De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 11

[p. 161]

[Nummer 21]

kerkhofbezoek, naar de schilderij van a. lüben.

[p. 162]

De Indringster
door J.R. van der Lans.
(Vervolg.)

Maar nu juist de heer Wilkens verklaarde, dat het zijn liefste wensch zou zijn, Robbert en haar voor het leven vereenigd te zien?

Voorzeker, dat veranderde de heele situatie. Waarschijnlijk had Robbert zijn oom al over de neiging van zijn hart gesproken, en deze had did toegejuicht. Beiden hadden zich misschien al verheugd in het vooruitzicht van een verbintenis, die hen alle drie gelukkig zou maken. En nu zou juist zij zich daartegen verzetten, zij, die alle reden had, het onverhoopte aanbod dankbaar met beide handen aan te nemen.

In dat licht beschouwd, kwam haar bitse afwijzing haar als een ongehoorde lompheid en ondankbaarheid voor. Hoe had ze toch zoo ondoordacht, zoo overijld kunnen spreken! Wat moest Robbert van haar denken! Had het niet den schijn, als achtte zij zich door zijn aanzoek beleedigd, als versmaadde ze hem? Moest hij niet den indruk gekregen hebben, dat zij noch genegenheid noch zelfs achting voor hem voelen kon? Blijkbaar had hij zich haar antwoord geweldig aangetrokken: hij was heengeloopen als een gek mensch.

O, had zij toch maar een oogenblik nagedacht, alvorens hem zoo barsch af te wijzen! Had zij hem maar bedaard naar zijn oom verwezen en aan hem de beslissing overgelaten!

Maar zijn verklaring was haar zoo onverhoeds op het lijf gevallen; blijkbaar was ze hem zelf in een oogenblikkelijke opwelling ontsnapt. En in haar vrees, dat ze zelf bezwijken zou voor hetgeen ze als een bekoring beschouwde, had ze die met het onverbiddelijke ‘Nooit!’ afgesneden.

Ja, ze had plichtmatig gehandeld, hoe hard en gevoelloos het Robbert moest voorkomen, en hoe pijnlijk het haar nu zelf moest vallen. Dat besef gaf haar moed. Alles was immers niet verloren. Straks toen de oude man haar zoo onverwacht van de teere zaak gesproken had, was de plotselinge ontroering haar te machtig geweest. Zij had niet kunnen antwoorden, maar morgen, als zij kalmer was geworden, zou zij eerlijk opbiechten wat er voorgevallen was, en dan kon hij Robbert uitlegging geven zoodra hij op Eben-Haezer terugkwam. Dan was alles in eens in orde. En o, wat een bedwelmend gevoel van geluk kwam er opeens over haar bij die gedachte!

Een oogenblik gaf zij toe aan den zaligen, hoopvollen droom; maar daar bedacht zij zich weer.... De oude heer had gezegd dat hij er niet meer over spreken zou; hoe zou zij er dan zelf over beginnen! Zorgvuldig zou hij, naar hij meende om haar niet te kwellen, elke toespeling vermijden; het zou zijn of er nooit aan gedacht was; het was uit, voorgoed uit, had hij nadrukkelijk beloofd.

En Robbert? Zou die, na dat afstootende ‘Nooit!’ nog immer op de zaak terugkomen? Er was geen denken aan. Al te grievend had hij zijn liefde miskend en verstooten gezien. Het viel haar zelfs moeilijk zich voor te stellen, dat hij nog op Eben-Haezer zou terugkeeren, om daar genoeglijk als altijd den dag door te brengen, te redeneeren met zijn oom, te praten met haar of te schertsen met de oude Maartje, alsof er niets gebeurd was. Zij voelde dat zij met dat ééne woord het kalme geluk van dezen kleinen kring in eens voorgoed had verstoord.

En schreiend boog zij het blonde hoofdje tot het neerzeeg op het koude marmeren dekblad van het hoekkastje, waarop het Mariabeeld stond. Waarom hadden de zaken ook zóó moeten loopen? Gisteren nog voelde zij zich zoo tevreden, zoo gelukkig, zoo veilig in het bewustzijn, dat zij hier thuis was. Nu scheen op eens alles weer van haar vervreemd: den ouden heer had zij teleurgesteld in zijn liefsten wensch; den jonkman, zijn oogappel, tot dank voor al de genegenheid, die hij haar had betoond, ruw en smadelijk van zich afgestooten. Weer voelde zij zich weeze, alleen en verlaten op de wereld, en een bang voorgevoel kwam over haar, een onbestemde vrees voor groot lijden, dat haar te wachten stond.

Wat was het leven toch moeilijk voor wie het zonder leids- of raadsman had te doorwandelen! Het leek haar een slingerend pad door een donker, geheimzinnig woud, waar bij elken voetstap giftige adders van onder het struikgewas op den wandelaar konden toespringen of gruwzame afgronden zich openen voor zijn voet. Een enkel woord, in onbedachte overijling gesproken, kon een onafzienbaren nasleep van gevolgen hebben.

Maar was zij inderdaad wel alleen? Strekte daar vóór haar het beeld van de Troosteres der Bedrukten niet liefderijk de armen uit, als om haar moederlijk aan het hart te klemmen? Zeker, zoolang zij aan dat moederhart een toevlucht mocht vinden, was ze geen weeze. Een Moeder waakte over haar van uit den Hemel, een Moeder, die voor haar kind alles ten beste zou schikken, als dit zich maar gewillig en volgzaam aan haar leiding wilde overgeven.

‘Welnu, goede Moeder Maria,’ bad Phine, ‘zorg U voor mij.... Ik weet niet wat het beste voor me is.... U weet het. Wees U dan mijn leidsvrouw en beschermster, toon dat U mijn moeder is... Wijs me wat ik doen moet, leg op mijn lippen wat ik zeggen moet: blindelings vertrouw ik op U.’

Een gevoel van berusting, van vredige kalmte omving haar als met moederarmen, die haar teer omsloten. Zij voelde zich gesterkt, opgebeurd. Zij stond op en begaf zich ter ruste. Haar geschokt gemoed en afgemat hoofd vonden weldra rust in den gezonden slaap harer jonge jaren.

VII.

Den anderen dag had zij, althans voor het oog, haar gewone kalme opgeruimdheid terug, en die kwam haar goed te pas; want nu was de oude heer uit zijn humeur. Er was verandering in het weer gekomen en dat werkte op zijn gestel. De mooie nazomer, die niet scheen te zullen eindigen, was met al zijn heerlijkheden op eens weggestoven voor de vinnige vlagen van een schralen, guren najaarswind.

‘'t Is te lang mooi geweest,’ zei de heer Wilkens somber, terwijl hij, voor het raam der tuinkamer staande, de verwoesting gadesloeg, die de booze wind al blazende en stuivende in den nog zoo bloeienden tuin aanrichtte. ‘'t Is te lang mooi geweest; nu is 't in eens gedaan ook; als het met mij maar niet net zoo gaat!’

‘Foei, oom, wat is u vandaag neergeslagen!’ hernam Phine daarop, haar meest opgewekten toon aanslaande, ‘'t Kan natuurlijk niet altijd zomer blijven, maar als we daarom aanstonds moesten gaan treuren, zou het er leelijk uitzien. Hoe komt u er toe, de verandering van het weer met u zelf in verband te brengen.'’

‘Nu, daar heb ik reden genoeg voor,’ mopperde de oude heer en nu kreeg het meisje een lang klaaglied te aanhooren, een heele opsomming en uiteenzetting van al zijn kwalen, die hij weer voelde terugkomen, zijn rheumatiek, zijn pijn in de gewrichten, zijn scheuten in de beenen en in de lenden, kortom al de jeremiades van een afgeleefd man, zuchtende onder de gebreken van den ouden dag.

En dat treurige liedje begon telkens van voor af aan, ondanks al de moeite, die Phine zich gaf om hem op te vroolijken, al de afleiding, die zij verzon om zijn zinnen te verzetten. Hij scheen den rechten smaak in haar onderhoudend gesnap verloren te hebben; er was een geheime verwijdering tusschen hen gekomen sinds het gesprek van den vorigen avond. Al zei hij het niet, ja al wilde hij het zich zelven niet eens bekennen, hinderde het hem toch geweldig, dat het mooie plannetje, door hem gedroomd, bij Phine zoo'n ongunstig onthaal had gevonden. Hij sprak er in 't geheel niet van, en als was hij bang het teere onderwerp aan te raken, was hij dien morgen zelfs heel kort en koel geweest, toen hij haar vroeg of ze goed geslapen had en de zenuwachtigheid al over was.

Door haar bevestigend antwoord gerustgesteld, roerde hij verder die snaar niet meer aan; maar Phine begreep wel, dat het onderhoud van den vorigen avond hem volstrekt nog niet uit de gedachte was gegaan. Er kwamen telkens van die haperingen in het gesprek, van die beklemmende stilten, waarin zij voelde dat hij aan Robbert dacht, het vroeger zoo geliefkoosde onderwerp, dat nu, als bij zwijgende afspraak, vermeden werd.

Soms stond zij op het punt, er maar in eens stoutweg over te beginnen en zoodoende tot een explicatie te komen, een opruiming van het misverstand, dat ook haar als een drukkende last op het hart lag. Maar onder den invloed van zijn kwaal en hetgeen hem inwendig hinderde, was de oude man zoo korzelig en stug, dat elke zinspeling haar op de lippen bestierf en zij met een vluchtigen blos elk woord in de keel terugdrong.

Dat duurde zoo tot Zaterdag, en Maartje, die niet begreep welk een vreemde gedruktheid er toch in huis heerschte, vleide zich al met de hoop dat de komst van den jongen heer daar verandering in zou brengen.

‘Mijnheer Robbert blijft vandaag lang weg,’ zei ze met haar gewone gemeenzaamheid, terwijl zij iets in de huiskamer kwam beredderen.

‘Ja, hij kon er al wezen’ bromde haar meester, van zijn krant opkijkende om een blik op de pendule te werpen.

Phine, die met een handwerkje bezig was, zei niets, en bukte zich dieper over haar naaldearbeid. Zoo gul-vroolijk als zij vroeger de komst van den jonkman begroette, zoo angstig zag zij er nu tegen op. Zij had wel de kamer uit willen loopen, om geen getuige te zijn van de ontmoeting tusschen oom en neef. Hoe zou Robbert zich tegenover haar houden, na de onheusche bejegening van den bewusten avond?

Intusschen werd het etenstijd en nog liet Robbert op hem wachten.

‘Vindt u goed dat ik de tafel maar alvast dek, mijnheer?’ vroeg Maartje, die al een paar keeren aan de straatdeur was gaan kijken of de verwachte nog niet in aantocht was. ‘Er steekt een leelijke wind op.’

‘Ga je gang,’ zei de oude heer norsch en onverschillig en verdiepte zich alweer in zijn krant met een aandacht, die hij anders niet gewoon was aan die lectuur te wijden.

Phine stond op, legde haar handwerk ter zij en hielp Maartje de tafel dekken. Eenige minuten hoorde men niets dan een gerinkel met borden en glazen, een gerammel met vorken en lepels, waartusschen maar nu en dan een enkel woord klonk, in verband met die toebereidselen. Maartje begreep niets van die vreemde spanning, maar schreef ze aan het ongeduld van het wachten toe.

De tafel was gedekt; alles was kant en klaar, voor het couvert van Robbert stond de flesch Apollinaris water, dat hij gewoon was aan tafel te gebruiken. Maar Robbert kwam niet.

Twee, driemaal dribbelde Maartje van haar werk in de keuken naar de straatdeur en tuurde ondanks den schralen wind, die haar het stof in het hoogroode gezicht joeg, den weg op; maar de jonge heer, zooals zij Robbert nog altijd noemde, liet zich niet zien.

Hoofdschuddend ging ze weer naar binnen.

‘'t Is al een half uur over tijd,’ mompelde ze, ‘ik kan 't eten niet langer goed houden, 't staat alles te verpieteren.... zou ik de soep alvast maar opdienen?’ vroeg ze.

‘Waarvoor zoo'n haast?’ vroeg de heer Wilkens norsch. ‘Ik kan nog best wat wachten. Misschien dat Robbert met de diligence komt: want het is haast geen weer om te wandelen.’

[p. 163]

‘Zooals mijnheer wil,’ zei ze zuchtend er scharrelde weer terug naar de keuken.

Phine wist met haar zelve geen raad. Een bang voorgevoel beklemde haar de borst. Als Robbert eens voor goed wegbleef! En dat om haar! Zij bracht zich in bijzonderheden hun laatste onderhoud te binnen, zijn zichtbare ontsteltenis op haar afwijzend ‘Nooit!’ zijn plotseling wegloopen op dien feestavond. Moest zij dan de oorzaak zijn van de verwijdering tusschen die twee, die aan elkaar gehecht waren als vader en zoon. Loonde zij aldus het goede wat zij beiden te danken had!

Beschroomd zag zij even naar den heer Wilkens op; hij was blijkbaar zenuwachtig, al poogde hij dat achter een voorkomen van onverschilligheid te verbergen; de vingers, waarin hij de krant vasthield, beefden, en hij trok driftig aan zijn pijp, als om zich in een wolk van ongenaak baarheid te hullen.

Maartje kwam telkens onder het een of ander voorwendsel in de kamer kijken, maar waagde niets meer te vragen; mijnheer was zoo uit zijn humeur. Zij zag Phine maar eens aan, doch ook deze durfde niet kikken.

Op 't laatst gooide de heer Wilkens zijn krant heftig ter zij.

‘Schep maar op,’ zei hij kortaf, en Maartje haastte zich te gehoorzamen; ze kon toch niet den heelen avond met haar pruttelende potten en pannen blijven zitten.

‘Ik begrijp niet waar de jongen blijft!’ mopperde de oude man in zijn eigen.

‘Misschien onverwacht op zijn kantoor opgehouden,’ waagde Phine in het midden te brengen.

‘Dan had hij 't toch wel kunnen laten weten! 't Is wel meer gebeurd dat hij niet voor 's Zondagsmorgens kon komen, maar dan gaf hij er behoorlijk kennis van... Dat schijnt hij niet meer noodig te vinden. Van de week liep hij ook zoo in eens weg, zonder uitleg te geven. Waarom niet een lettertje geschreven om dat op te helderen? Hij begreep toch dat ik er nieuwsgierig naar was. Maar het schijnt er voor mij niet meer op aan te komen. Meneer doet wat hij verkiest.’

En gramstorig schoof hij met zijn stoel naar de tafel.

‘Oom!’ protesteerde Phine op een toon van zacht verwijt. ‘Dat mag u niet van Robbert denken. Daarvoor houdt hij te veel van u.’

‘Ja, dat merk ik,’ beet de oude haar bijna grimmig toe. ‘Een mensch moet maar goed zijn voor die jongelui,’ vervolgde hij bitter, terwijl hij zich het servet in den hals stopte, als was het er hem om te doen, zich te worgen; ‘dan doen ze met je wat ze willen.’

Phine trilde; was dat op haar ook gemunt? Ze had zich wel voor de voeten van haar weldoener willen werpen en hem alles bekennen, hem schreiend vergiffenis vragen voor hetgeen ze mocht miszegd of misdaan hebben. Maar zijn barschheid hield haar terug: zij durfde niet. Wie weet tot welk een uitbarsting een enkel onvoorzichtig woord kon leiden! Zij had het nog pas ondervonden. En bij zoo'n oud man kon de opwinding gevaarlijk worden. Zijn zenuwen waren toch al zoo gespannen: hij kon er een beroerte van krijgen.

Zij zweeg dus en schonk hem een glas water in, dat zij hem zorgzaam toeschoof.

‘Kom, kom, drink eens, u windt u te veel op. Het weer zal op uw gestel werken.’

Het was bijna de moeite niet waard, dat Maartje het maal opdischte, waaraan zij, overeenkomstig haar Zaterdagsche gewoonte, zoo bijzondere zorg had gewijd. Het werd bijna niet aangeroerd.

Zwijgend zaten de oude heer en het jonge meisje tegenover elkaar; hij strak, norsch en bijna verschrikkelijk om aan te zien; zij bleek, angstig, nu en dan een half bezorgden, half smeekenden blik op den grijsaard werpend.

Zij bediende hem met de vindingrijkste voorkomendheid, maar het scheen dat haar attentie hem nog norscher maakte; hij ergerde zich dat zij niet at, terwijl hij zelf haast geen brok door de keel kon krijgen. Het maal, welks toebereiding Maartje uren ijverige inspanning gekost had, was in een groot kwartier afgeloopen.

Phine hielp haar de tafel afruimen; het laatst van al nam ze het onaangeroerde couvert van Robbert weg; het was haar of zij met het wegzetten van dat bord, dat glas, die flesch de laatste hoop ter zij stelde, dat hij nog komen zou.

Zuchtend droeg Maartje de gerechten weg, waaraan zij al haar kookkunst, al haar moederlijke zorg voor den ‘jongenheer’ had ten koste gelegd. Ook de oude ziel had een gevoel of zijn plotseling wegblijven niet maar een toevallige verhindering was; het was voor haar als een voorteeken van een hapering, een stoornis voorgoed in het kalme leven op Eben-Haezer, dat in den laatsten tijd zoo gelukkig was geweest. 't Was in de laatste dagen al te mooi geweest; dat kon nooit lang duren; dus redeneerde zij met dat fatalisme, wat aan eenvoudige menschen eigen is, en zonder zich juist rekenschap te geven van hetgeen er dan wel gebeuren kon, zuchtte ze maar in een vaag voorgevoel van groote treurigheid.

Na den eten had de heer Wilkens zich, als naar gewoonte, op zijn luien stoel geworpen, om zijn middagdutje te doen. Maar terwijl hij anders onmiddellijk indommelde, kon hij nu den slaap niet vatten. Hij woelde en rekte zich, rukte wrevelig aan de kussens, sloeg nu het rechter- over het linkerbeen en dan omgekeerd, en stond eindelijk driftig op.

‘Wat er aan mankeert, weet ik niet,’ mopperde hij, ‘maar slapen kan ik niet, 't is misschien dat nare gehuil van den wind,’ en onrustig stapte hij de kamer op en neer, met groote passen, nijdig aan zijn pijp trekkend, die hij weer had aangestoken, en zich het hoofd met dikke rookwolken omhullend als een vulkaan op het punt van een uitbarsting.

Phine zag hem met een lichte huivering aan. Waar moest dat op uitloopen! Als hij zijn gewoon middagdutje niet kon hebben, was hij voor den heelen dag bedorven. Oude menschen konden niet tegen zoo'n onderbreking in hun gewoonten; dat wist ze nog van haar vader, en gedurende haar verblijf op Eben-Haezer had ze het gestel van den heer Wilkens genoeg leeren kennen om te weten dat zoo'n onregelmatigheid hem vooral noodlottig was.

Een paar beklemmende uren bracht ze alzoo in het gezelschap van den grijsaard door, zich telkens verwijtend dat zij, zij alleen, die hem zóóveel verschuldigd was, hem in dien pijnlijken, gevaarlijken toestand had gebracht, en toch niet wagend hem opheldering te geven, uit vrees van door een enkel onvoorzichtig woord de spanning, waarin hij verkeerde, tot het uiterste te drijven.

Zij zweeg dus; de angst klemde haar lippen opeen. In haar behoefte om zich te bewegen dribbelde zij met half waggelende beenen door de kamer, door de gang, naar de keuken, onder voorwendsel van allerlei kleine huiselijke bezigheden. Het was donker geworden; ze had de lamp aangestoken, de blinden gesloten, de gordijnen laten zakken; nu ging zij voor de thee zorgen.

Opeens werd er gescheld. De heer Wilkens keek op de pendule.

‘Dat is de post,’ zei hij kortaf. ‘'t Zal me benieuwen of die iets brengt.’

Phine ijlde naar de voordeur, blij een uitvlucht te hebben, vol hoop dat er een brief, minstens een briefkaart tot verklaring en verontschuldiging van Robberts wegblijven zou zijn.

Met bevende vingers haalde zij de post uit de bus; het waren een paar kranten, een papier van een Hamburgsche geldloterij, een prospectus van een nieuw tijdschrift en.... ja toch een brief.

Zij bekeek hem onder de ganglamp. Wat een vreemd postmerk! De brief kwam uit Londen en... hij was van Robbert; 't was zijn hand.

Sidderend van bang voorgevoel haastte ze zich naar binnen.

‘Een brief van Robbert, oom,’ zei ze met trillende stem, ‘uit Londen.’

‘Uit Londen!’ riep hij en keek haar aan of hij meende, dat ze hem voor den gek hield. ‘Geef hier.’

Driftig scheurde hij de enveloppe open, zette zenuwachtig zijn bril op, dien Phine al uit het huisje gehaald had en hem aanreikte, en ontplooide met zijn bevende, knokkelige, oude hand het ritselende papier onder het zachtkalme licht der moderateurlamp.

Met gretige oogen verslond hij den inhoud van het schrijven, blijkbaar met een gejaagde, overspannen hand op 't papier gebracht.:

‘Londen, Charing Cross Station, 23 Sept. 1885.

‘Dierbare oom,

Ik weet niet wat ik zeggen zal, om u mijn plotseling vertrek hierheen te verklaren en u vergeving te vragen voor een handelwijze, die u onbegrijpelijk en onverschoonbaar moet voorkomen.

Nu eerst besef ik dat, thans nu ik mij tot schrijven zet om u te melden, waar ik ben.

Ik vertoef te Londen, in opdracht van de firma Dennig. Mijn taak is verschillende verwikkelingen, sinds lang tusschen onze firma en enkele groote Londensche handelshuizen hangende, tot een goed einde te brengen, informaties in te winnen, nieuwe relaties aan te knoopen, kortom allerlei zaken, die ik u, als oud handelsman, niet nader hoef aan te duiden.

De reis is plotseling opgekomen; eerst zou de jonge heer Dennig gaan, maar die is onverwacht verhinderd. Toen werd het mij gepresenteerd en ik nam het voorstel met beide handen aan. Ik snakte er naar, het land uit te gaan. Ik kan u niet zeggen, waarom, voor 't oogenblik ten minste niet; maar geloof mij, oom, er stak in het motief niets, waarover ik me heb te schamen.

Misschien was het beter geweest, als ik het u vóór mijn vertrek had bekend. Maar het was mij niet mogelijk, naar Eben-Haezer te gaan, neen, ik kòn het niet....

Geloof mij oom, ik betreur ten diepste, dat het zoo gegaan is!

Welken indruk moet mijn gedrag op u maken, die altijd zoo goed, zoo vaderlijk voor mij is geweest!

Ik kan er niet aan denken. Later, als ik wat kalmer zal zijn geworden, - als er een paar dagen overheen zijn gegaan, zal ik u wellicht uitvoeriger kunnen schrijven.

Stel u voor het oogenblik tevreden met mijn verzekering, dat niets mij pijnlijker valt dan u door dit schrijven eenige onaangenaamheid, misschien wel verdriet aan te doen en dat ik - wat u op 't oogenblik van mij denken mag - steeds met kinderlijke liefde, hoogachting en eerbied blijf

Uw dankbare

Robbert.

Het gezicht van den ouden man was hoogrood geworden, terwijl hij dien vreemden brief doorliep.

‘Dat is verregaande brutaal!’ zei hij met heesche stem. ‘Daar, lees zelf maar wat hij schrijft,’ ging hij met trillende lippen tot Phine voort, den brief woest op de tafel smijtend. ‘Het land uitgaan, zonder mijn voorkennis, zonder afscheid te komen nemen, omdat hij natuurlijk bang was dat ik er iets tegen zou hebben. En me dan af te schepen met zoo'n onzinnig kattebelletje.’

Phine schrok van de vreeselijke verontwaardiging, die het anders zoo rustige, grijze hoofd misvormde tot een akelig rood schrikmasker, grijnzend met den half geopenden mond, vuur spuwend uit de gloeiende oogen, verwilderd door het te berge rijzen der grijze haren en bakkebaarden.

Zij raakte den noodlottigen brief niet aan, maar sprong op den grijsaard toe om hem te ondersteunen. Hij was machteloos, hijgend in zijn leuningstoel gezonken. De opwinding, den heelen avond opgedreven en nu ineens tot het toppunt gevoerd, was hem te sterk geweest. De reactie volgde. Doodsbleek zonk zijn hoofd achterover. Het werd paars en blauw.

(Wordt vervolgd.)