De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 13

Een uitstapje naar Londen,
Door J.F. Nuyens.
(Vervolg.)

Maar, lieve lezer, laat ik u ons gezelschap eens voorstellen:

No. 1 dan: Johan Zoo; Antwerpenaar, de man van den boksbeugel, stevig vierkant postuur, zonder snor of baard, maar met een paar flink ontwikkelde beenen, onvermoeid op de wandeling, onze tolk op de reis, als zijnde de Engelsche taal flink machtig, koopman; No. 2. Willem Zoo; broeder van No. 1; eveneens echte Sinjoor, maar zachtmoediger; mist den boksbeugel, maar heeft even flinke beenen; is de grootste van het gezelschap; heeft eveneens een onbehaard hoofd (om kin en kaken wel te verstaan) en hoopt eenmaal de gelederen der Jesuïeten-orde te versterken; is voorloopig nog student. No. 3. Frans Zus; broeder van No. 4; gemengd ras, half Belg, half Hollander; goed ontwikkeld; taai; snor en puntbaard; heeft een soort dolkmes in den zak, maar gebruikt dat alleen om een touwtje af te snijden of een appel te schillen; gezellige reisgenoot; koopman. No. 4. Jan Zus. Mijn persoontje; eveneens gemengd ras; broeder van No. 3 natuurlijk; behoort tot het uitgebreide geslacht der Jannen; snor en sik en aanleg voor een kalen schedel; karakter onbekend; kent zich zelf nog niet. Eindelijk onze wederzijdsche vriend, te beschrijven als No. 5. Leo Die; Hollander met Brabantsch bloed in de aderen; niet te groot, maar vierkant gebouwd; zwart snorretje en dito hoofdhaar; plezierige vent; soort wereldburger; employé een internationale expeditie-onderneming; alleen enkele avonden bij ons.

Ziezoo, nu het gezelschap bekend is, met nieuwen moed den loop begonnen. De eerste inval werd gedaan in een salon van de Aerated-bread-compy. Deze instelling levert heerlijk brood, en in hare verschillende inrichtingen, die door geheel Londen verspreid zijn, kan men tevens eieren, jams, melk, koffie en thee, kortom ongeveer alles, behalve sterken drank en bier verkrijgen Gewoonlijk namen wij dan ook in een van deze zalen het ontbijt en avondmaal, want in de hotels moeten deze boven het logies aardig duur betaald worden.

Ruim 9 uur des morgens was de inwendige mensch voorloopig weer voldaan en vingen wij den eigenlijken zwerftocht aan.

Het eerst zou St. Paul bezocht worden. Wij liepen dus door Moorgate-street en Princess-street en stonden nu in het hartje van de City. Onze verbaasde blikken dwaalden over een gezellig, niet al te groot plein, waar zeven van de drukste straten der stad op uitloopen. Overstelpend is dan ook hier de drukte en gewoel gedurende den ganschen dag, maar vooral in het middaguur en des avonds om vijf of zes uur of eenige uren later, wanneer de meeste schouwburgen en café-chantants uitgaan. Als een reusachtige slang kronkelt zich de stroom van voetgangers in alle richtingen door elkaar en iedere hoofdstraat braakt een stortvloed van rijtuigen over het plein uit, terwijl deze zich omgekeerd van hier uit in alle richtingen door de stad verspreiden. Hier vooral springt de bedaardheid der police men en de behendigheid der koetsiers in het oog, terwijl de voetgangers volkomen rustig en zich schijnbaar van geen gevaar bewust, kalm te midden der herrie voortschuifelen.

Aan onze linkerhand verrijzen de reusachtige gebouwen der Engelsche Bank, die te zamen meer dan 16.000 M² oppervlakte beslaan. Eene beschrijving van deze instelling te geven valt niet in ons bestek, maar 't is toch niet onaardig een klein denkbeeld te geven van den omvang der zaken, die binnen deze muren worden afgehandeld. De Bank werkt met een kapitaal van ruim 150 millioen gulden; hare kelders bevatten aan goud- en zilverstaven eene waarde van gemiddeld 200 millioen en aan bankbiljetten zijn ongeveer 250 à 300 millioen gulden in omloop. Het getal harer beambten beloopt bijna 900, die van 600 tot meer dan 14.000 gulden verdienen en de gemiddelde som, die dagelijks door de vingers van deze geëmployeerden glijdt, klimt over de 20 millioenen.

Alleen voor het administreeren van de Engelsche staatsschuld (die, tusschen twee haakjes, meer dan 9000 millioen gulden bedraagt) ontvangt de Bank jaarlijks 2½ millioen gulden. Intusschen, weg met al die cijfers! Vóór ons prijkt in al haar schoonheid de Beurs, ‘the Royal Exchange,’ waarvoor een fraai standbeeld van Wellington, benevens een aardig fonteintje zijn opgericht. Het fronton is versierd met fraai beeldhouwwerk, waarin bijna alle volken der aarde zijn afgebeeld en daaronder is het typische opschrift gebeiteld: ‘The earth is the Lord's and the fulness thereof’: De aarde, met al wat ze bevat behoort aan God. Aan onze rechterhand eindelijk, zien wij Mansionhouse, de officieele woonplaats van den Lord-Mayor, den burgemeester van Londen. En nu, na dit éénige plein in oogenschouw genomen te hebben, loopen wij door Poultry en Cheapside recht op de St. Paul aan.

Wat bij meerdere groote kerken het geval is, merken wij ook hier op. De ruimte om het gebouw is te klein, de huizen staan te dicht er omheen, dan dat een goed overzicht over de kathedraal mogelijk zou zijn. Op grooteren afstand, b.v. van de Black-friars-bridge, vallen de kolossale en schoone proporties van den koepel in het oog, en in de straten der stad heeft men eigenlijk alleen van onder den viaduct over Ludgate-hill een vrij goed gezicht over het geheel. Vóór St. Paul staat een fraai standbeeld van koningin Anna, die aan hare voeten vier beelden heeft, voorstellende Engeland, Frankrijk, Ierland en Amerika. Zouden deze beelden misschien zinnebeeldig den invloed en de macht van Brittannië moeten voorstellen? In den tijd van koningin Anna zou dit wellicht reden van bestaan hebben gehad, maar in onzen tijd valt er voorzeker wel wat op af te dingen. Och, die politiek is toch zoo weinig geschikt tot allegorische voorstellingen. Wat beteekenis hebben nog de symbolische voorstellingen aan het stadhuis - nu paleis - in Amsterdam? Wat treurige herinneringen wekken niet de pronkerige beeldhouw- en schilderwerken van Venetië en andere vervallen steden op?

Wij dwalen echter af. Stellen wij dus koningin Anna ter zijde en beklimmen wij de fraaie trappen, die ons naar den hoofdingang en de zijingangen voeren. Waarlijk, treffend schoon is St. Paul, zoowel in haar geheel als in haar onderdeden. De façade heeft twee boven elkaar geplaatste portieken, de eerste gesteund door 12 kolommen, ieder van 15 M. hoog; de tweede door 8 kolommen van 12 M. hoog. Op de hoeken staan twee sierlijke, maar eenigszins barokke torens van bijna 70 M. hoog, en de breedte van deze meegerekend, bereikt de façade een totale breedte van 55 M. De voorgevel en de torens zijn rijk versierd met de beelden van apostelen en evangelisten.

In gespannen verwachting treden wij de kerk binnen. Het inwendige is eenigszins somber, daar de ramen, in verhouding tot de uitgestrektheid van het gebouw, niet te veel licht binnenlaten. Daar ligt zij nu in al haar schoonheid voor ons, de wereldvermaarde kathedraal. Wij staan met den rug naar den hoofdingang en nemen eerst een algemeen overzicht. Rechts en links van ons liggen twee kapellen, die voor bijzondere plechtigheden gebruikt worden. Vóór ons strekt zich het prachtige middelschip uit, benevens de smallere zijbeuken; in de verte schemert het rijkversierde koor met de kanunniken-banken, het orgel, den kansel en het wonderschoone hoofdaltaar, en daartusschen verheft zich de heerlijke koepel, waarvan wij echter te ver verwijderd zijn, om haar in haar geheel te kunnen opnemen. Hier en daar valt ons een grafmonument in het oog, maar hoe bezienswaardig ieder van deze ook op zichzelf is en hoe kolossaal van sommige ook de proportiën zijn, zij schijnen in deze uitgestrekte ruimte te verzwinden en springen te weinig in het oog, om de aandacht van het geheel af te leiden. Gelijk met meer groote gebouwen, gaat het ook hier. De bijna volmaakte proportiën der deelen op zichzelf en in verhouding tot het geheele gebouw, maken, dat dit zich kleiner voordoet dan het werkelijk is en baren bij sommige bezoekers zelfs een gevoel van teleurstelling. Maar eilieve; laat ons eens de kerk doorwandelen, klim aanstonds eens mee in den koepel; loop, voor ge dat doet, eerst eens voor de aardigheid rondom een van de hoofdpijlers, die den koepel steunen; tel eens de honderden bij honderden stoelen, die alleen in de ruimte onder den koepel - niet staan opeengepakt - maar met behoorlijke tusschenruimten zijn gerangschikt, vergelijk daarmee eens de ruimte van uwe parochiekerk thuis, en gij zult anders gaan denken en spreken. Evenwel, de morgendienst is nog niet geëindigd en het is dus niet passend (en dan ook verboden) nu door de kerk te wandelen. Laten wij dus eens plaats nemen op de achterste rij banken en even praten over dit en dat, de kathedraal betreffende. Wij behoeven volstrekt niet te fluisteren, wees maar niet bang, dat wij iemand zullen hinderen; zelfs het geluid van het orgel dringt slechts tamelijk flauw door het achtergedeelte van het schip.

Cijfers zijn brutaal, zegt de spreekwijze, en dit is in zooverre waar, dat er niets tegen te zeggen valt en dat zij dus iemand wel eens overbluften. Laat ik u dus een paar cijfers onder den neus houden

De St.-Pauls-kathedraal werd gebouwd naar de plannen van Christoph Wren, in de jaren van 1675 tot 1710. Het is dus een werk van den lateren tijd, en hoewel het plan eene navolging is van St. Pieter in Rome, is het toch geniaal en origineel genoeg om de kerk tot het merkwaardigste gebouw van Londen te stempelen De geheele lengte bedraagt 152 M., de breedte 36 M., de breedte van het transept 76 M. terwijl de koepel een doorsnede heeft van 31 M. Dit alles laat zich heel gemakkelijk zeggen, maar,

[p. 199]

waarde lezer, teeken u eens op den beganen grond een cirkel niet 31 M. middellijn, verhef dien in gedachte meer dan 50 M. hoog in de lucht en denk er u dan een halven bol op geplaatst, zoodat het geheel zich 68 M. hoog boven den grond verheft, en ik geloof, dat gij dan een beter inzicht in de zaak zult krijgen dan de getallen alleen, zonder nadenken, u geven. Dit is echter niet alles. De koepel zelf is dubbel. De binnenste is vrij gedrukt en heeft van boven een cirkelvormige opening, waardoor men in den buitensten koepel ziet, en daar deze laatste door de lantaarn helder verlicht is, schijnt het den aanschouwer bijna toe, dat hij in de oneindige ruimte ziet. Deze zoogenaamde ‘perspectif curieux’ heeft Mansart ook reeds toegepast bij den koepel der Invaliden te Parijs.

De lantaarn zelf bereikt met het kruis op zijn top een hoogte van 110 M; de bal, waarop het kruis rust, heeft 1.80 M. in doorsnede en kan 10 personen bevatten, en constructief vermeldenswaard is het, dat de lantaarn niet op den koepel zelf rust, maar op een kegel van baksteenen, die in het gewelf zijn steunpunt vindt.

Onwillekeurig verleidt St. Pieter tot een vergelijking met St. Pieter, maar hierbij verliest de eerste veel van zijn glorie. De verhoudingen toch bereiken bijna ⅔ van die van de eerste kerk der Christenheid, maar in oppervlakte bedraagt dit nog niet de helft. St. Pieter heeft bij 209 M. lengte en 137 M. breedte een oppervlakte van ruim 21.000 M², daar de kolossale dikte van de muren de inwendige lengte der kerk terugbrengen tot 185 M. - de vestibule niet meegerekend wel te verstaan. Daarna volgt de Dom van Milaan met ruim 11.000 en dan pas St. Paul te Londen met bijna 11.000 M² oppervlakte. De koepel van St. Paul heeft 42 M. in doorsnede en het kruis op den top van de lantaarn verheft zich ongeveer 140 M. hoog in de lucht. Het blijkt uit deze cijfers dus duidelijk, dat de schepping van Michel Angelo verre uitsteekt boven die van Wren.

Maar zie, de dienst is geëindigd; de dienstdoende geestelijken en de kanunniken, allen in hun eigenaardig Anglicaansch gewaad, verwijderen zich; het publiek vertrekt en zij, die de kerk willen bezichtigen, verzamelen zich in het Zuider transept, waar de trap is, die naar den koepel voert. Eerst naar boven dus.

De eerste halt is bereikt op de lange galerij, die over het Zuider zijschip van de kathedraal voert, en als men de groote bibliotheek-zalen binnentreedt, die zich daar bevinden, en dan bedenkt, dat deze gebouwd zijn alleen boven het zijschip, dan springen de kolossale verhoudingen al beter in het oog. Al die oude folianten echter kunnen ons niet bekoren. Terug dus en al hooger geklommen, tot wij ons eindelijk bevinden op de inwendige galerij van den koepel. Zie nu eens naar beneden in de kerk. Reusachtig, niet waar? De menschen daar beneden lijken mieren, de stoelen en banken ziet gij als dunne strepen over den grond getrokken. En kijk nu eens naar den overkant van de galerij; 't is of gij over een afgrond heenstaart. Ja, ja, de koepel komt hier beter tot zijn recht dan daar beneden, ook de decoratie kunt gij hier op uw gemak bewonderen, want op den beganen grond valt er zoo goed als niets van te zien.

Vol bewondering kijken wij over de leuning heen op het gewoel, daar diep beneden ons. Maar hoor, wie spreekt daar achter ons? Gij ziet om; er is niemand! Het raadsel is echter spoedig opgelost. Tegenover ons, aan de andere zijde van den koepel staat een der gidsen met zijn gezicht tegen den muur en de fluisterend gesproken woorden, op meer dan 30 M. afstands door hem geuit, worden door ons duidelijk verstaan. De galerij plant het geluid uitmuntend voort.

Wij moeten echter nog hooger op, want een kijkje op de buitengalerij behoort bij een bezoek aan St. Paul. Veel behoeven wij echter niet meer te klimmen, een honderd treden nog en een frissche luchtstroom waait ons te gemoet. Wij staan op den omloop van den koepel, ongeveer 65 M. boven den grond.

Gij denkt hier zeker eens stil te genieten van het prachtige vergezicht over Londen; misschien verbeeldt gij u wel, dat gij de metropolis in haar geheel kunt overzien en een onuitwischbaren indruk van haar reusachtige grootte meenemen! Och, arme! De teleurstelling zal groot zijn. Gij kent nog niet de nevelachtige atmosfeer van Londen. Ziet gij daar in de verte schemerachtig tegen de lucht geteekend die zware torens? Ja! Nu, dat zijn de torens van de Parlementsgebouwen, in rechte lijn ruim een half uur van ons verwijderd. Ver, zeer ver daar achter, waar gij niets ziet dan rook en mist, is nog altijd Londen; al wat gij hier van de stad kunt onderscheiden bedraagt misschien een oppervlakte tweemaal zoo groot als Antwerpen, meer in geen geval. Toch is het weer niet ongunstig. De lucht is licht bewolkt, maar vrij helder. Klimt gij met zulk weer op den hoogen toren te Antwerpen, dan kunt gij met plezier Mechelen, misschien Brussel zien. Het zal ons dus de moeite niet loonen of wij nog hooger klimmen. Wij dalen daarom op ons gemak weer naar beneden, wandelen de kerk nog eens door, bezien het koor, het hoofdaltaar en al den rijkdom in versiering, die daar is aangebracht, en bepalen daarna nog eenige oogenblikken onze aandacht tot de monumenten, waaronder natuurlijk een van Nelson en van Wellington. Dit laatste is zeer fraai, maar nog niet geheel voltooid. De bekroning, een ruiterstandbeeld van den generaal, ontbreekt nog. Daar al die graftomben ons echter minder kunnen bekoren, nemen wij afscheid van St. Paul en staan weldra weer te midden van de Londensche herrie.

Les extrêmes se touchent! De eerste persoon, die ons daarbuiten in het oog valt en ons ook dadelijk aanklampt, is een straatventer, die er vuil genoeg uitziet om hem eens flink onder de pomp af te spoelen en die niemand in de verleiding zal brengen hem als een kleinood in een pronkkastje te bergen. De geheele physionomie kenteekent het sujet als een lid der ‘natie’ en met de gewone breedsprakigheid, die dit volk in alle landen en onder alle omstandigheden ten dienste staat, ontvouwt hij voor onze oogen een ‘map’ met tallooze afbeeldingen van Londensche gebouwen en gezichten. Nu, het boekje is goed en staat ons aan en voor een sixpence per stuk gaan er een drietal in ons bezit over. De vraag deed zich later bij ons op, of de vent wel op een eerlijke wijze aan zijn koopwaar gekomen was, nademaal wij herhaalde malen in boekwinkels dezelfde map voor een shilling geprijsd zagen, wat zij dan werkelijk ook wel waard was, terwijl wij op ons eerste bod voor een halven shilling den koop konden sluiten. Veel te vertrouwen zijn de Londensche marskramers in geen geval, zoomin de soms aanvallige bloemenmeisjes, die met een verleidelijk lachje iemands horloge kunnen ontfutselen, als de koopman in knoopjes, mesjes, kurketrekkers en kiespijntinctuur of wat dies meer zij. Evenwel, wij hadden onze eerste herinnering van Londen in bezit.

Wij brachten daarna eerst nog een bezoek aan A.B.C. (Aerated-Bread-Company), zagen toen toevallig de equipage van den Lord Mayor, - een kostelijk opgesmukte koets met gala-bok en rijk gegalonneerd dikbuikig koetsier, en bespannen met een prachtig paar paarden; - kregen vervolgens een kleine herinnering van een der meest bekende figuren van Dickens' werken in den naam van ‘Dombey and Son’, prijkende op de spiegelru[i]ten van een confectie-zaak (wat de illusie wel wat wegnam) en besloten eindelijk gedeeltelijk per bus, gedeeltelijk te voet naar West-minster te gaan, ten einde de Abdij en de Parlementsgebouwen in oogenschouw te nemen. Wij stapten dus op, rolden door het Strand, stapten aan Charing-Cross weer af, en liepen door White-hall recht op ons doel af. Links van ons verrijst in de breede straat het oude paleis van dien naam, waar tot aan den brand van 1697 het Engelsche hof gehuisvest was. Hier leefde de wellustige en wreede Hendrik VIII en leerde er de ongelukkige Anna Boleyn kennen; hier werd Elisabeth gevangen genomen door hare zuster, voor zij in den Tower werd opgesloten, en hier ook keerde zij terug, toen zij den troon had bestegen; hier werd Karel I door een opening, tusschen de vensters aangebracht, op het schavot gevoerd en onthoofd; hier eindelijk resideerden de huichelachtige koningsmoorder Cromwell en later weer de wettige vorst Karel II. Meer dan al de rariteiten, binnen deze muren bewaard, treffen den bezoeker de geschiedkundige herinneringen, aan deze plaats verbonden.

De geheele straat van White-hall is bezet met reusachtige en fraaie gebouwen. Rechts bewonderen wij de gebouwen der Admirality, de kazerne der ‘horse-guards’ en de Government-offices, verdeeld in een afdeeling voor Engelsche, Indische en Buitenlandsche zaken. Vooral dit laatste gebouw treft ons door zijn uitstekende schoonheid, evenals de horse-guards zelf door hunne schitterende uniformen. Voor den ingang der kazerne houden twee ruiters de wacht. Half binnen, half buiten het schilderhuisje staat het paard met zijn sierlijk tuig, onbeweeglijk als uit steen gehouwen; en als een bronzen beeld zit de cavalerist op den rug van het dier, het blinkende kuras om het lijf, den zwaren helm op 't hoofd, de groote rijlaarzen aan de voeten, de onberispelijk witte bandelier over den schouder en de karabijn tegen de heup, het ideaal van een volmaakt ruiter. De Engelsche soldaat, met name de infanterist, is anders geen zeer sympathieke verschijning. 't Zijn over 't geheel flinke kerels en de uniform is net; maar hun optreden heeft iets ‘ik en weet niet wat,’ iets verwaands. Het mutsje staat zoo pedant scheef, en de houding is zoo blufferig; met het rietje in de handen wordt zoo ploertig gemanoeuvreerd en de oogen blikken zoo brutaal rond, dat zij juist niet veel achting afdwingen. Gelukkig is hun aantal in verhouding tot de burgerij zeer miniem en men ziet er dan ook slechts hier en daar een als een verschietende ster passeeren.

Wij hadden intusschen West-minster bereikt. Links zagen wij de kolossale brug en daarvoor de reusachtige parlementsgebouwen. Van 1840-53 is dit grootste van alle moderne gebouwen door den architect Barry opgetrokken. Van te voren reeds had deze bouwmeester naam gemaakt door de uitvoering van meerdere clubgebouwen, waaronder dat van de Reform-club vooral bijval had gevonden, en in deze stichtingen had hij een bijzondere voorliefde getoond voor den stijl der Italiaansche Renaissance. Voor de Parlementsgebouwen evenwel was de Gothische stijl voorgeschreven, en dientengevolge waren de plannen van den kunstenaar in dezen stijl ontworpen en wel in den zoogenaamden Perpendiculair-stijl uit den tijd der Tudors van de XVe en XVIe eeuw. Om de noodige volharding te verkrijgen tot het bezichtigen van al wat bezienswaardig was, namen wij onder het standbeeld van Richard Leeuwenhart (een vrij leelijk paard, tusschen twee haakjes) een kleine opfrissching uit de veldvlesch en gaven daarna onze oogen den kost. De uitwendige ordonnantie is tamelijk eentonig, daar het geheele gebouw, ongeveer 275 M. lang, bijna uitsluitend een herhaling vertoont van dezelfde motieven. Steeds gelijkvormige vensters met gelijke spitsbogen in drie rijen boven elkaar geplaatst; telkens weer dezelfde samenstellende eenheden, die evenver vooruitspringen, gelijke vensters, gelijke versiering, 't wordt wel wat saai, hoe rijk 't ook is. Een dankbare afwisseling geven dan ook de twee hoektorens, de vermaarde Victoria-tower in het zuiden en de St. Stephen's-tower in het noorden. Een verbazende steenklomp is de eerstgenoemde. De domtoren van Mechelen is er een geraamte bij en zelfs de zware Martini van Groningen toont mager en schraal bij dit monster. Hiermee is volstrekt niet gezegd, dat het Londensche bouwwerk het wint van deze twee Nederlandsche torens; integendeel, vooral de proporties, de verdeeling en de ornamentiek van den Dom van Mechelen zijn heel wat bevalliger dan die van den Victoria-tower. Bij een basis van 25 M. in het vierkant, bereikt deze een hoogte van 103 M en is daarbij tot boven toe even zwaar en zonder spits opgebouwd; alleen op den hoogsten trans prijken vier hoektorentjes. Ieder nu, die eenigen smaak bezit, zal de proporties van een toren, die even viermaal zoo hoog als breed is, niet zeer bevallig noemen. Sierlijker is dan ook de St.-Stephens-toren, die 97 M. hoog is, maar veel slanker dan zijn overbuur. Deze toren bevat het uurwerk, waarvan de wijzerplaten alleen 7 M. in middellijn zijn, benevens de reusachtige klok, - door het volk Big Ben gedoopt, - die 13.000 KG. zwaar is en haar metalen stem bij gunstig weer over een groot gedeelte van de stad kan doen hooren.

(Wordt vervolgd.)