De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 13

Lood in het Hart,
Door J.R. van der Lans.
(Vervolg.)

‘Nu, en toen, moeder?’ vroeg Dolf met de weetgierigheid der jeugd, die graag avontuurlijke geschiedenissen hoort, in de vage hoop dat haar zelf op een mooien dag het een of ander ongedroomd buitenkansje te beurt zal vallen.

‘Nu, en toen vielen al die mooie verwachtingen in duigen; want op den eigen dag van je geboorte kregen we het bericht dat oom Dingelmans, ondanks zijn meer dan vijftigjarigen leeftijd, een vrouw van een twintig jaar jonger getrouwd had. Gelukkig was je vader zoo blij met zijn stamhouder, dat, al waren hem dien dag twintig erfenissen ontgaan, hij er niet naar getaald zou hebben. En ik voor mij had er nooit ernstig aan gedacht: ik voelde me veel te gelukkig aan je vaders zij, dan dat het bij me opgekomen zou wezen, van een erfenis vermeerdering van dat geluk te hopen....’

Nogmaals moest de weduwe een traan wegpinken bij dat ophalen van herinneringen uit den gelukkigsten tijd van haar leven. Maar ze wilde haar jongen in zijn gelukkige, hoopvolle stemming niet storen, en daarom ging ze met opgeruimde stem voort:

‘Oom Dingelmans mocht niet lang plezier hebben van zijn huwelijk. Nog geen jaar later kregen wij het bericht dat hij plotseling aan een beroerte overleden was, en wat later hoorden we er bij dat zijn heele nalatenschap aan zijn vrouw was overgegaan, zonder dat er het minste legaatje voor zijn petekind overschoot. Ook toen waren we niet in de stemming om ons daar veel van aan te trekken; want jij lag toen in je wiegje te worstelen met een vreeselijke croup, en al waar we onzen Lieven Heer om baden was dat Hij ons jou toch mocht laten behouden. We zouden ons allebei geschaamd hebben, als in dien bangen tijd ook maar de gedachte aan geld bij ons opgekomen zou zijn. Als we jou maar mochten bewaren, dan waren we den koning te rijk, en die rijkdom ontging ons Goddank niet. Je kwam de ziekte te boven en groeide daarna zoo voorspoedig op, dat er niets meer aan ons geluk mankeerde. Je vader sprak van geen erfenissen of schitterende plannen meer; jij bezorgde hem, als je op zijn schoot zat, afleiding genoeg. Hij kon wat met je dollen! Dikwijls mopperde ik dat hij de knieën van zijn broek en te gelijk het tapijt versleet door met jou over den grond te kruipen en je op zijn rug te laten paardrijden. En druk en wild dat hij je maakte! mijn hoofd liep er soms van om!.... Later,’ ging de weduwe voort, en haar stem daalde weer een toontje lager, terwijl zij zich dieper over haar arbeid boog, ‘later kwam de herinnering aan de erfenis, die hem was voorbijgegaan, wel weer eens boven, en ik moet eerlijk bekennen, bij mij ook: het was toen de goede man begon te sukkelen aan de kwaal, die zich zachtjes aan bij hem openbaarde. Als hij zich dan soms zoo loom en mat voelde, dat hij een hekel had om op te staan, verzuchtte hij dikwijls, gekstekend: “Hè vrouw, wat zou me nu die erfenis van oome Toon te pas gekomen zijn! Ik zou geen oogenblik in beraad staan, wat ik met het geld zou aanvangen, hoor! Ik nam op staanden voet mijn ontslag aan het ministerie en we trokken gezamenlijk naar het Zuiden, waar ik in het warme zonnetje wel zou opknappen....” En in me zelve dacht ik dat met hem, maar ik paste natuurlijk wel op, het niet hardop te zeggen: waartoe zou dat gediend hebben, dan om nuttelooze spijt en misschien wrok op te wekken? Ik gooide het maar op een ander praatje, trachtte hem op te beuren en drong er op aan, dat hij zich ontzien zou, zich wat minder zou inspannen. Maar daar hoefde je bij hem niet mee aan te komen! Zijn werk ging hem voor alles; hij wou zoo gauw mogelijk promotie maken. Dat was noodig voor het huishouden; want als jij grooter werd, zou je natuurlijk meer geld kosten. Daarom paste hij stipt op zijn zaken en gedoogde niet dat iemand hem iets uit de hand nam. Hij stelde er een eer in, dat de buitenwereld niets van zijn inwendig verval merkte. Hij werd kwaad, als hij soms merkte dat ik tegenover vrienden of kennissen over zijn gezondheid geklaagd had. En die inspanning tobde hem natuurlijk nog meer af. Had hij zich de rust kunnen gunnen, waaraan hij behoefte had, dan had hij oud kunnen worden met zijn kwaal. Maar....’

Hier was het de weduwe toch onmogelijk voort te gaan; de herinneringen, door haar opgehaald, werden haar te sterk; haar gemoed schoot vol ondanks den vasten wil om haar Dolf in zijn blijde vooruitzichten niet te ontstemmen. Juist haar moederlijke deelneming in zijn hoopvolle toekomstdroomen maakte haar weeker dan anders, meer vatbaar voor weemoedige herinneringen.

Er heerschte een oogenblik stilte, door Dolf geëerbiedigd, maar brutaalweg onderbroken door het geschetter van de kanarie en den vollen, regelmatigen slag van de vink.

Dat kinderlijk onschuldige vogelenlied wekte de weduwe uit haar droevige mijmering. Zij hief moedig het hoofd op, wischte haar oogen af en blikte naar buiten op het zonnige plat, waar de oude, overwinterde planten, frisch begoten, zich schenen op te beuren en te koesteren in den warmen gloed. Ze keek haar zoon aan, die daar zoo frisch blozend voor haar stond, terwijl de zonnestralen zijn kortgeknipte haren en zijn ros donzig kneveltje deden glinsteren als het gouddraad van haar borduursel en zijn blauwgrijze oogen blonken van een vochtigen glans. Zij bedacht dat het wreed was, die argelooze, van geluk droomende jeugd te kwellen met treurige gedachten. Zij begreep dat haar Dolf al zijn moed, opgewektheid en levenslust noodig had, om te komen waar hij wezen wilde en waar ze zelf hem zoo graag zien zou. In plaats van hem onwillekeurig neer te trekken uit de heerlijke sfeer der jonge illusies, moest ze veeleer jong en opgewekt zijn om hem te steunen in zijn zelfvertrouwen. Hij miste toch zooveel in vergelijking van andere jongelieden, die, opgroeiend te midden van een gelukkig gezin, gesteund door een vader, die hen beschermend kon leiden bij de eerste schreden in de wereld, omringd van vrienden en belangstellenden, die hen aanmoedigden, gestadig verfrischt door afleiding en vermaak, het leven om zoo te zeggen inrolden, zonder te merken dat het leven moeilijk was.

‘Maar komaan!’ zei de weduwe, moedig het hoofd opbeurend, ‘laat ik mij die treurige herinneringen nu niet in 't hoofd halen. 't Ergste is Goddank geleden. Onze Lieve Heer is zichtbaar met ons geweest, en we mogen vertrouwen dat we er, met zijn hulp, binnen eenige jaartjes heelemaal bovenop zullen zijn, niet waar, Dolf?’

‘Natuurlijk, moeder,’ zei haar zoon met de beslistheid van het onwankelbaarste zelfvertrouwen. ‘Nu ik studeeren kan, zal u eens zien hoe gauw alles in orde komt.... Ik kan me maar niet begrijpen, hoe u dat voor mij gedaan gekregen heeft, moeder,’ voegde hij er met een nadenkend gezicht bij.

‘Ja, dat is nu mijn geheim,’ hernam de weduwe glimlachend.

‘Toch zal ik er wel achter weten te komen....’

‘Dat zou je allesbehalve mooi staan; ik heb je eenmaal gezegd dat de persoon, aan wien je dat voorrecht te danken hebt, absoluut onbekend wil blijven en het is dus niet meer dan je plicht dat je dien wensch eerbiedigt....’

‘Het zou natuurlijk alleen zijn, moeder, om hem mijn dankbaarheid te toonen.’

‘Nu, daar heb je buitendien gelegenheid genoeg voor, alleen door van zijn weldaad een goed gebruik te maken. Dat is te gelijk de beste vergelding van de moeite, die ik me voor je gegeven heb.’

‘Daar zal niets aan mankeeren, moeder, reken daarop,’ zei Dolf en wilde door het open raam de hand van zijn moeder grijpen als om die belofte te bezegelen, toen er eensklaps aan de deur der kamer geklopt werd en hij verlegen zijn hand terugtrok.

Het dienstmeisje kwam zeggen, dat er een jonge dame gekomen was om de juffrouw te spreken en dat ze haar maar in de voorkamer gelaten had. Op de vraag der weduwe wie de bezoekster was, antwoordde Jansje:

‘Ze noemt zich juffrouw De Vries, ze is een dochter van dokter De Vries.’

De weduwe zag vreemd verrast op bij het hooren van dien naam en staarde Jansje een oogenblik aan alsof ze haar niet goed verstaan had.

Dolf merkte de verandering in haar gezicht op, en die zichtbare alteratie stemde hem tot nadenken. Was dat onverwacht bezoek niet een vingerwijzing tot oplossing van het raadsel, dat hem zoo intrigeerde? De dochter van dokter De Vries, den man die bekend stond om het vele goed dat hij deed, kwam zijn moeder opzoeken. En zij verschrikte daarvan, stellig uit vrees dat hij nu onmiddellijk het geheim raden zou.

Terwijl zijn moeder zich naar de voorkamer begaf, om de jonge dame te woord te staan, liep hij op het plat tusschen zijn planten op en neer en knoopte, met die levendige fantasie, welke de jonkheid eigen is, aan dat plotseling bezoek een heele combinatie van vermoedens vast.

In zijn geest nam de jonge dame, die hij nog nooit gezien had, al de gestalte van een beschermengel aan, die hem onzichtbaar omzweefde. Zij was - dus fantaseerde hij - zonder dat hij het wist, de bemiddelaarster bij haar vader in zijn belang. Ongetwijfeld was de vermaarde en rijke geneesheer door zijn geld en zijn invloed volkomen in de gelegenheid om hem te laten studeeren. Zijn algemeen geroemde menschlievendheid maakte dit daarbij heel natuurlijk, en dat hij onbekend wilde blijven was bij zulk een edel man ook niet te verwonderen; daarom moest zijn dochter als tusschen persoon dienst doen: zij kwam de noodige afspraken met mijn moeder maken. Zij was de bode van geluk en van blijde hoop in hun nederige woning, tot dusver het tooneel van zorgen en ontbering.

Terwijl hij aldus met die weelderige verbeelding der jeugd, welke over alles een dichterlijk waas werpt, enkel op een toevallig opgevangen naam een heele romantische verwikkeling bouwde, hoorde hij op eens de deur der kamer opengaan en vernam hij den klank van een lieve, vriendelijke stem, die met zijn moeder sprak.

[p. 131]

Hij kon niet nalaten ter sluik even naar binnen te gluren en daar zag hij aan de zijde van zijn moeder een jonge dame binnentreden, in een licht voorjaarscostuum, waarin de plotselinge verschijning zich op den donkeren achtergrond der kamer als een lichtende fee vertoonde.

Die fee kwam naar het raam toegezweefd, als om hem op spionnage te betrappen, en hij wist dan ook niet hoe gauw hij zich zou omwenden en over zijn planten heenbuigen, als was hij geheel en al in de verzorging van deze stomme troetelkinderen verdiept.

Maar al dribbelde hij ook, schijnbaar druk bezig, naar het achtereinde van het plat, helder toch klonk hem steeds de gulle, vriendelijke stem der jonge dame in de ooren, en ofschoon hij er geen woord van verstond, meende hij toch zeker te weten, waar ze het over had. Waarschijnlijk was ze benieuwd, haar beschermeling, aan wien zij zich niet bekend mocht maken, althans te zien. En daarom had zijn moeder haar in de achterkamer toegelaten, waar ze anders niemand ontving.

In die meening achtte hij zich verplicht, nu en dan als bij toeval het gelaat naar het raam om te wenden; maar hij wachtte zich toch wel, de bezoekster recht in het gezicht te zien; dat zou al te onbescheiden zijn. Eerst toen hij hoorde dat ze zich, door zijn moeder uitgeleid, weer verwijderde, durfde hij opzien en onderscheidde nog juist, onder het eenvoudige, maar sierlijke grijze hoedje, haar mooi blond hoofd, goudachtig glanzend in den zonneschijn, maar daarop in de donkere diepte der kamer verdwijnend.

‘Is die jonge dame een dochter van dokter De Vries?’ vroeg hij schuchter, toen zijn moeder alleen in de achterkamer was teruggekeerd.

‘Ja, waarom vraag je dat?’

‘Ik dacht dat ze soms namens hem kwam.’

‘Hoe haal je dat in 't hoofd?’ zei zijn moeder daar gulweg op. ‘Het meisje kwam mij raadplegen over een borduurwerk; ze was hier gestuurd door juffrouw Rozijnman, die les van mij gehad heeft.’

‘O!’ zei Dolf ontnuchterd, maar toch niet zonder nog een poos over dat vluchtig bezoek voort te mijmeren.

VII.

‘Liefste moeder,

‘Ik ben nu heelemaal op dreef. U moest eens zien hoe netjes ik geïnstalleerd ben in een aardige voorkamer, met een ruim, frisch achterkamertje er aan. 't Is boven een aardappelen- en groentenwinkeltje in een van de nieuw aangebouwde wijken, wel een beetje ver van het centrum van de stad; maar daarom dan ook rustig, net en - wat voor mij de deur dicht doet - heel goedkoop.

De studenten zoeken 't anders liever in de drukke winkelstraten van de oude stad, waar veel vertier is, en waar zij, 's avonds voor de open ramen zittende, het straatgewoel kunnen afzien. Maar daar ben ik niet voor naar de academie gekomen; ik stel me voor op mijn kamertje ijverig te blokken, en als ik eens wat uitblazen wil, geloof ik dat het op de mooie, groene singels en verder de buitenwegen op, wèl zoo aangenaam zal wezen als in de atmosfeer van koffiehuizen en winkelstraten.

Het zal maar 't best wezen dat ik me niet al te veel met de eigenlijke studentenwereld afgeef. Natuurlijk ben ik niet van plan me als een kluizenaar of eenzater af te scheiden, en ik zou het heel plezierig vinden als ik hier een kameraad mocht aantreffen, die ongeveer in dezelfde omstandigheden als ik verkeerde, die in karakter en smaak zoowat met me overeenstemde en met wien ik niet alleen samen werken, maar me ook samen van de studie verpoozen kon, bij voorbeeld door groote wandelingen in 't veld. U weet, ik hou dolveel van botaniseeren.

Nu, 't is niet onmogelijk dat ik zoo'n kameraad aantref, ofschoon ik onder de studenten tot dusver veel meer jongelui heb ontmoet, wier omgang me niets zou lijken, dan wel geestverwanten, met wie ik dikke vrienden zou kunnen worden. Er is hier een vereeniging van katholieke studenten, waarbij ik me aanstonds heb aangesloten. De eerwaarde directeur schijnt me een degelijk man, die onmiddellijk een jongmensch weet in te pakken. Hij toonde bijzonder veel belangstelling in mij en gaf mij verscheidene nuttige wenken, waarvan ik al tot mijn voordeel gebruik heb gemaakt.

Ook aan de meeste professoren heb ik mij al voorgesteld. Ik moet zeggen, tot dusver valt de kennismaking mij buitengewoon mee. Ik had niet gedacht dat ik me hier zoo gauw op mijn gemak zou voelen. Ik heb anders in die weinige dagen heel wat te beloopen en te bedisselen gehad; maar 't is wonder, zoo goed als alles voor me geregeld is. Die onbekende weldoener schijnt dan aan àlles gedacht te hebben; hij moet een grooten invloed in de academiewereld hebben en schijnt me overal ten warmste te hebben aanbevolen; want wáár ik kwam, hoefde ik maar mijn naam te noemen om overal het welwillendste onthaal te vinden.

Wat zal ik mijn best doen, moeder, om aan de edelmoedige inzichten van dien man te beantwoorden! Telkens nog komt de wensch bij me op, dat ik hem toch kennen mocht, of althans zijn naam en adres weten, zoodat ik hem schriftelijk mijn dank kon betuigen. Ik zou hem zoo graag zeggen, hoe gelukkig hij mij heeft gemaakt en hoe goed zijn weldaden aan mij besteed zijn. Maar uw nadrukkelijke aanmaning, zijn wensch om onbekend te blijven te eerbiedigen, verbiedt me natuurlijk alle nasporingen.

Soms ook komt de gedachte bij mij op, of ik op die wijze eigenlijk een soort aalmoes mag aannemen van iemand, op wiens gulheid ik niet de minste aanspraak kan doen gelden, en wiens weldaden misschien nog beter aan een ander besteed waren. Maar ik geloof dat dit een soort trots is, waaraan ik niet mag toegeven. Het stuit ons tegen de borst, gunsten te moeten aannemen, die we niet vergelden kunnen. Dat hindert onze eigenliefde, en nu kan ik begrijpen, wat ik wel eens gelezen heb, namelijk dat voor sommige naturen dankbaarheid een last is, en dat weldaden, in plaats van hun liefde en vereering af te dwingen, veeleer hun wrok en haat opwekken. Maar zoo wil ik niet wezen, moeder, ik zal mij zoo erkentelijk toonen als mij maar mogelijk is, niet alleen jegens mijn onbekenden weldoener, maar vooral ook jegens u, die hem in de vindingrijkheid van uw moederliefde, voor mij heeft weten op te zoeken....’

Aldus schreef Dolf Weever nog verscheidene velletjes postpapier vol, zijn van geluk en blijde hoop overstelpt jong hart uitstortende tegenover het beminde wezen, dat van zijn kinderjaren af de deelgenoot van al zijn verblijdende of bedroevende gewaarwordingen geweest was.

De pen vloog over het papier, gelijk de woorden hem van de lippen zouden gevloeid zijn, als zijn moeder tegenover hem had gezeten. Met haar alleen toch kon hij vertrouwelijk spreken; tegenover haar had hij geen terughouding in acht te nemen, zooals tegenover bekenden of studiemakkers. Eigenlijke vrienden had hij nooit gehad, omdat de bekrompen omstandigheden, waarin hij was opgegroeid, geen ongedwongen omgang met jongelieden van zijn leeftijd gedoogden. Die konden naar koffiehuizen loopen, biljarten, wielrijden, roeien, lid zijn van allerlei clubjes en gezelschappen; hij was daar altijd van teruggehouden door de overweging van de kosten, die deze liefhebberijen konden meebrengen en waarvoor hij zijn arme moeder niet mocht laten werken.

De fatsoenlijke armoede, waarin zij leefden, had zoowel de weduwe als haar zoon tot een afzondering gedoemd, die evenwel niets bitters had omdat beider isolement hen des te inniger tot elkander bracht. Zij had niemand dan haar jongen, en hij had niemand dan zijn moeder, en daarom waren beiden alles voor elkaar.

Zoo compenseert, door Gods liefderijke beschikking, zich alles in het leven: wat men in veelheid van betrekkingen mist, dat wordt door de innigheid daarvan vergoed. Het geluk des harten is niet van uiterlijke omstandigheden afhankelijk; die arme moeder en zoon waren rijker aan inwendige voldoening dan menig in weelde levend en door duizenden benijd gezin.

Dolf had onder het schrijven een kleur gekregen van opgewektheid; hij dacht aan het genoegen, dat de brief zijn moeder zou bereiden, en hij haastte zich haar dat ten spoedigste te bezorgen. Gauw een enveloppe, het adres er op, een postzegel, en nu zijn hoed op en de deur uit, naar het postkantoor; dat was altijd meer expeditief dan dat hij van de naaste bus gebruik maakte.

Bij het verlaten van zijn kamer kon hij niet nalaten nog even met behagen het oog over zijn nieuw verblijf te laten rondgaan. Het kamertje zag er werkelijk gezellig uit met zijn glimmend geboende mahoniemeubeltjes, hier en daar op venduties bijeengekocht, om een gestoffeerde kamer te krijgen, geschikt om te verhuren en daardoor een duitje te verdienen.

Dolf had het tot een gezellige studeercel ingericht door vooreerst een hoop nesterijen, afkomstig uit een guldensbazaar en die de trots van zijn hospita uitmaakten, van den schoorsteenmantel en het buffetkastje te verwijderen; door de meubels wat geriefelijker te schikken en door overal zijn boeken uit te stallen. Den spiegel had hij van boven den schoorsteenmantel, waar hij tot niets dan pronk diende, weggenomen en ter zij van een der ramen gehangen, zoodat men er in zien kon en de leelijke lijst minder in 't oog liep. De schreeuwend bonte oleographieën, die aan weerszijden haar schelle kleuren tentoonspreidden, had hij vervangen ter eene zijde door een boekenrekje, ter andere zijde door een mooie plaat, met punaises op het behangsel gehecht. De groote tafel had hij van midden in de kamer voor een der ramen geschoven, zoodat hij er aan kon zien te schrijven.

Kortom, hij had zijn kamer bewoonbaar gemaakt, tot inwendige ergernis van zijn hospita, die meende dat toch alles geschikt stond ‘zooals het hoort,’ en nu vond dat haar meubeltjes niets geen oog meer hadden, zooals ze daar, naar haar gevoelen, dooreengesjouwd stonden als in een uitdragerswinkel. Maar ze had toch in die schennis van haar heiligdom berust, omdat haar commensaal overigens zoo'n nette, stille meneer was, die zeker geen kabaal op zijn kamer zou schoppen, zooals ze dikwijls van andere studenten gehoord had. Het was de eerste maal, dat de aardappelen- en groenvrouw, die zich in deze nieuwe buurt gevestigd had, een gestoffeerde kamer verhuurde en ze had nooit de eerzucht gehad, een Muzenzoon te herbergen, hoogstens een hulponderwijzer of een kantoorklerk.

(Wordt vervolgd.)