De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 10

Hooger op.
Door J.B. van der Lans.

I.

‘Vrouw, onze Hannes moet studeeren; hij moet hooger op; wa' zedde gij er van?’ Dus sprak, nu een dertig jaar geleden, in den eigenaardigen tongval, dien ik niet zal probeeren, hier precies weer te geven, een welvarende Noordbrabantsche boer tot zijn wederhelft.

Ze zaten op de bank onder de linde voor het huis, vanwaar ze hun gedoe, een goed onderhouden erf met een aardige lap grond er om heen, grootendeels konden overzien. Het was een gezegende zomer, en de veldvruchten beloofden den rijksten oogst. Als een zee van goud golfde het korenveld, zacht door het suizende avondkoeltje bewogen, en verderop tegen den horizon verguld in het vuur der ondergaande zon. Van uit de naburige stad klonk, door den afstand gedempt, een dof klokgelui, en gaf aan het stille landschap iets geheimzinnig plechtigs.

Het was Zondag en de brave boerenluitjes droegen hun beste spullen. Baas Voerendonk had om de warmte en voor het gemak zijn lakensche jas uitgetrokken en zat in zijn vest en hemdrok; maar zijn vrouw prijkte nog in het vol ornaat van een gezeten boerin. Zij droeg de breede kanten muts met witte linten en geelachtige bloemtakken, die haar gulhartig blozend gezicht heel frisch omlijstte, en een ingewikkeld stelsel van gouden kettingen, door driekantige versierde schuifjes in evenwicht gehouden, bengelde voor haar borst. Het getintel van dat goud stak aardig af tegen haar kleed van zware, groene stof met bruinen weerschijn.

‘Wa' zedde gij er van?’ herhaalde de baas, terwijl hij zijn zwart doorgerookt stompje pijp op den rand van de bank uitklopte.

‘Wa' zal ik er van zeggen,’ hernam zijn vrouw, peinzend met de handen in den schoot voor zich uitstarende. ‘As het zijn roeping is, zou ik veur mij niks liever zien.’

En met welgevallen rustte de blik van haar verstandige, goedige, helderblauwe oogen op een jongske, dat wat verder op een omgekeerden emmer tegen den welput zittend, weetgierig in een boekje bladerde. Een ander knaapje, dat een jaar ouder kon zijn, lag een eindje daarvandaan in het gras en speelde met den hond, dien hij naar een groen takje liet happen.

‘Roeping, roeping,’ zei baas Voerendonk en stopte een nieuwe pijp uit de platte koperen tabaksdoos. ‘Wa' weet zoo'n kijnd daor nou van? Daor kunnen we eigens beter over oordeelen. Ik zeg maor: met den boerenstand is het in den tegenswoordigen tijd niks gedaon. Ge kunt werken van den mergen tot den aovond en schiet toch nie' op.’

‘Me dunkt anders da' we in ons trouwen nog al schoon veuruit geboerd zijn,’ bracht de vrouw in het midden.

‘O wij veur ons hebben door Gods goedheid geen klaogen,’ dus stemde de baas haar volmondig toe, ‘en al moesten de jongens allebei boer worden, we zouen niet verlegen zijn om ze elk op een eigen hoeve te zetten. Maor ik zeg toch, as Hannes zin heet om te studeeren en hooger op te gaon, dan kan hij het boeren best laoten loopen: ik zie aankomen, as dat het er op den duur veur den boerenstand niet beter op zal worden. As hij het zoover brengen kos, dat hij eens pastoor wier......’ En de boer maakte een eigenaardig geluid met de lippen, dat sterker dan hij in woorden kon uitdrukken, zeggen moest hoe oneindig ver de toekomst, die zijn jongen in dat geval wachtte, te verkiezen was boven het lot, waarop hij als gewoon boerenzoon kon rekenen.

De vrouw scheen die voorkeur te deelen, want er kwam een glans van blijde hoop over haar blozend, rond gelaat. Maar blijkbaar beschouwde ze de zaak toch uit een ander oogpunt dan de nuchtere boer; want er lag iets van een vroom gebed in den blik van haar oog en den toon harer stem, toen ze half fluisterend zeide:

‘As de goeie God ons da' geluk eens gaf....!’

‘Nou, da' kunnen we hebben,’ zei de rijke boer beslist en deed een krachtigen trek aan zijn pijp. ‘We kunnen 't door Gods goedheid betaolen, en wat den jongen belangt, aan z'nen kop zal 't nie' haoperen. De bl.... leert dat het liefhebberij is.... Heur 'es, Hannes,’ riep riep hij met verheffing van stem het ventje toe, dat nog maar altijd aandachtig in zijn boekje bladerde. ‘Kom 'es efkes hier.’

De kleine, een aardig blond manneke, een beetje fijn en blank voor een boerenkind, en slank ondanks het lompe zwarte pakje van dorper maaksel, waarin hij als gegooid was, keek eerst verrast uit zijn boekje op, en kwam toen, op den vriendelijken wenk van zijn moeder naderbij.

Vader trok hem bij zich aan zijn knie.

‘Wa' leesde gij daor, Hannes?’ vroeg hij.

‘Dat is 't Nieuwe Testament, dat ik van mijnheer pastoor gekregen heb. Ik ken 't bekant heelegaor van buiten,’ zei het jonkske met stralende oogen.

‘Wel zoo, kende gij dat al heelegaor van buiten? Ge zult zoodoende nog 'nen geleerden bol worden. Wa' moette worden as ge groot zijt?’

Door die gewichtige vraag, zoo in eens op den man af tot hem gericht, stond de kleine een oogenblik verbluft en zag met een verlegen lachje beurtelings moeder en vader aan.

Ondertusschen was het spel van zijn broertje met den hond zoo luidruchtig geworden, dat baas Voerendonk den jongen toeriep:

‘Zeg 'es, houde gij oe daor een bietje bedaord me' diën hond; we kunnen geen verstandig woord spreken.... Nou,’ ging hij tot den ander voort, ‘stao nie' zoo beteuterd te kijken; geef antwoord: wa' moette worden?’

‘Da' weet ik nog nie', vaoder,’ zei het kind aarzelend.

‘Zoo, weette gij da' nog nie'? Dan zal ik 't oe 'es zeggen: gij moet pastoor worden: dan hedde gij een onbezurgd leven en de hille wereld neemt de pet veur oe af.’

Dat woord deed blijkbaar voor den geest van den knaap plotseling een droombeeld van verrassende heerlijkheid oprijzen; want er kwam een glans van opgetogenheid over zijn licht blozend gezichtje en er tintelde een sterretje in zijn helderblauw oog.

De moeder, die hem met teere belangstelling gadesloeg, trok hem aan haar schoot en vroeg zacht, terwijl ze zijn handje vasthield:

‘Zoude gij geestelijk willen worden, mijn juske?’

Het knaapje keek haar nog een oogenblik besluiteloos aan. ‘Ik wel!’ zei hij toen opeens, en als schrok hij van zijn eigen woord, verborg hij het blonde kopje in den breeden voorschoot van zijn moeder.

‘He' 'k oe nie' gezeed, vrouw, dat er da' bij hem inzat?’ riep de boer zegevierend uit; maar Driek, de luidruchtige bengel, liet hem geen tijd, lang van zijn zegepraal te genieten. In groote sprongen kwam hij aangehold, gevolgd door den hond, die keffend en met de tong uit den bek naar het groene takje hapte, dat de deugniet hem voorhield.

‘Bedaor toch, rakker,’ riep de boer gramstorig. ‘Gij zult zeker nooit pastoor worden.’

‘Ik pastoor!’ zei de jongen en de wijd opengespalkte blauwe oogen in het hoogrood gezicht teekenden de grootste verbazing. Zijn vader moest onwillekeurig lachen om het comisch effect.

‘Nee, jongen,’ zei hij, ‘gij moet mar boer worden net as oe vaoder; mar oewen bruur wordt pastoor, wor Hannes? Hij moet hooger op.’

En van dat oogenblik stond het vast dat Hannes studeeren moest. Het werd hem zoo herhaaldelijk voorgepraat, dat het kind ten slotte wel niet anders gelooven kon, of hij was er voor in de wieg gelegd. Het werd ongemerkt een idéé fixe bij den knaap en wanneer hem voortaan gevraagd werd, wat hij worden moest, stond hij geen oogenblik met het antwoord verlegen. Zijn vader liet het hem herhalen ten aanhooren van iedereen en verzuimde dan nooit, er aanstonds beschouwingen op te laten volgen over het verstandige van zijn keus en over de schitterende toekomst, die hem wachtte in tegenstelling met zijn broer, die tot niets anders deugde dan om achter de koeien te loopen.

De moeder sprak in stilte dikwijls op heel anderen toon met den knaap over hetgeen ze zijn roeping noemde; het brave mensch vatte de zaak hoog ernstig op, zooals ze verdiende: zij zag in de priesterlijke loopbaan nu niet juist

[p. 60]

de kerk van rolduc, van binnen.

[p. 61]

de graanoogst in amerika.

[p. 62]

het middel om zich boven zijn stand te verheffen en een onbezorgd leven te hebben, maar een verheven, heilige, moeitevolle levenstaak. Zij huiverde soms bij de gedachte dat haar kind die zou aanvaarden, en al droomde zij zich als het hoogste geluk, haar zoon eenmaal als priester aan het altaar des Heeren te zien, toch kon ze niet nalaten hem nu en dan vertrouwelijk te polsen en hem, in haar eenvoudige, maar verstandige taal de heiligheid van den priesterlijken staat onder het oog te brengen.

De knaap had echter meer oor voor de nuchtere, makkelijker te vatten opmerkingen van zijn vader. Het streelde zijn eigenliefde, telkens te hooren dat voor hem heel wat anders en beters was weggelegd dan voor zijn broer, en onwillekeurig beschouwde hij zich ver boven Driek verheven.

Dat werd er niet minder op, toen hij inderdaad op studie was en zich, met vacantie naar huis komende, het voorwerp zag van de algemeene belangstelling. Het beste was dan niet goed genoeg voor nem; hij werd onthaald alsof hij op het klein seminarie al den tijd honger geleden had, en als hij vertrok, kreeg hij nog een heele provisie mee, die telkens door nieuwe bezendingen werd aangevuld. Baas Voerendonk wilde niet dat zijn jongen in iets zou achterstaan bij zijn kameraden wat toevoer van huis betreft: hij kon het immers hebben, was altijd zijn woord, zoo goed als de beste. Zuinigheid en overleg was altijd de regel van het huishouden geweest, maar zoodra het Hannes gold, werd er naar geen kosten gevraagd; de jongen werd dubbel en dwars van alles ingespannen en had maar te spreken of te schrijven als hij iets verlangde.

Nu, het moet gezegd worden, dat hij de zorg aan hem besteed wel verdiende. Hij studeerde vlijtig en maakte buitengewone vorderingen. Bij elke prijsuitdeeling droeg hij de eerste prijzen weg en kwam die zegevierend thuis vertoonen. Dan was het feest op de hoeve; baas Voerendonk stelde er prijs op, dat verwanten, vrienden en buren kwamen deelen in den triomf van zijn jongen. En zij van hun kant verzuimden niet te profiteeren van zoo'n ongewoon schouwspel. Plechtstatig zaten zij in het rond op de rechtvaardige, withouten stoelen met biezen matten, de boeren plomp en hangerig, de boerinnen rechtop en parmantig in haar kleurigen dos en haar breede hoofdtooisels, als aangekleede poppen, met deftige langzaamheid het kommetje koffie of het glaasje brandewijn met suiker, dat zij in de hand hielden, leegslurpend.

Tegen de knie van een der vrouwen leunde gewoonlijk een klein meisje, geheel gehuld in een groot donkerblauw voorschoot, dat haar van den hals tot bijna op de voeten reikte, en met een groote zwarte muts op, die met haar strikken en gitwerk haar rond blozend gezichtje alleraardigst omlijstte. Het was Mieke, het meisje van de naaste buren, dat vroeger menigmaal een beschermer had gevonden in Hannes Voerendonk, wanneer ze gezamenlijk met andere kinderen uit den omtrek naar school gingen en ondeugende, plaagzieke jongens het haar te lastig maakten.

Van dien tijd af had ze altijd een gevoel van dankbaarheid, gemengd met ontzag, voor den jongen bewaard, en nu ze hem daar zoo zag zitten, achter zijn stapel verguld-roode prijsboeken, in zijn mooi zwart pakje, met zijn wit halsboordje om en zijn net geknipte haren, zoo heel anders dan andere boerenjongens, kon ze haar oogen niet van hem afwenden. Als twee sterren straalden de groote vergeet-mij-niet kleurige kijkers in het rozeroode gezichtje en zagen vol naïeve bewondering tot den knaap op als tot den held harer onbewuste kinderdroomen.

‘Wel wa' zegde van onzen Hannes?’ was baas Voerendonk's woord, als hij triomfantelijk den kring rondzag, die al etend en drinkend den veelbelovenden student aangaapte. ‘D'r staot 'nen kop op dien jongen, kèk, da' hedde nooit zoo gezien.’

En de jongen scheen bepaald een kop grooter te worden, als hij met een zelfvoldaan blosje op het gezicht die lofspraak aanhoorde. Hij groeide trouwens goed uit de kluiten, maar vertoonde toch, in zijn stemmig zwart lakensch pakje, wel wat mager en spichtig naast zijn broer, die een echte ronde boer werd. Driek zag met groot respect tegen hem op en Hannes liet zich dien eerbied met de loftuitingen van familie en kennissen als een rechtmatig hem toekomende hulde aanleunen.

Zijn schrandere moeder zag het wel in en zei dikwijls hoofdschuddend tegen haar man:

‘Ge zult den jongen nog bederven, let op mijn woorden.’

Ondanks de schitterende vorderingen, die hij blijkbaar in de studie maakte, was de brave verstandige vrouw er niet gerust op, dat uit haar Hannes ooit een degelijk priester zou groeien. Zij had daarvan een heel ander ideaal dan haar man en kon niet vinden dat de opgroeiende seminarist er bijzonder aan beantwoordde. Hij werd, naar het scheen, wel heel geleerd; hij kon, daar zijn baard hem zachtjes aan in de keel begon te zitten, manhaftig met groote menschen redeneeren; hij kon ook dapper sigaren rooken, maar... het priesterlijke zat er bij hem nog niet in.

Dat was de jonkheid, zei mijnheer pastoor, wien zij daarover haar bezorgdheid meedeelde. Met de jaren zou dat wel anders worden. Daar moest ze zich niet ongerust over maken; ze moest maar braaf bidden voor haar zoon. En daar een moeder voor haar kind natuurlijk liefst het beste denkt en hoopt, zette zij de bekommering van zich af en sloeg met rechtmatigen moedertrots de voorspoedige ontwikkeling van haar lieveling gade.

Toch zou haar angstig voorgevoel maar al te gegrond blijken; maar de smartelijke teleurstelling, welke die ontdekking haar baren moest, werd de brave ziel op aarde bespaard. Toen Hannes, die inmiddels de ‘korte broek’ al had aangekregen, bij de eerste groote vacantie daarna voorgoed naar huis kwam, daar hij verklaarde geen roeping meer te gevoelen voor den priesterlijken stand, rustte zijn goede moeder al op het kerkhof.

(Wordt vervolgd.)