De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 10

De geschiedenis der lucifers.
(Slot.)

Hebben wij tot dusver de geschiedenis der lucifers enkel van de chemische zijde beschouwd, niet minder gewichtig is de ontwikkeling der techniek bij de vervaardiging der schijnbaar zoo nietige strijkhoutjes. De tijd is lang voorbij, dat de kleine man met weinig toestellen lucifers thuis of in een eenvoudige werkplaats met winst kon vervaardigen. Tegenwoordig hebben de machines ook op dit gebied de zege behaald op den handenarbeid, en zij alleen ook zijn in staat, de milliarden lucifers te leveren, die wij jaarlijks noodig hebben.

Het beste en mooiste hout voor de lucifers levert de espeboom, maar deze alleen kan in de vraag niet voorzien, en daarom wordt ook dikwijls pijn-, denne- en canada-hout voor de vervaardiging der onooglijke stekjes gebruikt. In den eersten tijd, toen de lucifers nog in haar opkomst waren, schaafden vlijtige mannen uit gekloofd hout den fijnen houtdraad, maar tegenwoordig zijn de houtdraadmachines zoo volmaakt, dat een enkele tot zes millioen stekjes op een dag van tien uren kan leveren. De geschaafde houtdraad is evenwel weinig geschikt voor lucifers, wier kopjes geen phosphor bevatten, en men heeft daarom tot vervaardiging der Zweedsche stokjes een nieuw procédé bedacht.

Voor ons liggen de rechte stammen der boomen; zien wij nu, hoe ze tot millioenen stokjes versnipperd worden. Eerst wordt het hout van zijn schors ontdaan en daarna in blokken van omtrent 40 centimeter lengte gezaagd.

De blokken komen nu in één toestel, waarin zij uitgestoomd worden. Met reusachtige nijptangen wordt dan het hout uit den broeikuip gehaald en nog warm in een schilmachine gelegd. Hier wordt het om zijn as gedraaid en komt in aanraking met een scherp mes, dat een houtstrook ter dikte van een lucifer afschilt. Ter zelfder tijd wordt deze strook in omtrent vijf centimeter breede stokjes gesneden, die dus met de lengte van de lucifer overeenkomen.

Deze machines kunnen op een dag 4000 vierkante meters spaanders leveren, waaruit 15 millioen stokjes vervaardigd worden. De machine vertegenwoordigt slechts 2 paardekrachten en voor de bediening is maar een man noodig.

De smalle houtstrooken komen nu in een machine, die op de gewone hakmachine gelijkt. Door een eenvoudig mechanisme worden 50 tot 70 boven elkaar gelegde houtstrooken langzaam naar voren geschoven en komen onder een scherp mes, dat ze in houtjes van de gewenschte dikte splijt. De afgesneden stokjes vallen op een band zonder einde, die ze naar het droogruim verzendt. Men heeft machines, die, door één man en één jongen bediend, tot 28 millioen stekjes per dag afleveren.

Ook de doosjes van de Zweedsche lucifers worden met behulp van machines vervaardigd. De ee[r]ste is een schilmachine, die dagelijks 3000 vierkante meters spaanders levert, waaruit men 200.000 doosjes kan maken. De tweede machine deelt de spaanders op de nauwkeurige breedte der doos en levert 300 tot 500.000 stukjes hout, waaruit de doosjes worden gelijmd. Ook dit werk wordt tegenwoordig door een machine verricht. Het buitenste doosje of het omhulsel wordt, zooals men weet, door blauw of ander gekleurd papier vastgeplakt. Dit papier wordt in eindelooze strooken van 56 millimeter breedte door een rol naar de daarvoor bestemde machine gevoerd, die voor het afsnijden, plakken, buigen enz. zorgt, maar één meisje voor de bediening noodig heeft en per dag 36.000 hulsels levert. Een andere machine vervaardigt de schuifjes en levert er op dezelfde wijze 25.000 in tien uur tijds. Nu moeten nog de doosjes aan de beide smalle kanten van de amorphe phosphor voorzien worden. Ook daarvoor heeft men een machine, die er dagelijks 120 a 150.000 in orde brengt, en veel zuiverder en nauwkeuriger, dan wanneer dit door menschenhand moest geschieden. Ten slotte is er nog een machine voor het opplakken van het etiket der firma, die er per dag 40 tot 50.000 klaar brengt en daarbij met het plaksel zuiniger omgaat dan een werkman.

En men bedenke nu, dat er van deze machines duizenden exemplaren over de heele wereld verspreid zijn, zoodat men zich een denkbeeld kan vormen van de vlucht, die de lucifersindustrie in onzen tijd genomen heeft.

Maar keeren wij nu tot de stekjes terug, die wij in het droogruim gelaten hebben en die nu met het levenwekkend kopje voorzien moeten worden. Vóór dit geschiedt, moeten de uiteinden der stokjes met licht ontvlambare stoffen als zwavel, paraffine of stearine gedrenkt worden. Reeds in den eersten tijd van de lucifers zag men in, dat men niet vooruit zou komen, als men de stokjes een voor een met de hand moest indompelen, en vond toen een indompelraam uit. Het zijn dunne plankjes, die van een rij evenwijdige inkeepingen voorzien zijn. Hierin legde men de stokjes, en daar de inkeepingen ondiep waren, staken de houtjes er boven uit. De gevulde plankjes stapelde men op elkaar en perste ze samen, zoodat de inhoud vastgeklemd zat. Uit zulk een raam staken honderden en duizenden stokjes, die dan alle te zamen in de vloeistof gedompeld werden.

Vroeger werd het leggen der stekjes in de ramen door meisjes verricht, die daarin een zoo groote vaardigheid kregen, dat ze er op één dag tot 200.000 inlegden. Maar ook voor dit vermoeiende werk heeft men later machines bedacht, met behulp waarvan een meisje het tegenwoordig tot anderhalf millioen brengt.

Daarentegen is het tot dusver nog niet gelukt, het indompelen door machines te laten verrichten; dit moet nog altijd door de hand des menschen geschieden.

Zijn nu de stokjes van de kopjes voorzien, dan gaan ze weer naar het droogruim, waarin ze blijven, totdat ze alle vochtigheid verloren hebben. Dan moeten ze uit de ramen losgemaakt en in doosjes verpakt worden. Dit werk, waaraan gevaar voor brand verbonden is, moest tot voor korten tijd eveneens door menschenhand geschieden. Nu heeft men machines bedacht, die de stokjes uit de ramen nemen en ze netjes gerangschikt in groote kasten laten vallen, waaruit ze dan in de kleine doosjes verpakt worden. Zulk een machine van de nieuwste vinding kan tot drie mi[l]lioen stokjes per dag uit de ramen nemen en werkt daarbij, zooals de ondervinding geleerd heeft, veel veiliger dan de mensch.

In den allerjongsten tijd heeft de Zweed Lundgrenn, die reeds door zijn machines tot vervaardiging der lucifersdoosjes bekend geworden is, nog een machine uitgevonden, die de leege doosjes vult en ze gesloten aflevert. Men heeft verder niets te doen, dan de machines met lucifers en doosjes te vullen en krijgt op die wijze in 10 uur tijds 25000 goedgevulde doosjes.

Wij zien, dat het onooglijk lucifertje een roemrijke geschiedenis heeft. Het vertegenwoordigt een bewonderenswaardige som van menschelijke scherpzinnigheid. De neger heeft gelijk, wanneer hij bij den aanblik van het zeldzame ding, dat licht en vuur spat, aan tooverij denkt, want het kleine stokje overtreft zeker de wonderbare kunsten der oude magiërs.