De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 12

In eigen net verstrikt.
Vertelling.

Het is ongeveer 45 jaar geleden, dat in een groote provinciestad van Zuid-Duitschland een juffrouw woonde, die zich de weduwe Anna Rösgen noemde. Zij was een knappe vrouw van nog maar even in de dertig, en bewoonde stil en teruggetrokken een klein huis in een der voornaamste straten der stad. De woning van juffrouw Rösgen bestond uit vier kamers en een keuken. De twee kleinste kamers bewoonde zij met haar trouwe meid Doortje, terwijl ze de twee grootste aan een deftig heer had verhuurd.

Het was op een zomernamiddag en juffrouw Rösgen zat met Doortje in de huiskamer, beiden ijverig met een handwerkje bezig. Daar werd schuchter de deur geopend en trad een man de kamer binnen. Het was een schrale, gebogen gestalte, en het bleeke, ziekelijke gezicht was met een langen, zwarten baard omlijst.

Beide vrouwen waren bij het binnenkomen van den man opgesprongen. Juffrouw Rösgen keek hem een oogenblik als ontzet aan, uitte daarna een luiden gil, opende haar armen en drukte den vreemdeling weenend aan haar hart. Geruimen tijd hielden ze elkaar omarmd, en Doortje stond er met gevouwen handen en betraande oogen bij....

Een uur later begaf juffrouw Rösgen zich naar haar commensaal, den heer Constantijn Schlegel, die juist van zijn kantoor was thuis gekomen. Mijnheer Schlegel was een vrijgezel van 45 jaar, sedert 22 jaar kassier bij een der grootste bankinstellingen der stad, en sedert drie jaar bij juffrouw Rösgen in den kost.

Voor den heer Constantijn Schlegel was er op de heele wereld maar één ding van gewicht, zijn kantoorwerk, en in maar één ding op de heele wereld stelde hij belang, zijn eigen rust en gemak. De eeuwige zorg voor zijn rust en gemak was dan ook oorzaak geweest, dat hij ongetrouwd was gebleven. Wel hadden in den loop der jaren een groot aantal dames van jonger en rijper leeftijd haar best gedaan, den deftigen kassier in te palmen. Maar het was vergeefsche moeite geweest. Verschillende keeren was de heer Schlegel bij getrouwde menschen in den kost geweest, en wat hij daar zooal gezien had van echtelijk geluk en huwelijksvreugde had bij hem het besluit doen rijpen, zich nooit zooveel onrust, ongemak, ergernis en kosten op den hals te halen, en zelfs niet meer bij getrouwde menschen zijn intrek te nemen.

Sedert drie jaren woonde hij dus bij juffrouw Rösgen in, en nog nooit was het hem zoo goed gegaan, zoowel wat kost en logies, als wat zijn disrbare rust en gemak betrof.

Juffrouw Rösgen trad nu de kamer van haar commensaal binnen, die zich als onwillekeurig en met gefronste wenkbrauwen ter zijde wendde. Hoewel zijn hospita zeer zelden in zijn kamer kwam, bekroop hem toch telkens de angst, dat zij huwelijksplannen op het oog had.

‘Wel juffrouw Rösgen, wat verschaft mij het genoegen?’ vroeg de heer Schlegel op zuurzoeten toon.

‘Mijnheer Schlegel,’ antwoordde zij, ‘het spijt me zoo, maar ik moet u de kamers opzeggen.’

Mijnheer Schlegel zette groote oogen op, ‘Wat.... waarom?’

‘Hm, ja.... mijn.... mijn broer komt dezer dagen.... misschien morgen al.... en die moet bij mij inwonen.’

‘Broer, juffrouw Rösgen? Heb je een broer? Daar heb je me nooit iets van gezegd.’

‘Niet? Nu, mijnheer Schlegel, ik kan er niets aan veranderen. Ik moet u verzoeken, aanstaanden Zaterdag te verhuizen.’

‘Wat zeg je daar? Zaterdag al? Daar komt niets van.’

‘Wij hebben met de week akkoord gemaakt, mijnheer Schlegel. U hebt dat indertijd zelf uitdrukkelijk gewild.’

Inderdaad, mijnheer Schlegel had dat zelf zoo bepaald. Hij wilde altijd en overal het recht hebben, er dadelijk tusschenuit te kunnen trekken, als iets hem niet naar den zin was.

Hij deed thans zijn uiterste best om zijn hospita te vermurwen, maar zonder beter gevolg. Zij verliet hem, na nog eens de verwachting te hebben uitgesproken, dat Zaterdag haar woning ontruimd zou zijn.

Constantijn Schlegel bleef troosteloos en treurig achter. Het stond bij hem vast, dat hij nooit meer van zijn leven zulk een woning en verpleging, zooveel rust en gemak zou vinden. Zijn gedachten waren zoo ver uit het gewone spoor, dat de beklagenswaardige man zijn middagpijpje eerst een half uur na den daarvoor vastgestelden tijd aanstak. Dat was hem nog maar tweemaal in zijn leven overkomen: den eenen keer toen hij bij de Müller's inwoonde en zich geweldig over het eten had geërgerd, en den tweeden keer, toen ‘zijn bank’ door een oplichter was beetgenomen.

Natuurlijk begaf de heer Schlegel zich den volgenden morgen in allesbehalve goede luim naar zijn kantoor.

Plotseling schoot een denkbeeld door zijn geest. Dit denkbeeld werd steeds krachtiger en nam hem zoozeer in beslag, dat zijn collega, die zijn boekingen moest controleeren, twee optelfouten in Schlegel's kasboek vond. ‘Ongelooflijk!’ riep de man tallooze malen uit.

's Middags aan tafel woedde de strijd in zijn binnenste nog heviger, en toen zijn lievelingskostje, kalfscoteletten, heerlijk toebereid, werden opgediend, was de strijd beslist. Liever trouwen dan zulk een kost en logies te verlaten!

Nadat Constantijn dit heldhaftige besluit had genomen, kwam een soort van zuur-zoete vroolijkheid over hem en hij besloot, onmiddellijk juffrouw Rösgen op te zoeken, om haar mee te deelen, dat hij met haar wilde trouwen.’

Mijnheer Schlegel klopte beneden op de deur der huiskamer, en toen na een minuut geen ‘binnen’ geroepen werd, trad hij zonder meer het vertrek in. Op hetzelfde oogenblik kwam juffrouw Rösgen uit het andere kamertje te voorschijn en ging haar commensaal in zichtbare ontroering te gemoet.

Die zal dadelijk van blijdschap wel drie meter hoog springen, dacht hij, en reikte de uitverkorene zijns harten den rechter wijsvinger.

‘Dag, juffrouw Rösgen,’ zei de heer Schlegel.

‘Dag, mijnheer Schlegel, waarmee kan ik u van dienst zijn?’

‘Ik wilde u, waarde juffrouw, maar zeggen, dat ik er niet aan denk te verhuizen.’

‘Het spijt mij, mijnheer Schlegel, maar er zit nu eenmaal niets anders op.’

‘Toch wel; je zal zien, dat er nog wel een uitweg op is, beste juffrouw. Als u eens hertrouwde...’

De jonge weduwe was doodsbleek geworden.

‘Ik zal niet meer trouwen,’ zei zij met sidderende stem.

‘Kom, kom.... mij ook niet?’

Nu moest de juffrouw van plezier in de lucht springen, maar ze sprong niet.

‘Neen,’ zei ze eenvoudig, maar beslist.

‘Wat?.... Maar, juffrouw Rösgen, waarom wil je dan niet?’

‘Omdat.... omdat.... ik niet.... genoeg van u houd.’

‘Kom, dat is maar gekheid. Je houdt genoeg van me. Je weet dat ik een mooie betrekking heb....’

Op dit oogenblik werd iets als een doffe val in de belendende kamer gehoord. Juffrouw Rösgen was opgesprongen en wilde er heen snellen.

‘Ik kan niet, mijnheer Schlegel,’ zei ze in de hoogste opgewondenheid.

Mijnheer Schlegel zette groote oogen op.

‘Is dat je laatste woord?’ schreeuwde hij.

‘Ja,’ antwoordde juffrouw Rösgen en verdween in de aangrenzende kamer.

Stom van verbazing keek de heer Schlegel zijn vluchtende hospita na.

Plotseling voer hem als een schok door de leden. Hij had door de spleet der deur, die juffrouw Rösgen achter zich sloot, de gestalte van een man gezien. Hevig ontsteld wilde hij de kamer verlaten, maar daar greep een nieuwe schrik hem aan. Voor den grooten leunstoel in den hoek zag hij een baard liggen, een grooten, valschen, zwarten baard.

Half werktuiglijk raapte hij dat ding op en snelde er mee naar zijn kamer. In zijn hart streden woede over de ondervonden behandeling en angst over den in huis verborgen misdadiger om den voorrang. ‘Dat mensch heeft een mooien broer,’ mompelde hij.

Eindelijk had mijnheer Schlegel een besluit genomen. Hij nam een onbeschreven vel papier en onderzocht nauwkeurig, of er niet ergens een klein, verraderlijk teeken op te vinden was. Nadat bij hierover was gerustgesteld, schreef hij met verdraaide hand het volgende briefje:

‘De politie wordt er opmerkzaam op gemaakt, dat zekere Anna Rösgen, Hendrikstraat 42, heimelijk een man herbergt, die er zeer verdacht

[p. 335]

uitziet. Hij draagt een valschen baard om zich onkenbaar te maken. Hier moet iets gebeuren wat niet in den haak is.’

Dit schrijven bezorgde de heer Schlegel zelf op de post.

Den volgenden dag tegen den middag zat juffrouw Rösgen naast den bleeken man en hield diens hand in de hare.

‘Hoe gevoel je je nu, Frederik?’ vroeg zij bezorgd.

‘Beter, beste vrouw,’ antwoordde de man, ‘beter, veel beter. Alleen het heimwee naar u heeft mij ziek gemaakt. Ik zou in dat vreemde land gestorven zijn. Maar wat moet ik doen? Ik kan hier niet blijven. Als men mij ontdekt... het was verschrikkelijk!’

‘Je blijft bij mij. Ze zullen je niet ontdekken.’

Op dit oogenblik kwam het trouwe Doortje onthutst de kamer binnen.

‘Och mijnheer, och juffrouw, wat heb ik gezien! Mijnheer zijn baard, dien we gisteren niet konden terugvinden, heeft mijnheer Schlegel.’

Beiden sprongen ontzet op.

‘Ja, ik heb zijn kamer schoongemaakt, en in het kleine kastje onder den spiegel zag ik den baard liggen.’

‘Dien baard heeft hij gisteren hier gevonden. Hij is woedend op mij. O, 't is verschrikkelijk!’ jammerde juffrouw Rösgen.

‘Hij zal me verraden, ik moet oogenblikkelijk weg!’ zei de bleeke man.

‘Ik laat je niet gaan! God, als ze je eens gevangen namen!’

‘En als ik hier blijf? Hij heeft me zeker verraden. Denk eens aan, tien jaar zware tuchthuisstraf!’

Er werd op de deur geklopt. Juffrouw Rösgen onderdrukte met geweld een gil, terwijl haar man in de aangrenzende kamer snelde.

Een ernstige, strenge man trad binnen en wierp snel een vorschenden blik door het vertrek. ‘U is de weduwe Anna Rösgen?’ vroeg hij aan de arme vrouw, die maar met moeite op de been kon blijven, terwijl hij haar scherp in de oogen zag. Zij knikte bevestigend.

‘Ik ben van de politie. Men heeft mij bericht, dat je een man in uw huis herbergt.’

Juffrouw Rösgen werd doodsbleek, maar het slimme Doortje antwoordde gevat:

‘Mijnheer Schlegel is niet thuis.’

De politiecommissaris wendde zich nu tot de dienstbode: ‘Wie is mijnheer Schlegel?’

En Doortje antwoordde onverschrokken:

‘Mijnheer Schlegel woont bij ons in.’

‘Waar is hij nu?’

‘Hij zal zoo aanstonds thuis komen. Zijn kamer is boven.’

‘Breng me daarheen. Nog eens, hoe ziet er die mijnheer Schlegel uit? Draagt hij een baard?’

‘Een baard? Neen. Maar.... lieve Hemel....’

‘Nu, wat is er?’

‘Ik heb een grooten, zwarten baard bij mijnheer Schlegel in de kast zien liggen. Ik dacht, dat hij comedie zou willen spelen.’

‘Laat hem mij dadelijk zien.’

Doortje bracht den commissaris naar de kamer van mijnheer Schlegel, waar de politieman uit de spiegelkast den grooten, zwarten baard te voorschijn haalde. Daarop trad hij op het venster toe, tikte zachtjes op de ruit, en een oogenblik later trad een man van herculischen lichaamsbouw in de kamer.

De commissaris stelde hem in kennis van hetgeen hij gevonden had, en beide mannen besloten daarop, onmiddellijk een huiszoeking te doen bij den zoo verdachten man.

De Hercules brak de groote kast en de latafel van den heer Schlegel open, en de commissaris begon daarin ijverig te snuffelen. Alles wat hem niet verdacht toescheen, als kleeren, linnengoed, boeken en een aantal voorwerpen, wierp hij ongegeneerd op den grond.

Daar kwam mijnheer Schlegel thuis en bleef een oogenblik als ontzet op den drempel staan. Daarna wierp hij zich op den commissaris, en greep hem bij den kraag, maar op hetzelfde oogenblik had de Hercules hem al te pakken.

Mijnheer Schlegel was echter een stevige kerel en wist zich een oogenblik los te rukken, waarbij hij onophoudelijk gilde: ‘Dieven! moordenaars! hulp!’

Het duurde echter geen minuut, of de ongelukkige lag gebonden op den grond met een stevige prop in den mond. De politieagenten gingen intusschen rustig voort met hun onderzoek.

Het is zeker, dat dit een zeer onaangename positie was voor een man, die zoo voor zijn rust en gemak in de weer was, en in zijn heele leven samen had mijnheer Schlegel niet zooveel onrust en ongemak uitgestaan, als in dit oogenblik. Het stond bij hem vast, dat, zoo hij er al het leven zou afbrengen, hij zich toch moeilijk van den grooten schrik zou herstellen en in allen geval 's middags niet op tijd op zijn kantoor zou komen.

Maar nu werd het nog erger. Met Argusoogen had mijnheer Schlegel elke beweging van den vermeenden inbreker gevolgd; nu zag hij met steeds toenemende ontsteltenis, dat de man het vakje in de kast naderde, waarin de arme stumper zijn spaarpot had.

Hij gaf een luiden schreeuw. De dief morrelde aan de met een veiligheidsslot voorziene lade, waarin de schat verborgen was. Maar het slót wilde niet toegeven. De commissaris wenkte zijn helper en trad op zijn slachtoffer toe. Hij ontknoopte zijn overjas en toonde den delinquent een klein zilveren schild op zijn borst.

‘Ik ben commissaris van politie. U is mijn gevangene. Michielsen, maak den man los; ik waarschuw u, geen tegenstand te bieden.’

Toen mijnheer Schlegel van zijn banden bevrijd was, maakte hij eerst eenige heftige gesticulaties met zijn armen door de lucht. Daarna bracht hij met moeite uit:

‘Mijnheer.... ik ben het niet.... Ik heb zelf den brief aan de politie geschreven.’

‘Wat beteekent dat nu?’ vroeg de commissaris.

‘Bij juffrouw Rösgen is de man, die....’

‘Kom mee!’

Toen de drie mannen de huiskamer binnentraden, zat de misdadiger in een leunstoel, met het doodsbleeke gezicht achterover, en zijn vrouw voor zijn voeten neergeknield. Het getrouwe Doortje stond in een hoek van de kamer en weende.

De ongelukkige had niet zonder zijn vrouw willen ontvluchten, en ook dit zou hem wel niet gelukt zijn.

‘Dat is hij!’ riep Schlegel, toen hij den man in den stoel gewaar werd, en toen hij diens gezicht zag, riep hij nog veel luider:

‘Dat is.... waarachtig die oplichter.... die gauwdief....’

‘Wat voor een gauwdief?’ vroeg de commissaris van politie.

‘Ik herken hem heel nauwkeurig, daar kan geen twijfel aan zijn. Ik ben namelijk kassier van het huis Kunert & Co. Juist een half jaar geleden kwam op zekeren dag een man een wissel op Zürich koopen van vijf duizend thaler. Hij viel mij onmiddellijk op door zijn schuw en verdacht uiterlijk. Juist toen hij de vijf duizend thaler had neergeteld en ik hem den wissel wilde overhandigen, trad onze bode binnen. Nu zag hij diens livrei waarschijnlijk voor een politie-uniform aan, want zoodra hij hem zag, snelde hij als een razende heen. Wij zaten hem natuurlijk na, maar konden hem niet krijgen. Onmiddellijk hebben wij aangifte gedaan bij de politie en het geld gedeponeerd.’

‘Ja, ja, ik herinner het mij,’ zei de commissaris.

‘Is u die man?’ wendde hij zich nu tot den vreemdeling.

‘Ja, ik ben het. Neem mij maar gevangen?’

‘Wie ben je? Hoe heet je?’

De man noemde zijn naam. Het was die van een revolutionnair, die een der leiders van den Badenschen opstand geweest was.

‘Ik heb meegestreden voor Duitschlands eenheid,’ riep hij in doffe wanhoop uit, ‘ik werd op de barricaden gegrepen met het geweer in de hand; ik werd tot tien jaar zware gevangenisstraf veroordeeld en had de wijk genomen naar Zwitserland.’

De politie-commissaris scheen een oogenblik na te denken.

‘Zoo, en waarom ben je dan weer teruggekomen en in dit huis?’

‘Het heimwee naar mijn vrouw. Ze, woont hier, onder een vreemden naam verborgen.’

‘Zoo.’ De commissaris dacht weer een oogenblik na.

‘Hm, ik zou mij zeer vergissen,’ zei hij, ‘neen, ik geloof niet dat ik mij vergis. Uw naam staat ook op de lijst. Volgens de verordening, door de Kamer aangenomen en door den groothertog bekrachtigd, heb je amnestie gekregen, mits je om genade vraagt en belooft, u naar de wetten te zullen gedragen.’

Een luide jubelkreet klonk door de kamer, - man en vrouw lagen in elkaars armen.

De commissaris liet hun een oogenblik hun geluk genieten en vroeg daarna opnieuw:

‘Hoe zit nu evenwel dat geval met die vijfduizend thaler in elkaar?’

‘Het was het grootste deel van mijn vermogen. Ik wilde mij daarvoor een wissel op Zwitserland verschaffen, daar ik niet zooveel aan geld bij mij wilde hebben. In mijn verklaarbaren angst zag ik in iedere uniform een politieagent, die mij wilde arresteeren. Ik meende herkend te zijn, zooals die man daar terecht vermoedde, en met achterlating van mijn geld nam ik de vlucht.’

‘Hm, dat is bij de politie gedeponeerd. Indien 'je u kunt legitimeeren, krijg je natuurlijk uw geld terug.’

‘Dat is te veel geluk!’ riep juffrouw Rösgen uit, en haar blik viel op den ongelukkigen heer Schlegel, die van schaamte en woede nauwelijks de oogen durfde opslaan. Hij zag er uit, of het lichamelijk en zielelijden van een heel menschengeslacht op hem drukte.

Juffrouw Rösgen wist wel, wie haar man verraden had, maar het geluk veranderde, evenals bij alle goede menschen, haar toorn in medelijden, en ze zei tegen haar beklagenswaardigen commensaal:

‘Mijnheer Schlegel, nu behoef ik mijn man niet meer te verbergen. Als u wil, kan u nog een paar weken bij ons blijven, tot u weer wat op dreef gekomen bent.’

Mijnheer Schlegel keek de jonge vrouw aan, als was ze een bovenaardsche verschijning, en voor den eersten keer in zijn leven voelde hij een zacht verlangen naar een hart, dat van hem hield.

‘Ach, juffrouw Rösgen,’ zei hij, ‘heb je nog niet een zuster, desnoods een verre bloedverwant, die een zoo goed hart heeft als u en mijn vrouw zou willen worden?’