De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 10

[p. 210]

De dochter van den fabrikant
door J. Vesters Jr.

X.

Het was buitengewoon druk en woelig aan de kade te Feienoord, waar de Maarten Tromp voor anker lag, om weldra het ruime sop te kiezen en koers te zetten naar Indië. Fier lag zij daar nog, zacht deinend op het kalme Maaswater, maar spoedig zou de ure des vertreks slaan. Er heerschte een buitengewone bedrijvigheid aan boord, kapitein, stuurlieden en matrozen, allen waren ijverig in de weer, om nog aan een en ander de laatste hand te leggen en te zien of alles in orde was. Ook op de kade was alles in beweging, maar de bedrijvigheid hier stak scherp af tegen die op het vaartuig: hier kalm, regelmatig, als op een militair commando, ginds onrustig, gejaagd, dooreen wriemelend. Een talrijke menigte verdrong zich op den oever of bewoog zich op de brug heen en weer. Men had een goed vriend of bloedverwant weggebracht, bij wien men tot het laatste oogenblik wilde vertoeven, dat spoedig genoeg, veel te vroeg zelfs slaan zou. Allen waren onder den indruk van het afscheid. De vertrekkenden trachtten zich goed te houden, sommigen gaven nog kwinkslagen ten beste, die valsch klonken en legden een vroolijkheid aan den dag, die om haar luidruchtigheid alleen reeds verdacht was. Zij toonden een opgeruimdheid, die straks wel zou verdwijnen, wanneer ze alleen waren, wanneer zij niets meer zouden zien van den vaderlandschen bodem, dan een steeds kleiner wordend stipje, de spits van een zich altijd verder verwijderenden kerktoren, wanneer de onmetelijke zee zich rondom hen zou uitbreiden en een even onmetelijke lucht hen overwelven.

De achterblijvende betrekkingen vooral waren weemoedig gestemd en gaven zich over het algemeen minder moeite om hun ontroering te verbergen, velen zelfs lieten hun tranen den vrijen loop. Men drukte elkaar de hand, nog eens en nog eens; men fluisterde, men bedacht zich, men had nog wat vergeten, men vroeg of alles in orde was, men had honderd groeten voor familie en vrienden, men zou spoedig en dikwijls schrijven, men zou aan elkaar denken.

Voor de eerste maal reeds had de klok der stoomboot het sein gegeven, dat de passagiers zich moesten gereed houden.

‘Nu moeder, vaarwel,’ zei Dirk Joosten tot zijn moeder, die hem nog nauwer vastklemde, als meende zij hem daardoor te kunnen behouden, ‘goeden moed, moeder, ik ga immers niet voor altijd en zoo was het toch geen leven voor mij.’

Haastig wendde hij het hoofd af, om de tranen niet te laten zien, die hem in de oogen welden.

‘Dirk! Dirk! ik kan maar niet van je scheiden Ik had nooit gedacht, dat ik je nog zou moeten verliezen!’

‘Maar moeder, ik blijf immers niet voor altijd weg, en ik zal u dikwijls schrijven en u mij ook. En bid u veel voor me, dat Onze Lieve Fleer mijn pogingen zegent, zooveel te eerder kom ik dan weerom. En nu, moeder,’ vervolgde hij luchtig, de oude vrouw onder den arm nemend, ‘kom u nu even het schip zien, we hebben nog juist den tijd. U zal zien, dat ik er als een prins gehuisvest ben.’

Aan den arm van haar zoon ging juffrouw Joosten de brug over en beiden betraden het reusachtig zeekasteel.

Om zijn moeder wat te verzetten en tevens om zijn eigen aandoeningen, die hem overstelpten, het zwijgen op te leggen, leidde Dirk haar overal rond en liet ze alles zien. Met moederlijke bezorgdheid nam ze alles op, het dek, de kajuit, de verschansing, en vond dat alles goed was ingericht.

Daar gaf de scheepsklok het teeken, dat diegenen die niet meegingen, het vaartuig moesten verlaten, en de passagiers die nog op de kaden of in een der nabijgelegen koffiehuizen vertoefden, zoo spoedig mogelijk aan boord moesten komen.

Sprakeloos omhelsde juffrouw Joosten haar zoon De heldere, vroolijke tonen der scheepsbel klonken haar als het kleppen der doodsklok in de ooren. ‘Mijn Dirk! mijn jongen!’ was al wat ze kon uitbrengen, terwijl ze nogmaals en nogmaals haar kind aan haar hart drukte.

Dirk fluisterde haar troostende woorden in het oor, streelde haar reeds grijs wordende lokken, beloofde te Southampton te zullen schrijven en trachtte haar met zachten drang van het schip te tronen.

‘'t Is tijd, juffrouw,’ zei een der matrozen, ‘de brug zal zoo ingehaald worden en dan varen wij het gat uit. Kom, kom, moedertje,’ vervolgde de goedhartige zeebonk, toen hij zag, dat het arme mensch in een wanhopig snikken uitbrak. ‘Je zoon is een ferme gast en op het schip zijn we allemaal broers en de kapitein is onze vader, te zamen maar één groot huishouden.’

‘Dag Dirk, mijn jongen,’ fluisterde juffrouw Joosten, zijn beide handen grijpend en hem nog eens omhelzend.

‘Dag moeder, houd goeden moed en bid voor mij,’ zei Dirk. ‘Wensch Maria van mij goeden dagen zeg haar, dat ik op haar reken.’

Eenige oogenblikken later was de brug ingehaald en aldus de laatste band, die het schip nog met het land verbond, verbroken. De passagiers verdrongen zich aan de verschansing, de achtergeblevenen elkaar aan de kade. Men wuifde en riep eilander een laatst vaarwel toe. Daar gaf de stoomfluit met haar snerpend, schril geluid het sein tot vertrek, het water klotste en ziedde onder den ijzeren reus, die het doorploegde, een breede zwarte rookpluim steeg uit de machine op en zweefde eenigen tijd boven het water en de kade, om zich daarna met den ijleren ether der lucht te vermengen. Statig als een zwaan gleed de Maarten Tromp de Maas af. Zoolang men elkaar zien kon, wuifde men met de hand en met zakdoeken, maar steeds vager en onbepaalder werden de omtrekken der kade, steeds nevelachtiger de gestalten der wachtenden. Ten laatste onttrok een kromming het vaartuig geheel aan het gezicht. De passagiers verspreidden zich nu over het verdek en in de kajuiten, om, al naar hun temperament en de oorzaak en het doel hunner reis, met elkaar kennis te maken of stil in hun eentje te gaan zitten mijmeren. Vele bleven nog met een gevoel van weemoed naar de vaderlandsche kust staren, die zij weldra uit het oog zouden verliezen, en benijdden het lot der landlieden aan den oever, die rustig den grond bebouwden, terwijl zij het vaderland moesten verlaten.

Dirk Joosten bleef geruimen tijd, strak voor zich uitziend, tegen de verschansing geleund. Hij voelde dat hij gebroken had met het verleden en een nieuwe toekomst te gemoet ging. Of neen, gebroken met het verleden had hij niet, het leefde nog in zijn hart, en de herinnering daaraan zou hem kracht geven, om met onverdroten ijver zijn plan na te jagen en te bereiken. Wat hij nu doen ging, zou de schakel zijn die het verleden met de toekomst, welke hij zich droomde, zou verbinden. Het mocht moeilijk, haast ondraaglijk zijn, ieder ander mocht er voor zijn teruggeschrikt, hij gevoelde in zich den wil en de kracht, om zijn voornemen ten uitvoer te brengen.

Met een onverschillig oog zag hij de bedrijvigheid van het scheepsvolk aan: de rappe scheepsjongens die als katten zoo vlug in het want klauterden en met militaire stiptheid de bevelen van hun superieuren uitvoerden; den ijver en het goed humeur der matrozen, die dit vastsjorden, dat verplaatsten of wegborgen; de welwillendheid en voorkomendheid van den kapitein, die, aan het zilveren biesje van zijn pet kenbaar, alles deed om zijn passagiers in deze voor hen geheel nieuwe omgeving op hun gemak te brengen. Het was Dirk, alsof dit alles buiten hem om plaats greep, zoozeer was hij nog met het verleden vervuld, hing zijn hart nog aan hetgeen hij verlaten had. Hij keek naar niets, hij lette nergens op: noch op het gewiegel van het schip op de baren en de harmonieuze klanken der golven, die de matrozenooren zoo gretig opvingen; noch naar het breede spoor van wit schuim, dat het schip achterliet; noch naar de zwarte golven, die, als wolven zoo woest en grimmig, tegen de flanken van het schip opsprongen, maar daarop afstuitten als op een muur van arduin; noch op de lachende, bloeiende omgeving om hem heen. Hij zag niets dan het verleden, dan de gebeurtenissen der jongste dagen vooral. Wat waren de laatste uren haastig voorbij ge spoed, en toch, wat was er veel gebeurd in die korte spanne tijds!

Welk een weelde doorstroomde zijn hart bij de gedachte, dat hij Maria van een wissen dood had mogen redden. Maar, van den anderen kant, wat griefde hem de ondankbaarheid haars vaders. ‘Goede reis!’ het galmde hem opnieuw in de ooren. Was dat nu de dank voor zijn heldenmoed en zelfopoffering? Zijn moeder had hem nog pogen te weerhouden, ze had hem trachten te overreden, zijn reis uit te stellen; misschien zou Van Meeren hem nu uit dankbaarheid schenken, waar eerst geen denken aan was. Maar hij had niet gewild; dat ‘goede reis!’ zweepte hem als liet ware voort: vernederen wilde hij zich niet voor dien man.

Toen Dirk zich dien morgen met zijn moeder naar het station begaf, werd hij weemoedig bij het zien der nog rookende puinhoopen van het huis der Van Meeren's. Een groote menigte was er reeds voor saamgeschoold en juichte Dirk toe, toen hij voorbijkwam. De toejuichingen, waarop hij in ieder ander geval trotsch zou geweest zijn, deden hem nu zeer.

Eenige huizen verder had de familie Van Meeren voorloopig in een leegstaande woning haar intrek genomen. Toen hij ze voorbijging, keek hij in; hij hoopte zoo, iemand aan het raam te zien, die hem een laatst vaarwel zou toeknikken. Hij meende alleen het hoofd van den heer Van Meeren te onderscheiden, dat zich haastig achter de gordijnen terugtrok. Overigens zag hij niemand. Hij zei niets aan zijn moeder, die zwijgend naast hem voortschreed, maar zij merkte wel, hoe bleek hij werd, hoe zijn lippen trilden en hij met geweld een traan van spijt en woede terughield. Een paar huizen verder wendde hij het hoofd om, naar boven. Nu zag hij Maria, die hem vriendelijk toeknikte en wuifde ten afscheid. Ze bad hem dus wèl lief. Dit deed Dirk goed en stelde hem voor veel schadeloos.

Eén onaangenaam oogenblik wachtte Dirk nog: dichtbij het station kwam hij den jongen advocaat Hoekstra tegen, die met een spoltenden glimlach om de lippen op hem toetrad. ‘Je gaat op reis, Joosten; je bent een brave kerel. De vijfhonderd gulden, die ik uitloofde, heb je verdiend. Hier,’ en hij haalde een portefeuille uit zijn borstzak te voorschijn. ‘Ik wil mijn schuld jegens je afdoen.’

Dirk maakte een afwerend gebaar met de hand. ‘U hebt geen schuld jegens me af te doen, meneer,’ zei hij, met op elkaar gepreste lippen. ‘Ik heb juffrouw Maria niet voor uw genoegen gered. Kom moeder, laten we gaan,’ vervolgde hij, want hij voelde, dat hij tegenover hem zijn drift niet meester zou kunnen blijven.

‘Nu, je wil ze niet, goed. Ze blijven ter beschikking van je moeder, Juff[r]ouw, u kan ze elk uur van den dag bij mij laten halen. En nu goede reis, Joosten, ik mag lijden, dat je daar in Indië een goudmijn ontdekt.’ En met een spotlach verwijderde hij zich.

‘Lafaard!’ siste het van Dirks lippen, terwijl hij de gespierde vuist balde, waarmee hij den fatterigen advocaat wel had willen vermorzelen.

Juffrouw Joosten lei haar hand op den arm van haar kind. ‘Bedaar. Dirk, hij is niet waard, dat ge je om hem kwaad maakt. Ik zou nog liever van honger sterven, dan ooit een cent van hem aan te nemen.’

‘En zoo'n lafbek zou de man van Maria

[p. 211]

moeten worden!’ zei Dirk halfluid, ‘het mag, het zal niet!’

Deze ontmoeting met Adolf Hoekstra prikkelde hem tot nog grooter wilskracht. Niet alleen zijn eigen geluk stond er bij op het spel, het gold ook dat van Maria, die met den jongen advocaat voor altijd rampzalig zou zijn.

Aan het station kwam hem een der kinderen van vrouw Pieterse hijgend en bijna ademloos achterna loopen. Het stelde Dirk een klein pakje ter hand, met de complimenten van juffrouw Maria. Dirk sidderde toen hij het aannam en stak het blozend in den binnenzak van zijn jas. De kleine boodschapster kreeg een groot geldstuk tot belooning en de opdracht, juffrouw Maria duizendmaal te groeten en te bedanken. Juffrouw Joosten zei of vroeg niets, en Dirk was er haar dankbaar voor Door de aandoening van het afscheid had hij er niet meer aan gedacht en eerst nu haalde hij het omzichtig te voorschijn. Hij draaide het pakje herhaalde malen in de hand om en bekeek het van alle kanten. Het hield een verrassing in, natuurlijk, maar welke? Dirk scheen er genoegen in te vinden, geruimen tijd onder de bekoring van dat aangenaam gevoel van spanning te blijven en middelerwijl bij zich zelf allerlei vermoedens te maken, wat het toch wel kon inhouden. Ten laatste nam hij het touwtje in de hand om het open te maken, maar bedacht zich. Er waren zooveel nieuwsgierige oogen op het dek, en wat in het pakje was mocht door geen ander oog dan het zijne ook maar in de verte aanschouwd worden. Hij begaf zich dus, geheel met deze gedachte vervuld, naar de kajuit, maar liep bij het afdalen van de trap een grooten kerel tegen het lijf, die juist naar boven wilde gaan. Dirk stamelde een verontschuldiging en ging verder. De vreemdeling mompelde een halven vloek en keek hem daarna aandachtig na. ‘Ik heb dat gezicht meer gezien, waar kan dat geweest zijn?’ vroeg hij zich af, zijn geheugen te hulp roepende. Het scheen hem evenwel niet te baten. ‘En toch heb ik hem gezien, die trekken komen mij bekend voor. Ik zal straks eens aan den kapitein vragen wie hij is. Zonderling dat het mij niet wil invallen.’

Na deze korte alleenspraak wandelde de vreemde, een stoere kerel met een ruw uiterlijk, het dek op en neer, terwijl Dirk zich in een stil, afgelegen hoekje van de kajuit neerzette, waar hij voor mogelijk onbescheiden blikken gevrijwaard was. Met bevende hand trok hij het touwtje los en wikkelde het papier af, maar langzaam, heel langzaam. Hij hield een oude, versleten portefeuille in de hand, waarop zijn naam met roode zijde geborduurd. ‘Heeft Maria dat gedaan?’ vroeg Dirk zich af, ‘en zendt ze mij dit als gedachtenis? Maar zulk een oude, versleten portefeuille?’ Niet wetende wat er van te denken, opende hij ze werktuiglijk en vond naast witte ook heel veel volgeschreven bladzijden. Plotseling hield hij op met bladeren, hij had de hand van Maria erkend. Bleek van aandoening las hij het volgende:

‘Beste Dirk,
Het spijt mij, dat ik u niet op een andere wijze mijn dank kan betuigen. Zoo graag had ik u van morgen, voor gij weggingt, nog eens zelf bedankt, dat gij mij met levensgevaar uit de vlammen gered hebt, maar vader wilde het niet hebben. Toch zal ik nooit vergeten wat ik u te danken heb. Nu gij weg zijt, mag ik het wel zeggen, Dirk, dat ik je liefheb, en dat ik altijd aan je zal denken. Misschien dat deze gedachte u in uw eenzaamheid tot troost zal zijn.
Deze portefeuille heeft de kleine Lize gevonden en daar er uw naam op geborduurd staat, twijfel ik niet, of ge hebt ze gisterenavond verloren. Misschien zal ze nu eenige waarde méér voor u hebben, nu ik er deze paar regels in geschreven heb. Vaarwel Dirk, denk soms eens aan mij, ik zal u nooit vergeten, vooral niet in het gebed.
Uw liefhebbende Maria van Meeren.’

Dirk durfde zijn oogen haast niet gelooven. Nog eens en nog eens las hij den brief over. Maria had hem dus lief, ze zou aan hem denken, hem nooit vergeten. Hoe goed deed hem deze betuiging; deze zekerheid deed hem het hart sneller kloppen, het deed hem minder bezorgd de toekomst inzien. Ze had hem dus lief, hij behoefde er niet meer aan te twijfelen. Hoe licht scheen alles hem nu toe. Wat zou hij werken, met het vooruitzicht, dat Maria eenmaal de zijne zou worden. Hij had het bijna niet durven hopen, en nu was zijn stoutste verwachting verwezenlijkt. Het stond er: ze had hem lief, en nogmaals las Dirk het briefje over. Wat al luchtkasteelen trok hij in een oogenblik op, hoe vermeide hij zich reeds in de toekomst, zooals zijn verbeelding hem die voortooverde. Hij was nog jong, hij bezat veel zelfvertrouwen en veel moed, bij zou veel geld verdienen daarginds in Indië en dan zou hij rijk terugkomen en Maria's hand vragen en haar als zijn bruid naar het altaar voeren. Vaak had hij zich tot dusver, in de eenzaamheid van zijn kamer gezeten, afgevraagd, waarvoor hij eigenlijk leefde, waarvoor bij werkte. Hij wilde een doel, een schoon, verheven doel, een ideaal. Nu had hij dat doel, dat ideaal gevonden. 't Was hem, alsof Maria hem uit de verte toeriep: ‘Werk onvermoeid. Ik ben de prijs van uw arbeid!’

De jonkman voelde plotseling een krachten energie over zich komen, als hij tot dusver niet gekend had. Stout blikte hij de toekomst in; zij zou wachten en hij werken.

Geruimen tijd leefde hij aldus met zijn gedachten in de toekomst, die hij met vreugde en geluk bevolkte, tot hij nogmaals het briefje overlas en zijn aandacht nu getrokken werd door de woorden: ‘Daar er uw naam op geborduurd staat, twijfel ik niet, of gij hebt ze verloren.’ Aandachtig beschouwde Dirk de portefeuille, neen, ze was de zijne niet, hij had er nooit zoo een gehad. Van wien dan? Wie had er zijn naam op geborduurd? Hoe was ze daar terechtgekomen? Dirk bladerde er nu weer in, hij las wat er stond: er was geen twijfel meer aan, het was de hand zijns vaders. Die had er dat in geschreven. Was het nu ook de portefeuille zijns vaders? Maar hoe kwam ze dan daar bij het huis van Van Meeren? Het was een raadsel, dat Dirk niet bij machte was op te lossen. Lang dacht hij na, zonder iets te vinden, tot eindelijk een lichtstraal in zijn geest opkwam. Had niet zijn moeder hem dikwijls verhaald en hij zelf uit den laatsten brief zijns vaders, dien hij als een kostbare reliquie bewaarde, gelezen, dat hem bij den diefstal, die hem had geruïneerd, ook een portefeuille ontstolen was, waaraan hij zoo groote waarde hechtte, omdat ze hem kort voor zijn huwelijk door zijn aanstaande op zijn verjaardag geschonken was en zij er zijn naam in geborduurd had? En hoe meer Dirk er over nadacht, zooveel te meer kreeg hij zekerheid, dat deze portefeuille die zijns vaders was. Aandachtig las hij wat er in stond. Het waren meest korte aanteekeningen, vele betrekking hebbende op geldzaken, een enkele ook op de een of andere merkwaardige gebeurtenis. Zijn geboorte was er ook in vermeld, met een paar aandoenlijke woorden er bij.

Een zonderlinge ontroering maakte zich van Dirk meester. Er viel niet meer aan te twijfelen; het was wel degelijk de portefeuille zijns vaders. Hoe kwam die bij Van Meeren? Een vreeselijk vermoeden kwam bij Dirk op. Zou Van Meeren?.... Neen, dat kon niet, dat was ongerijmd.. Maar toch, Van Meeren woonde in Indië, toen de d[i]efstal gepleegd werd. ‘Zou de fabrikant mijn vader hebben bestolen en zoo diens dood verhaast?’ vroeg hij zich halfluid af.

Opgewonden stond Dirk op en borg de portefeuille in zijn zak. Hij snakte naar adem, het werd hem te eng, daar beneden in de kajuit. Hij ging het dek op, waar de zeewind hem koelte toeblies en zijn verhit bloed tot bedaren bracht. Hij leunde over de verschansing en tuurde naar het water, als vroeg hij het de oplossing van het geheim, dat hem bezig hield, een antwoord op de vreeselijke gedachte, die hem kwelde. En het was hem, alsof de kalme, gelijkmatige golfslag, die tegen het hooge boord van den driemaster brak en met taa[i]e volharding telkens opnieuw kwam aanrollen, hem toefluisterde: ‘Van Meeren is de dief, is de moordenaar van uw vader!’ Het scheen, alsof het rhythmisch geklots van het water steeds met meer nadruk die woorden herhaalde, welke een echo vonden in het licht ontvankelijke gemoed van den jonkman. Zijn hart bonsde onstuimig, zijn handen omklemden krampachtig de ijzeren leuning. Ha! hij zou wraak kunnen nemen, hij zou den trotschen fabrikant kunnen vernietigen, zijn vader kunnen wreken! Wanneer hij Van Meeren die portefeuille voorhield, zou de ellendeling verbleeken, ineenkrimpen van schaamte, voor zijn voeten kruipen, om genade smeeken. Maar tusschen die portefeuille en den fabrikant plaatste zich Maria. Van Meeren was haar vader, en in die portefeuille, welke als bewijsstuk zou moeten dienen, had zij geschreven, dat ze hem lief had, dat ze de zijne was! Neen, hij voelde het, hij zou haar vader nooit kunnen aanklagen, nooit die portefeuille als getuigstuk kunnen overleggen. De misdaad van den vader had de dochter uitgewischt. Om harentwil zou hij Van Meeren vergeven.

‘Mijn vader,’ fluisterde Dirk, ‘gij vindt het zoo toch goed? Het is de prijs van mijn geluk. van mijn zielerust!’

Nogmaals haalde hij de portefeuille te voorschijn en begon er, naar hij meende ongezien, in te lezen. Maar de groote kerel, dien hij straks tegen het lijf geloopen was, zag het. ‘Ik kan het mis hebben,’ mompelde hij, ‘maar ik zou er mijn hoofd haast onder onder durven verwedden, dat ik die portefeuille ken. Hoe komt die in zijn handen? Ik zal hem te avond of morgen toch eens aan boord klampen, want ik moet weten wat hij in Indië gaat doen.’

Toen Dirk Maria's briefje nog eens had overgelezen, voelde hij sterker dan ooit, dat hij haar vader niet zou kunnen aanklagen. Ze had hem lief, ze wilde de zijne worden; ze kon rijk en geëerd zijn als ze het wilde. Eén woord maar, en ze werd de vrouw van een vermogend man. En om zijnentwil weigerde ze, om hem zou ze wachten en lijden, hem slechts had ze lief. Mocht hij minder doen? Mocht hij zich in edelmoedigheid laten overtreffen? Neen, hij zou zwijgen, zwijgen als het graf, en als een kostbaren talisman zou hij de portefeuille bewaren.

Met tranen in de oogen wendde Dirk den blik naar het Oosten, waar de duinenreeks tegen den wegzwevenden horizon blauwend wegstierf. Een laatste groet aan het vaderland op den adem van den wind, een laatste groet aan zijn moeder en Maria, die hij zoo liefhad. Nu werd hij kalmer en begaf zich opnieuw naar de kajuit. Onder het gaan zag hij de vurige oogen van den grooten kerel op zich gericht, die hem uitvorschend aanstaarden. ‘Wat moet die man toch van mij?’ dacht Dirk, ‘zou hij iets tegen mij in het schild voeren?’

XI.

Eenige dagen waren sedert den brand bij Van Meeren verloopen. Het heele stadje was er vol van geweest en nog vol van, vooral daar men een der werklieden verdacht, den brand gesticht te hebben. Onmogelijk en onwaarschijnlijk werd dit niet geacht, daar de fabrikant bij zijn loonsverlaging had volhard en een aantal werklieden er de bijl bij neergelegd hadden, en nu onstuimige vergaderingen hielden, waarop bedreigingen aan het adres van Van Meeren schering en inslag waren. De justitie had een nauwkeurig onderzoek ingesteld, maar tot dusver nog geen spoor van den dader ontdekt.

Ook de familie Van Meeren was nog geheel onder den indruk van de ramp, al waren zij er met den schrik en enkele lichte brandwonden afgekomen. Alleen de grootmoeder moest het bed houden, evenwel meer ten gevolge van den

[p. 212]

uitgestanen angst dan wegens het ondervonden letsel. Maria was in de laatste dagen bijzonder stil geworden: ze had gehoopt, dat haar vader nu uit dankbaarheid dat woord tot Dirk zou hebben gesproken, dat ze hem wel had willen toeroepen: ‘Blijf!’ Doch hij had het niet gesproken, hij had zelfs niet meer op de wakkere daad van den kloeken jonkman gezinspeeld. Dit had Maria diep gegriefd; het deed haar pijn, in haar vader een zoo lagen egoïst te zien, en ze voelde dat er, tegen haar wil, een verwijdering was gekomen tusschen haar en den man, die haar geluk niet begreep en wien alle begrip van dankbaarheid vreemd was.

door sneeuw en ijs, naar de schilderij van jaroslaw besin.

Van Meeren, de man van koele berekening, zit in zijn kantoor en cijfert uit hoe lang hij het nog kan volhouden, hoe lang hij de wereld nog omtrent den waren toestand van zijn financiën kan misleiden. Lang kan het niet meer duren, alle hulpmiddelen zijn uitgeput, een bankroet staat voor de deur. Toch laat hij den moed niet zinken: nog één kaart heeft hij in de hand, en daar kan hij alles mee terugwinnen. Wat let het hem, dat die kaart het geluk, de toekomst van zijn dochter tot inzet heeft? Maar hij moet voorzichtig zijn met het uitspelen, want zijn heele bestaan staat er bij op het spel,

[p. 213]

winteravond, naar de schilderij van a. andersen lundby.

[p. 214]

het is er op of er onder. Ditmaal moet hij winnen: met de nauwkeurigheid van een wiskunstenaar heeft hij zijn plan vastgesteld en uitgewerkt, alles voorzien en zijn maatregelen genomen. Nog een maand, twee maanden hoogstens geduld, en Maria is de vrouw van Adolf, en hij is gered. Dirk, anders zoo schrander, heeft in zijn kaart gespeeld, door naar Indië te vertrekken. Van dien kant is dus niets meer te vreezen. Ook het verzet van Maria zal door het vertrek van Dirk wel gebroken zijn, en, is het dat niet, dan zal hij het breken.

‘Dirk en Maria, 't zou een mooi paar zijn!’ grinnikt hij in zijn ouden overmoed, ‘de zoon van den bestolene en de dochter van den dief!’

Hij verschrikt, nu hij dat woord heeft uitgesproken. Hij meent, dat de wanden der kamer dat woord dief herhalen, steeds luider en dreigender. De man, wiens heele leven een aaneenschakeling is geweest van oneerlijkheid en bedrog, bij wien alle gevoel reeds lang is afgestompt, die geen ander doelwit heeft gehad dan rijk te zijn of het weer te worden, onverschillig door welke middelen, wordt beangst bij de door hem zelf gewekte herinnering. De gedachte aan een wrekende gerechtigheid komt bij hem op, maar hij schudt ze af. Dit kost niet veel moeite aan den man, die enkel in het noodlot gelooft, in alles louter toeval ziet en in den strijd om het bestaan zelfs de laagste wapenen niet versmaadt. Spoedig is bij dat gevoel van zwakheid, zooals hij het. bij zich zelven noemt, weer te boven en opnieuw in becijferingen verdiept. Een glimlach van zelfvertrouwen plooit zijn lippen; hij is er de man niet naar, om zich door wat ook schrik te laten aanjagen.

Een stapel papieren heeft hij opgenomen en bladert ze door. Geruimen tijd houdt hij zich hiermee onledig, tot plotseling een gedachte hem treft. Met een halve verwensching op de lippen, springt hij op en opent een lade van zijn bureau. Ontzet blijft hij staan. ‘De portefeuille is weg! Vervloekt!’

Spoedig evenwel heeft hij zich hersteld, al trillen nog zijn handen en rollen zijn oogen woest door het hoofd. Hij doorzoekt in zenuwachtige haast de heele lade, niets. Ook de andere lade heeft hij doorsnuffeld, met hetzelfde gevolg. Het is een verschrikkelijk oogenblik, maar Van Meeren laat zich door niets terneerslaan. ‘Domkop, die ik ben, waarom moest ik dat vod ook al die jaren bewaren! Het eenig stuk, dat tegen mij kan getuigen!’

Schijnbaar kalm gaat hij zitten, maar in zijn binnenste kookt het. Hij denkt na, hij overweegt alles, met één oogopslag heeft hij het hachelijke van zijn toestand doorzien. Hij doorzoekt den stapel papieren vóór hem: ze moest er eens tusschen geraakt zijn. Maar niets, niets! Wat moet hij doen? Eensklaps doorklieft een denkbeeld zijn geest; misschien is nog niet alles verloren. Hij loopt naar de huiskamer, waar zijn vrouw en kinderen al geruimen tijd aan het ontbijt op hem wachten. Van Meeren wilde zich goed houden, onverschillig blijven, maar hij ziet er bleek en ontdaan uit.

‘Wat scheelt er aan, Willem?’ vraagt mevrouw, een bezorgden blik op haar man slaande.

‘Niets, niets,’ antwoordt hij, maar zijn woorden zijn in tegenspraak met zijn gejaagd uiterlijk. ‘Een portefeuille van groote waarde is uit mijn bureau verdwenen.’

‘Zat er veel bankpapier in?’ vraagt mevrouw.

‘Neen, dat niet, maar ze is toch van het hoogste gewicht. Heeft niemand van jullie een portefeuille gezien, van rood leer die er nogal versleten uitzag en waar een paar woorden op geborduurd stonden?’

‘Pa, ik heb ze gevonden,’ fluistert Lize schuchter.

Aller oogen wenden zich verwonderd op het kind, dat de hare verlegen neerslaat, als had het zich van een groote misdaad beschuldigd.

‘Waar is ze? Geef ze hier!’ zegt Van Meeren driftig.

Door dien ruwen toon van haar vader verschrikt, laat het kind de lip hangen, maar antwoordt niet.

‘Zeg op, waar is ze?’ herhaalt de fabrikant nog driftiger, terwijl hij zijn dochtertje bij den arm grijpt

‘Ik heb ze aan Maria gegeven,’ snikt het meisje, een kreet van pijn slakende.

‘Doe het kind geen pijn, Willem,’ zegt mevrouw.

Van Meeren laat den arm van zijn dochtertje los en wil de kamer uitgaan. Een vreeselijk vermoeden vliegt hem door den geest.

Op dit oogenblik wordt deur geopend en treedt Maria binnen, die hevig verschrikt bij het zien van dit verwarde tooneel.

‘Heb jij de portefeuille, zeg?’ schreeuwt Van Meeren haar toe.

‘Welke portefeuille bedoelt u, vader?’

‘Welke portefeuille!’ herhaalt de fabrikant, haar ruw uit de kamer in de gang trekkend en de deur met geweld achter zich dichtslaand. ‘Begrijp je me niet, zeg, die Lize aan je gegeven heeft?’

‘Die.. pa?’ vraagt Maria, terwijl ze met moeite een kreet van pijn onderdrukt. ‘Maar ik dacht..’

‘Heb je ze niet, zeg, waar is ze?’ schreeuwt Van Meeren zoo luid, dat zijn vrouw verschrikt de kamer komt uitgeloopen. Op een gebiedenden wenk van haar man gaat ze evenwel ontsteld weer naar binnen.

‘Zeg op, waar is de portefeuille?’ buldert de fabrikant opnieuw, terwijl hij dreigend den arm opheft als om ze te slaan.

‘Ik heb ze aan Joosten gegeven.... ik dacht.... zijn naam....’ Ze houdt op, nu ze haar vader zoo bleek ziet worden als een doek.

Van Meeren slaakt een vreeselijke verwensching. ‘Aan Joosten?....’ Hij wil nog wat zeggen, maar houdt plotseling op. Door een bovenmenschelijke inspanning, waartoe alleen zulke naturen op zulk een oogenblik in staat zijn, is hij zich zelf weer meester, al verraadt zijn heele voorkomen toorn en ontzetting.

‘Kom mee naar mijn kantoor,’ zegt hij eindelijk tot Maria, die als versteend is van schrik.

Daar aangekomen vraagt hij schijnbaar kalm:

‘Er stond Dirk Joosten met roode zij op de portefeuille geborduurd?’

‘Ja vader.’

‘Heb je ze zelf aan Joosten gegeven?’

‘Neen, vader, ik heb ze hem het meisje van vrouw Pieterse achterna laten brengen. Ik dacht stellig, dat ze van hem was, anders....’

Zonder hierop acht te geven, vraagt de fabrikant verder:

‘Wil je me beloven, Maria, dat als Joosten je soms iets van die portefeuille schrijft, of juffrouw Joosten je er wat van zegt, het mij onmiddellijk en ronduit te zeggen? Beloof je mij dat?’

‘Ja, vader, ik beloof het u.’ Daarna voegt ze er fluisterend, bijna haperend bij:

‘Wat is er toch met die portefeuille gebeurd, vader? Is ze dan niet van Joosten?’

Van Meeren's oogen schieten bliksemstralen. ‘Ik heb mijn dochter toch geen rekenschap te geven,’ zegt hij woedend.

Er brandt Maria een vraag op de lippen, maar ze durft die niet stellen. Heeft ze ook wel het recht, in de zaken haars vaders te willen dringen? En op welken grond durft ze hem verdenken?

De fabrikant schijnt te raden wat er in de ziel van zijn dochter omgaat, want na een oogenblik zegt hij schamper:

‘Denk nu maar niets kwaads van je vader en zoek er geen geheimzinnige geschiedenis achter.’

Juist deze woorden versterken Maria in haar vermoeden. Die schampere toon, waarachter innerlijke onrust schuilt, treft haar diep. Ze kijkt haar vader aan, als wacht ze op een woord dat ze kan heengaan.

‘Denk er aan wat je me beloofd heb,’ zegt Van Meeren na een oogenblik. ‘Als je iets van juffrouw Joosten of van Dirk hoort, moet je het mij onmiddellijk zeggen.’

‘En u heeft me verboden bij juffrouw Joosten te komen?’

‘Nu kan je er heengaan als je het verkiest. Nu Dirk weg is, heb ik er geen bezwaar meer tegen. Maar beloof me, dat je tegen niemand, allerminst tegen juffrouw Joosten een woord over de portefeuille zal spreken.’

‘Ik beloof het u,’ antwoordde Maria kalm.

‘Goed, dan kan je gaan,’ hervatte de fabrikant, ‘en zeg aan je moeder, dat ze me niet komt storen. Ik wil alleen zijn.’

Nu Maria weg is, legt Van Meeren zijn geveinsde kalmte af; het had hem moeite gekost, al dien tijd dat masker voor te houden.

‘Vervloekt! Mijn leven is in de hand van dien jongen, en dat door de schuld van mijn eigen dochter! Ze vermoedt al de halve waarheid. Zal Dirk de portefeuille herkennen? Zal hij me aanklagen?’

Hij laat het hoofd in de palm der rechterhand rusten. Langzamerhand schijnt hij weer moed te krijgen: wat baat het ook te mijmeren en te suffen? Zijn oude veerkracht komt weer terug en als geroutineerd hazardspeler op het groote kansspel des levens, berekent hij zijn kansen. ‘Zoo'n portefeuille is toch eigenlijk geen bewijsstuk na zooveel jaren,’ mompelt hij. ‘En dan, de jongen is weg. Eer hij terug kan zijn, heb ik mijn slag geslagen. Als Adolf met Maria getrouwd is, ben ik weer een vermogend man, en dan tart ik Joosten met zijn portefeuille.’

Zijn gelaat heldert op, er komt weer een glimlach om zijn lippen. Hij voelt, dat hij in het eind overwinnen zal, overwinnen moet.

‘Dat is waar ook,’ mompelt hij bij zich zelf, ‘ik zal Van Son waarschuwen, dat de jongen de portefeuille in zijn bezit heeft. Misschien bedenkt hij dan wel een middel, om hem voorgoed onschadelijk te maken. Dat was misschien nog het beste.’

Op dit oogenblik treedt zijn vrouw binnen, wier onrust haar zijn verlangen doet overtreden.

‘Hoe is het me je, Willem?’ vraagt ze. ‘Wat heb je me doen schrikken!’

‘'t Is al beter, het had niets te beteekenen,’ antwoordt hij heel kalm.

‘En die portefeuille, Willem, wat is daar toch mee?’

‘Daar geen woord over, vrouw,’ zegt hij stroef, ‘spreek er nooit meer over, ik wil er niets van hooren.’

Mevrouw buigt het hoofd ten teeken van onderwerping.

(Wordt vervolgd)