De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 10

[p. 337]

[Nummer 43]

Het herstelde portaal der St-Walburgiskerk te Zutfen.

Het is een verblijdend verschijnsel dat in onze eeuw, die geheel met het verleden gebroken scheen te hebben, zich sinds de laatste jaren weer een zichtbare belangstelling openbaart in de gedenkstukken van het kunstrijke voorgeslacht. Overal gaat men aan het herstellen van de lang verwaarloosde bouwwerken uit vroeger eeuwen, en hier te lande, waar jarenlang als de hoogste staafsmanswijsheid de leus gegolden had: ‘Kunst is geen regeeringszaak,’ reikt de hooge regeering aan stedelijke en provinciale besturen de hand om de oude kerken, raadhuizen, poorten enz. uit hun verval op te beuren en zooveel mogelijk in hun voormaligen luister te herstellen.

Een der eerbiedwaardigste en schoonste monumenten uit het verleden, waaraan in de laatste jaren de herstellende hand is geslagen, is ongetwijfeld de Groote of St.-Walburgiskerk te Zutfen. Dank aan de commissie, die zich te Zutfen gevormd heeft om in overleg met heeren kerkvoogden en met den gemeenteraad, van regeering en Provinciale Staten subsidie te verkrijgen voor deze belangrijke onderneming, is thans de herstelling van het merkwaardige gebouw verzekerd. Natuurlijk zal dit een werk van lange jaren zijn, en om nu alvast te toonen wat het gebouw na zijn geheele voltooiing wezen zal, is men begonnen met de herstelling van het pronkjuweel der kerk, het edele, slanke, rijk versierde portaal, op onze gravure afgebeeld. Trouwens had dit gedeelte van het gebouw, wegens den schromelijken staat van verval, het eerst herstelling noodig.

het herstelde portaal der st.-walburgiskerk te zutfen.

Met groote zorg werden al de overblijfselen der oude ver siering, ook door opgravingen aan den voet van het portaal, verzameld en in teekening gebracht, ten einde zich zoo nauwkeurig mogelijk den oorspronkelijken staat voor den geest te brengen. Zoowel de overgebleven brokstukken van beelden als de sporen der schilderingen tegen het gewelf brachten de oudheidkenners tot de veronderstelling, neen tot de zekerheid dat men hier te doen ha 1 met de voorstelling van een der schoonste bladzijden uit de vermaarde Biblia Pauperum, de bijbel der armen. Deze was in de middeleeuwen een soort prentenboek, vooral ten dienste van schildeis en beeldhouwers, die daarin een veilig richtsnoer vonden voor de versiering van kerken. Het bevatte namelijk in een groote dertig tafereelen een aanschouwelijke voorstelling van de geheimen des Christendoms met de daarop betrekking hebbende voorafbeeldingen uit het Oude Verbond. Zoo geeft een der eerste tafereelen een voorstelling van de Moedermaagd met haar goddelijk Kind, omgeven door de vier profeten, die de komst van den Messias hebben voorspeld.

Deze voorstelling nu vindt men kennelijk in het portaal der St.-Walburgiskerk terug. Het beeld der Moedermaagd is geplaatst tegen de slanke kolom, die den middelstijl van de dubbele deur vormt, en het heele portaal overhuift als een rijke troonhemel de hoogvereerde beeltenis.

Het kapiteel der kolom, dat tevens het voetstuk is van het beeld, wordt gevormd door een sierlijke engelfiguur, met een spreukband in de hand. De letters dier spreuk zijn uitgewischt; maar het is niet gewaagd, te veronderstellen dat den beeldhouwer hier de engel Gabriël voor den geest heeft gestaan, die de H. Maagd met de woorden ave gratia plena begroette.

In den triomfboog, die zich over het beeld welft, ziet men

[p. 338]

in een reeks medaillons een rij van heiligen afgebeeld, die als den zegestoet der Hemelkoningin uitmaken.

Het gewelf van het portaal eindelijk vertoont in zijn vier vakken of schelpen de vier profetenfiguren, waarvan boven sprake is. Drie er van zijn nog duidelijk kenbaar uit eenige letters van hun namen en uit de woorden, die op hun spreukbanden stonden. Het zijn Balaäm met de woorden: Orietur stella ex Jacob (Een ster zal opgaan uit Jacob), Isaias met: Ecce Virgo concipiet (Zie, een Maagd zal ontvangen) en Aggaeus met: Et veniet desideratus cunctis gentibus (En de gewenschte aller volken zal komen). In de vierde schelp is geen spoor van beschildering overgebleven, maar naar alle waarschijnlijkheid werd deze ingenomen door den koninklijken profeet David, die ook in de Biblia Pauperum voorkomt met zijn voorspelling: Omnes gentes servient ei (Alle volken zullen hem dienen).

De figuren, tot aan de middel afgebeeld, verheffen zich als een zinnebeeldige bloesem uit een sierlijk gevormden bloemkelk, die aan een groenen tak is bevestigd. De witte spreukband, dien zij in de hand houden, slingert zich als een aureool om hun hoofden en geeft in zwarte letters uit het laat-Gothische tijdperk de beteekenisvolle woorden te lezen, hun door den H. Geest ingegeven.

Heel zinrijk heeft de kunstenaar de profeten tegen het gewelf aangebracht, als om te kennen te geven dat zij uit den hemel werden gezonden om de naar verlossing zuchtende menschheid den lang verwachten Messias aan te kondigen.

Het is te wenschen dat deze gewelfschilderingen een even bekwaam hersteller mogen vinden als de rest van het portaal, opdat de symbolieke schepping van den middeleeuwschen bouwmeester weer in haar geheel te aanschouwen moge worden gegeven.