De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 12

De idioot,
door J. Vesters Jr.
(Vervolg.)

In afwachting van zijn blad, ging Van Dijl nogmaals bij zichzelf na, wat er zoo al in zou staan. Vooreerst een uiteenzetting van het program, dat het blad zou verwezenlijken, van de hand van baron Van Sichtelaar, en door dezen met zijn vollen naam onderteekend: Q.C.F.G.T. baron van Sichtelaar. Dat zou klinken als een klok. Verder het begin van zijn brochure over heide-ontginning - Van Dijl dacht aan zijn aandeelen - een artikel van den directeur der Rijks Landbouwschool en bijdragen van verschillende specialiteiten. Het zou furore maken, daar viel niet aan te twijfelen.

Eindelijk kwam de post, Goddank! die een aantal brieven en bladen bracht, maar tot Van Dijl's groote teleurstelling was er zijn blad niet bij Enfin, het zou dan met de volgende bestelling komen. Zoo'n eerste nummer vereischt veel zorg en alles moest natuurlijk in den haak zijn. Toch voelde Van Dijl zich onaangenaam gestemd en het ontbijt smaakte hem niet. Hij ging ook niet naar de sociëteit, waar hij zich reeds had voorgesteld met zijn blad uit te pakken. De volgende post kwam, doch het eerste nummer liet nog op zich wachten. Van Dijl werd wrevelig. Zou er iets tusschen gekomen zijn? Maar dan had Van Sichtelaar het hem toch zeker gemeld. Hij had zich er wel over verwonderd, dat de baron na de begrafenis van mevrouw Zeeman, nu tien dagen geleden, niets meer van zich had laten hooren, doch hij had dit toegeschreven aan de groote drukten en de beslommeringen van allerlei aard, die zoo'n eerste nummer meebrengt.

Hoe moeilijk het hem ook viel, Van Dijl moest wachten, maar dit wachten stemde hem niet pleizieriger, en zijn huisgenooten ondervonden het maar al te zeer. Zou hij aan het postkantoor laten vragen, of het blad niet gekomen, misschien verkeerd bezorgd was? Maar dit stond te gek, en aan zoo'n groot kantoor zou men het toch niet weten. Hij zou dus in Godsnaam maar geduld oefenen. Doch het werd avond, de laatste postbestelling had plaats gehad, en - bittere teleurstelling! - ook deze bracht het landbouwblad niet mee. Van Dijl wist niet, waar hij het had. Daar zat iets tusschen, maar wat? Hij dacht zich letterlijk suf, doch kon er geen verklaring van vinden. Onmiddellijk schreef hij een briefje aan Van Sichtelaar om opheldering.

‘Maar maak je toch zoo druk niet, Van Dijl,’ trachtte zijn vrouw hem te kalmeeren. ‘Het kan immers best een dag vertraging hebben ondervonden, en aan Quirinus zal het in allen geval niet liggen.’

‘Neen, dat geloof ik ook niet,’ beaamde haar man, ‘daarvoor is hij veel te veel in de weer geweest. Maar het is toch onpleizierig, als de dag van verschijnen eenmaal is bepaald, en het blad komt dan niet. Had Van Sichtelaar dan ten minste nog maar de reden opgegeven.’

‘Och, hij zal het zoo druk hebben, dat er dat bij is ingeschoten.’

‘Dat is nu allemaal goed en wel, maar een paar woordjes op een briefkaart zijn toch het werk van een oogenblik.’

Van Dijl kon er dien nacht bijna niet van slapen, en den volgenden morgen was hij al voor dag en voor dauw op, om bij de eerste postbestelling bij de hand te zijn. Doch ook dien dag, in met het uur grooter spanning doorgebracht, kwam niets, geen krant en geen antwoord op zijn brief. Van Dijl begon ongerust te worden, en ook mevrouw en Alice werden door een onbestemde vrees, dat er iets aan haperde, aangegrepen. Toen in den middag van den derden dag nog niets van Van Sichtelaar was vernomen, telegrapheerde Van Dijl. Nu moest er antwoord komen. Doch des avonds laat was er nog geen antwoord. Ontsteld keken ze elkander aan. ‘Wat kan het toch zijn?’ deze vraag werd wel tienmaal gesteld, zonder dat men met meer dan een schouderophalen kon antwoorden. Een angstig voorgevoel maakte zich van hen meester, de gedachte aan een groote ramp, aan een geweldige catastrophe, al sprak niemand ze uit, omzweefde hen. Mevrouw dacht nu aan de waarschuwende woorden van Johanna, die het wreed vond, daar thans aan te herinneren.

‘Ik ga morgen met den eersten trein naar Vorden,’ verbrak eindelijk Van Dijl de langdurige stilte. ‘Daar zit iets achter, en ik wil zoo spoedig mogelijk weten wat er van is.’

Dien nacht sliep niemand gerust, doch wel het minst Alice, die begon te vreezen, dat al haar mooie plannen en verwachtingen in rook zouden opgaan, al was het haar onmogelijk, te zeggen, wat ze eigenlijk vreesde. Zoo verging het ook den overigen. Niemand kon aan zijn vrees een bepaalde gestalte geven, maar juist die onzekerheid maakte ze te grooter en te pijnlijker. Men vreesde alles, zelfs het allerergste.

Den volgenden morgen vroeg zat Van Dijl al in den trein, en even graag als hij tot dusver de reis naar Vorden gemaakt had, evenzeer zag hij daar nu tegen op. Hij had een gevoel, of hij naar een onbekend land ging, waar allerlei gevaren hem dreigden. Wist hij nu maar iets, kon hij nu maar de een of andere reden voor dat onbegrijpelijk zwijgen, voor het niet verschijnen van het blad bedenken, maar hoe hij ook peinsde, geen lichtstraaltje kwam in zijn geest op. 't Was om wanhopig te worden!

Zonder eigenlijk goed te weten waarom, had Van Dijl dien morgen al zijn aandeelen in de Belgische kolenmijnen en in de heide-maatschappij bij zich gestoken. Zonderling, deze papieren, waar hij vroeger zoo begeerig naar was geweest, zou hij nu graag tegen den koers, dien hij er voor betaald had, hebben afgestaan. De zaak moest eens niet in den haak zijn! En met groote gejaagdheid bekeek Van Dijl, nu hij alleen in de coupé zat, het met verschillende zegels en stempels voorziene stuk, waarop de handteekening van graaf d'Ursel, zoo dikwijls door hem met welgevallen beschouwd, hem nu tegengrijnsde.

‘Kom, kom,’ trachtte hij zich eindelijk wat op te monteren, ‘wat zit ik me hier nu bang te maken. 't Is eigenlijk bespottelijk, en voor geen geld van de wereld zou ik het aan Quirinus durven zeggen. Wie weet, welk een onnoozele oorzaak van alles de schuld is.’

Maar al poogde hij zich aldus moed in te storten, toch was Van Dijl er niet gerust op, en hij had den trein wel vleugelen willen geven, om maar spoedig op de plaats van bestemming te zijn, ten einde zekerheid te hebben. Een zucht van verlichting ontsnapte dan ook zijn borst, toen de trein te Vorden stil hield. Als hij gedurfd had, had hij den stationschef wel dadelijk willen vragen, of deze iets van den baron wist. Maar ondanks zijn ongeduld begreep hij toch, dat dit niet aanging, en daarom haastte hij zich een rijtuig te nemen en zich naar de villa te laten rijden. ‘De zweep er over, koetsier, want ik ben gepresseerd,’ zei Van Dijl, terwijl hij instapte.

Onderweg keek hij op zijn horloge, om te berekenen, hoeveel minuten het nog zou duren. Daar reed de vigelante de steenen poort binnen, maar den klimmenden leeuw daarop, waarvoor hij anders evenveel respect had als voor het leeuwtje in zijn knoopsgat, verwaardigde hij nu met geen blik. Goddank, nog maar ettelijke seconden, en hij was er. Doch nu hij zijn doel zoo dicht nabij was, bekroop hem nog meer het beangstigend gevoel, waaraan hij tevergeefs getracht had zich te ontworstelen. Hij raapte al zijn energie bijeen, om zich daartegen in te zetten. Het zou toch te gek zijn, als de baron aan zijn gezicht kan zien, dat hij zoo geweldig veraltereerd was.

Het rijtuig hield stil, haastig stapte Van Dijl er uit en in een paar sprongen was hij de hooge stoep op en haalde de bel ten gevolge van zijn geagiteerdheid met een geweldigen ruk over.

‘De baron?’ vroeg hij, zoodra hij de bejaarde huishoudster gewaar werd. Meer kon hij niet zeggen, want zijn keel was als dichtgeschroefd op het zien van het gezicht der dienstbode, dat de grootste verwondering te lezen gaf.

[p. 139]

‘De baron!’ herhaalde zij, ‘maar weet u dan niet, dat hij al elf dagen weg is?’

‘Weg? Elf dagen? Waarheen?’ vroeg Van Dijl sidderend, wien het koud zweet over het heele lichaam liep.

De huishoudster haalde de schouders op. ‘Ik weet het niet, ik begrijp er niets van. Maar er loopen hier in het dorp zulke vreemde praatjes...’

‘Vreemde praatjes!’ herhaalde Van Dijl, die een gevoel had, of de grond hem onder de voeten ontzonk. ‘Wat zeggen ze dan? spreek op!’

Hij was op dat oogenblik verschrikkelijk om aan te zien. Zijn trekken waren akelig verwrongen en zijn oogen rolden woest door hun kassen.

‘Maar meneer, wat ziet u er uit!’ zei de huishoudster. ‘Wist u dan nog niets?’

‘Spreek op, wat zeggen ze in het dorp?’ vroeg Van Dijl nogmaals, die haar woorden niet verstond, zoozeer was hij met zijn gedachten vervuld.

‘Dat hij er van door is,’ antwoordde de huishoudster, ‘en hij moet veel geld onder zich hebben, zeggen ze.’

‘Er van door,’ mompelde Van Dijl. ‘Groote God! die ellendeling! En de rentmeester?’ vroeg hij plotseling, zich als een schipbreukeling aan het laatste wrakhout vastklampend.

‘Ook weg, meneer, allebei weg. En ik heb nog een halt jaar huur te goed; wie zal het mij geven?’ jammerde de oude ziel.

Van Dijl hoorde het niet meer. Als een dronkeman waggelde hij de stoep af, terwijl de huishoudster hem medelijdend nakeek. Zonder te weten wat hij deed, als het ware vernietigd door het bewustzijn, dat hij een geruïneerd man was, dol van woede, dat hij zich door een schurk zoo had laten bedriegen, ijlde hij de laan door. De aandeelen in de Belgische kolenmijnen en in de heide-ontginning brandden hem op de borst; hij dacht aan het blad, dat zou hebben moeten verschijnen, aan het vermogen van zijn schoonzuster, dat de ellendeling eveneens had weten machtig te worden, aan Alice, die zich zulke grootsche illusies had gemaakt met den baron als middelpunt. Hij verwenschte zijn domheid, zijn ijdelheid, mevrouw Zeeman, die hem met Van Sichtelaar had in kennis gebracht, zijn dochter, die zich door hem had laten inpalmen.... Beide handen bracht hij aan het hoofd, waar alles zoo onstuimig dooreenwoelde, of hij krankzinnig zou worden. Eerst toen hij het hek achter zich had, kwam hij eenigermate tot bedaren en keerde langzamerhand het denkvermogen terug, en met het denkvermogen de hoop. Zeker het was een heel vreemd geval, de houding van den baron was raadselachtig, er haperde iets aan, maar was het niet onverstandig, zich zoo onmiddellijk het allerergste voor te stellen? De huishoudster wist toch eigenlijk niets, en de praatjes in het dorp, nu ja, die loopen er zoo gauw, en als één persoon iets zegt, praten dadelijk honderd anderen het na, brengen het verder en vergrooten het.

Zoo trachtte Van Dijl zich eenigszins gerust te stellen, maar als hij dan weer bedacht, dat Van Sichtelaar al elf dagen weg was, dus reeds den dag na de begrafenis van zijn zwagerin, en verder, dat hij al dien tijd niets meer van zich had laten hooren, terwijl evenmin het blad op den aangekondigden dag verschenen was, dan overviel hem weer een pijnlijke twijfel, die langzamerhand zoo goed als zekerheid werd.

Wat moest hij doen? Keerde nij naar Amsterdam terug, dan was hij nog geen stap gevorderd, en bestond er ook geen uitzicht, dat de zaak zoo spoedig zou worden opgehelderd, als zijn ongeduld wel wenschte. Plotseling dacht hij aan den burgemeester. Indien hij zich tot dezen wendde; die zou hem wellicht inlichtingen en ophelderingen kunnen verschaffen. Hij gaf er in allen geval niets op toe.

Spoedig hierop bevond Van Dijl zich in tegenwoordigheid van den burgemeester.

‘Ja, mijnheer,’ antwoordde deze op de uiteenzetting van Van Dijl, ‘er loopen inderdaad zonderlinge praatjes over dezen baron, die hoogstwaarschijnlijk geen baron is.’

‘Geen baron?’ vroeg Van Dijl verbaasa.

‘Neen, een chevalier d'industrie, een behendig oplichter, en die zoogenaamde rentmeester is denkelijk zijn medeplichtige. Door de politie wordt een ijverig onderzoek ingesteld, maar al weten we nog niet precies wie hij eigenlijk is, zooveel is zeker, dat beide vogels gevlogen zijn.’

‘Waarheen, mijnheer?’ vroeg Van Dijl in de hoogste opgewondenheid.

De burgemeester haalde de schouders op. ‘Men is hun spoor bijster; u begrijpt, dat ze hun maatregelen met veel overleg genomen hebben. Tot dusver genoot hij hier aller achting en niemand zocht er wat achter.’

Van Dijl hoorde al niets meer. ‘Maar mijnheer, dan ben ik een geruïneerd man. Hij bezat mijn volle vertrouwen, zoo zelfs, dat ik hem al de hand van een mijner dochters had toegezegd. Ik hield hem voor een energiek man en liet mij met hem in financieele operaties in. Maar dan zijn al deze vodden waardeloos,’ riep hij uit, zijn aandeelen op tafel werpend.

De burgemeester keek ze even in. ‘Met deze stukken,’ zei hij, een aandeel in de Belgische kolenmijnen opnemend, ‘heeft hij hier ook slachtoffers gemaakt. Van Sichtelaar - misschien heeft de schelm wel een anderen naam - heeft ze zelf laten drukken. Om zekerheid te hebben, heb ik aan graaf d'Ursel geschreven, maar deze heeft mij geantwoord, dat de maatschappij niet bestaat en hij er dus geen voorzitter van kan zijn.’

Van Dijl antwoordde niets; sprakeloos van ontzetting staarde hij den burgemeester aan, die nu een aandeel van de heide-maatschappij had ter hand genomen. ‘Hiermee heeft hij, voor zoover ik weet, hier geen oplichterijen gepleegd. U begrijpt, dat was te dicht in de buurt, maar God weet, hoevelen hij er elders mee heeft opgelicht.’

‘Dus dat alles is geen cent waard?’ vroeg Van Dijl dof, de stukken in zijn vuist tot een bal samenpersend.

‘Geen cent,’ antwoordde de burgemeester, ‘maar als ik u vragen mag, hoe is u op het idee gekomen, dat de zaak niet in den haak was? Had u er dan in Amsterdam al iets van gehoord?’

‘Dat zal ik u zeggen,’ hernam Van Dijl. ‘De schurk had mij weten over te halen, fondsen te verschaffen voor de oprichting van een landbouwblad. Hij had mij alles zoo mooi voorgespiegeld, dat ik niet anders dacht, of het was een prachtige onderneming. Den 1^en April nu zou het eerste nummer verschijnen. Maar het kwam niet, ook eergisteren, ook gisteren niet. Ik schreef en telegrapheerde, maar kreeg geen antwoord. Toen begon ik argwaan op te vatten, en ik besloot hierheen te komen. Nu ga ik als een arm man naar Amsterdam terug.’

Als vernietigd zonk Van Dijl op een stoel neer.

Terwijl hij hier tot de treurige bevinding kwam, dat hij het slachtoffer was geworden van een geslepen oplichter, brachten zijn huisgenooten in angstige spanning den dag door. Zij vermeden het, met elkander daarover te spreken, als wilde ieder haar vrees voor zich houden, in de hoop dat de ander ze niet deelde. Mevrouw en Alice hadden tot dusver nooit gedacht, dat de baron hen zou misleiden; zij begrepen ook nu nog niet goed, waarin die misleiding zou moeten bestaan, maar toch hadden beiden een voorgevoel van een geweldige catastrophe. Alice poogde zichzelf op alle mogelijke wijzen gerust te stellen. Het kon toch niet zijn: de baron was steeds zoo beminnelijk voor haar, bij zijn laatste bezoek nog, ter gelegenheid der begrafenis van haar tante, had hij met zooveel vuur over hun huwelijksreis gesproken en hadden zij zoo mooie plannen gemaakt voor de toekomst.... Maar als het nu toch eens was? Wàt wist zij zelf niet. Waarom zou hij haar het hol gemaakt hebben en haar hand hebben gevraagd, als hij het niet meende?

Mevrouw dacht aan de waarschuwende woorden van Johanna. Zou zij nu toch goed gezien hebben en haar antipathie tegen den baron gerechtvaardigd blijken? Mijn God! wat een pijnlijke onzekerheid, en welk een slag zou het zijn, indien zij zich in Van Sichtelaar vergist hadden;

Het was reeds laat in den avond geworden. Het souper stond nog op tafel, doch niemand had er een mond aangestoken, want naarmate het oogenblik naderde, waarop Van Dijl thuis zou komen, werd ook hun onrust grooter. Er lag een somber, geheimzinnig zwijgen, een zware atmosfeer vol dreigend onheil over het heele vertrek. Een speld had men kunnen hooren vallen in die stilte, welke een schreeuwend contrast vormde met de luidruchtigheid en overmoedigen levenslust, die Alice anders aan den dag legde.

‘God, ik wou dat pa er maar was,’ zei het jonge meisje, eindelijk de stilte verbrekend, maar ze verschrok zelf van het geluid van haar stem, want al had ze die woorden op zachten toon geuit, toch scheen het, ten gevolge van de stilte, waarmee de kamer als doortrokken was, dat ze door een metalen geluid waren voortgebracht. ‘Als pa niet thuis komt, ga ik niet naar bed,’ voegde ze er huiverend bij.

‘Maar kind, wind je nu toch niet op,’ vermaande haar moeder, ‘het is immers nog zoo laat niet. En pa zal wel thuis komen, anders had hij immers getelegrapheerd. Wees nu kalm; als pa er is, zal je zien, dat ge je onnoodig bang hebt gemaakt.’

‘U zegt dat wel, maar u gelooft het zelf niet,’ hernam Alice, wier onrust, gevoed door dien eindeloos langen dag van angstige spanning, thans het paroxisme had bereikt.

Mevrouw miste den moed en de kracht, dit tegen te spreken, en zoo heerschte er een oogenblik later weer die zelfde unheimliche stilte, welke als lood zoo zwaar op de drie vrouwen drukte.

Daar ging eensklaps luid rinkelend de bel over, allen sprongen, als door denzelden galvanischen stroom geëlectriseerd, op hetzelfde oogenblik op. Alice snelde naar de deur, maar reeds trad Van Dijl met een koortsige tinteling in het oog binnen. ‘De baron....’ Hij snakte naar adem en slingerde zijn hoed woest tegen den grond.

‘Dood?’ vroeg Alice, de hand haars vaders grijpend, terwijl een zenuwachtige rilling haar lichaam doorschokte.

‘Was hij maar dood!’ schreeuwde Van Dijl, op een stoel neerploffend. ‘Hij heeft ons bedrogen, de ellendeling, bestolen, geruïneerd! Mijn God, als ik hem hier had, zou ik hem vermoorden!’ En ondanks de uitputting, die in zijn trekken te lezen stond, sprong hij weer van zijn stoel op, balde krampachtig sidderend de vuisten en zag met verwilderd oog rond.

‘Bedrogen,’ jammerde Alice, die alleen dit woord had opgevangen, dat haar als een vlijmende dolksteek in het hart trof.

‘Heb je hem gesproken?’ vroeg mevrouw, haar arm zacht op zijn schouder leggend, om hem te kalmeeren.

‘Gesproken?’ riep Van Dijl uit, terwijl zijn oogen vlammen schoten. ‘Gesproken? Maar dan had hij geen minuut meer geleefd! Neen, de schurk was weg, weg met mijn geld! Vervloekt!’ Meteen slingerde hij de aandeelen met zooveel geweld op de tafel, dat een paar bordjes rinkelend in honderd scherven op den grond vielen.

(Wordt vervolgd.)