De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 10

Arnout.
Levensbeelden
door P.M. Bots, Pr.
(Slot.)

IV.

‘Storm oogsten,’ inderdaad zoo mocht wel heel de samenvatting heeten van den tocht des heeren Van Olderswoude naar de academiestad. Verstramd door de koude, na een reis van vele uren, verliet de grijsaard het eindstation van zijn reis, om nu in de straten der Minerva-stad de cubicula zijns zoons, waarvan huisnummer en verdieping hem bekend was, te zoeken. Zonder veel moeite vond de heer Van Olderswoude het huis, waarin zijn zoon woonde, maar nog op straat zijnde, viel het den reiziger op, dat de vensterramen der tweede verdieping, alwaar zijn zoon wonen moest, hel, zeer hel verlicht waren, en dat er groote luidruchtigheid op die verdieping heerschte. Het huis nu binnengetreden, welks beneden-verdieping een winkel vormde, ontmoette de heer Van Olderswoude toevallig den eigenaar zoowel van beneden- als bovenverdieping in diens winkel. De oude heer maakte zich aan dezen man bekend, en besloot die kennismaking met te zeggen, dat hij zich langs de nabijzijnde trap naar het verblijf zijns zoons zoude begeven. De gasten - zoo besloot de arme vader vergoelijkend - de gasten hierboven zijn toch ook studenten.

Hoe verbaasd was de heer Van Olderswoude, toen hem in een allerleelijkst stedelijk bargoensch werd toegevoegd, dat hij zich wel herhaaldelijk bedenken mocht, wilde hij zich in zijn deftig gewaad aan het gezelschap vertoonen, hetwelk op de kamers van zijnen zoon bijeen was. Neen voorwaar, zoo herhaalde hem de spreker, het waren geen studenten die Arnout omgaven, maar een paar vertegenwoordigers van dat goddeloos menschenras, hetwelk er zich toe leent, rijke jongelieden, die binnen niet zeer verwijderden tijd den dood hunner ouders te wachten hebben, de benoodigde penningen voor spel en brasserijen te bezorgen, zóó nochtans, dat de helft slechts wordt uitbetaald van hetgeen in rekening wordt gebracht, terwijl nog verder voor het geheele bedrag voorshands alle mogelijke panden worden genomen, verder een schuldbekentenis voor de geheele som wordt geteekend, terwijl nog daarenboven een ware woekerwinst op de toekomstige erfenis wordt besproken en onder handteekening bekrachtigd, evenals de verklaring des geldontvangers, dat hij nooit eenige moeielijkheid in of buiten gerechte tegen de aldus geregelde leening maken zal. Met lieden van dit gehalte hoorde de heer Van Olderswoude zijn zoon daarboven dan weder razen, twisten, en dan weder lachen en zich vermaken, en - zoo waarschuwde de huisheer - zij zijn met hunne bloedhonden op alle verrassingen bedacht. O het was geen wonder, dat de gewone bezadigdheid hier Van Olderswoude, den fieren edelman, begaf en dat die ijskoude droefenis van weleer den rampzaligen vader bij deze ontmoeting opnieuw als een wervelwind omsluiten kwam. ‘Verhaal maar niets aan mijn zoon en zend mij uwe vorderingen te Honingen,’ dit was alles wat de heer Van Olderswoude kon uitbrengen; hij maakte daarna een koele buiging voor den man, die hem had te woord gestaan en koud, koud naar ziel en lichaam, koud als een wezen uit geheel andere gewesten dan die tot deze aarde behooren, strompelde de ongelukkige vader door sneeuw en stormweer terug naar het station der academie-stad, om nog met den laatsten trein zoodicht mogelijk bij Arentsburg terug te stoomen. Als een betooveringswoord van booze geesten ruischten op heel dien tocht de woorden, welke de eigenaar van Arnouts woning had gesproken, en de verwarde geluiden der geldmannen op Arnouts kamer door het vertoornde hoofd van Olderswoude. ‘Hoe, die eerlooze, die ontaarde, welke zijns vaders dood vooruitloopt,’ zoo wrokte de toorn, ‘hij noemt zich mijn zoon? Neen, nimmermeer!’ En helaas, dit bittere woord deed de vertoornde vader gestand. Nauwelijks op Arentsburg aangekomen, richtte hij een schrijven tot Arnout, waarin hij hem eerst het voorgevallene zoo kort mogelijk mededeelde, om met de harde mededeeling te eindigen, dat hij geen vader wenschte te blijven van een dobbelaar, van een bastaard en een monster. Voorwaar, de heer Van Olderswoude had misschien recht dusdanige woorden tegenover Arnout te uiten en hij beweerde zulks in de heftigste termen tegenover zijnen vriend, den pastoor van Honingen's parochie, ja, hij beriep zich op de vervloekingen van God zelven, in de heilige Schriftuur tegen de ontaarde en booze zonen ternedergeschreven. En toch, het was - zoo zeide de grijze pastoor van Honingen terecht - het was niet de hemelsche wijsheid, welke den heer Van Olderswoude dus deed handelen. Arnout toen, de arme verloren zoon, zou na het ontvangen van het vaderlijk schrijven, nog hoe langer hoe meer in de slavernij van dobbelaars en schurken vervallen, en wie, wie zoude nu ooit de reddende hand weer tot hem uitsteken zonder aanstonds te worden teruggestooten? Maar het verging den armen vader hier, gelijk het den zondigen gewoonlijk vergaat; bij het oogsten van den storm vergeet men geheel en al wie het eerst wind heeft gezaaid, en nooit is de mensch misschien onbarmhartiger dan wanneer hij tegenover de vruchten zijner eigen tekortkomingen in anderen recht moet doen.

V.

Bijna niets zoo verscheiden op de wereld als de uitingen van het menschelijk karakter met betrekking tot de bereiking der eeuwige zaligheid. Wie kent niet eenige der allerbeste karakters, eenige dier engelachtige wezens, door wier zielen van de jeugd tot aan het stervensuur altoos de hymne van Bethlehems velden ruischte: Glorie zij God in de allerhoogste hemelen! In die zielen is geen plaats voor eenige laagheid van beteekenis, zij zijn als de zielen van eene heilige Agnes, een Caecilia of van een heiligen Joannes of Aloysius. Andere karakters daarentegen komen, vreemd genoeg, na een schijnbaar ordelijk levensbegin, tot een zwaren zondeval; die val maakt hen voor altoos slecht en zij gaan, helaas! voor eeuwig verloren. Maar behalve deze twee soorten van menschen bestaat er nog een derde, een geheel bijzonder en meer wonderlijk soort, wier leven, om zoo te spreken, uit den donkersten nacht en uit den heldersten dag is saamgevoegd. Tijdens de zieleschipbreuk dier menschen is hun ellende wel zoo groot, dat de meest zachtmoedige evennaaste nooit meer gelooven zoude aan de redding in eenige vriendelijke heilshaven, en toch,

[p. 55]

straks worden die gevallenen bij een bijzondere genade Gods, door den nooit wanhopenden en altoos reddenden geest des Christendoms aangegrepen en zie, zij zijn letterlijk in andere menschen omgeschapen. Wie - om voorbeelden te noemen - wie, die tijdens 's Heeren omwandeling op aarde het tolhuis te Carpharnaum voorbijgaande, daar een tollenaar zoude hebben zien zitten onder een bende roovers en zwelgers, deelende in de vermaken dier ellendigen, meedoende in hun zonden en liederlijkheden, wie zoude toen hebben kunnen gelooven, dat die boosdoener, die Levi of Matthaeus straks van de lippen eens algoeden zielenherders, namelijk van Jesus van Nazareth, slechts één enkel woord, een kom en volg mij zou behoeven te hooren, om dadelijk de leerling van dien Jesus te worden, en om straks - na de nederdaling des H. Geestes - tot in Aethiopië toe te gaan prediken en eindelijk als Apostel Martelaar te sterven? Niemand voorwaar, zoude bij een bezoek in de stad Carpharnaum, dit wonder te voren geloofd hebben, en toch dit wonder van Gods goedheid is aan Matthaeus geschied. En gelijk het aan den heiligen Matthaeus is geschied, zoo is het ook geschied aan een Sint Paulus, een Sint Augustinus, een heilige Magdalena en ontelbare anderen. Maar na al die reuzen, die hoofdfiguren der christelijke bekeering heb ik nu ook den gevallen held van ons verhaal hier ten tooneele te voeren, als een bewijs, dat niemand, al ware hij nog zoo diep gezonken, aan blijde herleving en aan zijn eeuwig geluk behoort te wanhopen.

Het is nu zomer en Arentsberg ligt bijkans verborgen onder zijn hooge eiken en olmen. Maar wat er opbloeien en herleven mocht in die altoos herstellende natuur, hoe die myriaden van planten, bloemen, twijgen of boomen elkaar zoeken, omhelzen en versieren, de heer en meester van dit alles, de heer Van Olderswoude, droeg niets van al dezen levensgloed mede. Neen de winter zijns gemoeds was hoe langer hoe verstijvender geworden, zoo zelfs, dat toen er voor weinig tijds een brief van vernedering uit Arnouts pen was gekomen, een verzoek inhoudende om tot vergiffenis vragen te worden toegelaten, die brief tot heden toe nog nimmer was beantwoord.

‘Gestorven,’ zoo verzucht de heer Van Olderswoude, terwijl hij voortgaat tusschen de weelderige parken en lusthoven van Arentsburg, ‘beiden gestorven, de goede, de heilige Josephine, de schandelijke, verbasterde Arnout. Dieper ging de levende, dan de overledene in den dood.’ In zulke gepeinzen verdiept, bereikt de heer Van Olderswoude nu denzelfden plataan, waaronder hij eenmaal zoo gelukkig op Arnouts verjaardag had neergezeten, en ook nu zal hij daar een weinig rusten, om te lezen. Bij het boek evenwel, hetwelk de grijsaard in de hand houdt en hetwelk hem zooeven nog van uit de pastorie was toegezonden, bevond zich ook een geleibrief. Zoodra de heer Van Olderswoude dus was neergezeten begon hij het omkleedsel van den zeer lijvigen brief te openen. Hij vond nu eerst een brief van de bekende hand des pastoors van de parochie, waarin een andere brief onder een onbeschreven couvert was ingesloten. De eerste brief, die van den pastoor, luidde aldus:

Hooggeeerde Heer en Vriend.
Het oogenblik, waarin gij den hier ingesloten brief lezen zult, zal onder Gods hulp, geheel nieuwe gezichtspunten op uw treurig leven werpen. Geve God u de kracht dezen gang Zijner vaderliefde te volgen. Ware ik niet door ongesteldheid verhinderd, misschien ware ik persoonlijk verschenen, om den ingesloten, mij toegezonden brief u voor te lezen. Ik zeg misschien, want wellicht is het beter voor u thans met God alleen te zijn...

Nauwelijks had de heer Van Olderswoude nu het witte couvert van den ingesloten brief geopend, of het gezicht van een rouwrand trof zijn oogen. De dood... de dood mogelijk van Arnout? Zoude de hemel hem hebben verrast in zijn zonden? Of leefde de jongeling nog, die toch zijn en Josephine's kind was? Met bliksemsnelheid doorkruisten deze en nog een reeks van andere gedachten het brein des heeren Van Olderswoude, en ook deze man onderging reeds ongemerkt die geheimzinnige bewerking, waardoor wij de dooden, zelfs onder onze naaste verwanten, altoos in een zekeren nimbus beginnen te beschouwen. Wie schetst dus zijn verdere ontroering, toen hij den volgenden brief ten einde las:

Congo Staat. - Afrika.
Expeditie-Kelckhoven.
Bij het Victoria-Meer, 6 Maart 1892.
Zeer eerwaarde heer pastoor!
In onzen expeditie-troep diende sinds eenige weken de soldaat Arnout van Olderswoude, die blijkens zijn geboorte- en doopacten, uit uwe parochie afkomstig was, en wiens vader, volgens verklaring van genoemden overledene, nog leeft in uwe parochie op den huize Arentsburg. Beleefd verzoek ik u als gewezen overste van den overledene, genoemden vader het afsterven zijns zoons mede te deelen. Genoemde Arnout was niet in België bij onze expeditie ingelijfd, maar hij was - zooals hij, zeereerwaarde heer, meermalen verklaard heeft - na een rouwmoedige bekeering over eenige ongeregeldheden zijner jeugd, geheel alleen en vrijwillig en als pelgrim zijn brood bedelende, naar Afrika gekomen, en evenzoo voegde hij zich geheel vrijwillig bij onze expeditie en tochten, alwaar hij een voorbeeld was van de meest opofferende deugden. Wellicht - zoo placht hij schertsende te zeggen - wellicht herkent Onze Lieve Heer mij niet meer, indien de zon van Afrika mij eerst goed zwart heeft gebrand.
Gelukt het mij - zoo voegde hij er gewoonlijk bij - in het rood te sterven, dan ben ik in 't geheel niet meer bevreesd. De goede God heeft dien laagten wensch vervuld. In een moorddadig treffen met twee slavenhandelaars, gelukte het onzen overledene reeds zeven gevangenen te bevrijden, toen een geweerschot hem, die door ons allen zoo innig werd bemind, zoodanig in de slapen des hoofds trof, dat een oogenblikkelijke dood intrad. Het weinige wat de overledene hier bezat, zijnde slechts een paar wapens enz., hebben wij onder elkander verdeeld ter gedachtenis. Het zal u zeereerwaarde wel bekend zijn, dat de overledene van zijn eventueele erfenis reeds voor zijn vertrek had afstand gedaan, ten bate der bloedverwanten.
Na de meest eerbiedige groeten heb ik de eer te zijn, zeer eerwaarde heer,
Uw dienstw. dienaar,
François de Mérode,
2e luitenant.

Lang, zeer langen tijd bleef de oude heer Van Olderswoude na het lezen en herlezen van den laatsten brief peinzen over zijn Arnout, en de ijskorst van zijn vaderlijke ontevredenheid loste zich nu geheel en al op. Eindelijk stond hij schreiende op en begaf zich nu naar eene groote Mater-Dolorosa groep, die zijne overledene echtgenoote onder een grooten breedgekruinden beuk had doen plaatsen, en daar op de groene zodenbank neergeknield, het hoofd op de voeten zelve van Maria's beeltenis steunende, bad de arme vader lang voor zijn overleden kind en diens moeder; hij beloofde, dat heel het uitgestrekte Arentsburg eenmaal ter lafenis hunner beide zielen en tot vrijkooping der arme Afrikanen zoude dienen. Doch het schoonste woord, dat onder heel dien vloed van zuchten en gebeden daar onder den beukenboom door God en zijn heiligen van 's grijsaards lippen vernomen werd, was wellicht wel deze droeve belijdenis der vaderliefde: ‘Arme Arnout! het schoone in uw levensloop was het uwe, het leelijke is uw vaders werk geweest; groot, groot staat mijn Arnout voor mijne oogen!’

Korten tijd na het ontvangen des bovenstaanden briefs is ook de heer Van Olderswoude ter eeuwige ruste ingegaan. De goddelijke liefde had hem zijn vagevuur op deze aarde gegeven. Niets mocht ongetwijfeld het spoedig wederzien van zijne gade en van zijnen als martelaar gevallen Arnout in den weg staan.