De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 10

Mijn oude werkman.
Door Philoponos.

Een langen tijd heb ik geaarzeld, vooraleer ik kon besluiten, ‘mijn ouden werkman’ aan de lezers van de Katholieke Illustratie voor te stellen. 't Is slechts een eenvoudig werkman, wiens beeld ik schetsen wilde, en dergelijke personen boezemen immers gewoonlijk niet zoo heel veel belangstelling in. En toch, lezer, ik heb ze lief; ik heb hen gevolgd in het dagelijksch leven ën getracht hen te leeren kennen, om hen te kunnen beoordeelen, zooals zij in werkelijkheid zijn.

Ik bedoel geenszins den werkman, zooals men die vooral in de steden ontmoet met een verbitterd hart en verwarde zinnen; die tegen ieder en over alles zijn ontevredenheid lucht; die zich door den alles vernielenden stroom van het socialisme laat medesleepen, en door zijn ontevredenheid de maatschappij voortdurend in beroering houdt. Neen, ik meen den eerlijken, ijverigen arbeider, zooals ik hem meestal in de vrije natuur, bij het verrichten zijner bezigheden, heb aangetroffen en gadegeslagen, met zijn onverstoorbare kalmte; die bij zijn zwoegen voor een sober stukske brood toch altijd een dankbaren blik ten hemel slaat.

Deze is de sympathieke figuur, voor wien het hart zich ontsluit, als men hem zoo heeft leeren kennen. En zulk een edel mensch vond ik in mijn ouden vriend met zijn gouden hart en zijn innige godsvrucht. Daarom niet gezwegen, werd mij gezegd, over een kind des volks, dat in zijn beminnelijken eenvoud zulk een voortreffelijk beeld ons schenkt van den echt gelukkigen en tevreden werkman.

I.

't Was op een heerlijken zomernamiddag dat ik op een mijner wandelingen voor het eerst met mijn ouden vriend kennis maakte. De weg, dien ik volgde, liep langs een fraai buitenverblijf, dat door fraaiheid van bouwstijl uitmuntte en vele bewonderaars tot zich trok. Van prachtig geboomte, weelderig struikgewas en bevallige waterpartijen was het kwistig omgeven, en vormde alzoo een oord, dat door zijn verrukkelijke schoonheid wel geschikt was om den koudsten prozamensch in een behaaglijke stemming te brengen.

Tusschen deze fraaie dreven had ik meermalen ‘mijn ouden werkman’ eenige bezigheden zien verrichten. Het was hem wel aan te zien, dat hij een reeks van jaren telde, maar toch werkte hij met een lust en opgewektheid voort, alsof de jaren hem niet de minste moed of geestkracht ontnomen hadden. In zijn groet, als ik hem voorbijging, meende ik altijd een zekere hartelijkheid te bespeuren, maar tot een onderhoud met hem was het nog niet gekomen. Nu echter deed ik hem een vraag, die hij met hartelijke voorkomendheid beantwoordde. En zoo was onze kennismaking aangeknoopt, waaraan ik later menig genotvol oogenblik te danken had.

‘Ja ja, meheer, daar zijn ze allemaal mee vergist, die naar mijn ouderdom vragen; ze kunnen omtrent niet gelooven, dat ik met den 6 Mei in mijn vier en-tachtigste jaar ga en toch is het zoo. Ze roepen maar, wat ben je kras voor je jaren, en dat moet ik zeggen, dat ben ik ook. Er zullen er niet zoo heel veel worden gevonden, die 't mij nadoen.’

Dit was het zoo gemoedelijk antwoord, dat ik ontving, toen ik bij een volgende ontmoeting naar zijn ouderdom vroeg. Ook hier kwam, zooals bij de ouden van dagen nog al eens gebruikelijk is, de trots der jaren niet weinig aan den dag. Den lezer zij dus opgemerkt, dat onze oude vriend op 6 Mei de twee en tachtig was gepasseerd, en wij destijds door de stralen van de Junizon werden gekoesterd. Doch zulk een bescheiden trots moeten wij maar door de vingers zien.

[p. 87]

Natuurlijk gaf ik onverholen mijne verwondering te kennen, daar ik hem evenmin dezen leeftijd had toegedacht. Dit deed hem de oogen stralen van genot en blijmoedig zeggen:

‘Maar ik heb ook zooveel mogelijk er naar geleefd, om oud te kunnen worden; wel heb ik altijd hard moeten werken, maar daar sterft men niet aan; dat ziet men wel aan degenen, die nooit behoeven te werken en toch nog vóór mij en een ander naar de eeuwigheid gaan.’

‘En ook,’ zoo ging hij voort, ‘'t is net tegenwoordig in de wereld of een mensch die arbeiden moet, heel ongelukkig is, en dat vind ik jammer. Vroeger was dit geheel anders. Toen werkten de menschen met lust en ze wisten niet beter of 't hoorde zoo. Maar tegenwoordig worden de hoofden op hol gebracht door gelukzoekers en ontevredenen, en wat het ergste is, daarmee wordt menig huisgezin in de war gebracht.’

Het deed mij goed aan het hart, zoo iets uit den mond van iemand te hooren, die zijn geheele leven met tobben en wroeten had doorgebracht. Hoe gaarne zou ik gewild heb ben dat een dier moderne wijsgeeren, die zoo over het lot van den werkman klagen en jammeren, bij ons gesprek was tegenwoordig geweest, het zou hem voorzeker moeilijk gevallen zijn de wijsheid van dien oude te betwisten.

‘Dat zit alleen daar maar in,’ zei de man zoo recht gemoedelijk, ‘omdat de kinderen heel anders worden opgevoed, dan vroeger. Toen ik een aankomende jongen was, leerden we op school lezen, schrijven en rekenen, en daar bleef het bij. Dan werd er een ambacht of een of ander vak geleerd, om door de wereld te komen, zonder dat men in zijn gedachte zou krijgen, dat het anders wezen moest. Tegenwoordig is dat heel anders; ik hoor dat wel. 't Is net of ze maar niet meer door de wereld kunnen komen, als ze niet eerst op school een hoop wijsheid hebben opgedaan: op hun vak dat komt er minder op aan. En als ze dan later aan het werk moeten, dan meenen ze zooveel te weten, dat ze met al hun geleerdheid bijna onbruikbaar zijn. Dat soort heb ik al zooveel aangetroffen, dat ik wel eens bij mij zelven denk: waar moet dat nog op, uitloopen!’

De oude had waarlijk geen ongelijk, dat de opvoeding tegenwoordig heel wat te wenschen overlaat. Gesterkt door mijn instemming ging hij voort:

‘Het grootste gebrek zit 'm daar maar in, dat ze allemaal heer willen wezen; het werk is maar voor de dommen. Zie, dat is nou een echte ramp onder de menschen. Ze maken ze zoo geleerd, dat hun ongeluk niet te overzien is. Als ze wat minder van die verkeerde geleerdheid opdeden, dan zouden er heel wat meer een genoeglijken ouden dag beleven.

‘Neen, dan geef ik aan den ouderwetschen tijd de voorkeur, toen de menschen nog tevreden waren. Als ze nu maar heer kunnen spelen, 't komt er niet op aan hoe, dan hebben ze hun wenschen bereikt. En als ze wisten, wat het zeggen wil, tot de rijken en grooten der wereld te behooren, zooals ik het weet, dan zouden ze daarover wel anders beginnen te denken.

‘Of zou u denken, dat zij die in prachtige huizen wonen gelukkig zijn? Geloof vrij dat het bij zulke lui alles lang geen goud is wat er blinkt, daar heb ik maar al te veel ondervinding van.

‘Neen, het genoegen dat de groote lui hebben,’ zei de oude; en hij maakte daarbij een afwerende beweging met de hand, ‘is waarlijk niet te benijden! Als ten minste degenen, die met hard werken hun brood moeten verdienen, en daarover soms klagen, wisten wat ik weet, dan zouden ze heel wat tevredener zijn.’

Met innig genoegen had ik den ouden man aangehoord; het is een waar genot zulk een tevredenheid bij dergelijke menschen op te merken. Niet minder voldoening schonk het mij, toen ik iets meer betreffende zijn levensloop kwam te weten. Niet dat het leven van dezen eenvoudigen werkman zich kenmerkte door buitengewone voorvallen of aangrijpende lotsverwisselingen, maar toch is het er niet minder belangwekkend om.

Van andere zijde vernam ik dat hij Frans van Holmen heette, en als katholiek zijn beginselen niet onder stoelen of banken verborg, maar daarvoor rondborstig durfde uitkomen. In de protestantsche omgeving, waarin hij verkeerde, had men hem hiermede dikwerf bemoeilijkt, maar dan toonde hij zoo zijn man te staan, dat men hem daarmede niet meer lastig viel.

‘Daar zullen ze afblijven,’ was bij die gelegenheid zijn laatste woord, en dit scheen wel den noodigen indruk te hebben gemaakt.

Ook vernam ik, dat het leven van dien oude niet zonder beproeving was voorbijgegaan. De lezer zal echter zeker, evenals dit met mij het geval is geweest, zulks gaarne door hem zelven hooren verhalen.

(Wordt vervolgt.)