De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 12

Koning Jagello van Polen en de slag bij Tannenberg.

De bloedige veldslag, den 10en Juli van het jaar 1410 bij Tannenberg tusschen de strijdmacht van den Poolschen koning Jagello en de troepen der Duitsche Orde geleverd, is een van die feiten in de wereldgeschiedenis, van welke een groote omkeering in de verhouding tusschen landen en volken onderling dagteekent.

Die geweldige worsteling toch had een dubbele beteekenis: ze had van den eenen kant ten gevolge den ondergang van de beroemde Ridderorde, die eenmaal aan de Christenheid zulke ontzaglijke diensten bewezen had, maar, in den loop der eeuwen van haar oorspronkelijke deugden ontaard, tot noodzakelijk verval gedoemd was; en van den anderen kant openbaarde zij de ontwikkeling van een nieuwe macht in de Europeesche volkenrij, het krachtig optreden van Polen onder zijn roemrijken koning Jagello.

Deze vorst mag stellig onder de merkwaardigste monarchen gerekend worden, van welke de geschiedenis ons verhaalt. Hij was eigenlijk grootvorst van Lithauen en verkreeg eerst de kroon van het koninkrijk Polen door zijn huwelijk met de Poolsche koningin Hedwigis in het jaar 1386.

Evenals het grootste gedeelte van het Lithausche volk, was hij nog heiden, toen hij na den dood van zijn vader Olgerd door diens elf zonen als grootvorst erkend werd. Maar zijn moeder was een Christin van den Griekschen ritus, en Jagello was blijkbaar door de Voorzienigheid voorbestemd om zijn volk, dat zoolang de prediking des Christendoms hardnekkig had afgewezen, eindelijk voor de heilrijke leer van Christus te winnen. Sedert eeuwen hadden de christelijke geloofspredikers gepoogd, het gruwzame heidendom, waarin de Lithauers verzonken waren, te overwinnen. Evenals de Letten en de Pruisen waren dezen aan een afgrijselijken afgodsdienst overgegeven; zij bewezen goddelijke eer aan het vuur, aan boomen en dieren. Wanneer het heilige vuur, dat op alle voorname plaatsen door priesters onderhouden werd, door hun nalatigheid uitging, werden de ongelukkigen met den dood gestraft. Evenzoo werd gedood wie zich vergreep aan de voor heilig gehouden boomen, aan slangen en hagedissen, die voor de heidenen als een voorwerp van vereering golden. Zij brachten hun goden brandoffers van menschen, bij voorkeur gevangenen, verbrandden knechten en dienstmaagden te gelijk met het lichaam van hun overleden heer, kortom pleegden alle gruwelen van het meest barbaarsche heidendom.

Met dweepzieke hardnekkigheid verdedigden de Lithauers hun onafhankelijkheid en hun oude goden tegen alle aanvallen van de Russen, de Polen of de Duitsche Ridders, die herhaaldelijk poogden die barbaren te onderwerpen, ten einde de christen wereld tegen hun woeste invallen te beveiligen.

[p. 316-317]

Vooral de Duitsche Ridders maakten zich in dien strijd voor het Christendom bijzonder verdienstelijk.

Oorspronkelijk vormden dezen een ridderorde evenals die der Johannieten en Tempelridders, welke tijdens de kruistochten ontstonden. Nadat het kruisleger onder Godfried van Bouillon in het jaar 1099 Jerusalem veroverd had, hadden zich, zooals men weet, in het Heilig Land die ridderorden gevormd, welke ten doel hadden de pelgrims te herbergen, de gewonde kruisvaarders te verplegen, kortom zich aan alle werken van naastenliefde te wijden.

Onder goedkeuring van den patriarch van Jerusalem werd een hospitaal opgericht, dat bestemd was om de pelgrims, de zieken en gewonden van Duitschen landaard op te nemen en daarom het Duitsche Huis genoemd werd en daar de kapel van dit gesticht aan Maria was toegewijd, kreeg de heele instelling den naam van het Duitsche Huis van onze Lieve Vrouw te Jerusalem.

Bij het beleg van Acre in 1190 namen inzonderheid adellijke mannen uit Bremen en Lubeck de zorg voor de gewonden op zich. Zij spanden, bij gebrek aan een toevluchtsoord, de zeilen hunner schepen bij wijze van tenten uit, waar zij de ongelukkigen onder dak brachten en verpleegden. De ridderlijke dapperheid en de christelijke liefde sloten een treffend verbond en uit die vereeniging werd een nieuwe instelling geboren: de orde van het Duitsche Huis onzer Lieve Vrouw te Jerusalem.

de slag bij tannenberg, naar de schilderij van j. matejko.

Paus Coelestinus III bekrachtigde de instelling in 1191. In overleg met keizer Hendrik VI dienden koning Hendrik van Jerusalem en hertog Frederik van Zwaben aan veertig Duitsche edellieden den ridderslag toe en de patriarch van Jerusalem omhing hen met het ordekleed: een witte mantel met een zwart kruis op de linkerzijde van de borst. Er werd hun tevens een ordeboek gegeven, dat, in drie afdeelingen gesplitst, over de regelen, de wetten en de gebruiken der orde handelde en met dien edelen eenvoud is opgesteld, welke het kenmerk is van de werken der middeleeuwen.

Volgens dit ordeboek zijn de grondslagen van het geestelijk leven de geloften van gehoorzaamheid, armoede en kuischheid, Vervolgens wordt in afzonderlijke hoofdstukken gehandeld over de zelfverloochening, die de ridder in vasten en nachtwaken, in de ziekenverpleging en in den krijgsdienst, in het bespiegelende en het werkzame leven te beoefenen had.

Na voleindigd proefjaar verzocht de novice aan de oversten der orde, dat zij hem om den wille van het heil zijner ziel in de orde zouden opnemen. Daarop verklaarde de overste, dat de orde niets beloofde dan water, brood en een schamel kleed. Dan volgde de aflegging der geloften en de bekleeding met het ordegewaad.

In het oude ordeboek wordt de inwendige inrichting der orde niet nader aangegeven; doch men weet dat zij een welgeordende vast aaneengesloten maatschappij vormde, met verschillende scherp afgebakende trappen van waardigheid. Aan de spits stond de grootmeester, ook hoogmeester genoemd, die voor het leven gekozen werd en wien een raad was toegevoegd. De verschillende bezittingen, die de orde zich door verloop van tijd in Duitschland, Italië en Lijfland verwierf, hadden elk haar landmeester.

De maarschalk der orde zorgde voor het krijgswezen. Afzonderlijke deelen van het gebied der orde heetten baliën, en zoo had men hier te lande de vermaarde Balye van Utrecht.

De leden der orde heetten broeders, en behalve de ridder-broeders nam men spoedig ook priesterlijke broeders op tot het waarnemen der godsdienstoefeningen en het toedienen der sacramenten. Ongeveer op de wijze der derde orde van den H. Franciscus en van den H. Dominicus had ook de Duitsche orde haar ‘dienende broeders,’ die gehuwd konden zijn en maar de helft van het ordekruis mochten dragen. In kloosterlijk ingerichte, eigen huizen eindelijk zorgden ordezusters voor de ziekenverpleging en het onderricht der jeugd.

In de eerste jaren van het bestaan der orde streden de ridders moedig tegen de Saracenen, en het oude ordeboek zegt dan ook, dat verscheidene Pausen de orde wegens haar trouw en dapperheid met gunstige oogen aangezien en haar vele gunsten en voorrechten toegestaan hebben.

De drie eerste grootmeesters stierven nog in het Heilige Land, maar de vierde, Herman van Salza, besloot wegens het treurig verloop der kruistochten met een aantal ordebroeders van Acre naar Venetië te trekken, en hier ontving hij gezanten van hertog Koenraad van Massovië (de streek rondom Warschau), die de hulp der Duitsche orde kwamen inroepen tegen de heidensche Pruisen, die, met de Lithauers verwant, dezelfde gruwzame barbaren waren.

Zoowel de Paus als de keizer spoorden de orde aan, de Christenheid tegen deze gevaarlijke vijanden te gaan verdedigen, en de orde nam moedig deze taak op zich. Inmiddels was zij reeds hoog in aanzien en macht gestegen. De keizer had den grootmeester in de rij der rijksvorsten opgenomen en de orde het recht verleend, den rijksadelaar in gouden veld op het grootmeesterskruis te dragen.

De verplaatsing der Duitsche orde naar het noorden van Duitschland had voor de Christenheid aanvankelijk de heilrijkste gevolgen. In korten tijd veroverde zij op de heidenen een uitgestrekt gebied, waar zij burchten stichtte, kerken en kloosters bouwde en een beschaafde, christelijke maatschappij in het leven riep. Zoo ontstonden in Pruisen de bisdommen Ermeiand, Culm, Samland en Pomesanië, bewoond door een nijvere bevolking, waaronder akkerbouw en handwerk, ja weldra zelfs kunsten en wetenschappen welig bloeiden.

Inmiddels moest de strijd tegen de heidensche Pruisen en Lithauers gestadig voortgezet worden. In 1348 liet de toenmalige grootmeester twee duizend gevangen Lithauers naar zijn gebied voeren, daar in het Christendom onderrichten, en nadat zij aldus de zegeningen van den christelijken godsdienst hadden leeren kennen, naar hun land terugkeeren.

Maar de toenemende macht en rijkdom der orde werkten verderfelijk op den goeden geest. Allengs werd het minder het streven om de heidenen tot Christus te brengen, dan wel de zucht om het gebied der orde te vergrooten, die de ridders naar het zwaard deed grijpen. Den nederigen naam van ‘broeders’ hadden zij sinds lang met dien van ‘Duitsche heeren’ verwisseld, en nog grooter werd het bederf, toen zij, om hun krijgstochten te kunnen voort-

[p. 318]

zetten, krijgsvolk tegen soldij in dienst namen, terwijl de eerste ridders allen om wille van Christus en zijn heilige Moeder tegen de ongeloovigen gestreden hadden.

De grootmeester Koenraad van Wallenrode toonde zich zelfs zoo weinig van den ouden geest der orde doordrongen, dat hij de ketterij van Wicleff in het land liet prediken en ronduit zeide: ‘In ieder land moest er naast den bisschop maar één priester zijn en wel hoog in een dakkamertje, zoodat hij niemand in den weg was en men hem naar beneden kon halen als men hem tot zijn zaligheid noodig had.’

Onder zijn opvolgers verslapte de tucht en vervielen de goede zeden al meer en meer; en zoo kwam het dat toen de orde tot het hoogste toppunt van macht, rijkdom en aanzien gekomen was, zij in plaats van een bolwerk der Kerk te zijn, veeleer een hinderpaal werd voor de uitbreiding des Christendoms.

Verschillende achtereenvolgende grootvorsten der Lithauers, die reeds het Christendom aangenomen hadden, keerden ten gevolge der aanvallen, die zij van de Duitsche orde te lijden hadden, weer tot het heidendom terug. En toen Paus Johannes XXII pogingen aanwendde om den grootvorst Gedimin tot het aannemen van den katholieken doop over te halen, deed hij dit onder toezegging van bescherming tegen de Duitsche orde. Zoodanig was dus die aanvankelijk zoo roemrijke orde van haar alouden geest ontaard, dat de Paus de heidenen, welke zij voor de Christenheid heetten te willen winnen, tegen hen in bescherming moest nemen!

Aldus was het gesteld, toen in Lithauen grootvorst Jagello aan het bewind kwam, die zich onmiddelijk geneigd toonde, het Christendom aan te nemen. Een toevallige omstandigheid, of liever een zichtbare schikking der Voorzienigheid noopte hem al spoedig aan zijn voornemen gevolg te geven.

In Polen was de jeugdige Hedwigis, de dochter van den overleden koning Lodewijk van Hongarije en Polen, tot koningin gekozen, onder voorwaarde dat zij zich bij de keuze van een gemaal naar het verlangen der Poolsche natie schikken zou.

De jonge vorstin, met alle gaven naar lichaam en geest gesierd, was natuurlijk het voorwerp der begeerte van alle vorstenzonen van Europa en vóór haar huwbaarheid zelfs reeds verloofd aan aartshertog Willem van Oostenrijk, toen Jagello, de grootvorst van Lithauen, aanzoek deed om haar hand. Ten einde haar moeder Elisabeth en de Poolsche grooten gunstig voor zich te stemmen, beloofde hij niet alleen zelf den katholieken godsdienst te zullen aannemen, maar dien ook in Lithauen te verbreiden, dit gebied met Polen te zullen vereenigen en daar het Poolsche recht in te voeren.

Maar Hedwigis, voor aartshertog Willem ingenomen en den Lithauer voor een heiden en halven barbaar houdend, weigerde beslist op zijn aanzoek in te gaan, en tevergeefs hielden Jagello's gezanten haar voor, dat deze reeds van kindsbeen af door zijn moeder in het Christendom was opgevoed, dat hij zelf bereid was Christen te worden en het geloof in zijn land te bevorderen en dat hij overigens het edelste karakter bezat.

Maar toen zij den krachtigen, welgevormden man persoonlijk en van naderbij leerde kennen, werd zij bereidwilliger, zich naar het verlangen der Polen te schikken. Jagello ontving den 14en Februari 1386 in de kathedraal van Krakau uit de hand van den aartsbisschop van Gnesen het heilig doopsel, te gelijk met twee zijner broeders en een aantal andere Lithausche edelen. Zijn doopnaam was Wladislaus, Nog denzelfden dag werd zijn huwelijk met Hedwigis voltrokken en den 18en Februari volgde zijn plechtige kroning als koning van Polen.

Eer hij naar Lithauen terugreisde, zond hij eenige paters Minderbroeders, die de Lithausche taal machtig waren, vooruit om ernstig de bekeering des volks ter hand te nemen. En in 1387 kwam hij met zijn jeugdige gemalin, vergezeld van talrijke aanzienlijke geestelijke en wereldlijke heeren uit Polen, te Wilna, waar hij in het begin der veertigdaagsche vasten een grooten Rijksdag hield, met het doel de Lithauers tot aanneming van het Christendom te bewegen.

Verscheidene dagen lang putte hij tevergeets daartoe al zijn welsprekendheid uit; de Lithauers meenden zich te bezondigen door den afgodsdienst hunner vaderen te laten varen. Toen liet Jagello voor hun oogen het heilige vuur uitdooven, de heilige bosschen in brand steken, de tempels en offeraltaren omverhalen en de als heilig vereerde slangen en hagedissen dooden. Tot hun verbazing zagen de heidenen dat dit alles ongewroken bleef, en daaruit het besluit trekkend dat de God van Polen machtiger was dan al de goden van Lithauen samen, verklaarden zij zich bereid het doopsel te ontvangen.

De edelen en rijksgrooten met hun gezinnen werden afzonderlijk gedoopt. Het volk stroomde bij tallooze scharen naar Wilna, niet weinig aangelokt door de fraaie wit wollen doopgewaden, door Jagello bij duizenden uit Polen meegebracht om aan de doopelingen te worden uitgedeeld.

Na deze eerste verblijdende uitkomsten ondernam Wladislaus Jagello een bekeeringsreis door geheel Lithauen en bracht een heel jaar door met zijn landslieden het Credo en het Onze Vader te leeren, den priesters tot tolk te dienen en zelf als onderrichter op te treden. Te gelijk richtte hij kerken en parochiën op en vestigde te Wilna een bisschoppelijken zetel, die het eerst bekleed werd door Andreas Vasillo, een Minderbroeder, die zich door de gave der prediking onderscheidde en de waardige biechtvader was van koningin Hedwigis.

De koningin zelve had groot aandeel in dit alles; van den eenen kant onderwees zij zelf haar gemaal grondiger in het Christendom en bracht hem er toe op de hooge feestdagen van het kerkelijk jaar tot de Tafel des Heeren te naderen; van den anderen kant spoorde zij hem tot vrome stichtingen aan, begiftigde de kerken met heilige vaten en boeken en stichtte voor de studeerenden uit Lithauen aan de universiteit te Praag een eigen collegen.

Paus Urbanus VI, wien Jagello van de vorderingen des Christendoms in Lithauen bericht gezonden had, sprak in zijn schrijven van antwoord zijn dankbare vreugde daarover uit en onderwierp het bisdom Wilna aan de onmiddellijke jurisdictie van den H. Stoel.

In 1392 stelde koning Jagello zijn neef Withold, die te gelijk met hem te Krakau het doopsel en daarbij den naam Alexander ontvangen had, als grootvorst onder zijn heerschappij over Lithauen aan; maar dat nam niet weg dat hij niet ophield, steeds het geloof in zijn stamland te verbreiden, terwijl ook Withold ondanks al de krijgshaftige ondernemingen, die hij had uit te voeren, evenmin de groote zaak van den godsdienst uit het oog verloor.

De naijver van de schismatieke Russen en ook van de Duitsche Orde, die beiden gehoopt hadden Lithauen onder voorwendsel van bekeering voor zich in te palmen, maar door het kloek optreden van Jagello die baatzuchtige plannen verijdeld zagen, berokkende den wakkeren vorst groote moeilijkheden en het duurde niet lang of met de Duitsche Orde was hij ln open oorlog.

De vroeger zoo vrome ridders hadden, zooals wij boven gezien hebben, sinds lang het heilige doel hunner instelling uit het oog verloren, Hun groote macht en rijkdom had hen eerzuchtig en wereldsgezind gemaakt. De dappere en vurige grootmeester Ulrich van Jungingen gebood in het land over drie duizend ridders, tweehonderd ordepriesters, zestig steden en even zooveel sterke burchten. In zijn overmoed meende hij koning Jagello te kunnen tarten tot den strijd en in 1410 kwam het te Tannenberg tot den bloedigen veldslag, die voor de Orde zoo noodlottig zou worden.

Daar stond een leger van Polen en Lithauers, met Tartaren en aangeworven Bohemers versterkt, ongeveer ten getale van 150.000 man tegenover de strijdmacht der Duitsche Orde, die met de talrijke Engelsche en Schotsche soldeniers ongeveer 83.000 man telde.

Bij het oprukken naar het tooneel van den strijd had het Poolsche heir geweldig van het stof en de alles uitdrogende Julihitte te lijden gehad; maar in den nacht, die den slag voorafging, den nacht van 14 op 15 Juli, brak een zoo schrikkelijk onweer los, dat de bodem op eens door de plasregens werd doorweekt en de troepen in den morgen van den 15en Juli vermoeid en in wanorde hun positie innamen.

Ook aan den kant der Duitsche ridders had de storm aanmerkelijke schade aangericht en de tenten vernield; niemand van de strijders kon in dien nacht de rust genieten, welke hij met het oog op den heeten dag, die aanstaande was, noodig had.

Toen de morgen aanbrak, zagen de ridders de vanen van Withold, die den rechtervleugel der Polen commandeerde, tegenover zich. Hadden zij zich toen onmiddellijk op den vijand geworpen, nadat deze al den schrik en de gevaren van den nachtelijken storm had doorworsteld en nog in de grootste wanorde verkeerde, dan was, volgens de meening van den kroniekschrijver der Orde, de zege stellig aan haar kant geweest. De ridderlijkheid hield evenwel, volgens hem, de strijders der Orde van den aanval terug.

Intusschen zullen ook dezen, na den boozen nacht, wel eenige rust noodig gehad hebben en daarbij zou, met het oog op de overmacht der Polen en hun licht voetvolk, een aanval vóór de ontplooiing der liniën in het vrije veld een grove fout zijn geweest.

Om het Poolsche leger tot den ridderlijken kamp op het vrije veld uit te noodigen zonden zij, naar oud gebruik, den Poolschen koning twee herauten, die hem twee zwaarden, een voor hemzelf en een voor Withold aanboden en hem den eerlijken strijd in het open veld aankondigden. De koning nam de zwaarden en den strijd aan en antwoordde waardig, dat hij de keuze van het slagveld aan de Voorzienigheid overliet.

In afwachting van den strijd liet hij daarop in zijn kamp een heilig misoffer opdragen en bleef daarbij zoo lang en diep in vurig gebed verzonken, dat hij niet merkte hoe de eene bode na den andere hem verwittigen kwam dat de vijand al bereid tot den kamp in het veld stond.

Op den rechtervleugel, waar Withold het bevel voerde, had de eerste botsing der beide legers plaats, die, aan weerszijden van hoogten neergestormd, in het tusschengelegen dal op elkander stieten, zoodat de over en weer in elkaar grijpende speren als een soort van beweeglijke brug vormden.

Weldra weerklonk langs de geheele Poolsche linie het oude vrome Marialied, dat reeds de heilige Adalbert naar Polen had gebracht en dat steeds den Polen als krijgsgezang gediend had. De geheele voorste slagorde werd met den vijand handgemeen.

Aan geschut waren de Duitsche ridders den Polen verreweg te sterk; maar wegens de onmiddellijke nabijheid der twee strijdende legers konden zij er geen gebruik van maken. Met moed en woede werd van beide kanten op het hevigst gevochten. Een fijne regen, die in den aanvang neerdrupte, maakte de hellingen glad en glibberig, zoodat het bijna onmogelijk was zich op den rug der hoogten staande te houden en den vijand in stelling af te wachten.

Daardoor naderden de linien elkaar al dichter en dichter; de kamp werd algemeen en kostte van beide zijden meer bloed en menschenlevens, dan anders het geval zou geweest zijn. Het zwaartepunt van den slag lag aanvankelijk aan den rechterkant, waar van Poolsche zijde Withold met zijn scharen, aan de zijde der ridders onder de banier van Sint Joris de vreemde hulptroepen vochten.

Ongeveer een uur kon het strijdgewoel op dit punt gewoed hebben, toen de gelederen van Withold wankelden en altijd verder en in grooter wanorde terugtrokken voor de aandringende heerscharen der ridders, wien de grootmeester, toen hij zag dat zij in 't voordeel waren, onmiddellijk versterking toezond, opdat zij het gewonnen terrein niet weer zouden verliezen. Een deel van Witholds mannen redden zich reeds over de rivier Marense en zagen zich daardoor zoodanig van den strijd afgesneden, dat zij, in de meening dat de slag verloren was, zich in het veld verstrooiden.

De ridders, die de wijkende Polen achtervolgden, zagen zich echter evenzeer van den eigenlijken veldslag afgeleid, te meer daar zij

[p. 319]

op den buit der vluchtenden gestooten waren, en zonder te bemerken welke wending de strijd inmiddels in het centrum en op den anderen vleugel nam, reeds hun zegezang ‘Christus is verrezen’ aanhieven, die onmiddellijk over de heele linie der Duitschers weergalmde. Terwijl aldus de eene vleugel zegevierend den buit bemachtigt, dringt ook het centrum en de andere vleugel der ridders met heftig geweld naar voren, en voor het Poolsche leger doet zich een bedenkelijk moment voor. Intusschen gaf hun overmacht ten slotte den doorslag.

Nadat Withold tevergeefs gepoogd had zijn verstrooide krijgers weer te verzamelen, haalde hij ijlings van de in het centrum opgehoopte scharen des konings nieuwe troepen, waarmee hij de heele slaglinie herstelde en de reeds zegevierende ridders van den strijd afsneed.

Dat was noodlottig voor het leger der Orde, en het noodlottigst voor de ridders, welke, van den strijd afgesneden, zich opnieuw daarin wilden werpen en onverbiddelijk neergehouwen of gevangen gemaakt werden.

Verscheidene uren nog woedde de kamp. Terwijl de Duitsche ridders zich reeds van den aanvang af met heel hun krijgsmacht in den strijd geworpen hadden, konden de Polen bij hun groote overmacht telkens nieuwe troepen in het vuur brengen, en de vreeselijke strijdmanier der Zuid-Slaven en Tartaren, welke zich te voet bij losse zwermen tusschen de ruiters wierpen en den paarden de pooten stuk sloegen, deed den strijders der Orde ontzaglijke afbreuk.

Reeds bij het tweede treffen weken daarom de scharen der Orde naar haar kamp terug. Nauwelijks wordt de grootmeester dit gewaar of hij verzamelt onmiddellijk een vijftiental vendels van zijn krijgsvolk bijeen, stelt zich zelf aan de spits en stormt met meer overmoed dan beleid op het dicht ineengedrongen centrum van het Poolsche leger los, waar de koning nabij de rijksbanier stand hield.

Jagello had zich gedurende het heele gevecht op een hoog punt opgesteld, van waar hij, door een sterke lijfwacht omringd, alles zonder gevaar kon overzien, terwijl achter hem uit voorzichtigheid relais waren geplaatst, ten einde voor het geval van een nederlaag een spoedige vlucht mogelijk te maken.

Thans echter, nu hij de beste vendels der ridders op zich toe zag rennen, greep Jagello zijn lans en zou zich met doodsverachting midden tusschen de aanvallers geworpen hebben, als zijn getrouwen hem niet hadden teruggehouden. Intusschen was rondom de rijksbanier een vreeselijk moordgewoel ontstaan. Reeds bij den eersten schok was de grootmeester Ulrich van Jungingen zelf aan voorhoofd en borst doodelijk gewond en zonk van zijn strijdros tusschen den stapel lijken, die reeds rondom hem lagen opgehoopt. Behalve den grootmeester vonden ook de maarschalk en het grootste deel der ridders den heldendood. De weinigen, die er het leven hadden afgebracht, trokken zich tot in het kamp terug. Maar de troepenmacht der Polen scheen onuitputtelijk; want nog altijd vertoonden zich nieuwe scharen, die nog niet aan den strijd hadden deelgenomen. Toen verloren de weinige overlevende ridders den moed en terwijl de eenen hun heil zochten in een wilde vlucht, verschansten de anderen zich achter de proviandwagens, waar zij na korten wederstand overmand werden. In dit wanhopige naspel van den bloedigen dag moeten van den kant der ridders nog meer dooden gevallen zijn dan in den eigenlijken veldslag. Een uur voor zonsondergang was het pleit beslist: de bloem der Duitsche ridderschap bedekte met haar lijken het veld.

Voor Polen ging dien dag echter de zon der grootheid op en wel mocht koning Jagello de kníeën buigen en met uitgestrekte armen den hemel voor de overwinning danken.

Op het aangrijpend tafereel van den slag, in ons nummer weergegeven, ziet men den heiligen patroon van Polen, den martelaar Stanislaus, in de lucht verschijnen om door zijn gebed de wapenen zijner strijdende landgenooten te steunen, Door zijn voorspraak was Polen voorgoed van den machtigen erfvijand bevrijd.

Den volgenden morgen liet koning Jagello net lijk van den grootmeester opzoeken en voor zijn tent brengen, waarna hij het, met een eeregewaad bekleed, naar Mariënberg zond, waar het in de St.-Annakapel begraven werd. De overige lijken werden rondom de kerk van Tannenberg ter aarde besteld. Het Poolsche leger bleef nog drie dagen op het slagveld om zich de welverdiende rust te gunnen, het verlaten kamp der ridders in bezit te nemen en de banieren en standaarden bijeen te zamelen ten einde ze als zegeteekenen mee te voeren.

Bij den vrede tusschen Jagello en de Duitsche Orde, die in het jaar 1411 geteekend werd, verkreeg de Poolsche koning nu ook de heerschappij over de nog heidensche landstreek Samogitië. Ook daarheen ondernam hij een bekeeringsreis en won de bevolking voor het Christendom op dezelfde wijze als hem dat in Lithauen gelukt was.

Terwijl hij en Withold aldus voor de bekeering der heidenen werkzaam waren, verzuimden zij ook geen pogingen om de schismatieke Christenen in hun landen tot de katholieke eenheid terug te brengen; ja koning Jagello beproefde zelfs de hereeniging der afgescheurde Grieksche met de Latijnsche Kerk.

Het was derhalve geen wonder, dat het concilie van Constanz in 1416 met groot welgevallen een schrijven van koning Jagello aanvaardde, waarin hij zijn katholieke gezindheid betuigde en om afzending van pauselijke legaten tot verdere regeling der kerkelijke aangelegenheden in zijn landen verzocht.

Ook de Pausen lieten het aan waardeering van Jagello's verdiensten voor de Kerk niet ontbreken; zoo stelde bij voorbeeld Paus Martinus V Jagello en Withold tot vicarissen van den Apostolischen Stoel in hun gebied aan. In Jagello erkende deze Paus ook den eenigen vorst, die voldoende macht en goeden wil bezat om de ketterij der Hussieten met goed gevolg te bestrijden.

Koning Jagello stierf den 31en Mei 1434.

Hedwigis was reeds lang vóór haar gemaal, in 1399 gestorven.

Hij stierf als een oprecht Christen na het ontvangen der heilige Sacramenten en beval op zijn doodbed, dat alles wat hij iemand op onrechtmatige wijze mocht ontnomen hebben, zou worden teruggegeven. Den eerbiedwaardigen bisschop Sbinko liet hij het dierbaarste kleinood, dat hij bezat, den trouwring van Hedwigis, dien hij steeds aan den vinger gedragen had, als gedachtenis overhandigen met het verzoek hem in zijn gebed te gedenken en hem al het ongelijk te vergeven, dat hij hem kon aangedaan hebben.

Bij al zijn gebreken, die de onverschrokken bisschop Sbinko van Krakau, vol ijver zoowel voor het belang der Poolsche Kerk als voor de koninklijke eer, hem dikwijls in het openbaar, zelfs eens op een concilie onder het oog gebracht had, was hij een man van groote hoedanigheden: gelukkig in den krijg, edelmoedig jegens overwonnenen, trouw in het houden van zijn woord en eenmaal gesloten verdragen, een zacht en wijs vorst voor zijn onderdanen, zonder trots of nijd alle verdienste gaarne erkennend, eenvoudig en rechtschapen zonder zweem van valschheid, een lofwaardig bevorderaar van het Christendom, door werken van godsvrucht en boete zegen op zijn ondernemingen en vergeving voor zjn misslagen afsmeekend. - heeft hij in de geschiedenis, ondanks de schaduwzijden van zijn karakter, een roemrijk aandenken nagelaten.