De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 10

[p. 241]

[Nummer 31]

De dochter van den fabrikant
door J. Vesters Jr.
(Vervolg.)

Hoewel de gasten allen goede bekenden waren en reeds geruimen tijd met elkaar gesproken hadden, heerschte er toch in het begin aan tafel een betrekkelijke stilte, die door niets werd onderbroken dan door het geluid van vorken en lepels, en het scharrelen met borden en messen.

Adolf, die naast Maria zat, was voorkomend en bescheiden, en het jonge meisje nam zijn beleefdheid zeer heusch op, wat den jonkman, die daaraan niet gewoon was, in de wolken en den heer Van Meeren, wien dit niet ontging, in het beste humeur bracht.

Langzamerhand, toen de wijn parelde, fonkelde en straalde, raakten de tongen wat losser en beijverden de heeren zich, de dames, meest onder aanvankelijk verzet van haar zijde, een glas in te schenken. Maria liet zich door Adolf bedienen en stiet met hem aan, en was overigens zoo spraakzaam en zag er in haar crême kleedje zoo lief uit, dat aller aandacht op haar gevestigd werd.

Eindelijk vond de heer Buys, die al voor drie man gegeten en gedronken had, gelegenheid, om met de naast hem zittende gastvrouw, met wie hij tot dusver nog geen woord had gewisseld, een gesprek aan te knoopen.

‘Ik moet u wel mijn compliment maken over uw dochter, mevrouw,’ zei hij zoo luid, dat hij aan de geheele tafel verstaan kon worden en alles onmid[d]ellijk stil werd; ‘ze ziet er charmant uit. Op mijn woord, ze zou met den jongen Hoekstra een mooi paar zijn.’

de weesjes gaan naar de kerk, naar de schilderij van eckmann.

Op het hooren dezer woorden sloeg Maria blozend de oogen neer, terwijl de fabrikant met een blik vol trots naar zijn dochter en Adolf zag. Hierna boog hij zich tot de ont-

[p. 242]

zaglijke mevrouw van Heeckeren en fluisterde haar iets in het oor.

‘Wat u zegt!’ riep ze met haar forsche stem, de handen ineenslaande, ‘ik feliciteer u wel.’

Aller blikken werden nu op mevrouw Van Heeckeren gevestigd, maar deze, inziende dat ze te voorbarig geweest was, zweeg, en Van Meeren eveneens, waarmee dit incident gesloten was.

Ten laatste kwam men aan het dessert, en toen de heer Van Meeren den heer Buys aanstalten zag maken om op te staan en, als zijn gewoonte was, den eersten toost in te stellen, verhief hij zich uit zijn stoel, waarop de heer Buys het glas, dat hij reeds in de hand had, weer neerzette.

‘Geachte gasten,’ begon de fabrikant, eenigszins haperend, ‘ik heb u iets mee te deelen, dat voor u allen een verrassing mag heeten. Een verrassing kan het toch eigenlijk niet zijn, want gij allen weet, dat mijnheer Adolf en mijn dochter reeds geruimen tijd verkeeren en het mijn liefste wensch was, door de innigste banden met de. achtenswaardige familie Hoekstra verbonden te worden.’

Hier sloeg mevrouw Van Meeren een verbaasden blik op haar man, terwijl Adolf Maria's hand zocht te grijpen, die deze evenwel haastig terugtrok.

‘Welnu, geachte dames en heeren,’ hervatte de fabrikant, ‘mijnheer Adolf heeft straks de hand van mijn dochter gevraagd en ik zal u wel niet behoeven te zeggen, hoe vereerd mijn vrouw en ik met dat aanzoek waren, dat onze zoetste wenschen vervult. Ik stel u daarom voor, het eerste glas te ledigen op het geluk der jong verloofden.’

Nu volgden eenige oogenblikken van algemeene verwarring. Al de gasten stonden op, om den fabrikant en zijn vrouw, Adolf en Maria en den heer Hoekstra geluk te wenschen. Maria was zoo bleek geworden als een doek, en kon geen woord uitbrengen. Men schreef dit toe aan haar zeer verklaarbare ontroering en vond, dat die schuchterheid haar heel goed stond. Ook mevrouw Van Meeren was ten hoogste ontsteld en sloeg nu eens een blik op haar man, dan op haar dochter. Ze wilde spreken maar bedacht, dat ze toch niet in bijzijn van al die vreemden een scène kon maken.

‘Op wanneer de bruiloft, mijnheer Van Meeren?’ vroeg de stentorstem van mevrouw Van Heeckeren, nadat de opschudding eenigermate bedaard was.

‘De dag is nog niet vastgesteld, lieve mevrouw, maar we zullen het niet lang maken. Dat dient nergens toe en de jongelui zijn toch niet tevreden, vóór ze een eigen tehuis hebben.’

Nu was het ijs voorgoed gebroken en begon men te toosten, dat het liefhebberij was. Alleen Maria en mevrouw Van Meeren waren opmerkelijk stil, maar door de algemeene drukte, waar de metalen stem van mevrouw Van Heeckeren boven uitklonk, werd er weinig acht op geslagen.

Door deze gebeurtenis was het huwelijk het algemeen onderwerp der gesprekken geworden, en zelfs den heer Buckers mocht het ditmaal niet gelukken, zijn geliefkoosd thema in het debat te brengen.

Te midden der drukke conversatie overhandigde een bediende een visitekaartje aan den heer des huizes. Deze sloeg er haastig een blik op en zag den bediende vragend aan.

‘Ik heb hem in de voorkamer gelaten. Hij verzocht u dringend te spreken, een oogenblik maar.’

‘Is het....?" vroeg Van Meeren.

‘Mijnheer Van Haaren,’ fluisterde de bediende, ‘de broer van juffrouw Joosten.’

‘Goed, ik kom.’ Het overige ging in een onverstaanbaar gemompel verloren.

Daarna opstaande, verzocht de fabrikant zijn gasten, hem een oogenblik te verontschuldigen en verliet het vertrek, terwijl zijn vrouw, die den naam van Van Haaren had opgevangen, hem verwonderd naoogde.

XV.

De bediende had in de voorkamer maar een van de lampen aangestoken en deze niet te hoog opgedraaid, zoodat enkel een schemerachtig licht zich door het vertrek verspreidde en de hoeken der kamer in diepe duisternis gehuld waren. De heer Van Haaren had op een stoel bij de tafel plaats genomen en wijdde zijn aandacht aan de hem omringende voorwerpen. Daar de fabrikant lang talmde met te komen, werd hij ongeduldig, schoof eerst een keer of wat op zijn stoel heen en weer, nam daarna een boek, dat op tafel lag, in handen en bladerde er wat in, om ten slotte de kamer op en neer te loopen. Hij was er blijkbaar niet aan gewoon, dat men hem lang liet wachten, want hij kwam daardoor in een onaangename stemming. Al een keer of wat was hij voor een schilderij blijven staan, had op de pendule gekeken hoe laat het was en een der snuisterijen, die op een hoektafeltje lagen, in handen genomen. Eindelijk hoorde hij een stap in de gang, waarom hij weer naar zijn stoel terugkeerde en juist had plaats genomen, toen de heer Van Meeren de deur opende en binnenkwam.

De fabrikant was niet onmiddellijk uit de eetzaal naar zijn bezoeker gegaan, maar eerst een andere kamer binnengeloopen, om even over het zonderlinge van dat late bezoek na te denken. Tevergeefs echter vroeg hij zich af, wat die Van Haaren op zulk een uur wel van hem kon verlangen. Vreemd, hij meende zijn doel bereikt te hebben, zijn dochter zou de echtgenoote worden van Adolf Hoekstra, hij zou uit zijn benarden financieelen toestand worden verlost, en nu bracht hij het bezoek van den broeder van juffrouw Joosten, den oom van Dirk, daarmee in verband. Hij vond het zelf dwaas, maar hij wist niet hoe het kwam: een onbestemde vrees bekroop hem, dat het luchtkasteel, hetwelk hij met zooveel moeite en overleg had opgetrokken, als een kaartenhuis zou ineenstorten. Zijn kwaad geweten deed hem altijd duchten, dat eenmaal het uur der wraak zou slaan. Zoo bij zich mijmerend, bedacht Van Meeren ten slotte, dat zijn bezoeker het onheusch mocht vinden, indien hij hem zoo lang liet wachten, en daarom begaf hij zich, zij het ook met tragen tred, naar de voorkamer.

Toen de fabrikant binnentrad, stond Van Haaren op en deed een stap nader.

‘Verontschuldig me, mijnheer, dat ik zoo laat en op een zoo ongelegen uur kom, maar het geldt een zaak van het hoogste gewicht. Mocht u mij misschien niet kennen, dan heb ik de eer mij voor te stellen als de broer van juffrouw Joosten en de oom van Dirk.’

Hoewel deze woorden op volmaakt gewonen toon werden uitgesproken, maakten ze op den fabrikant een geweldigen indruk Hij werd bleek en zijn knieën knikten. Plotseling vloog de gedachte aan de portefeuille hem door den geest Indien Van Haaren hem eens als den dief van zijn zwager kwam aanklagen! Dit denkbeeld verlamde zijn tongen deed hem zijn bezoeker met een soort van schrik aanstaren.

‘U schijnt ontroerd, mijnheer,’ zei Van Haaren, die de reden daarvan niet kon bevroeden. ‘Ik had niet gedacht, dat mijn komst....’

‘'t Is niets, mijnheer, in het minst niet,’ antwoordde de fabrikant, die begreep, dat koelbloedigheid hier het eerste vereischte was. ‘Alleen de overgang van de warme zaal in dit koele vertrek.... 't Is alweer beter... Neem me niet kwalijk, mijnheer. En nu, laat mij u zeggen, dat het mij zeer veel eer is, met u kennis te mogen maken. Maar ga u zitten. Mag ik de reden weten van uw komst?’

‘Het geldt het geluk van mijn neef Dirk, dien het mij wel spijt, dat u uit zijn betrekking hebt ontslagen.’

‘Van Meeren haalde verruimd adem. Zijn bezoeker wist dus blijkbaar niets van de portefeuille. De fabrikant kreeg al zijn zelfvertrouwen terug en daar hij zeer goed begreep, waar Van Haaren op aanstuurde, zei hij koel:

‘Ontslagen, mijnheer? Ge vergist u; uw neef heeft zelf zijn ontslag genomen.’

‘Nu, het komt al vrijwel op hetzelfde neer en ik moet u dan ook zeggen, dat ik uw gedrag in deze zaak allesbehalve nobel vind," antwoordde Van Haaren driftig, hoewel hij zich had voorgenomen, zoolang mogelijk kalm te blijven.

‘Ik geloof niet, mijnheer,’ zei de fabrikant, door de woorden, en meer nog door den toon van zijn bezoeker gekrenkt, ‘dat ik aan iemand rekenschap van mijn gedrag schuldig ben, en ik vrijheid heb om te handelen, zooals ik verkies. Ik laat mij door niemand de wet stellen.’

‘Volkomen juist, mijnheer, maar u houdt het mij ten goede, als ik u zeg, dat mijn neef na zijn wakkere houding bij den brand en de redding van uw dochter iets anders van u verdiend had.’

‘Zeker haar hand?’ vroeg Van Meeren, die al zijn ouden overmoed had teruggekregen.

‘Eerlijk gezegd, ja. Dat zou uw hart eer hebben aangedaan. Mij dunkt, zulk een belooning was voor zulk een daad niet te veel, en bovendien hielden de jongelui veel van elkaar."

Van Haaren zei dit op zoo'n kalmen toon, alsof hij de meest alledaagsche zaak ter wereld vertelde, dat de fabrikant woedend opsprong.

‘Maar, mijnheer, als een bedelaar mijn dochter het leven gered had, zou ik mij dan verplicht moeten rekenen ze hem ten huwelijk te geven?’ En hij lachte schamper.

‘Dat gaat te ver,’ zei Van Haaren, op zijn beurt van zijn stoel opspringend, ‘dat is een beleediging, mijnheer! Mijn neef was toch geen bedelaar!’

‘Maar hij had toch geen geld en u begrijpt...’

‘Hebt gij dan zooveel geld?’ viel Van Haaren hem driftig in de rede.

De fabrikant verbleekte. Hoe! zou die vreemdeling, die eerst een dag of wat in het stadje woonde, weten, wat niemand vermoedde? Neen, het kon niet, het was enkel een list om achter de waarheid te komen, meer niet.

‘Ik vind uw woorden ongepast en grof, mijnheer,’ zei de fabrikant, ‘en ik verkies niet langer met u te spreken.’

‘Toch geloof ik, dat u nog wel een oogenblik naar mij zal luisteren, als u mij maar laat uitspreken,’ hernam Van Haaren met een kalmte en zekerheid, die Van Meeren opnieuw schrik aanjoeg. Wat beteekende toch die geheimzinnige, gebiedende toon van den vreemdeling? Weer dacht de fabrikant met angst en vrees aan de portefeuille.

‘Ik geloof, mijnheer Van Meeren,’ vervolgde de bezoeker, nog altijd even kalm, ‘dat we zoo niet op den goeden weg zijn. Gij maakt u boos en ik word driftig, en zoodoende zullen wij het nooit eens worden. Laten wij de zaak kalm beschouwen, en ik twijfel niet, of alles zal naar wensch afloopen.’

De verbazing van den fabrikant nam steeds toe. Het scheen wel, dat de rollen waren omgekeerd. Zijn bezoeker keek hem rustig aan, alsof hij van zijn zaak volkomen zeker was, en hij, de door allen gevreesde Van Meeren, zwichtte voor den dwang, door dien geheimzinnigen man op hem uitgeoefend.

‘Al keur ik het niet goed,’ hernam de zonderlinge bezoeker na een oogenblik stilte, ‘toch kan ik het begrijpen, dat de rijke fabrikant Van Meeren’ - deze scheen bij die woorden een zweem van ironie in de stem van Van Haaren op te merken - ‘zijn dochter niet wilde afstaan aan iemand als Dirk Joosten, die geen cent bezit.’

Werktuiglijk knikte Van Meeren met 't hoofd en zag daarna zijn bezoeker vragend aan.

‘Juist, mijnheer, ik meende wel uw gedachte geraden te hebben. Voor een paar weken bezat Dirk niets, nu is hij rijk...’

De fabrikant keek hem met klimmende verwondering aan.

‘Rijk, mijnheer, zeg ik, want ik bezit een zeer aanzienlijk kapitaal, en daar ik geen kinderen heb, komt dus alles aan Dirk. En nu ben ik waar ik wezen wilde,’ vervolgde Van Haaren, zonder op het onthutst, min of meer ongeloovig gezicht van den fabrikant acht te

[p. 243]

slaan. ‘Daar mijn neef dus niet langer onder dit opzicht een onaannemelijke partij voor uw dochter, en zij, naar mijn zuster mij verteld heeft, een lief, goed meisje is en de jongelui veel van elkaar houden, kom ik u voor Dirk haar hand vragen. Dat is de reden van mijn komst, mijnheer.’

Van Meeren had met stijgende verbazing geluisterd, maar gaf geen antwoord. Wat zijn bezoeker hem zei, kwam zoo onverwacht, het klonk zoo ongelooflijk, dat hij geheel buiten zich zelven geraakte. Maar was het geen sprookje? Was die schijnbaar onaanzienlijke man, die tegenover hem zat, dan inderdaad zoo rijk? Neen, het kon niet, het was een list, wie weet, een doorgestoken kaart met zijn vrouw en dochter. Vrouwen zijn zoo geslepen; men spande hem een valstrik.

‘Nu, mijnheer,’ zei Van Haaren, min of meer ongeduldig, daar de fabrikant bleef zwijgen, ‘u twijfelt toch niet aan wat ik zeg? Als u het noodig oordeelt, zal ik u mijn boeken voorleggen, waaruit u op een cent na zal kunnen zien, hoeveel ik bezit. Ik geloof ook niet, dat er tegen een huwelijk van mijn neef met uw dochter eenig inconvenient bestaat. Dat kan dus het bezwaar niet zijn. Zij is braaf, Dirk ook, ze houden veel van elkaar en Dirk heeft geld genoeg, om zijn vrouw al de gemakken en genoegens van het leven te verschaffen.’

Hij sprak kalm, maar beslist, alsof hij volkomen zekerheid had, dat Maria geen cent ter wereld bezat. Den fabrikant ontging dit niet, en ontsteld vroeg hij zich af, of de raadselachtige man tegenover hem, die op zoo hoogen toon sprak, met zijn financieelen toestand bekend was. Maar neen, dat was al te ongerijmd, hij was nog maar kort te R., en dan, geen sterveling wist er van. Toch werkte alles te zamen zoo krachtig op hem, dat hij, die anders aanstonds met een antwoord gereed stond, die steeds met een beslistheid sprak, alsof al wat hij zei axiomata waren, nu geen woord kon vinden.

‘Maar het is mij ernst,’ hield Van Haaren aan, ‘hooge ernst. Heeft u bezwaren, welnu, zeg ze dan, maar spreek toch in Gods naam. Uw zwijgen brengt mij buiten mij zelven.’

Er lag iets hooghartigs, iets gebiedends in den toon van die stem, wat Van Meeren diep krenkte. Zijn ijdelheid, zijn trots was er door gekwetst, en hij antwoordde dan ook vrij uit de hoogte:

‘Mijnheer, uw aanzoek zou in een ander geval misschien vereerend voor mij kunnen geweest zijn, al zie ik niet in, dat een zak geld uw neef in eens tot een aannemelijke partij voor mijn dochter zou gepromoveerd hebben.’’

Bij het hooren dezer woorden schoof Van Haaren onrustig op zijn stoel heen en weer. Het was hem aan te zien, dat een scherp woord hem op de lippen brandde; hij hield zich evenwel in en keek Van Meeren aan, alsof hij zeggen wilde: ‘Ga door, mijnheer, ik ben benieuwd naar wat u verder zeggen zal.’

‘In dit geval,’ vervolgde de fabrikant, ‘kan ik uw voorstel zelfs niet in overweging nemen en moet ik u voor uw neef alle hoop ontzeggen, want juist van avond heb ik het aanzoek van een ander aangenomen, die mij alle waarborgen geeft, dat hij mijn kind gelukkig zal maken.’

‘Zoo,’ zei Van Haaren kalmweg, zonder dat een spier in zijn gezicht vertrok, of ook maar een enkele trek teleurstelling verried. En half luid voegde hij er bij: ‘Ik had het dan wel gedacht.’

‘Maar als u het dan wel gedacht had, hadt ge u toch de moeite kunnen besparen, op zoo'n laat uur daarvoor hierheen te komen,’ zei Van Meeren min of meer spottend.

‘Dat ben ik niet met u eens, mijnheer. Ik zal u zeggen, wat er van is Zooals u weet, ben ik nog maar enkele dagen hier. Ik had reeds onmiddellijk het plan opgevat, u een bezoek te brengen.’

‘Het zou u weinig geholpen hebben al was u een dag of wat vroeger gekomen,’ merkte de fabrikant sarcastisch aan. ‘De verloving van mijnheer Hoekstra met mijn dochter was toen al zoo goed als bepaald, en u begrijpt, dat ik mij ook toen zedelijk jegens hem gebonden zou hebben gerekend.’

‘Ik was van plan u een bezoek te brengen,’ hernam Van Haaren, zonder op de interruptie van Van Meeren in het minst acht te geven, ‘maar dringende zaken eischten mijn tegenwoordigheid elders. Eerst hedenavond kwam ik terug en vernam van mijn zuster, dat u een schitterend diner gaf, - tusschen twee haakjes, een dure liefhebberij, mijnheer. Mijn zuster vertelde me, dat het gerucht liep, dat hedenavond de verloving zou plaats hebben en daarom begaf ik mij onmiddellijk hierheen. Zulke zaken heb ik maar liefst dadelijk achter den rug.’

‘Ze is nu achter den rug,’ merkte de fabrikant eenigszins spottend op.

‘Met uw permissie, mijnheer, zoo ver zijn we nog niet,’ zei Van Haaren kalm, maar op een toon van gezag.

Van Meeren keek verbaasd op, bij begreep er nu heel en al niets meer van. Was het niet ongehoord, dat zoo'n vreemde hem in zijn eigen huis de wet kwam stellen?

‘Maar mijnheer,’ zei dan ook de fabrikant, rood van kwaadheid, ‘ik begrijp uw zonderlinge manieren niet. Ik heb u gezegd, dat ik mijn woord gegeven heb, zoodat ik meen, dat hiermee alles tusschen ons is afgedaan.’

Hij stond van zijn stoel op, als wilde hij zijn bezoeker een wenk geven, dat hij hem graag zag vertrekken.

‘Het spijt me mijnheer, dat ik zooveel van uw kostbaren tijd moet vergen,’ antwoordde Van Haaren met een fijnen glimlach, maar zonder in het minst aanstalten te maken om heen te gaan. ‘De zaak die ik te bespreken heb, is echter heel ernstig en, zooals ik reeds zei, heb ik ze maar liefst zoo spoedig mogelijk achter den rug. Als ik u dus verzoeken mag plaats te nemen, en nog een oogenblik naar mij te luisteren. Waarlijk, mijnheer, ge zult het u niet beklagen.’

Wrevelig nam de fabrikant inderdaad weer plaats. Hij onderging de meerderheid van dien man, al kon hij zich niet begrijpen, waar die eigenlijk in bestond.

‘U zei zooeven. dat u uw woord gegeven had. Is dat onherroepelijk, mijnheer?’

‘Een eerlijk man neemt zijn woord niet terug,’ antwoordde de fabrikant uit de hoogte.

‘Maar men zou tot het inzicht kunnen komen, dat men gedwaald heeft, en dan is het toch beter ten halve gekeerd....’

‘U wil toch niet zeggen, mijnheer....’

‘Ik wilde alleen maar zeggen, mijnheer, dat de heer Hoekstra mij om verschillende redenen niet welkom zou zijn.’

‘Ik dank u, maar hij behoeft uw schoonzoon niet te worden,’

‘Op de eerste plaats,’ vervolgde Van Haaren, weer zonder op de aanmerking van den fabrikant acht te slaan, ‘zijn reputatie is niet van de beste; hij gaat weinig of niet naar de kerk, maar zooveel te meer naar koffiehuizen en sociëteiten, hij....’

‘Mijnheer, wie of wat geeft u het recht, u als rechter van den aanstaanden echtgenoot mijner dochter op te werpen?’ vroeg Van Meeren, rood van kwaadheid.

‘Ik ontleen het aan uw eigen belang en aan dat van uw dochter,’ zei Van Haaren kalm. ‘Is dus mijnheer Hoekstra geen gewenscht echtgenoot voor elk meisje, dat prijs stelt op godsdienstzin en degelijkheid, voor uw dochter is hij dit nog minder, daar ze niet van hem houdt.’

‘Wie zegt u dat, mijnheer?’

‘Vraag het haar zelf, als u er nog aan twijfelt. Maar u weet wel beter. Alleen het onzalige geld bracht u er toe, uw dochter, die een braaf meisje is, aan dien nietswaardige weg te schenken. Ge wilt uw dochter verkoopen, mijnheer, en dat noem ik een laagheid!’

‘Mijnheer!’ schreeuwde de fabrikant, rood van woede opspringend, ‘ik gelast u onmiddellijk mijn huis te verlaten, anders laat ik er u door mijn bedienden uitwerpen! Ik wacht geen impertinenties van u af, verstaan?’’

Van Meeren hijgde naar adem, zoozeer had de toorn hem overmand. Hij wilde de bel reeds nemen, om aan zijn bedreiging gevolg te geven, maar Van Haaren hield zijn arm tegen, bleef rustig zitten en zei met onverstoorbare kalmte:

‘Ik waarschuw u het niet te doen, mijnheer. Het zou u berouwen!’

‘Wat berouwen! wat waarschuwen!’ schreeuwde Van Meeren, die zich hoe langer hoe meer opwond, naarmate zijn bezoeker kalmer bleef. ‘Ik ben toch meester in mijn huis, zou ik hopen, en ik behoef mij toch niet de beleedigingen te laten welgevallen, die de eerste de beste mij hier naar het hoofd komt gooien!’

‘Daar is geen sprake van beleedigen, mijnheer, ik zeg u enkel de waarheid en ik tart u, mij het tegendeel te bewijzen. Maar nog eens, mijnheer, ik had enkel het belang van uw familie en ook dat van mijn neef op het oog, en ik verzoek u nogmaals, of u mijn aanzoek niet in overweging wil nemen. Raadpleeg uw vrouw, uw dochter, denk er zelf nog eens kalm over na; ik verdubbel den bruidschat....’

‘Noch het een, noch het ander, mijnheer,’ zei de fabrikant uit de hoogte, ‘mijn besluit is onherroepelijk. Ik heb mijnheer Hoekstra mijn woord gegeven en wat u gezegd heeft, heeft er mij niet van teruggebracht, integendeel, mij er nog meer in versterkt. En nu geloof ik, dat ons gesprek ten einde is. Het spijt me, dat onze kennismaking zoo weinig aangenaam voor ons beiden is geweest,’ voegde Van Meeren, die zijn ouden overmoed geheel had teruggekregen, er min of meer spottend bij.

‘En ik geloof, dat ons gesprek nog niet ten einde is,’ zei Van Haaren kalm maar scherp.

‘Maar mijnheer, u moest toch bedenken, dat uw gezelschap mij onaangenaam wordt en uw houding onbetamelijk is. Bovendien wachten de gasten reeds lang op mij Hebt u mij nog over wat anders te spreken, dan verzoek ik u, daarvoor een meer gelegen uur uit te kiezen,’

‘De gasten wachten op u, zegt u. Ja, dat is waar ook, zoo'n diner kost handenvol geld,’ zei Van Haaren tergend bedaard, ‘maar u hoopt, dat uw schoonzoon het u wel honderdvoud zal teruggeven.’

‘Alweer een nieuwe beleediging!’ riep de fabrikant uit.

‘Ik heb niet in het minst een beleediging bedoeld, ik zeg enkel de waarheid, en indien u mij niet keer op keer in de rede was gevallen, was ik al lang klaar geweest. Een oogenblik nog, mijnheer,’ vervolgde Van Haaren, ziende, dat de fabrikant een gebaar van ongeduld maakte. ‘U moet een rijken schoonzoon hebben, want uw financiën verkeeren in allesbehalve gunstigen toestand.’

‘Mijnheer!....’

Van Haaren sloot hem met een gebaar den mond. ‘U zal daar misschien weer een beleediging achter zoeken, maar ik spreek enkel de waarheid en ik heb de stukken in mijn zak, om het te bewijzen. Ik zou er niet over gesproken hebben, maar u heeft er mij letterlijk toe gedwongen.’

De fabrikant keek hem met open mond en oogen aan, maar zei geen woord.

‘Op de eerste plaats,’ vervolgde Van Haaren langzaam en met nadruk, ‘heeft u op uw fabriek een hypotheek van vijftig duizend gulden, op de tweede plaats.....’

‘Mijnheer, hoe weet u dat?’ stamelde Van Meeren, zoo bleek als een lijk, terwijl hij zich aan een stoel moest vastgrijpen om niet te vallen.

‘Wel heel eenvoudig, mijnheer,’ antwoordde Van Haaren, nog steeds met dezelfde onverstoorbare kalmte, ‘de vijftig duizend gulden hypotheek, die u bij notaris Bouvelt te Amsterdam op uw fabriek genomen heeft, staan op mijn naam...’

‘Op uw naam?’

‘Ja, mijnheer, op mijn naam. U ziet dus, dat ik zoo maar niet met uit de lucht gegrepen beweringen aankom, maar dat ik precies weet waaraf en waaraan. Ik had hier evenwel liever niet van gesproken, althans niet in deze delicate zaak, maar u hebt er mij toe

[p. 244]

genoodzaakt. Nu heb ik alles gezegd en is ons gesprek ten einde.’

Van Haaren stond op om te vertrekken.

Nu was het de beurt van den fabrikant, om het gesprek nog verder te willen voortzetten. ‘Een oogenblik mijnheer...’

‘Ik dacht dat u geen tijd had en dat de gasten op u wachtten,’ merkte Van Haaren sarcastisch op. ‘Maar, zooals u wil, ik heb allen tijd en er zijn geen gasten, die op mij wachten.’

Hierna ging hij bedaard weer zitten.

judith met het hoofd van Holophernes,
naar de teekening van Andrea Mantegna, berustende in het Louvre te Parijs.

‘Mijnheer, wat u daar zei, moet ik dat als een bedreiging opvatten?’

‘Luister, mijnheer, ik zal u nogmaals een voorstel doen. U geeft uw dochter aan mijn neef tot vrouw en ik geef haar de vijftig duizend gulden hypotheek als bruidschat en u vijftig duizend gulden, om uw andere schulden af te doen; of u weigert, en dan zeg ik mijn hypotheek op en schrijf een briefje aan mijnheer Hoekstra. Ik heb van dien heer al genoeg gehoord om te weten, dat hij een arm meisje niet tot vrouw zal willen...’

[p. 245]

een beproefd kenner, naar de schilderij van professor jos. von brandt.

[p. 246]

‘Maar mijnheer, u zet mij het mes op de keel. Ik heb mijn woord gegeven en als eerlijk man...’

‘Het geluk van uw dochter moet voor alles gaan, mijnheer, en dat zou u door een huwelijk met mijnheer Hoekstra niet bevorderen. Maar ik wil hier verder geen woord meer aan verspillen. U weet nu hoe de zaken staan. Overmorgen kom ik om bescheid Ik hoop, mijnheer, dat uw antwoord voor uw dochter en mijn neef gunstig zal zijn.’

Van Haaren stond op, nam zijn hoed en ging naar de deur. Van Meeren liet hem sprakeloos uit en keerde daarna naar de kamer terug. Uitgeput liet hij zich op een stoel neervallen. ‘Vervloekt!’ siste hij tusschen de stijf opeengeperste lippen ‘Vervloekt! Ik ben een verloren man!’ Hij liet het hoofd in de handen zinken en verzonk in gepeins. Plotseling stond hij driftig op. ‘Ik laat me door hem de wet niet voorschrijven!’ en in machtelooze woede balde hij de vuist. ‘Wat verbeeldt zich die kerel wel, dat hij mij dwingen kan! Bukken voor mijn dochter, voor Dirk Joosten? Nooit! Die hypotheek is anders een leelijke geschiedenis,’ vervolgde hij wat kalmer, ‘maar het hoofd buigen doe ik niet. Ik neem geld op, ik heb nog crediet, ik betaal Van Haaren en dan ben ik van hem af. En vertelt hij het rond, dan heet ik het liegen. Hoekstra is er goed voor en dan word ik toch nog liever door hem geholpen, dan door dien verwaanden kerel. Hij mag zooveel geld hebben als hij wil, Dirk Joosten wil ik niet tot schoonzoon. Ze mogen me een stijfkop noemen, maar ik buig mijn hoofd niet voor Van Haaren en Joosten. Wat zouden ze in hun vuistje lachen, als ik mij zoo diep vernederde! Maar die voldoening zal ik hun niet geven! Al komt de heele wereld tegen mij in verzet, toegeven doe ik nooit, nooit, in der eeuwigheid niet!’

De fabrikant wond zich hoe langer hoe meer op en liep met driftige schreden op en neer.

‘Maar het is zaak, den boel zoo gauw mogelijk uit de voeten te helpen, anders ben ik verloren. Ik moet hem vóór zijn, het kost wat het kost. De kerel heeft me beleedigd, of ik een kruier was. En nu denkt hij, dat ik als een gunst zijn lieven neef als schoonzoon zal accepteeren. Ik doe het niet, nooit; nog liever zag ik de fabriek in andere handen overgaan en ging mijn brood bedelen, dan dat ik van hem of van zijn oom een aalmoes zou aannemen!’

Driftig stampte de fabrikant met den voet op den grond.

Een bescheiden tikken op de deur deed zich hooren en een bediende stak halverwege het hoofd naar binnen, om te zeggen, dat de gasten op het punt stonden te vertrekken en graag van mijnheer afscheid zouden nemen.

Eenige oogenblikken later trad hij, na zich zoo goed mogelijk hersteld te hebben, de zaal binnen, waar aller oogen zich vragend op hem vestigden. Zelfs de heer Buckers, die in een vinnig politiek debat gewikkeld was met den heer Buys, tegen wien hij met warmte het meervoudig kiesrecht bepleitte, hield een oogenblik op, om een blik op den fabrikant te slaan. Maria zat stil en afgetrokken naast Adolf, voor wiens attenties zij in het geheel geen oog had. Mevrouw Van Heeckeren lei dadelijk beslag op Van Meeren en fluisterde hem iets in het oor, maar zóó luid, dat het tot aan de uiteinden der tafel hoorbaar was.

‘Het spijt me, dat ik zoolang opgehouden ben,’ zei de fabrikant, ‘maar ik twijfel niet of mijn waarde gasten zullen zich wel aangenaam hebben beziggehouden. Kom, laten wij nog een glas ledigen op het welzijn en het geluk der jongverloofden.’

De teerling was geworpen en Van Meeren vast besloten, alles te trotseeren, liever dan het trotsche hoofd te buigen.

Spoedig stonden allen op om afscheid te nemen. Men bedankte den gastheer en de gastvrouw en betuigde een prettigen avond gepasseerd te hebben. Mevrouw Van Heeckeren nam, als een kip haar kiekens, haar echtgenoot en kinderen onder haar hoede, terwijl mevrouw Buckers geduldig wachtte, tot haar heer en gemaal de discussie met den heer Buys gestaakt had.

Van Meeren nam den ouden heer Hoekstra bij den arm en voerde hem de gang in.

‘Raad eens wie hier geweest is?’ vroeg de fabrikant.

Hoekstra haalde de schouders op.

‘Van Haaren, de broer van juffrouw Joosten, de oom van Dirk.’

‘Die?’ zei Hoekstra, terwijl hij den fabrikant vragend aanzag.

‘Ja, hij kwam mij de hand vragen van Maria voor Dirk.’

‘Zoo, en...’

‘Hij wilde haar een bruidschat geven van een ton.’

‘En?’

‘Ik heb natuurlijk geweigerd,’ zei de fabrikant, zoo kalm mogelijk; ‘ik zei hem, dat ik mijn woord gegeven had en dat ik het als een gentleman zou houden.’

‘Dat is nobel van u, mijnheer, ik dank u.’

‘In mijn plaats zou u het ook gedaan hebben,’ zei Van Meeren eenvoudig.

‘Natuurlijk, natuurlijk,’ beijverde zich de heer Hoekstra te antwoorden.

‘U begrijpt, dat de kerel woedend was, dat ik mijn dochter niet wou verkoopen. Hij dreigde mij, hij zou me tegenwerken, en zoo al meer. Ik lach er wat om!’

‘Natuurlijk,’ herhaalde Hoekstra, ‘en we zullen nu maar niet lang wachten met de bruiloft.’

‘Dat vind ik ook,’ zei Van Meeren, wiens gelaat door een glimlach werd verhelderd.

Hierna gaven beide mannen elkaar de hand. De fabrikant was vastbesloten, Van Haaren te trotseeren, en Hoekstra meende, dat er maar gauw getrouwd moest worden, anders kon er wel eens een kink in den kabel komen.

(Wordt vervolgd)