De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 10

[p. 361]

[Nummer 46]

Graaf Roselly de Lorgues, de kampioen van Columbus.

graaf roselly de lorgues, de kampioen van columbus.

Toen nu twee jaar geleden de geheele beschaafde wereld, met Amerika aan het hoofd, zich opmaakte om het vierde eeuwfeest te vieren van den grooten wereldontdekker Christophorus Columbus, heeft men in die grootsche hulde vergeten één man te betrekken, die misschien meer dan eenig ander aanspraak mocht maken op een eereplaats bij dit wereldfeest. Het is graaf Roselly de Lorgues, de man die het meest heeft bijgedragen om in onzen tijd de gedachte aan den grooten Genuees te verlevendigen en die, om de geestdrift, welke hij alom voor zijn held wist te wekken, gerust de eerste aanlegger mag genoemd worden van het schitterend eerbetoon, door het dankbare nageslacht in 1892 aan den roemrijken zeevaarder gebracht.

De edele figuur van Christophorus Columbus was, een vijftig jaren geleden, zoo goed als geheel in vergetelheid geraakt. Nog erger: zijn smettelooze nagedachtenis was bezoedeld door lasteringen, die slordige geschiedschrijvers elkaar gedachteloos naschreven. Graaf Roselly de Lorgues vatte de moeilijke, maar eervolle taak op, den onvolprezen held van allen blaam te zuiveren en hem voor de oogen der heele wereld op een voetstuk te plaatsen, zijn verheven deugden, zijn hooge verdiensten, zijn heerlijk karakter waardig. Hij doorsnuffelde de archieven, hij getroostte zich de moeielijkste nasporingen en hij schreef over Columbus een boek, dat de duizenden lezers ingeestdrift ontgloeide voor den held, die, bij zijn leven zoo grievend miskend, zelfs eeuwen na zijn dood de waardeering moest missen, waarmee het nageslacht anders tegenover groote mannen de ondankbaarheid der tijdgenooten vergoedt.

Hij schreef een boek over Columbus, zoo degelijk, als het beste historiewerk, zoo eenvoudig als een volksverhaal en tegelijk zoo verheven als een heldendicht. Het heerlijke onderwerp bracht dat van zelf zoo mee; wie, die een hart heeft om ware grootheid te gevoelen en te vereeren, kan over Columbus schrijven zonder in vervoering te geraken? Graaf Roselly de Lorgues met zijn edel hart, zijn warm geloof, zijn levendige verbeelding was er geheel op aangelegd om een man als Columbus te begrijpen.

Hij leerde hem aan het nageslacht kennen, zooals hij noch door den tijdgenoot noch door den naneef begrepen was, namelijk als den man van geloof, als den laatsten der kruisridders, die uittogen om een afgelegen gebied te veroveren voor Christus, als den kruisheld, als den echten Christophorus, die den Christus over de wateren droeg naar een nieuwe wereld.

De geestdrift, die hij voor zijn held gevoelde, bezielde hem tot het schrijven van de schitterendste bladzijden, die anderen ontgloeiden tot dezelfde bewondering. En de verschijning van zijn boek gaf den stoot tot de Columbusbeweging, die, gestadig in kracht en omvang winnende, eindelijk haar bekroning vond in de wereldhulde bij gelegenheid van het vierde eeuwfeest der ontdekking van Amerika.

Daarom had Roselly de Lorgues zeker bij die algemeene Columbusviering niet mogen vergeten worden. En wij kunnen de verontwaardiging begrijpen, die den vicomte Macé de bittere woorden in de pen gaf:

‘De reusachtige onderneming van Chicago, door de Amerikanen Columbiaansche Tentoonstelling en Wereldkermis genoemd, is geeindigd; haar grootsche praal behoort tot het verleden; slechts een lichtende streep blijft in de herinnering van haar over.

‘Waarom is de luister van dit wereldfeest verduisterd? Waarom heeft de menschheid er den zwartsten ondank getoond? Is dan alles wat innig tot de verheven persoonlijkheid van Christophorus Columbus behoort, aan onrecht, aan kleinzieligen nijd en vergetelheid overgeleverd.

‘Ter viering van het vierde eeuwfeest zijner ontdekking noodigde Amerika de Oude Wereld tot het broederlijke vredemaal uit; naast de wonderen der moderne nijverheid erlangden de karveelen van den doorluchtigen Genuees een eereplaats, en de hertog van Veragua, de vertegenwoordiger van het geslacht van dien held, zag zich overladen met kostbare geschenken, terwijl hij het voorwerp eener luidruchtige openbare hulde werd.

‘Eén man is vergeten, of liever is stelselmatig ter zijde gehouden, en die man is geen ander dan hij, die de eenige aanlegger is van die bewonderenswaardige gebeurtenis; het is de geschiedschrijver van den wereldontdekker, het is de edele graaf Roselly de Lorgues.’

Waarom werd juist hij als met opzet van het feest uitgesloten? Wij kunnen het gemakkelijk gissen. Het zal wel om dezelfde reden geweest zijn, als waarom het boek van Roselly de Lorgues indertijd zooveel vinnige critiek en onheusche tegenspraak uitlokte. Dat boek eerde in Columbus te veel den Christen, en daarom kon zijn schrijver geen genade vinden in de oogen der moderne wetenschappelijke wereld. Intusschen heeft Roselly de Lorgues zich schitterend gewroken mogen zien door niemand minder dan onzen

[p. 362]

Heiligen Vader Leo XIII, die openlijk zijn opvatting van de Columbus-figuur huldigde door den uitroep: Columbus noster est, Columbus hoort aan ons; hij is niet enkel een glorie voor de wetenschap, hij is vooral een glorie der Kerk.

Het woord van den H. Vader betreffende den grooten wereldontdekker mag in zekeren zin ook gelden voor den man, die Columbus voor ons heeft ontdekt. Ook van graaf Roselly de Lorgues mogen wij zeggen: noster est; hij behoort aan ons, en nu de edele grijsaard op het punt staat zijn negentigsten verjaardag te vieren, stellen wij er prijs op, zijn beeltenis een eereplaats te geven in onze Illustratie.

Wij noemden hem bij den aanhef van dit opstel den kampioen van Columbus; wij zouden hem ook den schildknaap mogen noemen van dien laatsten der kruisridders, den schildknaap, die het zwaard opneemt, dat zijn vereerden meester uit de hand gevallen is. Roselly de Lorgues toch heeft niet alleen het heilige doel in 't licht gesteld, dat Columbus voor oogen stond; hij zelf heeft dat vrome denkbeeld weer opgevat en ijvert er voor met alle krachten.

Toen Columbus van de ontdekking van het goudland droomde, stelde hij zich voor, met de schatten, die daar te vinden waren, het Heilig Graf te bevrijden uit de heerschappij der ongeloovigen. Welnu, Roselly de Lorgues is nog heden de groote ijveraar voor hetzelfde denkbeeld: de vrijkooping van het Heilig Land.

De verwezenlijking van dien schoonen droom zal hij, helaas, evenmin als Columbus aanschouwen; maar in dien droom geloofd en er belangeloos voor gestreden te hebben is waarlijk in dezen tijd van eigenbaat en geldzucht al eers genoeg. Ook dit teekent den man, die in deze onridderlijke eeuw het hoog ridderlijke beeld van Columbus deed herleven en wiens eigen leven als dat van den echten ridder, gelijk de vicomte Macé zegt, ‘een voortdurend pleidooi is voor degenen die lijden, en die hij altijd bereid is te helpen.’

Een kort overzicht van die edele loopbaan zal dat woord het best staven. Wij ontleenen de bijzonderheden daartoe aan de beknopte levensbeschrijving, door meergenoemden vicomte Macé, officier der Fransche marine in reserve en lid van den conseil héraldique de France, van graaf Roselly de Lorgues gegeven.

Geboren te Grasse, in het departement der Zee-Alpen, den 11en Augustus 1805, toonde hij, van zijn vroegste jeugd een allergunstigsten aanleg en verwierf zich weldra een degelijke letterkundige bekwaamheid. Nauwelijks jonkman, trad hij al op in het strijdperk der dagbladpers en oogstte grooten bijval met een studie, waarin hij voor Frankrijk de eer opeischte van de uitvinding der toevluchtsoorden (salles d'asyle) en vondelinghuizen (crêckes). In 1833 richtte hij het Journal des institeurs primaires op en wendde zich tot de Kamer met een verzoekschrift tot verbetering van het lot der lagere onderwijzers.

Achtereenvolgens schreef hij een aantal werken, die alle de herleving van den christelijken geest tot onderwerp en strekking hebben, als Le Christ devant le siècle; Le Livre des Communes ou régénération de la France par le presbytère, l'école et la mairie; La croix dans les deux mondes enz. Met dien letterarbeid verwierf hij zich in 1837 het ridder- en in 1855 het officierskruis van het Legioen van Eer.

Het jaar daarop verscheen zijn hoofdwerk Leven en Reizen van Christophorus Columbus, dat een buitengewonen opgang maakte en, in bijna alle Europeesche talen overgebracht, de heele wereld deed spreken van den grooten zeevaarder en van zijn ridderlijken kampioen. Het boek werd nog door verschillende werken betreffende Columbus gevolgd: L'ambassadeur de Dieu; Satan contre Christ. Colomb; l Histoire posthume de Colomb. Onvermoeid zet de bijna negentigjarige grijsaard zijn arbeid voort, en de vruchtbaarheid zijner pen wordt des te bewonderenswaardiger als wij bedenken dat hij sedert zijn tiende jaar lijdt aan een gebrek van het gezichtsvermogen, waardoor hem dit om zoo te zeggen avond aan avond benomen wordt.

Om de vurigheid zijner katholieke overtuiging door de nieuwere wetenschappelijke wereld op den achtergrond geschoven en, zooals wij gezien hebben, bij de Columbusviering zelfs vergeten door hen, die de grootste verplichting aan hem hebben, mocht graaf Roselly de Lorques zijn werken en streven naar verdienste erkend zien door de Pausen Pius IX en Leo XIII, die hem met eerbewijzen overlaadden. Zij schonken hem onderscheidene pauselijke ridderorden alsmede de grootkruizen eerste klasse van den H. Gregorius den Groote en van het H. Graf van Jerusalem. Het comité voor den honderdjarigen gedenkdag der geboorte van Pius IX verhief hem onder algemeene toejuiching tot zijn eerevoorzitter.

In de Katholieke Illustratie, die ter gelegenheid van het vierde eeuwfeest der ontdekking van Amerika, door haar premiewerk Christophorus Columbus den grooten wereldontdekker in woord en beeld haar hulde bracht, mocht ook de beeltenis van den kampioen van Columbus niet ontbreken.