De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 13

[p. 377]

[Nummer 47]

Uit het leven van eenen Schilder.
Vrij naar André Theuriet.

VII.

Men beweert dat menschen, die verdrinken, in weinige seconden al de gebeurtenissen van hun leven tot in de kleinste bijzonderheden nog eens doorleven. Op dezelfde wijze zag ook Yves Cormier, in zijne snelle afdaling naar den afgrond der ellende, met scherpe helderheid en fijne nauwkeurigheid de vluchtigste indrukken van zijne jonge jaren terug. Zijne geboorteland Bretagne rees in de aantrekkelijkste kleuren voor zijne oogen op. In weinige minuten herleefde hij nog eens zijne geheele kindsheid.

Hij zag zich weer als knaap dartelen door de op- en afloopende, eenzame straten van Quimperlé, waar weiden en tuinen afwisselden met gebouwen van een kloosterachtig aanzien; hij hoorde het frissche geruisch van de Isole, die haar helder water klaterend langs zijn vaders huis stuurde, - een bekrompen, karig gemeubeld huis, waar hij met houtskool op de muren zijn eerste teekeningen krabbelde, waar zijne ouders gestorven waren en dat hij had moeten verkoopen om een stuk brood te hebben.

Daarna doorliep hij de holle wegen en de heiden, waar hij zijne eerste studies naar de natuur maakte en als knaap droomde, toen het leven hem nog voorkwam als eene lange laan met een zonnig verschiet, toen hij zijne heele toekomst om zoo te zeggen nog vroolijk in zijn hand droeg als een ongeopende doos van Pandora.

de kloostergeleerde, naar de schilderij van eduard grützner.

Al de landschappen van weleer ontrolden zich snel voor zijn oog. Douarnenez met zijn visschershaven en zijn schuiten, als slapend onder haar opgerolde zeilen; het kleine huis van Pló-mar, zoo wit in de omlijsting van beuken en esschen; de ‘heilige kruisweg,’ omzoomd door trilpopulieren met hun zilverachtig loover; de ouderwetsche tuin van Kerdouarnec, waar de lucht bezwangerd was met den reuk van geurige kruiden, waar Marianne de Tromelin droomde, bleek en rooskleurig als de kamperfoelie aan de hagen. Toen kwam ook

[p. 378]

de betoovering van zijn vertrouwelijken omgang met Marianne weer bij hem op; hij dacht aan dien Julizondag, toen hij haar voor 't eerst gezien had in haar ongekunstelde bekoorlijkheid; aan hun schuchtere gesprekken in de eerste dagen, hun dagelijks vertrouwelijker wordend verkeer en de heerlijke uren, te zamen in den tuin gesleten. Dat alles herleefde in eens voor hem als bloemen, plotseling door een frisch bad verkwikt, maar te gelijker tijd kwam eene wroeging in zijn hart op, een knagend zelfverwijt over de zelfzuchtige vergeetachtigheid, waarmee hij de genegenheid van mejuffrouw Tromelin had vergolden. Hij verweet zich zijn beleedigend stilzwijgen op de twee toch zoo treffende brieven vol trouwe genegenheid van het brave meisje.

Dat alles was nu voorgoed dood en in het niet begraven. De zon was uit zijn leven verdwenen. Eiken dag verdiepte hij zich verder in den zwarten nacht. Wat had hij voortaan te hopen? De dag van heden was nog treuriger dan die van gisteren, en morgen, de akelige dag van morgen zou alweer nieuwe vernederingen en ellende brengen. Moedeloos leunde hij op het kozijn van zijn venster en keek somber naar omlaag. De eenzame straat werd onduidelijk als een nevel, en met de schaduwen, die van de vochtige straatsteenen schenen op te stijgen, rezen ook sombere gedachten op, die hem nog al somberder stemden.

Van het oogenblik af, waarop hij al mijmerende de maan boven de boomen van het Luxembourg zag opgaan, had hij de gestalten uit het weleer voor zich opgeroepen en deed het hem goed, aan mejuffrouw Tromelin te denken, de lang vergeten herinneringen van Kerdouarnec weer op te halen, zich als te bedwelmen met den zoeten reuk van die zuivere, belanglooze, jeugdige genegenheid.

Marianne werd langzamerhand weer het overheerschende voorwerp zijner gedachten, het troostende schuilhoekje, waar hij eene begoocheling van kalmte en berusting terugvond.

Op een Septemberachtermiddag, terwijl hij zich met tegenzin aan het copieeren van eene schilderij zette, waaraan hij telkens al begonnen was en waarin hij telkens ook weer was blijven steken, werd er aan de deur van zijn werkplaats gescheld. Hij verwachtte niemand en daar de weinige kameraden, die hem nog trouw gebleven waren, zich toch gewoonlijk de moeite niet gaven hem te komen opzoeken, vreesde hij 'nen schuldeischer voor zich te zullen zien, zoodat hij zich maar heel stil hield. Maar de bel ging opnieuw en dat verscheidene malen achtereen.

Driftig over dat aanhouden stond hij grommende op en besloot open te maken.

In de halve schemering van het portaal bemerkte hij een in 't zwart gekleede vrouw, bleek en schraal, die woorden van verontschuldiging stamelde.

‘Wat is er van uwen dienst?’ vroeg Yves kortaf.

Nog vreesachtig bleef de bezoekster onbeweeglijk op den drempel staan en hare oogen schitterden zacht in de duisternis.

‘Kom binnen!’ riep de schilder ongeduldig.

Aan die uitnoodiging gaf zij gehoor.

‘Mi[j]nheer Cormier,’ zei ze ten slotte, ‘herkent gij mij dan niet?... Marianne de Tromelin.’

‘Marianne!’ mompelde de schilder verslagen.

Haastig deed hij de deur dicht, greep Marianne bij de hand en leidde haar naar een ingezakten divan, die eenen hoek bij het venster innam. Toen zij gezeten was, bleven zij een pooze stilzwijgen.

Yves was er verlegen mee en voelde zich diep vernederd dat hij de vriendin van weleer in dit treurig verblijf moest ontvangen. Marianne, die heel aangedaan scheen, had moeite op haar verhaal te komen.

Met smartelijke verrassing nam zij de werkplaats vluchtig op, liet den blik weiden langs de kale muren, het gebarsten en berookte plafond, den vuilen en hobbeligen vloer, de studies en teekeningen ordeloos door elkaar opgehoopt, het gordijn van versleten damast, dat ongetwijfeld den toegang tot eene aangrenzende kamer verborg, het groote raam, waarvan een koud licht neerdaalde; daarna zuchtte zij. Zij durfde eindelijk hare blikken op Yves Cormier richten en een teeder medelijden bevochtigde hare oogleden bij de beschouwing van die vóór den tijd verouderde gestalte. De mond had bittere trekken, de uitdrukking der oogen was hard en sprak van teleurstellingen. Zij zuchtte opnieuw en nog dieper.

‘Gij vindt me veranderd, nietwaar?’ zei Cormier zenuwachtig; want hij voelde zich hoe langer hoe minder op zijn gemak.

‘Helaas!’ antwoordde zij, ‘wij zijn allebei veranderd... Denk eens aan! 't is nu vijf en twintig jaar dat wij elkander niet gezien hebben.’

Ook zij was inderdaad door de jaren niet gespaard; maar haar kalm gezicht als buitenmensch vertoonde nog overblijfselen van schoonheid: de haren waren vergrijsd, de gestalte was schraler geworden, maar het ovaal van het gelaat was nog zuiver; de mond had nog zijn vroegere bekoorlijkheid en frischheid; dezelfde weemoedige innemendheid sprak nog altijd uit de zeeblauwe oogen.

‘Ik ben zoo even te Parijs aangekomen,’ hernam zij, ‘en ik heb niet kunnen weerstaan aan het verlangen, u eens op te zoeken... Och, wat heb ik moeite gehad om u te vinden!... Verbeeld u dat ik te Quimper een ouden catalogus van den salon had opgedaan, waar als uw adres stond opgegeven: straat Ampère, in de wijk Monceau. Ik ben er rechtuit naar toe gegaan, maar uw vroeger huis was door vreemdelingen ingenomen. De concierge wist niet waar gij tegenwoordig woondet. Maar hij raadde me aan, naar u te vragen bij een zekeren deurwaarder, mijnheer Landaré. Daar liet ik me heenbrengen en ik vernam er van een klerk, dat u hier woonde... En zoo ben ik hier gekomen...’

Zij hief haar vochtige oogen naar Yves op en deze voelde zich het hart er door beklemd; een blos van schaamte en ergernis kleurde het gezicht van den schilder. Zonder het te willen had zij, door te vertellen met hoeveel omwegen zij het verblijf van Cormier bereikt had, de wonden van zijnen hoogmoed doen bloeden en ze, om zoo te zeggen, opgereten. Zeker, die deurwaarder kende het adres van den kunstenaar!... Hij had er zich dikwijls genoeg aangemeld met zijn gezegelde papieren, zijn beteekeningen van vonnissen, die een heele la vulden van de kast, waarin Yves zijne zaken bewaarde.... Toen de schilder Marianne den naam van dien eerzamen ambtenaar hoorde uitspreken, beet hij zich op de lippen; hij dacht aan de onbescheiden en vernederende onthullingen, die de klerken van mijnheer Landaré waarschijnlijk aan mejuffrouw Tromelin gedaan hadden, en dat hinderde hem hoe langer hoe meer. De bezoekster voelde dat zij een onhandigheid begaan had. Zij bloosde op hare beurt, sloeg de oogen neer en haastte zich het gesprek op een ander onderwerp te brengen.

‘Ja,’ ging ze haastig voort, ‘ja, ja, de tijd vervliegt. 't Is onbegrijpelijk waar hij blijft.... En wat het leelijkste is, we merken het niet dat de jaren zoo voorbij vliegen. Het staat mij voor als de dag van gisteren, dat gij mijn portret schilderdet in onzen tuin op Kerdouarnec. En toch, wat is er sedert dien tijd al niet gebeurd... sedert dat wij van elkaar afscheid namen onder de beukenlaan!... Gij begrijpt niet wat ik toen geleden heb, in dat huis waar ik drie maanden zoo gelukkig was geweest en waar alles mij sprak van u.... Ik voelde er mij op eens eenzaam, misplaatst, altijd blootstaande aan de verwijten en de kwade luim van mijn vader, die zich nijdig maakte over mijne “dwaasheid”, en ze zocht te genezen door mij elk oogenblik een nieuwe voordeelige partij voor te stellen. Dat gaf telkens pijnlijke woordenwisselingen en uitvallen van drift als ik hardnekkig bleef weigeren... In het begin getroostte ik mij alles, terwijl ik aan u dacht en schreef; maar... gij antwoorddet niet.... Hebt gij mijne brieven niet gekregen?’

‘Zeker,’ antwoordde Cormier het hoofd buigend; ‘maar de weigering van mijnheer Tromelin had me zoodanig vernederd en verbitterd, dat ik de kracht niet meer voelde u te antwoorden. Overigens had uw vader mij laten beloven dat ik niet meer zou aanmoedigen wat hij eenvoudig “kinderspel” noemde; ik zei bij me zelven dat de onzekerheid van mijne toekomst mij verbood aan u te denken en.... ik trachtte u te vergeten.... Vergeef het mij.’

‘Ik van mijn kant vergat u niet. Zooals ik u bij ons afscheid verklaard had, zou niets mij u uit het hart kunnen rukken. O! uw stilzwijgen heeft me veel meer smart aangedaan dan de uitvallen en het aanhouden van mijn vader!.... Onder al die beproevingen door verliepen de jaren. Mijn vader werd oud, zijne gezondheid verminderde en hij zeurde maar altijd dat ik toch zou trouwen. Het denkbeeld dat ik, als hij kwam te sterven, alleen in Kerdouarnec zou achterblijven, kwelde hem zoodanig gedurende zijne ziekte, dat ik eindelijk in vredesnaam toegaf. Ik vernam niets meer van u; ik veronderstelde - en het was waar ook - dat gij niets om mij gaaft, dat ik u nooit meer te Douarnenez zou terugzien. Toen berustte ik er in, de vrouw te worden van een onzer kennissen van het dorp, den heer De Plonéis, iemand die tweemaal zoo oud was als ik.

‘Ik kon voor den heer De Plonéis niet gevoelen wat ik voor u gevoeld had en ik zei hem dit ronduit; maar ik beloofde hem eene goede, trouwe, toegewijde vrouw te zijn en ik geloof dat ik mijn woord tegenover hem gehouden heb. Ik heb met hem te Coat-an-air gewoond en heb hem het leven zoo aangenaam mogelijk gemaakt. Kort na mijn huwelijk hoorde ik voor 't eerst weer over u spreken; de bladen vermeldden met lof uwen naam. Telkens als in 't vervolg de salon geopend werd, keek ik de bladen na. Zoo kwam ik van jaar tot jaar te weten hoeveel succes gij met uw schilderijen hadt, ik vernam dat gij gedecoreerd werdt, kortom al wat gij verder voor geluk beleefdet. Ik verheugde mij daarover in stilte en was er trotsch op, de eerste te zijn geweest, die u een schitterende toekomst voorspelde. Ik had natuurlijk mijn portret meegenomen... dat, waarop gij mij had voorgesteld als een dorpsmeisje, dat bruiloft viert; iederen keer als ik het beschouwde, werden mijn oogen vochtig, en ondanks mijn gewetensbezwaren kon ik mij niet weerhouden aan u te denken en te wenschen u nog eenmaal weer te zien...’

Hier hield zij een oogenblik op. Haar ongekunstelde vertrouwelijke meedeelingen hadden Yves levendig geroerd. Zijne booze luim was verdreven.

‘Ach! zei hij, hoeveel beter zijt gij dan ik!’

Daarop beschouwde hij zijn oude vriendin, zoo bleek en schraal in haar japon van zwart cachemire, wat oplettender. Hij merkte dat zij ook eenen hoed van zwart krip ophad en vroeg:

‘Gij zijt den rouw?... Hebt gij soms?...’

‘Ja,’ antwoordde zij, ‘ik ben dubbel in den rouw, want ik heb achtereenvolgens mijn vader en mijn man verloren.... Zij zijn een jaar na elkaar gestorven.... onze Lieve Heer hebbe hun ziel!.... Nadat ik weduwe geworden was, ben ik naar Kerdouarnec teruggegaan en daar zelf ziek geworden.... Ik verkeerde in een staat van kwijning en verviel met den dag. De dokter raadde me aan eens verandering van lucht te zoeken en wat te reizen. Toen nam ik het besluit, naar Parijs te gaan, waar ik nog nooit geweest was.... Ik dacht bij me zelve, dat ik er misschien den vriend uit mijn jongen tijd terug zou vinden en dat gaf mij kracht. Maar toen ik eenmaal hier was, in die ontzaglijke opeenstapeling van huizen en midden in dat gewoel en rumoer op de straten, verloor ik den moed weer.... Ik durfde niet naar u vragen; ik begreep niet hoe ik mij aan u zou voorstellen. Ik wist niet of gij getrouwd zijt en of gij er wel op gesteld zijt, mij te ontvangen. Eindelijk heb ik mijne vrees overwonnen en ben hier gekomen....’

Yves greep haar hand en drukte die met warmte.

‘Daar hebt gij goed aan gedaan,’ stamelde hij met gesmoorde stem, ‘ik ben u zeer, zeer erkentelijk voor uw bezoek.’

Zij hief hare oogen dankbaar tot hem op en het genoegen dat er uit straalde, gaf er iets van den glans der jeugd aan terug. Daarop beschouwde zij nog eens het vermoeide en afgeleefde gelaat van den schilder en het armzalige atelier; er kwam een somber waas over hare oogen en een onmerkbare huivering liep haar over de schouders.

[p. 379]

‘Vertel mij nu eens van u,’ hernam zij schuchter, ‘er is zooveel gebeurd sedert wij gescheiden zijn.... Vertel mij alles, het goede en het kwade.’

Een bittere glimlach speelde om de lippen van Yves Cormier.

‘Het goede en het kwade!’ hernam hij sarcastisch, een spottenden toon aanslaande; ‘voor het oogenblik valt er meer kwaads dan goeds te vertellen. Ik ben verplicht het te bekennen, en al zou ik het voor u willen verbergen, dan zou toch het krot, waarin gij me vindt, mij aanstonds tot leugenaar maken.... Uw vader had indertijd gelijk mij de deur te wijzen onder verklaring dat het beroep van schilder al te onzeker was. Den eenen dag boven op het rad der fortuin en den anderen dag heel aan den grond.... Het geluk heeft me eerst nageloopen en vertroeteld; maar sedert eenigen tijd heeft het den brui van mij gegeven. Ik krijg niets meer dan kwade kaarten in de hand; hopen we dat de kans wel weer eens keeren zal.... In elk geval ben ik nog flink van oog en hand, en één mooie schilderij is voldoende om me dadelijk weer op dreef te helpen.... Ik ben zeker dat uw bezoek mij geluk zal aanbrengen en dat ik weer met nieuwen lust zal kunnen werken, nu ik u terug gezien heb....’

Hij poogde op een luchthartigen, zorgeloozen toon te spreken, zoowel om Marianne te misleiden als om zijne eigenliefde te redden; maar al stelde hij zich ook aan als een op zich zelf vertrouwend man, die zeker is tegen den stroom te kunnen oproeien, er klonk iets valsch in den toon van zijne stem, en de weduwe vergiste zich daarin niet.

Gelijk Yves vreesde, had de deurwaarder gebabbeld en bovendien had Marianne, vóór haar vertrek al, in de bladen zekere allesbehalve welwillende toespelingen gelezen op de nederlaag van Yves Cormier.

‘Zeker,’ zuchtte zij, ‘het zal maar eene voorbijgaande crisis zijn........ Met uw talent en wilskracht ben ik overtuigd dat gij over de onbillijke ongunst van het oogenblik zult zegevieren.... Intusschen kan dat nog wel eenige maanden duren en tot zoolang is het noodig dat gij al uw onbezorgdheid van geest terug hebt. Het komt mij voor dat men niet goed werken kan, als men de een of andere zorg aan het hoofd heeft.... En daarom wilde ik u verzoeken...’

Zij hield op, aarzelde zichtbaar verlegen en hoestte als om eene plotselinge prikkeling in de keel te verdrijven.

‘Vooreerst,’ ging zij voort, ‘moet gij mij toestaan als vriendin, als oude vriendin met u te handelen en moet gij mij beloven te doen wat ik van u vraag.’

Hij glimlachte treurig als iemand, die er niet meer aan gewoon is, dat hem eenen dienst verzocht wordt.

‘Als het in mijn vermogen is u van dienst te zijn waarmee dan ook, spreekt het van zelf dat ik het graag zal doen.’

‘Komaan, dan ben ik al dadelijk gerust. Alles hangt nu maar van u af. Luister eens...’

En met duizenderlei voorzichtige omwegen, met den fijnen tact van een vrouwehand, die een wond verbindt, deelde zij hem mee dat de heer De Plonéis haar tot zijne algemeene erfgenaam benoemd had en dat zij, toch al in het bezit van een aanzienlijk fortuin, als dochter van haar vader, de eigendommen van haar echtgenoot te gelde had gemaakt. De verkoop had plaats gehad tegen klinkende munt en zoo had zij de beschikking over kapitalen, die zij niet te best wist te plaatsen.

‘Ik weet wezenlijk niet wat ik met het geld zal aan vangen,’ voegde zij er bij. ‘En terwijl gij me zoo even bekendet dat gij voor 't oogenblik in geldverlegenheid zit, ben ik op het denkbeeld gekomen dat gij mij misschien zult willen helpen mijne kapitalen te plaatsen door mijn schuldenaar te worden en.... en... In één woord gij zult me groot plezier doen door een twintigduizend franks aan te nemen, die ik van harte tot uwe beschikking stel.’

Naarmate zij dit hulpvaardig aanbod stamelde, voelde Yves zich overweldigd door een gevoel van schaamte en tegelijk van verteederde bewondering. Zijn hart was diep geroerd, maar hij was toch te trotsch om iets van zijn aandoening te laten blijken en te bekennen dat zijn ellende nog veel grooter was dan Marianne dacht. Ook maakte hij er een gemoedsbezwaar uit, geld aan te nemen van het beminde wezen, dat hem eenmaal zoo edelmoedig had liefgehad en dat hij zoo plompweg had vergeten.

Nog eenmaal greep hij haar hand, maar schudde daarop ontkennend het hoofd:

‘Neen, mijne lieve vriendin, uw geld zou te slecht geplaatst zijn en ik zou er een gewetensbezwaar uit maken, het aan te nemen... Ik ben er u niet minder erkentelijk om, dat gij om mij gedacht hebt, en als ik ooit aan een dienst van dien aard behoefte heb, zal ik mij tot u wenden.... Maar zoover is het niet met mij; ik herhaal het u, er zegt mij iets dat ik er binnenkort weer bovenop zal zijn.’

Hij sprak die weigering uit op luchthartigen toon, maar toch ontweek zijn blik verlegen dien der weduwe. Zijne oogen wendden zich naar het open venster en vestigden zich met zekere hardnekkige woestheid op de ijzeren leuning.

‘Daarbij,’ ging hij met minder vaste stem voort, ‘aangenomen dat het ongeluk me blijft achtervolgen, dan ben ik alleen er toch maar de dupe van.... Ik heb geen vrouw of kinderen, die er onder kunnen lijden, en als men alleen voor zich zelven te zorgen heeft, komt het er weinig op aan....’

De brave Marianne hoorde die koude, onverschillige taal, die van zoo weinig vertrouwen in de Voorzienigheid getuigde, met ergernis aan. Zij schudde treurig het hoofd en waagde schuchtere tegenwerpingen.

‘Och kom!’ riep Yves uit, ‘spreken wij daar niet meer van.... Ik ben al te blij, dat ik u heb mogen terugzien om mij het hoofd met zulke muizenissen te plagen.... Blijf hier nog een poosje zitten en praten wij van ons geliefd Bretagne.’

En daar aan het raam, waar het gedruisch van Parijs zich deed hooren gelijk de oceaan onder de kastanjeboomen van Ploa-ré, rakelden zij met innig genoegen het smeulende vuur van hun zoete herinneringen uit de asch van het verleden op.

Ofschoon de weigering van den schilder haar niet weinig uit het veld had geslagen en de wijze, waarop die weigering geuit was, hare ongerustheid allesbehalve bedaarde, leende Marianne zich toch gaarne tot dat ophalen der lieve dagen van weleer. Zij lokte het zelfs uit, hopende dat de zoete bedwelming in de gemoedsgesteldheid van Yves Cormier een gunstige verandering mocht teweegbrengen.

‘Gij zult het land niet meer herkennen,’ zei ze; ‘alles is er in de laatste twintig jaar veranderd... Er is een spoorweg aangelegd, die tot Audierne loopt en die een heele verandering heeft gebracht in onze gewoonten. De jonkheid van tegenwoordig ziet met minachting neer op de kleederdracht en de gebruiken van vroeger; de boerenjongens dragen geen lange haren en korte broeken meer, en binnen weinige jaren zal er niets meer over zijn van het oude Bretagne, waar wij zooveel van hielden.’

‘En Kerdouarnec,’ ondervroeg de schilder, ‘ik hoop toch dat dit van dien aanstekelijken geest is vrijgebleven en niet veranderd zal zijn.’

‘God beware ons er voor!.... Er is geen spijker veranderd. Ik heb er op gestaan dat alles zoo zou blijven als het was. Als gij ooit in Ploa-ré terugkomt, zult gij alles op dezelfde plaats vinden evenals in het bosch van de Schoone Slaapster. De salon heeft nog zijn groen behangsel en zijne zelfde stoelen; de tuin is nog altijd een wildernis van geurige planten en langs den vijver overlommert de wingerd nog altijd het terras. Ik leef heel alleen te midden van mijn relieken, en het voorkomen van de dingen in het rond is zoo volkomen hetzelfde gebleven, dat het mij toeschijnt alsof de tijd had stilgestaan en alsof ik u elk oogenblik de stoep kon zien afkomen, waar nog altijd dezelfde jasmijnstruik bloeit.’

‘En de vijver, zoo stil liggend in de schaduw van de rozelaurieren, en de wingerd!’ riep Yves uit, ‘hoe komt alles mij weer voor den geest, terwijl ik u zoo hoor praten!.... Ik zie ons nog met ons beitjes, tegen de borstwering geleund van den ouden, begroeiden muur, als wij over de golvende groene heide keken.... Och, als men het leven weer eens van voor af aan kon beginnen!.... Als men vooruit wist dat eerzucht, het streven naar succes en fortuin niets dan ijdelheid is!.... Maar als men dat gaat merken, is onze tijd voorbij, dan loopt de dag op zijn eind, dan wordt het donker en ziet men zich verdwaald in eenen doolhof, waar geenen uitweg meer is.’

Zij waren beiden stil geworden. Geheel in hun herinneringen verdiept, letten zij niet meer op den tijd. En de dag liep werkelijk ten einde, het werd donker in de werkplaats, de Septemberzon was ondergegaan achter het Observatoire. Marianne stond als met tegenzin op.

‘Het wordt laat,’ mompelde zij, ‘ik dien heen te gaan.... Ik ben heel blij u te hebben teruggevonden; ik mag u nog wel eens komen opzoeken, niet waar?’

‘Zonder twijfel,’ zei hij, de oogen afwendende, ‘wij moeten nog eens weer praten.’ Maar bij zich zelven dacht hij: ‘Waarom zouden we weer praten? Ik kan voor haar niet anders dan een voorwerp van medelijden zijn en ik wil haar dit tooneel van ellende niet opnieuw laten zien. De dag van morgen zal misschien nog rampzaliger zijn dan die van heden; ik weet geen raad, geen uitvluchten meer.... Is het niet beter dat wij allebei onder den troostenden indruk blijven van dezen dag? Men droomt niet tweemaal denzelfden droom; ik zie haar liever nooit terug dan dat ze zich over mij moet schamen.’

Ongerust over zijn stilzwijgen, beschouwde Marianne hem bij het weifelend schemerlicht en met den doordringenden blik van degenen, die liefhebben, las zij in zijn oogen wat er in zijn binnenste omging.

‘Als ik u niet hinder,’ dus hield zij aan, ‘dan zal ik morgen om denzelfden tijd terugkomen.’

‘Neen,’ antwoordde hij schichtig, ‘morgen niet!.... Gij zult me niet hier vinden.... Ik zal u zelf komen opzoeken.... Waar zijt gij gelogeerd?’

Zij gaf hem met bevende stem haar adres, maar zij meende te merken dat hij er maar half naar luisterde; hij haastte zich verstrooid te antwoordden:

‘Goed... Dan zal ik morgen in uw hotel aanloopen.... Nogmaals bedankt voor uw bezoek....’

Zij waren al dicht bij de deur en hij drukte innig haar hand in de zijne.

‘Nu, vaarwel, Marianne,’ zuchtte hij.

Maar toen hij de deur half opende, wierp zij die weer schielijk dicht en voerde hem terug tot midden in het vertrek.

(Slot volgt.)