De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 11

Verstooten.
Tiroler vertelling door Jan Rombout.

II.
(Slot.)

Twaalf jaren zijn er voorbijgegaan en in dien betrekkelijk korten tijd is er ontzaglijk veel veranderd. Sedert lang is de oude Lahnsteiner niet meer de baas op zijn hoeve. In zijn plaats voert daar het commando over knechts en meiden zijn tweede zoon Steffel. Deze is getrouwd met de dochter van den Karlhofer, die de Lahnsteiner zoo graag als echtgenoote van zijn oudste op den Lahnstein had begroet.

In elk geval mag hij haar nu toch zijn schoondochter noemen, al is dit in eenigszins andere omstandigheden dan hij gedroomd had. Vooreerst heeft hij zijn hoeve aan Steffel moeten afstaan; want dat had de Karlhofer als onmisbare voorwaarde gesteld tot het huwelijk; van den anderen kant is de partij zelf, die hem zoo schitterend voorkwam, leelijk tegengevallen.

De Lahnsteiner en de Karlhofer hadden elkaar wederkeerig overschat. Zoo kwam het dat de jonge vrouw volstrekt niet meebracht wat van haar verwacht werd en ook in haar nieuw tehuis evenmin vond wat zij er gehoopt had.

En daar nu op deze we lerzijdsche verwachtingen het huwelijk alleen gegrond was, viel natuurlijk met die begoochelingen het heele huwelijksgeluk in duigen.

Steffel en zijn jonge vrouw leefden spoedig als kat en hond; zij konden elkaar niet uitstaan en zochten elk op eigen hand hun voldoening; hij in den drank, zij in haar opschik en pronk, beiden in het ontladen van hun wrevel op knechts en meiden. Dezen konden het er met den besten wil niet uithouden en zochten zoo gauw het hun eenigszins mogelijk was een rustiger dienst. Sinds de jonge vrouw op den Lahnstein regeerde, had men daar een gestadige wisseling van personeel, dat onder die veranderingen allesbehalve verbeterde. De heele boel liep in het honderd. De baas noch de vrouw hadden hart voor de boerderij en hun gehuurde helpers natuurlijk nog minder.

Zoo moest de eens zoo welvarende hoeve van zelf tot verval komen, en hoe meer Steffel achteruit boerde, hoe meer hij zijn troost in den drank zocht.

Zijn vader had er hem al meermalen ernstig over aangesproken; maar dat had Steffel den ouden man gauw afgeleerd. Hij wierp hem in zijn dronkenschap zulke grofheden naar het hoofd, en het minste woord lokte zulke heftige tooneelen uit, dat de voormalige Lahnsteiner niet beter wist te doen dan zich zuchtend in een hoekje terugtrekken en daar met bedroefde oogen het treurig verval aanzien van zijn hoeve, eenmaal zijn lust en leven.

Zijn goede vrouw, die tegen het aanhoudend gekrakeel niet was opgewassen en daarbij de onbarmhartige verbanning van haar geliefden oudsten zoon uit het vaderlijk huis niet had kunnen vergeten, had het onder den nieuwen staat van zaken niet lang meer gemaakt.

De brave ziel, die na haar Sanderl achtereenvolgens al degenen, aan wie zij gehecht was, uit het huis had zien drijven en daar vreemden den baas zag spelen, was aan het kwijnen geraakt en ging op haar beurt heen uit de woning, waar zij vroeger zoo gelukkig in huiselijken vrede en welvaart had geleefd, maar waar zij zich nu als een vreemdelinge voelde. Het eenige, wat haar het sterven bitter maakte, was dat zij in haar laatste uur niet den troost mocht smaken, haar diep betreurden Sanderl aan haar sponde te zien.

Waar was hij? Ach hoe menigmaal had zij zich in treurige mijmeringen die vraag gesteld. Maar als zij den naam van haar zoon durfde uitspreken, dan werd haar van alle kanten het zwijgen opgelegd. Noch haar man, noch Steffel wilden van den verstootene hooren.

Nu zij dood was en de oude Lahnsteiner met haar de laatste toespraak in zijn huis verloren had, kwam hem, als hij eenzaam in zijn verloren hoekje zat, het beeld der goede vrouw, die hij nooit genoeg gewaardeerd had, nog dikwijls voor den geest als om hem de verwoesting te verwijten van hun huiselijk geluk, dat hij aan dwaze geldzucht had opgeofferd.

Dan bedacht hij met smart, hoe heel anders het op de hoeve had kunnen wezen, als hij naar haar verstandige en liefderijke taal had willen hooren; hoe hij zelfs na zijn onbesuisd en hardvochtig optreden tegen Sanderl alles nog goed had kunnen maken, als hij maar gewild had.

Hij bracht zich die eerste dagen na het vertrek van zijn jongen te binnen; hoe zijn vrouw hem schreiend gesmeekt had, Sanderl toch te laten terugroepen; maar hij had haar barsch den mond gesnoerd.

Toen was de pastoor uit het afgelegen dorp gekomen en had hem ernstig vermaand, het onbillijke, harde vonnis, over zijn zoon uitgesproken, in te trekken en den jonkman weer in zijn huis op te nemen. De waardige dorpsherder keurde het goed, dat Traudel van de hoeve verwijderd zou blijven, al moest hij het verontwaardigd veroordeelen, dat de boer haar midden in den winter op straat had gezet, zonder dat hij haar een heenkomen bezorgd had. Maar nu ze eenmaal weg was, wilde hij er niet op aandringen dat de Lahnsteiner ze terugnam; hij vond het zelfs beter dat zij bij anderen in dienst kwam en nam op zich, daarvoor te zorgen. Maar in geen geval mocht de boer om haar zijn jongen verstooten, die zich steeds een rechtgeaarde zoon voor zijn ouders had getoond en die zich bereid verklaarde, wat hij misschien in drift tegen zijn ouders miszegd had, door verdubbelde gehoorzaamheid en toewijding goed te maken.

De brave priester had al het mogelijke aangewend om het verstokte hart van den ontaarden vader te vermurwen. Ondanks zijn hoogen leeftijd en het barre jaargetij was hij tot driemaal toe op de hoeve teruggekomen. Maar al die pogingen hadden den ouden koppigen boer nog meer verbitterd en ten laatste had hij ook den waardigen priester onbeschaamd de deur gewezen.

Sedert dien dag had hij nooit meer iets van Sanderl gehoord. In de eerste drukte met het huwelijk van Steffel had hij heel niet meer aan den jongen gedacht. Maar sedert die korte vreugde op zoo'n bittere teleurstelling was uitgeloopen, kwam hij hem telkens weer voor den geest.

De oude man maakte onwillekeurig een vergelijking tusschen Steffel, die, nu hij eenmaal

[p. 412]

episode uit den slag van vionville, naar de schilderij van e. von eschwege.

[p. 413]

bij maneschijn in de haven, naar de schilderij van renouf.

[p. 414]

als baas op het gedoe zat, zijn ouden vader haast geen woord meer waardig keurde, en Sanderl, die altijd een en al liefde en eerbied voor zijn ouders geweest was; tusschen de jonge vrouw, die niets uitvoerde en ieder af snauwde, en de goede, gewillige Traudel, die voor alles zorgde, terwijl ze voor zich zelf met het geringste tevreden was.

Wat had het anders kunnen zijn, wanneer die twee baas en vrouw op de hoeve geworden waren!

Maar al liet de gedachte aan den zoon, dien hij verstooten had, hem geen rust, toch wachtte hij zich wel, ooit tegenover iemand den naam van Sanderl uit te spreken. Dat liet zijn koppige trots niet toe. En liever trok hij zich eenzaam terug in het hoekje van den koestal om daar te mijmeren over zijn verspeeld geluk, - hetzelfde hoekje, waar de arme Traudel zoo vaak in stilte had geschreid.

III.

Op een heerlijk landgoed in een der schilderachtigste streken van het gebergte stond, onder groen loof verscholen, aan den oever van een heldere beek een alleraardigst huisje, de woning van den opzichter der vorstelijke bezitting.

Op den drempel der deur zat een blozende jonge vrouw met een kind te spelen, dat kraaiend de armpjes om haar hals sloeg. Een paar grootere jongens en meisjes dartelden om haar heen op het grasperk voor de deur.

‘Pas op, Sanderl, niet te dicht bij de beek,’ riep de bezorgde moeder, toen het oudste knaapje zich wat te dicht aan den steilen, steenigen kant waagde.

‘Ik zal niet vallen, moeder,’ zei de kleine deugniet.

‘Ja, maar je moet, gehoorzaam wezen; je weet wel wat vader gezeid heeft. Kijk, daar komt hij juist aan.’

Op dat woord staakten de kinderen oogenblikkelijk het dartel spel en ijlden onder luid gejuich het voetpad op, dat naar de woning leidde.

Daar kwam vader hen met uitgestoken armen te gemoet. Het was een jonge, krachtige man in een soort jagerslivrei, grijs met groen afgezet, met hertshoornen knoopen. Hij droeg een Tiroler hoed met opstaande veer op het rijkgelokte hoofd.

‘Zoo kinderen, zijn jullie daar, Sanderl, Sepperl, Liesl, heb je goed opgepast?’

Sanderl sprong tegen zijn vader op, als had hij hem wel op den schouder willen klauteren. Zijn zusje hing zich aan haar vaders arm en drukte zijn forsche hand lief koozend tegen haar zacht gezichtje.

Van de springende kleinen omringd, stapte de opzichter op zijn vriendelijke woning aan, waar zijn jonge vrouw, met het kleinste kind op den arm, hem met een kus verwelkomde.

‘Je ben vroeg thuis, Sanderl,’ zei ze.

‘Ja, maar ik moet weer weg. De baron heeft mij noodig. Ik kom maar een uurtje naar huis om wat uit te blazen. De baron moet morgen op reis en ik moet hem tot het station vergezellen; maar eerst valt er nog zooveel in te pakken. Het zal dus wel laat worden, eer ik van avond thuis kom, Traudel.’

‘In vredesnaam,’ zei de jonge vrouw, ‘de baron is zoo goed voor ons, dat we ook wel wat voor hem mogen overhebben. Hij heeft toch maar uitstekend voor ons gezorgd. Wie had kunnen denken, toen ik bij je vader de koeien hoedde en in den koestal slapen moest, dat ik nog in zoo'n mooi huis zou komen te wonen, opzettelijk nieuw voor ons gebouwd, en waar we volop alles hebben,wat we maar kunnen verlangen!’

‘Ja, zeg dat wel, Traudel,’ zei de jonge man, terwijl hij zich vertrouwelijk naast zijn vrouw op den dorpel neerzette en op zijn beurt het kleinste kind op zijn schoot nam. ‘Wie had gedacht, toen we op dien barren winterdag samen als vagebonden op straat werden gezet, dat we zoo goed onzen weg zouden vinden. Onze Lieve Heer is zichtbaar met ons geweest.’

‘Dat denk ik zoo dikwijls,’ hernam Trau del, ‘als ik daar onze kinderen gezond en vroolijk zie spelen. Rijkeluiskinderen kunnen het met beter hebben, en wij zijn onder elkaar zoo gelukkig als iemand ter wereld maar wezen kan.’

‘Ja, één ding hindert me toch wel,’ zei Sanderl nadenkend.

‘O spreek daar niet van, ik weet wat je bedoelt; je wil zeggen die hardheid van je vader. Denk maar niet, dat ik dat vergeet. Ik bid onzen Lieven Heer iederen dag dat hij den ouden man tot inkeer mag brengen. Dan zou er werkelijk niets ontbreken aan ons geluk.’

Sanderl schudde mistroostig het hoofd.

‘Daar schijnt toch maar niets aan te veranderen. Hoe dikwijls heb ik den ouden pastoor verzocht, er nog eens werk van te maken. Zelf kan de brave man er niet meer naar toe gaan; dat laten zijn hooge jaren niet toe, maar ik weet dat hij herhaaldelijk door anderen gepoogd heeft, vader tot verzoening te bewegen. Het helpt allemaal niets. Vader wil zelfs mijn naam niet hooren uitspreken. En zoo vrees ik dat hij het graf zal ingaan zonder mij gezegend te hebben, net als moeder.’

‘Maar uw moeder heeft stellig op haar doodsbed wel aan je gedacht, Sanderl. En ik ben zeker dat zij nu in den hemel voor ons en voor haar man bidt. Want in den hemel is ze zeker, de brave ziel. Wat ze hier op de wereld misschien door te groote zwakheid mocht misdreven hebben, dat heeft ze zwaar uitgeboet. Ik kan mij voorstellen wat het mensch moet geleden hebben, sinds jij de deur uit was. Het is zeker haar dood geweest. Maar nu is ze gelukkig bij onzen Lieven Heer en ik reken er stellig op, dat haar gebed en het mijne eenmaal zal verhoord worden. Me dunkt, Sanderl, je moest zelf nog eens een poging wagen om vader te verbidden...’

‘En hij heeft mij de deur achter den rug dichtgesmeten en gezegd dat ik er nooit meer in zou komen.’

‘Daar heeft hij tegenwoordig weinig meer over te zeggen,’ hernam Traudel met een meelijdenden glimlach, ‘sedert Steffel baas is op de hoeve, heeft hij niets meer in te brengen; dat weet je heel goed.’

‘Maar denk je dan dat Steffel me zal ontvangen?’

‘Och, je kan het in elk geval probeeren. 't Is niet zeker dat je hem thuistreft.’

‘'t Is goed,’ zei Sanderl na eenig nadenken. ‘Als de baron op reis is, krijg ik wat vrijen tijd. Daar denk ik gebruik van te maken om den ouden pastoor nog eens op te zoeken. De man is wel waard dat wij hem in eere houden. Wat heeft hij zich al moeite voor ons getroost! Weet je nog Traudel, hoe hij ons opnam op dien dag, toen wij, van den Lahnstein verjaagd, radeloos bij hem aanklopten?’

‘Ja, dat staat me nog goed voor. Wat een zegen, dat ik op het denkbeeld kwam, hem om hulp en raad te vragen. In 't eerst was hij allesbehalve goed te spreken, toen wij met ons beitjes daar op eens voor hem stonden. Het was hem lang niet naar den zin; maar toen hij vernomen had, hoe alles in zijn werk was gegaan, schafte hij aanstonds raad. Ik kon voorloopig bij hem blijven als een hulp voor zijn oude huishoudster, en voor jou zou hij wel een baantje vinden....’

‘In 't eerst leek dat niet veel bijzonders,’ ging Sanderl voort, zich in die herinnering verlustigend. ‘Ik werd op pastoors voorspraak hier op het goed aan het houthakken gezet en mocht nog blij wezen dat ik zoo den kost verdiende. Toen ondervond ik op een gevoelige manier dat ik vaders huis ontloopen was. Soms vergeleek ik me zelven bij den verloren zoon, als ik op een stuk omgehouwen boom mijn hard stuk brood opknabbelde; en als ik had kunnen denken, dat vader me weer in genade zou aangenomen hebben, zou ik wel op mijn bloote knieën naar huis hebben willen kruipen. Vooral moeder miste ik verschrikkelijk. Ik begreep hoe de goede ziel om mij schreien moest. Maar.... vader wilde me niet meer zien. In Gods naam dacht ik, maar moed gehouden; 't is nu zaak op eigen beenen te staan, en onze Lieve Heer heeft mij daarbij boven verwachting gesteund. Wie had kunnen denken dat ik op hetzelfde goed, waar ik als een arme daglooner uit medelijden was opgenomen, nog opzichter zou worden!’

‘Je trof het bijzonder, dat juist de oude opzichter zoo schielijk kwam te sterven en dat de jonge baron zoo'n schik in je had.’

‘En jij zeker niet,’ hernam Sanderl schalks lachend, ‘toen hij dit woonhuisje voor mij liet bouwen en zei, dat ik nu maar gauw trouwen moest om er met mijn vrouw in te kunnen trekken?’

Tot eenig bescheid sloeg Traudel den arm om Sanderls hals en trok hem met hartelijke teêrheid naar zich toe.

‘Weet je wel, hoe blij de oude pastoor was,’ herinnerde zij nog, ‘toen hij eindelijk ons huwelijk kon inzegenen? De goede man schreide, toen wij voor hem op de knieën lagen.’

‘Geen wonder! hij had toen nog weer zóó zijn best gedaan om vader bij de plechtigheid te hebben. Maar niemand was willen komen, vader niet, Steffel niet, alleen de meiden, die al lang van den Lahnstein vandaan waren. Dat was een schaduw op ons geluk en die schaduw is gebleven,’ ging hij met een zucht voort. ‘Voor 't laatst wil ik nu nog eens probeeren of die niet weg te krijgen is. Als ik toch den pastoor opzoek, kan ik licht even op den Lahnstein aangaan.’

‘De pastoor zal er u zijn zegen toe geven,’ zei Traudel, ‘en wie weet....’

In gedachten verdiept staarden beiden eenige oogenblikken voor zich uit. Daarop zei Sanderl:

‘Nu, Traudel, wordt het mijn tijd. Ik moet gaan. Roep de kinderen binnen; want kijk eens, hoe de lucht daar betrekt. Ik vrees dat we zwaar weer zullen krijgen van avond.’

Met die woorden nam hij afscheid van vrouw en kinderen en sloeg den weg in naar het kasteel.

IV.

Een uur later woedde een schrikkelijk onweer over het uitgestrekte landgoed. Het was pikdonker, maar nu en dan zette de bliksem het bosch en de omliggende bergen in hellen gloed. Bij stroomen plaste de regen neer en de wind schudde de boomen rondom Traudels huisje als had hij gezworen, ze uit den grond te rukken en het schilderachtige gebouwtje met al wat het bevatte daaronder te verpletteren.

Traudel zat daarbinnen met de kinderen, die angstig bij de moeder scholen. Zij stak de kaarsjes op bij het kruisbeeld in den Herrgottswinkel, het als huisaltaar ingerichte hoekje, dat in geen rechtgeaard Tirolergezin gemist wordt.

‘Kinderen, laat ons bidden,’ zei ze, ‘dat er geen ongelukken gebeuren. Gelukkig dat vader op het kasteel is. Daar is hij goed bezorgd. Maar wie weet hoeveel menschen buiten door dit weer zijn verrast.’

De kinderen knielden neer en treffend klon ken de eenvoudige stemmetjes in de stilte der kamer te midden van het gesuis en gebruis van den daarbuiten woedenden storm.

Eensklaps werd er op de deur geklopt.

Traudel schrikte op en luisterde. Kon daar wezenlijk iemand zijn? Of was het de wind, die haar misleidde?

Maar daar klonk het geklop opnieuw en nu luider dan eerst.

Traudel vloog op, nam een der kaarsen in de hand en ijlde daarmee naar de deur. Vóór ze opende vroeg ze nog even:

‘Is daar iemand?’

‘Ja,’ riep een vreemde stem.

‘Wie is dat?’

‘Ik....’

‘Wie is ik?’

Een oogenblik aarzelde de onbekende en Traudel vernam niets dan het gehuil van den wind in de boomen boven het huis.

‘Wie is er?’ vroeg ze nogmaals.

En daarop klonk het als een noodkreet:

‘Je vader, Traudel.’

[p. 415]

Nu herkende zij de stem. Het was die van den ouden Lahnsteiner, haar voormaligen baas, den vader van haar man.

Met bevende hand haastte zij zich de deur te openen en liet het volle licht op het verweerde, afgetobde gezicht van den grijsaard vallen. Hij was het wel, dezelfde, die haar op den kouden winterdag de straat opgejaagd had, maar neen, niet dezelfde. Was die gebogen, neergedrukte gestalte de trotsche Lahnsteiner, die om haar zijn eigen zoon uit zijn huis verstooten had?

Daaraan dacht zij niet. Zij had Sanderl's vader herkend en dat was haar genoeg. Hij kwam tot hen uit eigen beweging, terwijl zij zelf nog geen uur geleden overlegd hadden, dat Sanderl voor het laatst nog eens beproeven zou tot hem te gaan. Was dat niet Gods beschikking? Was dat niet de verhooring van haar gestadig gebed?

‘Kom binnen, vader,’ zei ze eenvoudig, kalm weg. ‘O wat zal Sanderl blij zijn u te zien, als hij thuiskomt!’

‘Is Sanderl niet thuis?’ vroeg de oude, met gejaagden blik de kamer rondziende.

‘Hij is op het kasteel bij den baron,’ antwoordde zij, ‘en als het zulk weer blijft, zal hij vooreerst niet naar huis komen. Maar dat is hetzelfde, u is hier thuis vader; ga zitten, laat ik u dat buis helpen afdoen; 't is doornat. Ik zal er u een van Sanderl geven.’

Zij wenkte haar oudste jongske, het kleedingstuk te halen, en toen hij er mee terugkwam, bleef hij met groote oogen den vreemden ouden man aanstaren. Zijn broertjes en zusjes verscholen zich achter hun moeder en hielden zich aan haar rokken vast.

‘Weest niet bang, kinderen,’ hernam Traudel, ‘dat is grootvader, geef hem eens een handje.’

De kleine Sanderl trad als de moedigste naar voren en legde zijn mollig kinderhandje in de vereelte hand van den ouden boer.

Deze drukte het met warmte en wreef het zachte knuistje tusschen zijn knokkelige vingers. Daarop bracht hij het kinderhandje opeens als in vervoering aan de lippen en barstte in tranen los.

De kinderen verschrokken en trokken zich terug. Traudel boog zich over den grijsaard, die daar ineengedoken op den stoel, waarop hij neergevallen was, zat te snikken.

‘Traudel,’ zei hij, ‘'t is gebeurd, zooals Sanderl gezegd heeft, dat ik jou eenmaal nog een onderkomen zou moeten vragen.’

En weer stroomden de tranen hem over het verweerde gezicht en druppelden tusschen de stramme vingers door, waarmee hij zijn gelaat poogde te bedekken.

‘Schrei niet, vader,’ zei Traudel, ‘daar is nu geen reden meer voor. Door uw komst vervult u den liefsten wensch van Sanderl en van mij. U zal eens zien, hoe blij hij is u te zien.’

Zachtjes aan bedaarde het onweer. De wind ging liggen en men vernam nog slechts het gesijpel uit de doornatte boomen boven het huis. Allengs werd alles stil in het rond; alleen het gezwollen beekje klaterde luid langs zijn steenigen oever. Traudel opende de deur, ten einde naar buiten te zien.

De maan ging op en voorspelde een heerlijken zomernacht. De frischheid deed haar goed na het roerend tooneel, dat haar, hoe kalm ze zich ook gehouden had, heftig had aangegrepen.

Vurig verlangde zij dat Sanderl naar huis zou komen. Daar weerklonken voetstappen in de verte. Zij luisterde met gespannen aandacht. Het was zijn tred.

‘Vader, daar komt Sanderl,’ zei ze, en weinige oogenblikken later drukten vader en zoon elkander aan de borst.

Het was een treurige geschiedenis, die de oude Lahnsteiner te verhalen had. Steffel had de hoeve al meer en meer verwaarloosd, om zich geheel aan den drank over te geven. Nu was hij door het gerecht gehaald om voor schuld in de gevangenis geworpen te worden. De hoeve zou verkocht moeten worden. Zijn vrouw was naar haar vader geloopen, zonder zich om iet te bekommeren; en nu aan zijn lot overgelaten, had de oude boer eindelijk besloten, een toevlucht te zoeken bij zijn oudsten zoon Sanderl, dien hij eenmaal zoo hardvochtig uit het vaderlijk huis gestooten had.

Met liefde werd hij er ontvangen en mocht nog gelukkige dagen beleven in het vriendelijke huisje, tusschen Sanderl en Traudel en hun lieve kinderen. Menigmaal vereenigde hij die vaderlijk rondom zijn knieën en zei dan:

‘Kinderen houdt altijd veel van je vader en moeder en houdt ook veel van elkander; want er gaat niets boven liefde en vrede: liefde alleen brengt geluk.’