De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 11

De wraak van den Protector,
door J. Vesters Jr.
(Vervolg.)

Koning Filips IV bevond zich met den haast almachtigen graaf van Lerida in zijn studeervertrek, hetzelfde, waar hij jarenlang met zijn Staatssecretaris Cadenas had gewerkt, toen de prior van het Hieronymietenklooster allerdringendst om een oogenblikkelijk gehoor bij Zijne Majesteit liet verzoeken.

‘Wat dat zijn mag!’ riep de koning verbaasd, ‘nu op dit uur, een oogenblikkelijk onderhoud?’

De graaf van Lerida haalde de schouders op. ‘De eerwaarde vader schijnt zich om de etiquette niet veel te bekommeren,’ zei hij met een poging om te glimlachen.

‘Laat den prior binnenkomen!’ was het bescheid van den monarch tot zijn kamerdienaar, en zich daarna tot zijn gunsteling wendende, voegde hij er bij:

‘Ik geloof niet, dat er bezwaar tegen zal zijn, graaf, dat gij hier blijft, of de eerwaarde vader moest het uitdrukkelijk verlangen. Van zoo hoog gewichtigen aard zal de zaak wel niet zijn en staatsgeheimen zullen wij niet te behandelen hebben.’

‘Zooals Uwe Majesteit wil,’ zei de graaf, nogmaals pogende te glimlachen, maar, zonderling, de glimlach stolde op zijn gelaat en er ging hem een zenuwachtige rilling door de leden. Hij wist wel, dat de prior hem niet genegen was, dat deze hem wantrouwde, maar was dat nu reden genoeg om te ontstellen, nu de monnik om een onderhoud verzocht, waarin hij toch ongetwijfeld niet betrokken zou zijn? Wie kon hem, den machtigen gunsteling, den alvermogenden grande van Spanje, deren, wie hem ten val brengen? En toch, er was iets dat hem toeriep, dat het uur der vergelding ook voor hem zou slaan, dat de hertog van Ossuna zou gewroken worden. Die stem van het wroegend geweten liet hem geen oogenblik rust en deze geheimzinnige gedachte vervolgde hem nu meer dan ooit. Maar hij had geen tijd, zich hierin te verdiepen, want bijna op hetzelfde oogenblik trad de prior binnen.

Er scheen iets ongewoons gebeurd te zijn,

[p. 284-285]

daar zijn gelaat, anders zoo kalm en effen, de sporen der grootste ontroering vertoonde.

uit den oorlog tusschen china en japan. - De slag aan de Jaloe rivier.
Na de Jaloe overgetrokken te zijn, overmeesterden de Japanners stormenderhand de Chineesche versterkingen. Naar schetsen en photographieën geteekend door Georges Bigot.

‘Neem plaats, eerwaarde vader,’ zei de monarch, wien de ontsteltenis van den prior niet ontging, ‘en zeg mij wat uw begeeren is.’

‘Uwe Majesteit veroorlove mij u te doen opmerken, dat ik u graag een oogenblik onder vier oogen wensch te spreken,’ zei de prior met een zijdelingschen blik op den graaf van Lerida, die van kleur verschoot en zoo hevig ontstelde, dat hij zich aan de leuning van zijn zetel moest vasthouden.

‘Welaan dan, als u het zoo wil. Waarde graaf, laat ons een oogenblik alleen.’

De graaf was reeds opgestaan en waggelde, meer dan hij ging, de deur uit. Buiten gekomen, kwam hij weer tot bezinning en sloeg zich met de hand voor het hoofd. Was het geen dwaasheid zoo te ontstellen? Wat kon die monnik, gesteld al dat hij zijn ondergang beoogde, tegen hem aanvoeren? Niemand wist van het geheim dan Cromwell, die dood was, lord Faulconbridge, die zich wel zou wachten de nagedachtenis van zijn schoonvader te schandvlekken, en Thomas Green, de slotenmaker die zich zelf in het verderf zou storten, als hij de toedracht der zaak meedeelde. Misschien was hij ook dood, graat Lerida had ten minste nooit meer iets van hem gehoord. Kom, dwaasheid, zich door zijn ontstelde verbeelding parten te laten spelen. De koning had geen geheimen voor hem, hij had den monarch geheel in zijn macht, en straks zou deze hem wel mededeelen, wat de prior hem gezegd had, en dan zou blijken, dat zijn vrees ijdel en kinderachtig was geweest.

Aldus zich zelt vermannend, wandelde de graaf den tuin in, waar hij met volle teugen de heerlijke buitenlucht inademde, maar ondanks al zijn pogen zijn gemoedsrust niet kon terugvinden.

Nauwelijks had de graaf van Lerida de zaal verlaten, of de prior sprong in opgewondenheid op en riep uit:

‘Sire, de hertog van Ossuna is onschuldig!’

De koning bleef als aan den grond genageld staan; hij had het altijd gehoopt, hij had het lang gedacht, en ook thans nog drong zich dat denkbeeld met kracht aan zijn geest op, maar nu hij dat eene woord hoorde op den toon der innigste overtuiging, der meest volkomen zekerheid uitgesproken, kon hij geen woorden vinden om te antwoorden.

‘De hertog van Ossuna is onschuldig, Sire!’ herhaalde de prior nog steeds opgewonden, ‘en de graaf van Lerida is een onwaardige, een edelman, die zijn blazoen met schande heeft bezoedeld, een ellendeling!’

De koning keek den prior als door den donder getroffen aan. ‘Eerwaarde vader,’ zei hij ten slotte, ‘ik begrijp u niet, de hertog van Ossuna onschuldig, de graaf van Lerida een ellendeling! Het is mij een raadsel, verklaar u nader.’

‘Niets liever dan dat, Sire,’ zei de prior, die langzamerhand zijn gewone kalmte had teruggekregen. ‘Nog maar een uur geleden is de man, die den noodlottigen brief in het kabinet tusschen de andere papieren neerlegde, bij mij geweest en heeft mij alles bekend, zoodat er aan de waarheid niet langer valt te twijfelen. De hertog van Ossuna is het slachtoffer geweest van een laffe samenzwering tusschen Cromwell en den onridderlijken graaf van Lerida, die gezworen hadden, den Staatssecretaris ten val te brengen.’

‘Bij San Jago, als dat waar is,’ riep de koning uit, ‘dan is de graaf van Lerida de grootste ellendeling onder de zon!’

‘Het is waar, Sire, en als Uwe Majesteit het veroorlooft zal ik de zaak uiteenzetten.’

‘Doe dat, eerwaarde vader, want wat gij tot dusver gezegd hebt, lijkt mij een raadsel, waarvan de oplossing mij duister blijft.’

[p. 286]

‘Uwe Majesteit wete dan, dat de Protector, die van ouds een haat tegen Cadenas koesterde, daar deze hem zooveel mogelijk in zijn eerzuchtige plannen had gedwarsboomd, met den graaf van Lerida, die ijverzuchtig was op het vertrouwen, dat de Staatssecretaris van Uwe Majesteit genoot, en naijverig op den hoogen post, dien hij bekleedde en de graaf voor zich begeerde, had samengespannen, om den hertog in het verderf te storten. De eedgenooten zagen naar een geschikt werktuig uit om hun wraak te volvoeren, en vonden dit ten slotte in den persoon van Thomas Green, een behendig slotenmaker en inbreker, die al verscheidene jaren wegens inbraak en diefstal in Newgate zat opgesloten. Deze beruchte inbreker belastte zich er mee, een schrijven van Cromwell in het geheim kabinet te leggen en de graaf van Lerida maakte hem de middelen daartoe gemakkelijk. Die man nu, Thomas Green, heeft mij zooeven alles bekend.’

Hier hield de prior op, om den indruk gade te slaan, dien zijn mededeeling op den koning zou maken.

Een oogenblik bleef de monarch in gepeins verzonken. ‘Het verhaal klinkt nogal onwaarschijnlijk, eerwaarde vader,’ zei hij ten slotte met ongeloovig schouderophalen. ‘Want waar is het bewijs der samenzwering, waar het bewijs, dat die persoon inderdaad het schrijven in het geheim kabinet heeft neergelegd? Ligt het niet veeleer voor de hand, dat de door u bedoelde man door den hertog van Ossuna is omgekocht, om den graaf van Lerida ten val te brengen? Ik vrees, dat gij u, ondanks uw scherpzinnigheid, ditmaal door uw gehechtheid aan den hertog van Ossuna hebt laten verschalken.’

‘Uwe Majesteit veroorlove mij de opmerking, dat iemand zich toch niet opzettelijk van een misdaad komt beschuldigen, die hem het leven kan kosten, en dan,’ ging hij levendiger voort, ‘Uwe Majesteit kan zich zelf op afdoende wijze van de waarheid overtuigen. Wanneer toch Green in staat is, het kabinet te openen en daarna weer te sluiten, zonder dat er een spoor van braak te bemerken is, dan zal Uwe Majesteit toch wel toegeven, dat hij de schuldige is geweest?’

‘Ja, als hij dat kan, houdt alle twijfel op, maar, nog eens, eerwaarde vader, ik kan dit niet aannemen. Hoe handig de man ook zij, dit kunststuk is niemand in Europa in staat te volbrengen.’

‘En als hij het nu eens volbracht, zou Uwe Majesteit dan nog niet van de onschuld van den hertog van Ossuna overtuigd zijn?’ vroeg de prior ernstig.

‘Ik heb het u reeds gezegd, eerwaarde vader, in dat geval houdt alle twijfel op, hoewel ik nog niet inzie, hoe daardoor de schuld of althans de medeplichtigheid van den graaf van Lerida bewezen zou zijn. Hij is mij steeds een trouw dienaar geweest, en ik kan hem toch niet op het zeggen van een gemeen misdadiger aan zoo snood een misdrijf schuldig achten.’

‘Laat den graaf van Lerida bij de proefneming tegenwoordig zijn, Sire. Wanneer hij onverhoeds in tegenwoordigheid van zijn medeplichtige wordt gebracht, kan het niet missen of hij zal zich verraden.’

‘Eerwaarde vader, mij dunkt dat gij zeer boud spreekt, en dat tegen mijn eersten staatsdienaar...’

‘Die een schurk is, Sire, en zich niet ontzien heeft, den edelen hertog van Ossuna in het verderf te storten,’ zei de prior op vasten toon.

‘Ik hoop, dat uwe verwachting verwezenlijkt worde, en toch, van den anderen kant zou ik het weer niet wenschen... Zou ik dan drie jaar lang mijn vertrouwen geschonken hebben aan een onwaardige?’ ging de koning voort, meer tot zich zelf dan tot den prior sprekend. Spoedig echter hief hij het gebogen hoofd op en uit zijn blik straalde een ongewone vastberadenheid.

‘Welaan dan, eerwaarde vader, laat het spoedig geschieden, opdat die twijfel, welke een marteling voor mij is, een einde neme. Laat Green hier komen, ik zal den graaf van Lerida bij mij ontbieden en dan zullen wij verder zien.’

‘Nog één vraag, Sire! Ik heb Green beloofd, de voorspraak voor hem bij Uwe Majesteit te zijn. Hij is niet de hoofdschuldige, hij was niet meer dan een willoos werktuig in handen van den Protector en den graaf van Lerida.’

‘Als alles zich heeft toegedragen zooals gij het voorstelt, eerwaarde vader, en de onschuld van den hertog van Ossuna aan het licht komt, zal hem gratie geschonken worden. Hij kome dus zonder vrees hier!’

Hierop nam de prior afscheid van den koning en begaf zich met haastige schreden naar zijn klooster terug, waar Thomas Green op hem wachtte.

VIII.

Na het vertrek van den prior liep de monarch met groote, onrustige schreden de zaal op en neer. Wat al vreemde gewaarwordingen had hij in het laatste uur gevoeld, wat al gedachten uit het verleden, dat hij dood en begraven achtte, die hij zoo min mogelijk terugriep om het grievende, dat voor hem daaraan verbonden was, drongen zich nu weer met kracht aan zijn geest op. Hij wist niet of hij er zich over verheugen moest dan wel bedroeven. Beide gevoelens bestormden hem te gelijker tijd, want, verheugde hem het vooruitzicht dat de hertog van Ossuna onschuldig kon zijn, de gedachte, dat hij zooveel jaren zijn vertrouwen aan een onwaardige zou hebben geschonken, griefde hem bovenmate.

‘Zou het mogelijk kunnen zijn?’ mompelde hij ten slotte. ‘Zou Cadenas inderdaad het slachtoffer geweest zijn van een lage samenzwering? Zou hij onschuldig zijn en ik hem onverdiend uit het land verbannen en met schande overdekt hebben?’

Onmiddellijk liet de monarch zich door deze gedachte meesleepen. ‘Wat zal hij geleden hebben, de arme! En zijn vrouw en kinderen! Reeds meer dan drie jaar zwerft hij als een balling om, onschuldig veroordeeld! Het is hard! Ik zal hem daarvoor schadeloosstellen, ik zal hem in zijn waardigheid herstellen, ik zal.... Maar ben ik niet voorbarig?’ viel Filips, zich bezinnende, zich zelf plotseling in de rede. ‘Indien het eens afgesproken werk ware met dien zich noemenden Thomas Green, indien Cadenas hem had omgekocht om deze comedie te spelen? Maar dat kan toch niet; de hoogwaardige prior is te goed menschenkenner om zich om den tuin te laten leiden, en dan, men doet toch zoo iets niet, als het hoofd er bij op het spel staat. En zou de graaf van Lerida inderdaad zoo een ellendeling zijn, dat hij den hertog van Ossuna in koelen bloede in het verderf heeft willen storten? Ha! nu herinner ik het mij weer, met hoeveel aandrang hij den dood eischte van den ongelukkige, en ik hield dit voor ijver voor de goede zaak en voor toewijding aan mijn persoon! Zou de grijze hertog van Trazos-Montes dan toch gelijk gehad hebben, toen hij met zooveel vuur de onschuld van Cadenas bepleitte? Bij San Jago! indien de graaf schuldig is, zal hij voor zijn snood misdrijf boeten!’

Met driftigen stap schreed de monarch weer door de zaal, zijn oogen schoten vlammen en herhaaldelijk sloeg hij de hand aan het gouden gevest van zijn degen. Hij overlegde nog wat hij doen moest, maar als had hij plotseling een besluit genomen, trok hij gejaagd aan het schelkoord en gelastte den binnentredenden kamerheer, den graaf van Lerida bij hem te ontbieden.

Als had deze enkel op dit bevel gewacht, stond hij een oogenblik later reeds voor zijn vorst, die hem met een doordringenden blik aankeek, maar geen woord sprak. De graaf had gehoopt, dat de koning hem zou meedeelen wat de reden was geweest van de komst des priors, maar op het zien van het vertoornde gelaat van Filips begreep hij, dat hij hierop niet behoefde te rekenen.

Den koning brandden de woorden op de tong, telkens bewogen zich zijn lippen om een vraag te doen, die over zijn lot zou beslissen, maar ook telkens drong hij de vraag terug, daar hij begreep, daardoor het heele plan in duigen te werpen. Somber staarde hij voor zich uit, terwijl de graaf van Lerida voorwendde druk aan den arbeid te zijn, maar telkens tersluiks een blik op den koning sloeg, daar een geheime angst hem het hart beklemde.

Spoedig hierop weerklonken voetstappen in de gang en verscheen een kamerdienaar in de deuropening. Den graaf van Lerida liep een ijskoude rilling over de leden, als kwam men hem zijn doodvonnis aankondigen. ‘Laat binnenkomen!’ zei de monarch zoo kalm mogelijk, maar met onmiskenbare ontroering in zijn stem. De prior trad, gevolgd door Thomas Green, de zaal binnen. De koning hield de oogen niet van den graaf gewend, die op het zien van zijn medeplichtige zoo bleek was geworden als een doek en over zijn geheele lichaam sidderde. Hij vestigde zijn oogen met een verwarde, glazige uitdrukking op den slotenmaker, als meende hij een geestverschijning voor zich te zien. Hij wilde spreken, geluid geven, maar zijn tanden klapperden en de klanken bestierven hem op de lippen. Toen hij de oogen opsloeg en die van den koning met een uitdrukking van onbeschrijflijken toorn en verachting op zich gevestigd zag, verloor hij geheel en al zijn zelfbeheersching. Waggelend stond hij uit zijn zetel op, zijn handen zochten de leuning om zich daaraan vast te houden.

‘Uwe Majesteit veroorlove dat ik mij verwijder,’ bracht hij ten slotte stamelend uit, ‘ik gevoel mij onwel...’

‘Blijf hier!’ gelastte de koning met van verontwaardiging trillende stem, terwijl hij den graaf een vernietigenden blik toewierp, ‘gij zult nog meer zien!’

‘Genade, spaar mij!’ kreunde de lafaard, terwijl hij voor den monarch op de knieën zeeg.

‘Genade!’ riep de koning verbolgen uit, den ellendeling minachtend den rug toekeerende, ‘spreek op, hebt gij den hertog van Ossuna gespaard?’

Daarna zich tot den prior wendende, voegde hij er bij:

‘Laat dien man zijn werk doen. Het is wel overbodig om de waarheid te staven, maar dien ellendeling moet de maat der schande worden volgemeten!’ zei Filips met klimmende gramschap op den graaf wijzende, die al zijn overmoed had verloren en in deemoedige houding op een afstand stond.

Thomas Green trad met zijn inbrekerswerktuigen gewapend op het geheime kabinet toe en had het merkwaardige, ingewikkelde slot na eenige oogenblikken doen openspringen. Na een hoofdknik van den koning sloot hij het daarna weer zoo handig, dat geen sterveling zou hebben kunnen bespeuren, dat het geopend was geweest.

Tot dusver had de monarch geen woord gezegd, al zwollen de aderen onrustbarend op zijn voorhoofd en schoten zijn oogen vervaarlijke bliksemstralen.

‘Thomas Green, kent gij dien man?’ vroeg Filips, met een gebaar van de uiterste verachting op den graaf, die van angst en schaamte ineenkromp.

‘Ja, Sire, hij is mij behulpzaam geweest...’

‘Genoeg!’ viel hem de koning haastig in de rede, ‘gij zijt schuldig, maar niet de meest schuldige. Ik schenk je het leven, maar binnen vier en twintig uren zult gij Madrid, binnen veertien dagen den Spaanschen bodem verlaten hebben om er nooit meer terug te komen. Hier hebt gij reisgeld, beter je en leid voortaan een eerlijk leven!’

De inbreker viel op de knieën om den vorst voor zijn grootmoedigheid te danken, maar reeds had deze zich van hem af- en tot den graaf van Lerida gewend, die geen enkele poging deed om zich te rechtvaardigen. ‘En gij, graaf van Lerida, secretaris van Staat, grande van Spanje, ridder van het Gulden Vlies, van dit oogenblik zijt gij van al uwe waardigheden vervallen verklaard en zult gij in den

[p. 287]

kerker over uw snood misdrijf kunnen nadenken, tot de Raad der Kroon over u beslist heeft. En nu, eerwaarde vader,’ vervolgde hij, zich tot den prior wendende, ‘zal ik gerechtigheid laten wedervaren aan den onschuldig veroordeelde en zal hij schitterend in zijn eer en goeden naam hersteld worden.’

Daarna trok de koning aan het schelkoord en gelastte den binnentredenden kamerdienaar, den hopman zijner lijfwacht met eenige manschappen te ontbieden.

Er heerschte nu een oogenblik van drukkende stilte; niemand sprak een woord. Ten slotte wierp de graaf van Lerida zich voor den koning op de knieën. ‘Genade, Sire!’ riep de ellendeling, ‘genade!’

De koning keerde hem opnieuw met verachting den rug toe. ‘Voor uw schuld is geen genade mogelijk, en mocht zelfs de Raad der Kroon u niet ter dood veroordeelen, dan zal ik het bij mijn koninklijke macht gelasten!’

Toen de hopman der lijfwacht binnentrad, beval de koning, den graaf van Lerida naar den kerker te voeren en hem zorgvuldig te doen bewaken.

(Slot volgt.)