De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 10

Bij de Platen.

Het doodbed van Iwan den Verschrikkelijke. -

Nog slechts een kind zijnde, volgde Iwan, die wegens zijn gruweldaden in de geschiedenis den bijnaam van Verschrikkelijke of Wreede ontvangen heeft en door een zijner levensbeschrijvers het grootste gedrocht genoemd wordt, dat ooit het levenslicht aanschouwde, zijn vader, Wasili IV, in 1533 als czaar van Rusland op.

Maar behalve voor zijn uitgezochte en verfijnde wreedheid, had Iwan toch nog den tijd, om zich met de stoffelijke belangen van zijn volk bezig te houden. Zoo ontsloot hij het eerst zijn rijk voor de West-Europeesche beschaving, riep Duitsche handswerkslieden, geleerden en kunstenaars naar Rusland, richtte de eerste boekdrukkerijen op, legde de grondslagen tot den handel, door een verdrag te sluiten met koningin Elisabeth, nadat de Engelschen den zeeweg naar Archangel gevonden hadden, en riep een staand leger in het leven, hoofdzakelijk gevormd uit de in later tijd in de geschiedenis zoo bekend geworden Strelitzen, die het best met de Janitsaren in Turkije kunnen worden vergeleken.

Toen Iwan zich van Lijfland, een bezitting der Duitsche ridders, zocht meester te maken, verbonden zich de Polen, Denen en Zweden tegen hem. Door Stephanus Bathori, koning van Polen, in het nauw gebracht, wendde de czaar zich tot Paus Gregorius XIII, met het verzoek, als middelaar op te treden. In de hoop, de Russen in den schoot der katholieke Kerk te zien terugkeeren, daar Iwan dit had voorgespiegeld, zond de H. Vader den nuntius Possevin naar Rusland, die in 1582 tusschen den Poolschen koning en den Russischen czaar een wapenstilstand van tien jaren sloot, waarbij Iwan zijn aanspraken op Lijfland liet varen.

Voor het overige was de Russische heerscher

[p. 184]

een monster van wreedheid, zooals men reeds heeft kunnen lezen in den tienden jaargang van dit tijdschrift, die een uitvoerige levensschets van Iwan den Verschrikkelijke bevatte naar aanleiding van een gravure, waarop de Russische metropolitaan Philipp weigerde, zijn zegen te geven aan den czaar, omdat deze zich aan de gruwelijkste misdaden had schuldig gemaakt, - van den metropolitaan een daad van moed, die hij met zijn leven moest betalen.

Als een paar staaltjes van zijn onmenschelijke wreedheid, wijzen wij er slechts op, dat hij in 1570 de rijke Hanze-stad Novgorod verwoestte en daar binnen zes weken tijds 60.000 menschen om het leven liet brengen, dat hij zijn dapperen veldheer Worotynski, zonder dat deze van eenige misdaad kon beticht worden, liet braden en daarbij zelf het vuur opstookte; dat hij zijn eigen zoon met een stok de hersens insloeg, omdat hij het gewaagd had, voor hem te verschijnen zonder geroepen te zijn.

even royaal als mijnheer zelf, naar de schilderij van w. sprenger.

Doch reeds hier op de wereld zou deze onmenschelijke wreedaard zijn straf niet ontgaan. Tengevolge van zijn uitspattingen werd hij door een ellendige ziekte aangetast, die hem na een langdurig en pijnlijk lijden ten grave sleepte

Onze gravure, naar de schilderij van Maimann, stelt het oogenblik voor, waarop de bloeddorstige wellusteling te midden van de vreeselijkste pijnen, omringd van den metropolitaan en andere popen, en van zijn zonen, die machteloos zijn, zijn lijden te verzachten, den geest geeft.

Even royaal als mijnheer zelf. -

Het moet voor den lakei, die kranig op zijn meesters beste rijpaard, een tochtje in den omtrek van de buitenplaats maakt, natuurlijk een verheffend gevoel zijn, voor zijn heer in eigen persoon te worden aangezien. Al valt die eer hem van den rondzwervenden bedelaar te beurt, ze is al te streelend voor zijn zelfbewustzijn, dan dat hij ze zich niet behaaglijk zou laten aanleunen. En met vorstelijke hooghartigheid verheft hij zich in de stijgbeugels om des te meer waarde te geven aan de afdalende minzaamheid, waarmee hij wel op den armen drommel gelieft neer te zien.

Maar niet enkel door houding en spraak is die eer op te houden; om zich niet te verraden, dient hij zich ook even royaal te toonen als mijnheer zelf. En kon hij anders met een cent volstaan, nu kost de ontmoeting hem minstens een kwartje. Met een air van aristocratische nonchalance tast hij in zijn vestzak om daar een zilverstukje op te diepen, dat hij misschien zelf blij was als fooitje te ontvangen.

Ja, ijdelheid komt duur te staan, en dan is het nog de vraag of het verkregen resultaat aan de gemaakte onkosten beantwoordt: want naar het oolijk gezicht van den vagebond te oordeelen, gelooven wij nooit dat hij de dupe is van des stalknechts deftige vertooning: Heeft hij eenmaal diens kwartje beet, dan lacht hij hem achter den rug nog uit op den koop toe.