De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 10

De zijdeteelt in het zuiden van Frankrijk.

Dat de zijdeteelt van China uit in Europa is ingevoerd, mag ten naaste bij van algemeene bekendheid geacht worden, alsook dat dit moet plaats gehad hebben ongeveer in de zesde eeuw, onder de regeering van den Oostromeinschen keizer Justinianus. De sage verhaalt dat het twee monniken waren, die met levensgevaar in hun uitgeholden reisstaf zijwormen naar Griekenland overbrachten; want de Chineezen waakten met naijverige zorg over hun kostbare zijspinners en het was op doodstraf verboden, ze het land uit te brengen. Te gelijker tijd werd ook de witte moerbezieboom (morus alba), die het meest geschikte voedsel voor den zijworm levert, van daar overgeplant.

Van Griekenland verbreidde zich de zijdeteelt over heel Zuid Europa; in de noordelijker streken zijn ook nu en dan wel eens pogingen beproefd, maar die willen toch geen naam hebben; in Italië en Zuid-Frankrijk daarentegen wordt de zijdeteelt in het groot uitgeoefend en levert goede rente op.

Terwijl Lyon en Parijs onder de Fransche steden op het gebied der zijfabrikatie den eersten rang innemen, komt wat de zijproductie betreft, aan de stad Nîmes ongetwijfeld de eerste plaats toe. De zijdeteelt is daar, zooals trouwens in het grootste deel van Languedoc, het hoofdmiddel van bestaan der bevolking. Wel wordt er ook veel wijn verbouwd, en treft men er de overige vruchten van het zuiden als olijven, amandelen, vijgen, meloenen enz, in groote menigte aan; maar aan het winnen van zijde wordt toch de meeste moeite en zorg besteed; zij eischt die dan ook in hooge mate en neemt al de aandacht van degenen, die er zich aan wijden, in beslag. Duizenden en duizenden vinden bij de en tak van nijverheid voortdurend werk.

Als men in de maand Juni de omstreken van Nîmes doorkruist op dagen, wanneer men graag het lommer der boomen opzoekt, vindt men zich zeer teleurgesteld, in het rond niets dan moerbezieboomen zonder bladeren, ware geraamten van boomen te ontdekken. Het is alsof een der negen plagen van Egypte, die der sprinkhanen, de landstreek geteisterd heeft, of als had de zon ondanks de tropische hitte toch de kracht niet gehad, deze kale takken tot uitbotten te brengen. Maar het waren noch de sprinkhanen noch het uitgebleven lenteweer, die deze naakte boomen van hun bladerdos beroofd of hun die onthouden had. Want nog nauwelijks een week te voren prijkten zij in hun volle lentepracht: tot aan de uiterste twijgjes waren zij met frissche, lichtgroene blaadjes bedekt. Maar op een mooien morgen trok de heele bevolking der dorpen met ladders, groote zakken en lange staken naar buiten om al die blaadjes tot het laatste in te zamelen; want zij worden bij het pond verkocht, en men laat den armen boomen zelfs niet het dekblaadje, dat de nieuwe knoppen beschermen moet, die in de maand September uitkomen, maar dan alleen tot stalvoeder gebruikt worden. Deze eerste oogst dient tot voedsel voor kleine rupsen, die in minder dan zes weken tijds al deze massa loof, het voortbrengsel van aanplantingen, die een onoverzienbare uitgestrektheid gronds beslaan, en zooveel handen werk gaven, zullen opgepeuzeld hebben, maar daarvoor van haar kant een goeden prijs betalen in den vorm van een kolossale hoeveelheid zijspinsel. Deze kleine rupsen helpen alleen in Nîmes omstreeks 40.000 menschen aan den kost, ongerekend nog degenen, die in den omtrek der stad, in het departement der Cevennes en aangrenzende streken de zijdeteelt uitoefenen.

In de eerste dagen der lente, als de moerbezieboom voor het eerst uitbot, worden in een kleinen bakoven, waarvan de warmtegraad met behulp van een thermometer geregeld wordt, de zijwormeneieren uitgebroed. Deze eieren, graine de ver à soie genoemd, zien er uit als sterk ingedroogd maanzaad, en enkele onsen zijn voldoende, om na verloop van eenige dagen het aanzijn te geven aan een ontelbare menigte kleine, zwart behaarde rupsen, die aanstonds op de pas ontloken bladerknoppen van den dwergmoerbezieboom worden gezet. Deze dwergmoerbezieboom is een heel eigenaardige soort van dit plantengeslacht, niet grooter dan onze kruisbessenstruiken, zoodat de blaadjes door kinderen kunnen worden ingezameld. Die blaadjes zijn zachter dan die van den gewonen moerbezieboom, zoodat zij juist voor de nog teere tandjes van het jonge insect berekend zijn.

Het tijdstip, waarop deze eerste bladen door de zijwormen verteerd zijn en die van den gewonen moerbezieboom uitkomen, valt samen met hetgeen de eerste ‘ziekte’ van den zijworm genoemd wordt, dat wil zeggen zijn eerste vervelling. De rupsen zijn ondertusschen grooter geworden, zij vallen op het versch geplukte groen aan, beginnen met de inmiddels harder geworden tanden bij den rand en in weinige oogenblikken is het heele blad verslonden. Nu is de tijd gekomen om het dier een ruimer plaats te be-

[p. 44]

een huiselijk klaverblad, naar de schilderij van dvorak.

[p. 45]

de vrouw van den gevangene, naar de schilderij van r. peacock.

[p. 46]

zorgen: want wat eerst in de holle hand kon geborgen worden, heeft nu een heele ruimte noodig. De vertrekken, waarin de zijwormen geteeld worden, zijn daarop behoorlijk ingericht. Op een stellage van drie verdiepingen zijn over de heele lengte een soort van horden aangebracht, waarop de zijwormen kunnen uitgespreid worden.

Na de eerste vervelling is de onderste rij horden voldoende; maar na de tweede moet men, daar het insect inmiddels eens zoo groot geworden is, hun aantal verdunnen en daaruit koloniën vormen, die de tweede rij horden innemen. Op dezelfde manier gaat het bij de derde vervelling.

Nu is de rups tot aan haar volle ontwikkeling gekomen en de drie rijen horden moeten van uur tot uur met versche moerbezieblaadjes bestrooid worden. Nauwelijks is dat gebeurd, of de vraatzuchtige dieren zijn er op aangevallen en hebben ook dezen voorraad in ongeloofelijk korten tijd verslonden. Eerst verneemt men een geruisch van de bladen die door de wormen daaronder worden opgelicht, een geritsel en gewemel van het goedje, dat zich naar alle richtingen onder het versche loof beweegt; dan, als was er een bevel tot een algemeenen gelijktijdigen aanval gegeven, verschijnen plotseling duizenden kleine zwartgepunte kopjes boven de bladen, gevolgd door een grauwkleurig lichaam, dat zich golvend voortbeweegt; binnen een oogenbllk is het gansche bladerstrooisel verteerd; want lang doen ze niet over het maal.

Zoodra de rups volwassen is, moet de voorraad loof bijna gestadig vernieuwd worden; want de zijworm is dan ten naaste bij onverzadelijk. Van de vraatzucht dezer insecten kan men zich eenigermate een denkbeeld maken als men daaromtrent berichten leest uit het Oosten, waar zij somwijlen in weinige dagen een heele landstreek verwoesten, zoodat gewesten, die vroeger andere landen van veldvruch ten voorzagen, door die ontzettende plaag van allen plantengroei beroofd worden. Daar staat tegenover dat de vraatzucht der zijwormen door het nut, dat zij verschaffen, wordt opgewogen, hetgeen van andere vernielende insecten niet gezegd kan worden.

Dit tijdperk van de buitengewone vraatzucht der zijwormen is ondertusschen het teeken van hun naderend einde; zij beginnen nu moe en mat te worden, bewegen zich langzamer door de bladen, lichten dikwijls den kop op en laten hem dan weer lusteloos zinken, alsof zelfs het eten hun nog te veel was en de vroeger zoo geliefkoosde kost hun begint tegen te staan; zij blijven lang op dezelfde plek liggen, kortom ze zijn levensmoede. En nu is juist de tijd van werken voor hen gekomen.

Daarom worden nu in de openingen der horden de takjes van heidekruid geplaatst, waaraan weldra die geelachtige cocons zullen hangen, waarmee de zijworm zijn verpleger het kostgeld betaald. Met het beetje kracht, dat de rups nog overblijft, klautert ze tegen die takjes op; de zwakste blijven op de onderste, de sterkere klimmen naar boven; hier maken zij tusschen twee twijgjes, die zij zich uitgekozen hebben, de eerste draden vast om daaraan den cocon op te hangen, die haar tot graf zal dienen. Sommige zijn zoo traag, of zooals het heet zoo ‘ziek,’ dat men ze met den vinger helpen moet om op een takje te komen, daar ze alleen de kracht niet meer hebben om het te bereiken.

Zoodra nu deze takjes vol cocons hangen, worden die ingezameld. De grootste en mooiste worden dan uitgezocht om voor de voortplanting van de rups te dienen; men noemt dit faire de la graine, dat wil zeggen: zaad winnen. De overige cocons worden op een hoop geschud en aan den fabrikant verkocht.

Intusschen is daarmee de arbeid van den zijteler nog niet afgeloopen; hij moet ook voor de toekomst, dat is voor de instandhouding der soort, zorgen, om met het aanstaande voorjaar ook weer met een nieuwe fokkerij te kunnen beginnen.

Tot dit einde worden de met groote zorgvuldigheid uitgezochte cocons, als de kralen van een rozenkrans aan een snoer geregen en opgehangen boven een grooten zwarten doek, die bestemd is om vlinders, zoodra zij uit de cocons breken, op te nemen; dit is de laatste gedaanteverwisseling van den zijworm. Vlinder geworden legt hij zijn eieren, die op den zwarten doek verzameld en tot het volgend jaar bewaard worden. Binnen drie maanden tijds is dat heele werk afgeloopen, en gewoonlijk ook de prijs voor de verkochte cocons in de kas.

Het betrekkelijk gemak, waarmee aldus aanmerkelijke voordeelen kunnen genoten worden, is zeker de reden, waarom de aanplant van moerbezieboomen in deze streken gestadig toeneemt. Hoe meer eieren men wil uitbroeden, hoe meer moerbezieblaren men natuurlijk noodig heeft; de hoeveelheid daarvan moet nauwkeurig berekend worden, wil men niet op een gegeven oogenblik voeder te kort komen. En hoe meer boomen men heeft, hoe meer men natuurlijk de zijwormenfokkerij kan uitbreiden, waardoor telkens meer geld binnenkomt.

(Slot volgt.)