dag in 't leven geroepen en wee hem, wanneer ze met de overwinning van de Oostenrijksche wapenen eindigden! De stralenkrans der macht, welke hem omgaf en hem destijds als de leider van Europa's lotgevallen deed verschijnen, zou verloren zijn, en de Parijzenaars zouden hem, wanneer ze hem nog toestonden in de hoofdstad van Frankrijk terug te keeren, eene zeer slechte ontvangst bereiden.

Voor hem stond dus, zoo niet alles, dan toch zeer veel op het spel, en daarom was hij zoo bleek, daarom tuurde hij, inwendig sidderend, in de verte, waar het lot geworpen werd.

De toestand kon hem onmogelijk bevallen. Immers, hij zag door zijn kijker talrijke Fransche colonnes voetvolk in beslist achterwaartsche beweging en daarginds - wat was dat? - trok daar geene ruiterij af in de richting van Castiglione? En het vuur van de Oostenrijksche artillerie werd aldoor krachtiger en kwam steeds nader. Reeds sloegen eenige bommen zijwaarts van Medole neer, en tusschen San Cassiano en Camorino, dus reeds in den rug van de Fransche slaglinie, doken duidelijk zichtbaar de Oostenrijksche huzaren op.

Wat had dat te beteekenen? Was de slaglinie doorgebroken? Was de toestand hachelijk? Waren de laatstgenomen maatregelen, waarop men zooveel hoop had gebouwd, zonder gevolg gebleven? Dat waren de vragen, waarop Napoleon antwoord verlangde. Maar de maarschalk kon ze hem voor 't oogenblik niet beantwoorden. Hij zag slechts, wat ook de keizer zag en was buiten staat, vóór het inkomen van nadere berichten, inlichtingen over den stand van den slag te geven. In 't volgende oogenblik zou er opheldering komen, want ginds kwam een officier op een met schuim bedekt ros in vollen galop aanrennen.

Napoleon richtte zijnen kijker op hem.

‘Een chasseur d'Afrique!’ sprak hij, ‘Wat zullen wij hooren?’

‘'t Is geen ongeluksbode, sire!’ antwoordde Mac-Mahon. ‘Ik beval den graaf Lahire, over den afloop van den aanval dadelijk en direct aan Uwe Majesteit te rapporteeren, en daar komt hij nu aan. Dat beteekent overwinning!’

Napoleon gaf geen antwoord. Zijn gelaat was zichtbaar betrokken en inwendig sidderend zag hij de aankomst van den ruiter te gemoet. Eindelijk hield deze voor hem stil. 't Was werkelijk de graaf Lahire, een goed bekende van Mac- Mahon en van den keizer. Gene had hem in Afrika en in de Krim leeren kennen en achten, deze in de Tuilerieën, waar hij gedurende den laatsten winter, wegens de schitterende geestesgaven, welke hij in de gezelschappen ten toon spreidde, een aanzienlijke rol had gespeeld.

Velen zagen in hem een gunsteling van de keizerin en wilden weten, dat deze gunst zich alleen niet zichtbaar in de gedaante van de generaalsepauletten had geopenbaard, omdat de graaf volstrekt niet genegen was geweest, een offer te worden van de liefhebberij, waarmee de keizerin toen ter tijd behept was. Zij trachtte namelijk destijds met waren hartstocht huwelijken tot stand te brengen, en had ook voor den graaf eene passende partij bestemd, welke echter door dezen van de hand was gewezen.

Al had de keizerin hem dit misschien kwalijk genomen, de keizer scheen blijkbaar het gevoelen zijner gemalin niet te deelen. Met opvallende vriendelijkheid beantwoordde hij de begroeting van den graaf en liet zelfs geen ongenade merken, toen Lahire hem in korte woorden berichtte, dat de jagers, ondanks al hun betoonde dapperheid, teruggeworpen waren.

‘Daar beneden rechts verzamelen zij zich weer,’ mengde zich Mac-Mahon in 't gesprek. ‘Keer tot hen terug, majoor, en zeg aan het regiment, dat het de geleden nederlaag onmiddellijk heeft uit te wisschen. De vijand is uitgeput en moet nu zoo lang aangevallen worden, tot hij teruggeworpen is. Adieu, majoor, en we willen hopen tot weerziens!’

De graaf was ontslagen, maar verroerde zich niet van de plaats.

‘Pardon, maarschalk,’ antwoordde hij, ‘ik ben niet in staat uw bevel op te volgen.’

‘Zoo? En waarom niet? Om die paar schrammen, welke gij daar links hebt zitten?’

‘Neen, maarschalk! Beklaag mij, want ik heb geen degen meer, dien ik ten dienste van Frankrijk kan voeren. Ik ben krijgsgevangene.’

Hij deelde Napoleon en den maarschalk de nadere bijzonderheden mee en verklaarde, enkel op zijn eerewoord teruggegaan te zijn, om overeenkomstig het ontvangen bevel den uitslag van den aanval der jagers te kunnen rapporteeren. Nu dit geschied was, moest hij de verplichting nakomen, welke hem zijn eerewoord oplegde.

Mac-Mahon scheen dit in te zien, maar Napoleon schudde lachend het hoofd.

‘Denk er niet aan, waarde graaf!’ zeide hij, ‘Frankrijk en ik, wij kunnen zulk een man niet ontberen.’

‘Maar mijn eerewoord, sire!’

‘Och wat! Een oude krijgslist. Ge bediendet er u van, om de vrijheid terug te krijgen.’

‘Pardon, sire, 't was geen list. Alleen het bepaalde bevel, voor Uwe Majesteit op het rapport te verschijnen, deed mij zoo handelen.’

‘En dat hebt ge den vijand verteld?’

‘Hoe zou ik dat hebben durven doen? Hij zou mij dan zeker niet vrijgelaten hebben.’

‘Welnu,’ verklaarde Napoleon, terwijl de maarschalk, met het ontvangen en afvaardigen van ordonnansen bezig, aan de zaak geen verdere opmerkzaamheid schonk, ‘ge hebt u van een list, of zoo ge wilt van een uitvlucht bediend, om weer vrij te komen, en neemt nu de zaak te ernstig op. Een eerewoord onder zulke omstandigheden! Ik wed, uw tegenstander denkt er zelfs niet aan, dat gij 't houden zult. Overigens moogt ge mijnentwege uw woord gegeven hebben - ik ontsla u van den plicht, welken het u oplegt.’

Lahire stond verbaasd. Was dat ernstig gemeend, of was het alleen met de bedoeling gezegd, zijn ridderlijke gezindheid op de proef te stellen? Om het even. Hij aarzelde geen oogenblik den keizer ronduit te verklaren, dat hem alleen degene van zijn eerewoord kon ontslaan, wien hij het te gelijk met zijnen degen en zijn orde gegeven had.

Napoleon fronste het voorhoofd. De standvastigheid van Lahire boezemde hem niet in het minste ontzag in. Integendeel ze prikkelde hem. Hij hield ze voor een onverschoonbare eigenzinnigheid en herinnerde den graaf er aan, dat hij hem eens onvoorwaardelijk gehoorzaamheid had gezworen, van welke gehoorzaamheid hij door de gebeurtenissen van den dag geenszins ontslagen was. Wanneer hem derhalve zijn keizer zeide, dat hij het gegeven woord niet behoefde te houden, dan moest hem dat voldoende zijn.

Lahire was en bleef evenwel van een andere zienswijze en voelde zich, zooals hij zeide, hoogst ongelukkig, in dit geval zijn oppersten veldheer niet te kunnen gehoorzamen. Er mocht van komen wat wilde, zijn eerewoord zou en moest hij houden, hij was verplicht zich weer in gevangenschap te begeven.

Napoleon glimlachte. De moeilijkste zaken placht hij steeds glimlachend en met verwonderlijke kalmte te behandelen. En zoo merkte dan ook niemand op, dat hij den graaf in geval van ongehoorzaamheid met den krijgsraad dreigde. Algemeen hield men het er voor, dat hij in genade was ontslagen, en er waren zelfs

[p. 404-405]

HET LAATSTE AVONDMAAL, NAAR DE SCHILDERIJ VAN GEBHARD FUGEL.

[p. 406]

kameraden, die hem geluk wilden wenschen.

Lahire glimlachte bitter.

Gelukwenschen! Waarmee? Dat hij gevaar liep als een schurk bestempeld te worden. De keizer wilde blijkbaar zijne oneer, door hem te bevelen, zich naar een hospitaal te begeven en er in zijnen drift niet aan te denken, zich weer in handen van den vijand te stellen. En de Oostenrijksche officier, een door en door ridderlijk man, zooals zijne daad bewees, rekende stellig op zijnen terugkeer. Zou hij dien bedriegen? Neen. Op zijn leven had de keizer recht, maar niet op zijne eer als man en soldaat! ‘Liever den dood, dan de eerloosheid,’ dacht Lahire, en reeds in het volgende oogenblik joeg hij over het met dooden, stervenden en gewonden bedekte slagveld naar Solferino.

Napoleon uitte de levendigste bezorgdheid. ‘De waanzinnige is verloren!’ riep hij, en niemand kon hem ongelijk geven. Heviger nog dan te voren woedde immers de strijd. De vijandelijke krijgers waren reeds door die mate van geestdriften bedwelming aangegrepen, welke het toppunt van den strijd op een slagveld te kennen geeft. Alle kanonnen donderden, eindelooze geweersalvo's lieten zich daartusschen hooren, een gehuil van woede en smart vermengde zich met vloeken en verwenschingen. Een dichte kruitdamp hing over het slagveld. In de natuur heerschte de stilte, welke den storm vooraf gaat. Een vreeselijke, beangstigende zwoelheid drukte den sidderenden grond, en ginds in 't Noorden doorkliefden bliksemstralen de lucht. Zwartgrauwe, duistere wolken, welke over den Monte Baldo dreven, verhieven zich al hooger en hooger. Nu bedekten ze de zonneschijf, en het met bloed gedrenkte slagveld was in dichte duisternis gehuld. Een verschrikkelijk oproer der elementen dreigde het heillooze schouwspel nog te vergrooten, hetwelk de menschen in hun blinde woede sedert bijna twaalf uren daar beneden opvoerden - maar Lahire zag, hoorde en voelde van dat alles niets.

Hoofd en borst aan een duizendvoudigen dood blootstellende, rende hij voorwaarts. Nu verdween hij in de golvende massa der voortrukkende colonnes. Hij bevond zich in het dichtste gewoel en eenige minuten later aan de spits der zouaven, die tot een nieuwen aanval op Solferino losstormden.

De ruiter voor het front viel natuurlijk den Oostenrijkers in 't oog en kapi:ein Beretti herkende hem. Wat moest hij er van denken? Gaf zich de majoor aan den dood prijs, om zijn eerewoord in te lossen, of wees hij den zijnen den weg naar Solferino? Was hij een verrader?

De toestand was er niet naar, veronderstellingen te maken. Beretti had evenals zijn kameraden wel wat anders te doen. Met groote overmacht rukten de Franschen aan. Er was geen denken aan, zich nog langer in de bezet gehouden stelling te handhaven. Reeds werd er lot den aftocht geblazen. Maar de soldaten wilden van geen wijken weten. De krijgstucht scheen verdwenen. De strijdlust, woede en smart over den dood hunner kameraden hadden de soldaten weerspannig gemaakt. Wat hadden zij zich nog om commando's of signalen te bekommeren? Zij waren vandaag reeds te vaak en, naar ze meenden, zonder dat het noodig was, teruggeweken, zoodat ze nu veel lust toonden op eigen hand te handelen. Dat mocht kapitein Beretti niet dulden. ‘Terug!’ donderde hij en drong de soldaten in de hem aangewezen nieuwe stelling.

Van daaruit zag hij weer naar Lahire om. Maar hij zag hem niet meer. Alles was in dicht stof gehuld; een vreeselijke orkaan streek over het slagveld heen. En nu brak er een onweer los, zoo geweldig en hevig, als zich geen der krijgers wist te herinneren. Ontsteld lieten beide legers de wapenen zinken. En dat was het geluk der Franschen, want juist waren ze bij Guidizzolo beslist teruggeworpen; een tweede dergelijke aanval zou hunne bij hun volkomen uitputting en hun totaal gemis aan reserve de overwinning hebben ontrukt.

Aan den bloedigen strijd was door een hoogere macht een einde gemaakt en hij werd niet opnieuw begonnen, toen het onweer aftrok en een vertrisschende koelte over de vruchtbare velden waaide.

Ach, hoe zagen die er uit!

Waarheen men het oog ook wendde, overal ontwaarde men de vreeselijkste verwoesting: vernielde huizen, platgetrapte tuinen, puinhoopen, bloed en lijken. Inzonderheid rondom Solferino bedekten de gevallenen bij hoopen den van regen doorweekten grond. 't Waren meestal dooden of die men er voor houden moest, want de gewonden waren reeds naar de hospitalen vervoerd.

Geen geluid verstoorde de nachtelijke stilte, en nergens eenig wezen, dat het geringste teeken van leven gaf! Doch stil - klonk daar niet zacht een zucht en bewoog zich daar niet iets onder den last van een dood paard? Ja, 't was geene verbeelding. De man, wien het zware lichaam bedekte, trachtte zich er van te bevrijden. En deze man was majoor Lahire. In 't gezicht van Solferino, onder zijn doodelijk getroffen paard begraven, had hij onmiddellijk er op zelf een schot gekregen en was daar geheel buiten kennis blijven liggen. Zelfs de mannen van den ambulance-dienst hadden hem voor dood gehouden. Maar hoeveel levenskracht hij nog bezat, dat bewees hij door zich van onder het op hem liggend paard heen te werken.

En toen voelde hij eerst, dat zijn linkerarm verbrijzeld was en dat hij ook een kogel in den schouder had zitten. Die wonden brandden hem als vuur, maar de vreeselijke smart deed Lahire niet vergeten, dat hij zijn eerewoord nog had in te lossen.

't Was zijn eerste gedachte geweest, toen hij uit een vier uren lange onmacht ontwaakte, en hij zou nu gaarne willen weten, hoe de slag geëindigd was, of Oostenrijk of Frankrijk het veld behouden had.

In den bleeken maneschijn lag Solferino voor hem. Het scheen geheel verwoest en verlaten. Dat was al heel vreemd. Van weerszijden was er zoo heet om gestreden, en nu verlaten? Wat had dat te beteekenen? Waren de Oostenrijkers of de Franschen er voorbij getrokken? Een van beiden, want anders had zich toch ergens een schildwacht of een patrouille moeten laten zien. Maar niets. Overal de stilte des doods!

Lahire hoorde het kloppen van zijn hart. De akeligste onzekerheid kwelde hem. Hij wou er een einde aan maken door op verkenning uit te gaan. Met de grootste inspanning richtte hij zich op, maar om dadelijk weer ineen te zakken. Hij was te zwak, het schemerde hem voor de oogen en hij begon koortsachtig te rillen.

Zoo mocht hij misschien een half uur gelegen hebben, toen het gedruisch van naderende schreden tot hem doordrong en opziende zag hij bij het matte licht der maan twee gestalten naderen.

Reeds waren ze nog maar nauwelijks vijftig schreden van hem verwijderd en juist wilde hij ze toeroepen, toen hij eene waarneming deed, welke hem met schrik en ontsteltenis vervulde. De beide mannen waren blijkbaar lijkberoovers. Ze knielden in zijne nabijheid neer en doorzochten de zakken der gevallenen.

‘Diavolo’, zei nu een van hen, ‘de Franschen zijn al even arm als de Oostenrijkers. Bijna niemand onder hen heeft iets van waarde bij zich. Waarvoor zetten wij dan ons leven op het spel?’

‘Dat zullen we nog eens zien, zoodra wij op officieren stooten,’ meende de ander. ‘Bij dezen loont zich eerder de moeite. Kijk, daar ligt er een!’

De ellendelingen sprongen op en slopen zijwaarts, waar het lijk van een Oostenrijksch officier lag. Lahire zag, hoe ze hem een ring van den vinger trokken en het horloge uit den zak rukten. En nu hield de eene een brieventasch zegevierend in de hoogte.

‘Geld, geld, veel geld!’ riep hij daarbij. ‘Nu maar gauw verder, dat we nog meer krijgen.’

‘Nu komt de beurt aan mij,’ dacht Lahire en overwoog, wat hij doen kon, om het dreigend gevaar van door de onverlaten vermoord te worden, te ontgaan. Hun zijn geld aanbieden? Dat was belachelijk! Ze zouden 't aannemen en hem daarna vermoorden; want hij kon immers hun trekken in zijn geheugen prenten, om hen later uit te vorschen en aan de galg te helpen.

In den zadelzak van zijn paard staken een paar pistolen. Waren ze nog ter plaatse, dan had hij geen nood. Met sidderende hand zocht hij naar het wapen, waarvan zijn leven afhing. Nu had hij 't gevonden en hij maakte zich gereed om te schieten. 't Was hoog tijd, want reeds zagen de bandieten naar nieuwen buit om.

Het doode paard met den pakzadel stak hun in de oogen. Zij sprongen er op toe en toonden zich ten hoogste voldaan, toen zij naast het dier een officier zagen liggen. Lahire maakte geen enkele beweging, hij speelde nu den doode. Zijne oogen schenen voor den eeuwigen slaap gesloten. Desniettemin sloeg hij de bandieten nauwkeurig gade.

Beppo zou den zadel, Ascanio de zakken van den gevallene visiteeren. Vlug gingen ze aan 't werk. Ascanio knielde naast Lahire en wou diens wapenrok losmaken. Maar met een luiden gil sprong hij terug en liep weg, dwars over het veld, wat hij maar loopen kon.

‘Domkop!’ knarsetandde Beppo. ‘Stellig zit er in den knaap, die daar ligt, nog een beetje leven, en heeft hij, zooals dat meer gebeurt, de oogen geopend. En voor zoo iets gaat dat hazenhart aan den haal! Ha, Beppo behandelt zoo'n zaakje heel anders. Hij sluit de al te nieuwsgierige oogen dicht.’

De bandiet sprong over het paard heen en zag naar Lahire. Hij vond zijn vermoeden bevestigd. De vermeende doode had werkelijk de oogen open. Maar ze waren niet strak en gebroken, maar fonkelend en dreigend.

‘Maledetto!’ knarsetandde de bandiet. ‘Die leeft nog te veel!’ en hij greep naar den dolk. Nu bliksemde het staal in zijne vuist en zocht den weg naar het hart van Lahire, maar daar gaapte hem de mond van een pistool tegen. Verschrikt wou hij zich ter zijde wenden, maar te laat! Het schot knalde en de roover wentelde zich in zijn bloed.

Lahire verwaardigde den ellendeling nauwelijks met een blik. Hij luisterde en zag rond, met de hoop bezield, dat het schot niet ongehoord zou wegsterven. En daarin bedroog hij zich niet. In de verte werd het levendig. Er ijlden menschen over het slagveld, en achter eenig struikgewas doken meerdere gestalten in uniform op.

Het Oostenrijksche leger was achter den Mincio teruggetrokken en had dezelfde cantonnementen betrokken, waarin het den vorigen nacht was gelegerd.

En evenals toen flikkerden ook vandaag zijn wachtvuren lustig en vroolijk ten hemel, maar de soldaten, die zich om de knetterende vlammen schaarden, maakten geen muziek en zongen niet; ze waren stil en afgetrokken, neergeslagen door het ongeluk van den dag.

Zoo moedig en dapper gestreden en toch geslagen! Zeker 't was een glorierijke nederlaag; nooit is er met meer afwisselend krijgsgeluk gestreden dan te Solferino; maar hij die wijkt is overwonnen. En daarbij welke verschrikkelijke verliezen! Nog kon wel is waar niemand weten, dat de zevende man gedood of gewond was, maar het gezicht der gedunde gelederen gaf reden tot de bangste vermoedens. Bij een enkel regiment voetvolk ontbraken immers niet minder dan 25 officieren en over de 1200 man.

't Was hetzelfde regiment, waarbij kapitein Beretti stond, het regiment, dat Solferino het laatst en slechts onwillig had verlaten. Afgemat lagen nu de dapperen op den grond, en de weinige strijdbaar gebleven officieren zaten rondom het wachtvuur. Somber staarden ze in de vlammen. Het ongeluk van hun dapper leger vervulde hen met diepe smart. Maar aan het hart van Beretti knaagde bovendien een bittere, verdenking, waartegen hij zich te vergeefs trachtte te verzetten. Hoe vaak hij ze ook van zich afzette, telkens kwam ze terug, die hatelijke verdenking, dat die met groote overmacht en volkomen plaatskennis uitgevoerde laatste storm der Franschen op Solferino het werk was van Lahire.

Was hij daarom or eerewoord teruggegaan, om den verrader te spelen? Beretti zou en moest het weten.

‘Waarlijk,’ zei hij tot zijne kameraden, ‘ik laat deze aangelegenheid niet rusten. Ik maak van mijne verdenking rapport en verlang de inleiding van een onderzoek. Leeft Lahire, dan moet hij zich rechtvaardigen; is hij gevallen, welnu, dan zal 't ook nog wel te bewijzen zijn, of hij zijn eerewoord gehouden of gebroken heeft.

[p. 407]

In dit geval is hij een schurk en zal hij het verdiende brandmerk niet ontgaan.’

De andere officieren waren van dezelfde meening. Een eerewoord moest ook, dat was buiten kwestie, onder vijanden heilig zijn, en het Fransche leger mocht in zijn gelederen geen man dulden, die de eerste en hoogste ridderlijke wet met voeten had getreden. De zaak moest derhalve haren loop hebben. Beretti deed een uitvoerig verslag aan zijn regimentscommandant; deze zond het door aan den korpscommandant, omdat de aangelegenheid, naar 't zich liet aanzien, niet dan langs diplomatieken weg kon behandeld worden.

Intusschen, zoover zou 't niet komen, want reeds den vierden dag na het opmaken van het rapport ontving Beretti van ambtswege de kennisgeving, dat majoor Lahire in den nacht van den 25en Juni aan de voorposten bij Monzambano, op zijn eigen verzoek, als krijgsgevangene was uitgeleverd, en, omdat hij zeer zwaar gewond was, dadelijk naar het hospitaal te Verona was vervoerd.

En zoo was het ook werkelijk. Het pistoolschot van Lahire had een Fransche veldwacht op zijn spoor geleid, en de commandant er van vond het, na met den stand der zaak op de hoogte gebracht te zijn, heel natuurlijk, dat de majoor aan de Oostenrijkers uitgeleverd wilde worden. Hij liet hem verbinden en leverde hem daarna door een parlementair aan den vijand uit.

Het rapport hierover was wel onmiddelijk opgemaakt, maar omdat Lahire, door een hevige wondkoorts aangetast, buiten staat was geweest, betreffende den officier, tegenover wien hij zich verbonden had, dadelijk nadere inlichtingen te geven, was Beretti eerst zoo laat van de zaak in kennis gesteld. Zijn twijfel omtrent de edele gezindheid van Lahire was natuurlijk opgeheven, en doordrongen van de overtuiging, dat het hernieuwde verschijnen van den majoor bij Solferino geen ander doel had gehad, dan zijn eerewoord gestand te doen, snelde hij naar Verona, om Lahire het onderpand terug te geven, dat hij hem op den dag van den veldslag had achtergelaten.

't Was een verheven oogenblik, toen beide mannen elkaar weder zagen. Lahire had Beretti met ongeduld verbeid, en herkende hem dadelijk, toen hij de zaal binnentrad, in welke zooveel offers van den oorlog lagen uitgestrekt.

Verheugd bood hij hem de gezonde linkerhand, die door Beretti eerbiedig werd aangenomen en hartelijk gedrukt; maar toen Lahire in den loop van het gesprek, als het ware om zich te verontschuldigen, de omstandigheden herdacht, welke hem de nakoming van zijn woord onmogelijk dreigden te maken, toen voelde hij zich van bewondering aangegrepen en kon hij zich de vreugde niet ontzeggen, den man de in pand gegeven ridderorde zelf op de borst te hechten.

‘Wie handelt, als gij, mijnheer, is metterdaad een waar ridder van het Legioen van Eer,’ sprak hij daarbij. ‘Een man - een woord, 't is in u belichaamd. Laat ons voortaan vrienden zijn.’

‘En broeders, zooals alle menschen moesten zijn I’ antwoordde Lahire en hij verzocht Beretti, een aandenken van den voormaligen vijand te willen aannemen.

Het waren de pistolen, welke hem het leven gered hadden.

Toen Lahire genezen was, keerde hij naar Frankrijk terug, daar de oorlogvoerende mogendheden inmiddels den vrede gesloten hadden. Voor den krijgsraad, waarmee de keizer hem gedreigd had, werd hij niet gedaagd. Napoleon achtte het geraden niet op de zaak terug te komen. Hij had, naar 't scheen, Lahire slechts op de proef willen stellen, en daar de majoor deze glansrijk had doorstaan, werd hij niet ter verantwoording geroepen, maar werd hij, wegens de bij Solferino aan den dag gelegde buitengewone dapperheid, begiftigd met het Grootkruis van het Legioen van Eer en weer dadelijk ten hove ontvangen.

't Was op een van die intieme feesten te St.-Cloud, dat hij na langen tijd Napoleon weer ontmoette. De keizer trad met open armen op hem toe.

‘Mijn waarde overste,’ zei hij, hem met deze toespraak te gelijker tijd bevorderende, ‘'t verheugt mij zeer u weer te zien. Wij zijn weer de oude vrienden, maar aan een krijgsraad zult gij u dezen keer niet kunnen onttrekken. Hier, dames,’ ging hij voort, den nieuwen overste aan de keizerin en aan haar vrouwelijken hofstoet voorstellende, ‘hier is de ridder zonder vrees of blaam, van wien ik u gesproken heb. Hij wordt beschuldigd zijn kostbaar leven in de waagschaal gesteld te hebben voor de eer, en daardoor de liefde, welke toch het hoogste goed is, miskend te hebben. Dat is zonder twijfel voor een ongehuwd man, die de hoop van zooveel dochteren des lands is, een zwaar vergrijp. Dames, vonnist gij den snooden zondaar en straft hem.’

De keizerin brak bij deze, op ernstigen toon gehouden toespraak, in luid gelach uit, en haar voorbeeld werd gevolgd door den schoonen dameskring, welke haar omgaf. De overste Lahire was de held van den avond. Hij verzocht wel is waar herhaaldelijk om een genadig vonnis, maar werd niettemin veroordeeld, zoo spoedig mogelijk te trouwen.

En dat heeft hij gedaan ook. Maar geen zijner schoone vrouwelijke rechters leidde hij naar het altaar ten huwelijk, maar het meisje, aan wie hij reeds vóór 't begin van den veldtocht zijn woord gegeven had; want ook zulk eene belofte is voor mannen van eer een eerewoord.