De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 11

De Indringster
door J.R. van der Lans.
(Vervolg.)

De begrafenis liep in alle stilte af. Familieleden namen er bijna niet aan deel. De tegenspoed, waarmee de overledene had te kampen gehad, en de afzondering, waarin hij zich de laatste jaren had teruggetrokken, hadden zijn verwanten van hem vervreemd. Ook op het dorp had hij weinig omgang gehad, en zoo de landlieden in grooten getale den bescheiden lijkstoet volgden, geschiedde dit meer wegens het landelijk gebruik dan uit bijzondere belangstelling: zij kenden den man bijna niet, al had hij jaren in hun midden geleefd.

Ook Phine voelde zich vreemd onder hen; zij had altijd de afzondering van haar vader gedeeld en nooit ander gezelschap gezocht. En toen dan ook het lijk in den grafkuil werd neergelaten, was het alsof haar daarmee alles ontzonk wat zij op aarde had bezeten en liefgehad. Met de handen voor de oogen geslagen, knielde zij snikkend bij de groeve en hoorde de aardkluiten met meedoogenlooze hardheid neerbonzen op de kist, die haar alles bevatte. Zij had zich, in haar kinderlijke liefde, nooit met de gedachte vertrouwd gemaakt, dat haar vader haar eenmaal ontvallen zou. Wanneer de grijsaard op zijn naderend einde zinspeelde, had zij hem met jeugdige zorgeloosheid die gedachte steeds uit het hoofd gepraat. Zij had er niet van willen hooren, en daarom was de slag, hoezeer ook te voorzien, dubbel onverwacht gevallen. Zij kon het niet gelooven dat in die schamele planken kist, met touwen in den grond afgelaten en al halverwege met aarde bedekt, het geliefde wezen rustte, met welks bestaan zij haar jeugdig leven als vereenzelvigd had. En zij kon niet scheiden van de plek, waar zij voorgoed haar vader moest achterlaten. De omstanders eerbiedigden een wijle de smart van de treurende dochter, maar weldra werden zij ongeduldig en de meesten volgden den priester, die zich na afloop der beaarding met de koorknapen en den koster verwijderde.

Robbert Wierings trad op de slanke zwarte gestalte toe, die nog altijd aan het graf lag neergeknield, raakte zacht haar schouder aan en fluisterde haar iets in het oor.

Phine hief het bleeke hoofd op, zij wischte haar tranen af, en zich moedig oprichtende, volgde zij den jonkman en den verderen stoet op den droeven terugweg naar het uitgestorven huis. De zon straalde in vollen luister aan den wolkenloozen hemel; het landschap breidde zich in het rond met de helderste en levendigste kleuren uit; de blozende dorpskinderen speelden tusschen de graven van het kerkhof en staakten maar een oogenblik hun spel om de pet af te nemen voor de zwarte juffrouw met het bleeke gezicht; de landlieden praatten luidruchtig langs den weg en zagen met zwijgenden groet de treurende voorbijgaan. Zij wendde het hoofd niet om; het was of dat alles haar niet aanging, of zij niets gemeens meer had met die omgeving, waarin zij was opgegroeid.

En toen zij thuiskwam, was zelfs het huis haar vreemd geworden; zij zag het vol vreemde gezichten, maar dat ééne beminde gelaat, dat voor haar het huis had bezield, vond zij er niet terug. Zoolang het lijk boven aarde stond, scheen ze haar vader nog bij zich te hebben; zijn lijkbaar was haar toevlucht te midden van de ongewone drukte, die haar omringde. Nu was die drukte luidruchtiger, opdringender dan te voren en had zij zelfs den doode niet meer om dien haar leed te klagen.

Onwillekeurig sloot ze zich aan bij den jonkman, die niet poogde haar te troosten, zooals de anderen, maar wiens zwijgen juist haar het gevoel gaf, dat hij haar begreep. Zelfs de goedige dokter putte zich tevergeefs uit in vaderlijke troostwoorden; zij dankte den gemoedelij ken man met een erkentelijken blik, maar het gekeuvel, waardoor hij haar afleiding wilde bezorgen, was haar heimelijk tot last, en daarentegen voelde zij zich onbewust aangetrokken door den stillen jonkman, wiens zwijgende deelneming als een zachte balsem was op haar schrijnende zielewond.

Een zucht van verademing ontsnapte haar beklemd gemoed, toen zij na het afscheid van de goedmeenende, maar wat plompe buren, van de schreiende oude dienstbode en van den waardigen dokter, die haar tot aan het station had vergezeld, eindelijk met Robbert tegenover zich in den trein zat. Zij had een gevoel, als ging zij op reis om haar verloren vader te zoeken, als zou zij hem wedervinden in den ouden vriend, die haar met open vaderarmen wachtte. Eerst toen de trein zich in beweging zette en zij een laatsten blik wierp op het dorp, waar zij zoolang als aankomend meisje had geleefd, op de kerk, in wier schaduw haar vader was ter ruste gelegd, voelde zij hoeveel haar nog aan die plek hechtte, waaraan toch niets meer haar scheen te boeien.

Daar verdween de heele omgeving, waar zij zooveel kinderlijk geluk had gesmaakt en in de laatste dagen zooveel bitter leed geleden had, als een droomgezicht voor haar oogen, en de snorrende, schokkende trein voerde haar onverschillig mee, als een nieuwe, vreemde wereld in, een onbekende toekomst te gemoet. Toen voelde zij den moed zich ontzinken en het hoofd voorover buigende, verborg zij het gelaat in haar zakdoek. Haar bewegingen verrieden, dat zij snikte, en met innig medelijden sloeg Robbert haar gade. Toch sprak hij geen woord; wat kon hij zeggen, dat niet als een wanklank had geklonken bij die stille smart?

Zij waren alleen in de coupé en zij kon dus vrijelijk uitweenen. Toch droogde zij, na een pooze, uit eigen beweging haar tranen en zag naar haar reisgezel op, die den blik ongemerkt afwendde om niet den schijn te hebben, dat hij haar had bespied. Zij staarde naar buiten in het zonnige veld.

‘Wil u het raampje soms open hebben?’ vroeg hij bezorgd.

‘Als u zoo goed wil zijn,’ fluisterde zij en haalde met verruimde borst adem, toen de frissche lucht de coupé binnenstroomde.

‘Ik geloof dat u beter deed met te gaan verzitten om geen hinder te hebben van den tocht,’ merkte hij op en -ruimde een ander hoekplaatsje leeg, dat door haar kleine bagage was ingenomen.

Alleen door dergelijke kleine oplettendheden toonde hij haar zijn deelneming. Met troostwoorden viel hij haar niet lastig; zorgvuldig vermeed hij de teere snaar aan te roeren, die, hoe zacht ook geraakt, telkens weer haar tranen deed vloeien. Hoe graag hij die tranen had gedroogd, hij voelde er zich niet waardig toe: zoozeer had de smart het meisje in zijn oog verhoogd en veredeld.

Er werd dan ook op de lange reis bijna geen woord tusschen hen gewisseld; alleen bij de halten, als er overgestapt moest worden of als er gelegenheid was om iets te gebruiken; als hij haar voorkomend den arm bood of haar bagage droeg; als hij, met de bezorgdheid van een ouderen broer voor een kranke zuster, haar minste wenschen voorkwam, steeds wakend dat niets haar kon deren, zorgend dat zij een goede plaats had, zooveel mogelijk een coupé met hem alleen of anders vrij van hinderlijk gezelschap, - dan gaf dat soms aanleiding tot een kort, ongedwongen en vertrouwelijk gesprek. Het was dan ook geen aanstellerij, noch van haar kant noch van den zijne, wat hen deed zwijgen. Het was het natuurlijk gevolg van de omstandigheden en de verhouding: stille, stomme smart ter eene, eerbiediging van dat leed ter andere zijde. En zwijgend waren die twee jonge, rechtschapen harten in inniger verkeer dan wanneer zij hun gevoelens in woorden hadden geuit.

Het was laat in den avond, toen het rijtuig, dat Robbert in Rotterdam genomen had om de reis voort te zetten, voor Eden Haezer stil hield. De deur ging vanzelf open, en daarachter stond de oude heer Wilkens, om de dochter van zijn ouden vriend gulhartig als een vader te verwelkomen.

‘Wel, lieve kind, ben je daar?’ zei hij en stak haar zijn beide handen toe. ‘Kom binnen, je zal wel vermoeid zijn van de lange reis.’

Zij traden de gezellige huiskamer binnen, waar de ouderwetsche moderateurlamp een vriendelijk licht verspreidde over de vierkante

[p. 139]

tafel, waarop Maartje het een en ander ter verkwikking en hartsterking had klaar gezet. Het goede mensch kwam, op het eerste gerucht, aangesloft om de juffrouw gedienstig en bezorgd van hoed en mantel te ontdoen. Met stille deelneming zag zij haar in het gelaat, schoof een stoel voor haar bij de tafel, en na zich met een blik vergewist te hebben dat er op de tafel niets ontbrak, verwijderde zij zich onder meewarig hoofdschudden.

‘Nu denk je maar dat je thuis bent, kind,’ zei de oude man, haar met vaderlijke teerhartigheid aanziende en een traan van zijn grijze wimpers wegpinkend.

Phine dankte hem met een glinsterenden blik, liet de cogen even rondweiden door het haar zoo bekende vertrek, greep de beide handen van den grijsaard, drukte die heftig in de hare en liet zich daarop schreiend in den stoel zinken.

‘Ik dank u, ik dank u,’ meer kon ze niet zeggen; want haar gemoed was zoo vol dat het overliep. Maar in de bitterheid van haar leed mengde zich een streelende zoetheid; inderdaad voelde zij zich weer thuis; het was haar of zij haar vader had teruggevonden.

En toen zij dien avond door Maartje weer naar de kamer was geleid, waar zij weinige dagen te voren zoo genoeglijk had gelogeerd en die nu met de vindingrijkste zorg weer voor haar in gereedheid was gebracht, toen kon zij met een gevoel van dankbaarheid neerknielen voor het Mariabeeld, dat daar op een hoekkastje stond. Voor het eerst na vele dagen genoot zij dien nacht weer een rustigen, weldadigen slaap. Zij droomde van haar vader, met wien zij een reis maakte door een mooi zonnig land, tot zij 's avonds hun intrek namen in een gezellige kamer, waar onder het vriendelijk schijnsel van een moderateurlamp een gedekte tafel hen wachtte; daaraan deden zij zich te goed, toen zij opeens bemerkte dat haars vaders gelaat de trekken had aangenomen van zijn ouden vriend Wilkens, iets wat haar in haar droom volstrekt niet verraste of verwonderde.

IV.

In haar nieuwe aangename omgeving fleurde Phine weer heelemaal op. Wel was ze niet meer het lachende, speelsche kind, dat daar, weinige dagen te voren, als een vogeltje had rondgetrippeld; haar gelaat en houding hadden de ernstige plooi aangenomen, die bij het zwarte rouwkleed paste; maar haar trekken teekenden toch niet meer die diepe neerslachtigheid van den eersten dag. Haar wangen herkregen den gezonden blos. en zachtjes, heel zachtjes keerde de oude blijmoedigheid terug.

De heer Wilkens deed al het mogelijke om haar het geleden verlies te doen vergeten: hij toonde zich werkelijk als een vader voor haar. Zij kon met hem over den doode spreken, zooals met niemand anders. In 't eerst had het haar meermalen de tranen in de oogen gebracht, als hij de herinnering aan zijn ouden vriend ophaalde, maar allengs verloor de smart haar bitterheid en werd een soort van weemoedig genot; zoowel de vriend als de dochter schiepen er behagen in, elkander te spreken over den man, dien beiden zoo innig hadden liefgehad.

Vooral voor den heer Wilkens, die zich zoo dikwijls over zijn eenzaamheid beklaagd had, was het een heel verzet, gestadig het goede, schrandere meisje bij zich te hebben, dat hem verzorgde, gelijk zij haar vader verzorgd had.

Zij schonk koffie en thee voor hem, bediende hem aan tafel, las hem de krant voor, schreef brieven voor hem, leende hem haar arm bij zijn wandelingen door den tuin, stelde belang in zijn buitenmansliefhebberijen, verzorgde zijn bloemen, zijn asperges, zijn kippen, en voorkwam ongezocht zijn minste wenschen. Zij was dat zoo bij haar vader gewend en het ging haar dus heel natuurlijk af; zij wist niet beter of het hoorde zoo.

De oude man voelde zich een ander mensch worden. Had hij, kort geleden, zijn vriend het bezit van zulk een dochter benijd, nu mocht hij zich gelukwenschen, dien schat van hem geërfd te hebben en voor geen geld had hij dien weer willen missen: het was dus zaak, het meisje blijvend aan zich te verbinden.

Phine kon zoo wat een week of drie op Eben-Haezer geweest zijn, toen hij op een keer dat zij buiten onder het breede zonnescherm zaten - het meisje had juist een ruiker versche bloemen voor hem neergezet en nam nu het kussen weer ter hand, dat zij bezig was voor hem te borduren - op den man af vroeg:

‘Wel Phine, bevalt het je hier nogal?’

‘Hoe kan u dat vragen, oom?’

Op zijn verlangen, noemde ze hem ‘oom,’ omdat hij het stijve ‘mijnheer’ zoo afgemeten deftig en onhartelijk vond.

‘En denk je dat het je hier ook op den duur bevallen zou?’

Zij kreeg een kleur; want de gedachte dat zij het gastvrije huis weer zou moeten verlaten, had ze steeds als een beangstigend idee van zich afgezet, en toch begreep ze, dat de heer Wilkens niet verplicht was, haar als zijn dochter bij zich te houden. Daarom deed zijn woord haar hart inwendig opspringen van vreugde: als hij haar eens toestond, altijd bij hem te blijven!

‘Maar oom, waar zou ik beter kunnen zijn dan bij u, die voor mij een tweede vader wil zijn?’ Terwijl zij het zeide, kleurde een hooge blos haar gelaat; zij vreesde, dat zij te ver gegaan was en zich te veel op de goedheid van haars vaders vriend had laten voorstaan.

‘Welnu, als je mij voortdurend tot een dochter wil wezen, zooals je in de laatste weken voor me geweest ben, dan wil ik van mijn kant niets liever dan de plaats van mijn ouden vriend tegenover je innemen.... Dus je blijft bij me?’

‘O graag, oom, heel graag,’ Zij had hem wel om den hals willen vliegen van blijdschap, maar daar de heer Wilkens natuurlijk niet aan zulke kinderlijke ontboezemingen gewend was, vergenoegde zij zich met hem dankbaar en innig de hand te drukken.

‘Nu, dat blijft dus uitgemaakt, lief kind,’ ging hij zelf zichtbaar voldaan voort. ‘Maar nu dienen we ook eens verder af te spreken, hoe het met de nalatenschap van je vader gaan moet. Jullie hadt nog huur aan 't huis, is 't niet?’ ‘Twee en een halt jaar.’

‘Nu, daar moeten we af zien te komen. 't Was, dunkt mij, het best dat wij daarvoor den dokter in den arm namen. En wat wou je met den inboedel doen?’

Phine aarzelde; het woord riep haar ineens heel haars vaders huishouden voor den geest, de oude meubels, waaraan hij zoo gehecht was en waaraan ook voor haar zooveel dierbare herinneringen waren verbonden.

De heer Wilkens, die haar in 't gelaat zag, raadde haar gedachten.

‘Ik begrijp dat het je aan 't hart gaat, je vaders boeltje weg te doen, maar je kan toch dat alles niet bewaren. Me dunkt, als je er eens 't een of ander, waar je bijzonder zwak op hebt, uithield, en de rest liet verkoopen? Licht brengt het nog iets op ook.’

‘Het zal wel noodig zijn,’ hernam Phine met zekere verlegenheid, ‘want er zal nogal wat te betalen vallen, den dokter, de begrafenis, de uitvaart....’

‘O, heb daar geen zorg voor. We kunnen de oude dienstbode ook niet in eens op straat zetten; die moet een soort wachtgeld hebben tot ze weer een andere betrekking heeft. Maar maak je daar niet ongerust over; laat dat maar aan mij over. Het zal het best zijn, dat ik den dokter met de regeling van al die zaakjes belast, denk je ook niet?’

‘Dat geloof ik ook,’ zei Phine, die niet beter meende te kunnen doen, dan zich in alles naar de schikkingen van haar vaderlijken beschermer te voegen.

‘Dan zullen we hem morgen aan den dag schrijven; in dien tijd kan jij eens nagaan, wat je uit den inboedel bewaard wil hebben; dat moet hij maar hierheen sturen.’

‘Best, oom!’

Op dat oogenblik ging met helderen klank de schel der buitendeur over.

‘Daar zal je Robbert hebben!’ riep de oude heer vernoegd. ‘Wat die er wel van zeggen zal, dat je hier blijft!’

Phine bloosde, maar, doordat zij met den rug naar het licht zat, merkte hij dat niet op. ‘Het zal tijd worden, dat ik voor de thee ga zorgen,’ hernam zij, en trippelde naar binnen om het theegoed te halen.

Inmiddels verscheen Robbert op den drempel der tuindeur. Hij had nu niets jongensachtigs meer over zich; met rustige kracht verhief zich zijn slanke gestalte en er lag mannelijke ernst in zijn trekken, die wat minder gevuld en blozend dan vroeger, nu fijner en sprekender waren geworden, terwijl een opgekrulde donkere knevel er een geestige teekening aan gaf. Het was opmerkelijk, hoe hij binnen weinige weken in zijn voordeel veranderd was.

‘Dag oom, dag Phine,’ zei hij, beiden een hand gevend, ‘alles nog goed sedert Zondag?’

‘Alles nog in orde,’ antwoordde de oude heer. ‘En wat breng je voor nieuws?’

‘Niet veel Ik weet ten minste voor 't moment niets wat u interesseert,’ zei hij, een stoel nemend.

‘Dan zal ik je eens wat nieuws vertellen,’ hernam de heer Wilkens, met een air van gewicht in zijn gemakkelijken stoel overeind komend. ‘Iets, wat ik je in tienen te raden geef.’

‘Ik zal er mij maar niet aan wagen,’ zei Robbert lachend en sloeg op zijn gemak de beenen over elkaar.

‘Dan zal ik 't je maar in eens zeggen: Phine blijft voorgoed hier, niet waar, meisje?’

Phine bloosde alweer en vergenoegde zich met een grooten hoofdknik ter bevestiging, terwijl zij het geweldig druk scheen te hebben met de rangschikking van het theegoed op het blad.

Robbert keek haar tersluiks aan en er tintelde een vonk van blijde verrassing in zijn oog; het bericht had hem heimelijk meer verheugd dan hij wel wilde laten blijken, toen hij met zekere onverschillige gulheid antwoordde:

‘Wel, het doet mij plezier dat ik dat hoor; want ik twijfel niet of dat zal tot wederzijdsch genoegen van beide partijen besloten zijn. En ik voor mij ben er zelf niet minder mee in mijn schik.’

‘Ja, jullie kunnen 't samen best vinden, geloof ik,’ schertste de oude heer, ‘is 't niet, Phine?’

‘Dat gaat nogal, oom,’ zei het meisje ontwijkend. ‘Maar u weet toch wel, dat als ik hier blijf, dit alleen is om u. Mag ik u nu eens inschenken?’

‘Zeker, je blijft hier voor mij, daar reken ik op...’

‘En wat zegt Maartje er van?’ vroeg Robbert, als om een afleiding verlegen.

‘De goede ziel weet er nog niets van,’ zei Phine, den jonkman een kop thee schenkend.

‘Neen, jij bent de eerste, die het nieuws komt te hooren,’ zei de oude heer.

‘Dan is het zeker nog niet lang beslist, want voor Maartje hebben we anders geen geheimen.’

‘Net voor je de deur inkwam.’

‘Dan ben ik toch benieuwd wat zij er van zeggen zal.’

Toevallig kwam Maartje de theestoof met een ketel heet water brengen, en van die gelegenheid maakte Robbert gebruik om haar deelgenoot te maken van het groote nieuws.

‘Is het toch waar?’ vroeg zij, ongeloovig den ouden heer en de juffrouw aanziende; want het zou de eerste maal niet zijn als ‘meneer Rob’ haar wat op de mouw gespeld had. Maar toen zij uit beider mond de bevestiging der meedeeling vernomen had, ontveinsde zij in het minst haar blijdschap niet.

‘Nu, dat doet me rechtaf pleizier,’ zei ze, herhaaldelijk ten bewijze van haar voldoening met het hoofd knikkend. ‘Rechtaf plezier,’ herhaalde ze nog eens, ‘'t meest voor mijnheer, want die is, sinds de juffrouw hier is, heelemaal epgefleurd. Ze is dan ook compleet als een dochter voor mijnheer, dat is ze. En handig! en attent! Daar is geen voorbeeld van!... Ik denk dat het mijnheer ook erg afgevallen

[p. 140]

jan bart werft te duinkerken matrozen aan in L6sO, naar de schilderij van madame demont-breton, (Salon des Champs Elysées 1894).

[p. 141]

heronthulling van de ruyter's standbeeld te vlissingen.
Aankomst der Koninginnen op de Groote Markt. Vóór de onthulling.
Eerepoort en versiering der Palingstraat. Na de onthulling.

[p. 142]

zou zijn, als ze heengegaan was. En mijn ook, al zeg ik het zelf; want ik heb er een heele handreiking aan. Ik zou de juffrouw haast niet meer kunnen missen, daar!.... Wel wel! En blijft de juffrouw nu voorgoed hier? Nou, dat doet me rechtaf plezier!’

(Wordt vervolgd.)