De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 9

Het Sibyllijnsche Boek,
Door
J.R. van der Lans.

II.

En vertel me nu eens, moedertje, wat is hier in de buurt zoo al te zien?’ vroeg een hupsch jongmensch in de dorpsherberg, terwijl hij de gespierde beenen, in een behaaglijk uitstrekte en een frisch glas schuimend bier aan de lippen bracht.

‘Voor mijnheer, denk ik, niet bijster veel,’ zei de kasteleinesse, een goedige schommel van een vrouw, die met waggelenden gang in de tapkast rondscharrelde.

‘En waarom voor mij niet veel?’

‘Wel, mijnheer komt immers uit de stad en hoeft dus, om wat te zien, niet naar hier te komen. Ik denk dat mijnheer zelvers op het dorp wel meer bekijks zal hebben; ziet die jongens aan de deur maar eens een aardigheid hebben in mijnheers filisipé.’

Dit zeggende wees zij naar buiten, waar het wit metalen rijwiel, stralend in den zonneschijn, het voorwerp van de algemeene belangstelling der dorpsjeugd uitmaakte. Een groep aankomende dorpertjes, met de handen in de zakken en de pet scheef over het oor getrokken, stond het vreemde, blinkende ding met open mond te bewonderen, nu en dan wantrouwige blikken naar binnen werpende om den berijder van het metalen wonderpaard op te nemen.

‘Laat de jongens maar kijken,’ zei de wiel rijder, zijn glas leegdrinkende, ‘als ze er maar met hun boerenfikken af blijven.’

‘Let op, strakjes krijgt u het heele regiment achter je,’ zei het vrouwtje.

‘Ze zouen me niet lang bijhouen, denk ik, maar vertel me nu toch eens: waar kan ik hier in de buurt naar toe rijden, dat de moeite waard is. Van het dorp heb ik al het moois al afgekeken; ik heb alles gezien, het raadhuis, de school, de kerk, het postkantoor, tot het brandspuithuis toe; maar - je moet me niet kwalijk nemen - 't is een armzalig boeltje. Vooral de kerk heeft me geërgerd: dat is een magnifiek gebouw geweest, in zijn tijd, maar almachtig! wat hebben ze me daar aan liggen knoeien! Het koor is tot kosterswoning ingericht; in den eenen arm van het kruis staat de brandspuit en van den anderen hebben ze bestekamers gemaakt. Den toren hebben ze voor 't gemak maar laten vervallen. 't Is eeuwig zonde en jammer van het kranige gebouw!’

‘Naar mijnheer zijn spreken te oordeelen, zou ik zeggen dat hij zooveel als liefhebber of kenner is van oudheden. Ja, als mijnheer daaraan doet, dan komt hij hier eigenlijk een jaar of tien te laat. Vroeger was hier op de huizen en hoeven in den omtrek nogal wat van dien aard te zien; maar tegenwoordig is er niet veel meer te halen: daar hebben de joden wel voor gezorgd.’

‘Hebben die hier den boel ook al afgejaagd?’

‘Pas op!’ zei het vrouwtje en wees met een knipoogje naar een heerschap, dat met een heele pakkage onder den arm juist de herberg binnenkwam. Het was de heer Prager, die na zijn last op een tafeltje neergezet te hebben, puffend van de warmte op een stoel neerzeeg en een glas bier bestelde. Zoodra hem het verlangde gebracht was en hij zijn eersten dorst gestild had, begon hij zijn boeltje na te zien. Uit een lap zwart wasdoek haalde hij een half dozijn antieke blauwe borden voor den dag, zorgvuldig in een zakdoek gewikkeld; daarna kwam er nog een stel fraaie lijzen, een oude snuifdoos, een gesneden portretlijstje, een paar beeldjes van speksteen en meer antiquiteiten, die hij nauwkeurig bekeek en met kennelijk welbehagen voor zich op de tafel uitstalde.

De wielrijder sloeg hem met gespannen aandacht gade en rees op zijn stoel overeind om het uitgestalde beter te kunnen zien.

‘Mijnheer is zeker op het kasteel geweest?’ zei de kasteleines, die onwillekeurig ook was blijven staan kijken.

‘Wat! is er hier een kasteel in de buurt?’ vroeg het jongmensch met opgewekte belangstelling, ‘daar zeg je niets van, en ik vroeg al tweemaal wat er hier te zien is.’

‘O, 't is niet veel bijzonders, mijnheer,’ viel de heer Prager in; ‘mijnheer mist er niets aan: een afgetakelde ruïne, meer niet.’

‘Des te interessanter! Ik ben dol op oude kasteelen, hoe ouder hoe liever.’

‘Nu, dan is het misschien de moeite waard voor u, het krot eens op te nemen; maar per rijwiel zal u er toch moeilijk komen, denk ik, want het staat midden in een ongebaande wildernis.’

‘Dat wordt romantisch! u maakt me nieuwsgierig... En heeft u daar dat moois opgedaan?’

‘Ja, het was zoo wat het eenige wat er nog over was. Is mijnheer liefhebber? Nu dan moet mijnheer maar eens kijken of er niets voor hem bij is. 't Is allemaal te koop, en voor een prikje, want de koopman is om geld verlegen.’

Met de belangstelling van een kenner bezichtigde het jongmensch de voorwerpen, nam ze in de hand, keek naar de merken van het porselein, woog de snuifdoos op de hand, en zei ten slotte:

‘Dat stel lijzen zou me wel lijken; ik vind ze verduiveld typisch met die draken. Maar hoe krijg ik ze heel thuis; ik ben hier met mijn rijwiel op een zwerftochtje en denk vooreerst niet naar huis te gaan.’

‘O dat beteekent niets; ik zal wel zorgen dat mijnheer ze in goeden staat franco thuis krijgt, als mijnheer me zijn adres maar wil geven. Dan stuur ik ze per postpakket regelrecht van hier en vindt mijnheer ze bij zijn thuiskomst. U betaalt niet dan na behoorlijke ontvangst.’

‘Nu, wat moet je er voor hebben?’

‘Wat zijn ze mijnheer waard?’ vroeg de jood met een sluw lachje

‘Neen, een bod doe ik niet.’

Na nog wat gehaspel werden de lijzen het eigendom van het jongmensch, die als zijn adres opgaf: Willem Bor, student in de letteren, Utrecht, boven Van Dingelen, meubelmaker in de Elisabethstraat.

‘Ik zal zorgen, dat mijnheer ze in ongeschonden staat thuis krijgt,’ zei Prager gedienstig. ‘Maar wat zegt mijnheer hiervan?’

Dit zeggende haalde hij uit den binnenzak van zijn jas een groot étui voor den dag, opende het en liet den student een prachtig halssnoer van groote parelen bewonderen, waaraan een medaillon om zet met diamanten, alles tegen het blauwe satijn glanzend en gl[i]nsterend in het zonlicht, dat de jood behendig in het doosje liet spelen

‘Verduiveld mooi,’ riep de student, ‘maar da's vooreerst geen spulletje voor mij. Zoo iets kan te pas komen als ik ooit eens de bruigom word; maar voorloopig is daar geen denken aan.’

Ook de kasteleines was naderbij gekomen om het kostbaar kleinood te zien.

‘Ocharm! de ketting van freule Sibylle!’ riep ze op meewarigen toon. ‘Nu kan je zien dat het op een eindje loopt met de stakkers.’

‘Freule Sibylle! riep de student, ‘wat een mystieke naam! En zijn die parelen van haar afkomstig?’

‘Ik heb ze haar dikwijls om zien hebben, altijd enkel bij plechtige gelegenheden; want pronkerig zijn de Hooghuyzen's nooit geweest; maar er zit een hoog hart in, en ze zullen zich groot houden zoo lang ze kunnen. Daarom moet het er al erg spannen, als ze dat ding wegdoen. Ik kan zielsmedelijden hebben met de brave menschen!’ En de goede vrouw wischte met een tip van haar voorschoot een traan weg. ‘Ze hebben het er niet naar gemaakt, dat ze nu zoo zwaar bezocht worden. Vroeger hoorde deze herberg ook aan het kasteel en wij hebben nooit anders dan goed van den baron ondervonden. Hij was alles voor zijn huurders en pachters, en voor de armen, kijk, dat is niet om te zeggen! Jaarlijks om Kersttijd was er een uitdeeling van brandhout en pekelvleesch. Hij heeft het lang volgehouden, maar op het laatst kon hij het onmogelijk meer opdiepen. Zachtjes aan heeft hij het heele goed moeten verkoopen, en nu kan hij niets meer zijn eigen noemen dan het kasteel.’

‘En dat is er dan nog naar,’ wierp de jood er met een grijnslach tusschen.

‘Hoe is de familie zoo aan lager wal geraakt?’ vroeg de student met belangstelling.

‘Och wat zal ik daarvan zeggen: een mensch moet maar voor het ongeluk geboren zijn. Vooreerst heeft de baron een hoop geld verdokterd aan zijn kinderen, die altijd ziekelijk waren en naar het buitenland moesten voor hun gezondheid. Hij heeft er alles aan gespendeerd wat hij kon; maar er was geen kruid voor gewassen en hij heeft ze allemaal één voor één moeten zien sterven. Toen ging de barones ligggen en stond niet meer op: het brave mensch had zich afgetobd en uitgeput met haar kinderen. De armen en zieken van het dorp hebben haar wat te danken! Het was een engel van een mensch. Maar om weer op den ouden baron terug te komen: den nekslag moet hij gekregen hebben door zijn oudsten zoon; dat was een echte zwierbol, die wat aan kon! En de oude heer moest wel opdokken om de eer van de familie op te houden. De deugniet heeft loon naar werken gekregen: hij is bij een duel overhoop gestoken. U begrijpt of me dat iets was voor zijn armen vader! En nu heeft de goede man niets meer dan zijn jongste dochter Sibylle.’

‘Met wie hij armoe lijdt,’ vulde Prager aan, een flinken teug uit zijn bierglas nemend.

‘Dat is een aandoenlijke historie,’ merkte de student nadenkend op. ‘Het zou interessant zijn, met die lui kennis te maken. Zou ik het kasteel mogen zien, en zouden ze mij ontvangen?’

‘O daar hoeft u niet aan te twijfelen,’ antwoordde de kasteleines. ‘Vroeger hadden ze dikwijls aanloop van vreemden, en ieder die op het huis ontvangen werd, kreeg behoorlijk een glas Champagne. Dat was zoo de voorvaderlijke gewoonte van het huis en ze hebben het lang volgehouden, al ging het van sas en bloed, enkel om de oude grootheid op te houden. Maar nu denk ik dat ze het wel afgeschaft zullen hebben. Ze zullen u ook wel niet verder laten dan de mooie voorzaal; want de rest van het huis moet zoo uitgeplunderd zijn, dat een blind paard er geen schade kan doen. Maar anders zal de baron u met alle gulheid ontvangen; daar hoeft u niet bang voor te wezen.’

‘Nu dan zal ik mij in optima forma laten aandienen,’ zei de student. ‘Dat kasteel moet ik zien en met de bewoners kennis maken... Nu zei je nog wel, moedertje,’ ging hij op zijn gewonen luchtigen toon tot de kasteleines voort, ‘dat er hier niets voor mij te zien zou vallen!

[p. 403]

Een sibylle en een profeet, of minstens een patriarch, dat is nog eens de moeite waard! Ik ga den baron onmiddellijk een briefje schrijven.’

III.

‘Dat gebeurt tegenwoordig niet alle dag: er wordt ons bezoek aangekondigd, Sibylle,’ zei baron van Hooghuyzen, na het briefje van Willem Bor gelezen te hebben, tot zijn dochter, die vroolijk een deuntje neuriënd, de kamer binnenkwam.

‘Bezoek! van wien vader?’ vroeg ze met kinderlijke verrassing. ‘Iemand van onze kennis?

‘Neen, iemand die me totaal onbekend is. Hij teekent zich Willem Bor, student in de letteren te Utrecht,’ ging de oude heer voort, nog even het papier raadplegend. ‘Als beoefenaar van de vaderlandsche óudheidkunde, zou hij er grooten prijs op stellen, nu hij toevallig toch in de buurt is, het kasteel te zien. Hij is bezig een studie te maken van geschilderde portretten ten behoeve van een oudheidkundig genootschap en zou daarom graag onze familieportretten zien. Daar lees, zelf maar, wat hij schrijft,’ besloot hij, haar het nette briefje overreikend.

‘Dat verzoek kunnen we moeilijk afslaan,’ zei Sibylle.

‘Maar het huis kunnen wij hem niet laten zien,’ liet de oude heer er onmiddellijk beslist op volgen.

‘Neen, maar dat hoeft ook niet. Me dunkt voor een oudheidkundige is hier de zaal al bezienswaardig genoeg, vooral als het hem om portretten te doen is.’

‘Dus, je hebt er niets tegen dat we hem ontvangen?’

‘Integendeel, ik vind het heel interessant: we zien zoo zelden menschen.’

‘Dan moet je maar een beetje toilet maken; ondertusschen zal ik hem een lettertje tot antwoord schrijven; de jongen, die het briefje gebracht heeft, wacht nog beneden, zegt Mijntje. Geef me pen en inkt maar even aan, als je wil.

‘Wil ik het maar even voor u doen, papa?’

‘Dank je wel, lieve; voor deze bijzondere gelegenheid vind ik het meer gepast dat ik zelf schrijf; het hoeven maar een paar regels te zijn.’ En de oude man, die anders in zijn dochter een ijverige en nauwgezette secretaresse had, bracht met bevende vingers de vereischte regelen op het papier, dat, door Sibylle behoorlijk met het zegel der Hooghuyzen's dichtgelakt, aan den boodschapper werd overgereikt.

De komst van een bezoeker was voor de stille bewoners van het vervallen slot een gebeurtenis van gewicht, en vooral de jeugdige nieuwsgierigheid van Sibylle was door de aankondiging ten hoogste geprikkeld. Zij trippelde als een vogeltje naar haar kamer en keerde binnen een kwartier in de zaal terug, gedost in haar grijs-zijden kleed met de kanten oplegsels en met al de statige gratie, die aan zulk een deftig gewaad voegde. Ook zij voelde dat zij den rang der Hooghuysen's had op te houden en meende nu op haar beurt, dat ook de oude heer zich wel een beetje op het bezoek kleeden mocht.

Het hart van den grijzen baron zwol van trots, toen hij zijn dochter daar zoo fier en waardig als een echte telg van zijn adellijk geslacht voor zich zag. Zoo had haar zalige moeder zich indertijd door het kasteel bewogen, in ruischend zijden gewaad, de fluweelen beugeltas met zilveren knip aan den gordelriem, met kalme langzaamheid, vol eenvoud en vol hoogheid, als de waardige bestierster van zijn huis, de koningin van zijn huiselijken haard. En bij dat gezicht voelde hij zich zelf weer de geëerde edelman van weleer.

‘Je hebt gelijk, Sibylle,’ zei hij met moeite uit zijn zetel oprijzende ‘Als je me even helpen wil, zal ik me ook wat beter kleeden.’

Op den arm zijner dochter geleund, strompelde de grijsaard naar het aangrenzende vertrek, waar zij hem hielp de verschoten grijze chambercloak te verwisselen tegen een ruimen tabberd, met bont omzoomd, die eigenlijk wel wat zwaar was voor den tijd van het jaar, maar den waardigsten dos vormde, waarin de oude baron zich vertoonen kon, terwijl zijn hooge leeftijd de ongewone dracht overigens voldoende rechtvaardigde. Toen hij weer in zijn armstoel gezeten was, scheen het alsof een der erentfeste heeren van de schilderijen aan den wand uit zijn lijst getreden was en aan de tafel had plaats genomen.

Sibylle had zich aan het venster gezet en zag nu en dan van het borduurwerkje, dat ze ter hand genomen had, op om een blik naar buiten te werpen. Ze was stiller dan anders; het aangekondigde bezoek interesseerde haar meer dan ze zich zelve wel bekend zou hebben. Het was ook zoo vreemd, zoo verrassend, zoo iets wat nooit in haar opgekomen zou zijn: eensklaps in de eenzame desolatie van het uitgestorven huis, een jong, vreemd heer te ontvangen, alleen aangedreven door curiositeit naar de merkwaardigheden van deze ruïne, een levenslustig student, die op een rijwiel naar dezen uithoek kwam, een vertegenwoordiger van de bedrijvige moderne wereld, die hen om zoo te zeggen kwam interviewen in hun levend graf. Wondere, onbestemde gedachten speelden door het hoofd van het jonge meisje; nooit had ze zoo diep den afstand gevoeld, die haar van de overige menschenmaatschappij scheidde, het abnormale van haar positie in de wereld, het valsche en pijnlijke van haar verhouding tot de gewone samenleving; zij voelde het meer dan zij het begreep, maar het bracht een stemming van vreemde treurigheid over haar, zooals ze nog niet had gekend.

Plotseling schrok ze met een lichten blos uit haar mijmering op. Wat schitterde daar eensklaps door het verwilderde geboomte van de laan? Het was de flikkering van het blinkende rijwiel, waarop, vlug als een vogel, de bezoeker kwam aangesnord, luchtig over de boomwortels wippend, die zich hier en daar over het half begroeide pad slingerden. Eer ze het recht gezien had, was hij al op het voorplein en stond met één sprong op de stoep, waarna hij het wiel schuins tegen het hek zette en den roestigen schelletrekker van gesmeed ijzer in beweging bracht.

Het geluid der bel wekte ook den ouden heer uit zijn overpeinzingen.

‘Daar zullen we onzen bezoeker hebben,’ zei hij.

Mijntje had in last gekregen, hem maar aanstond binnen te laten en een oogenblik later stond hij dan ook voor hen: een hupsch jongmensch, blozend van gezondheid, met zachtbruin, licht gegolfd haar en helderbruine oogen, in een roomkleurig flanellen sporthemd en korte broek van marine-blauw tricot, een levend anachronisme in deze omgeving van antiquiteiten.

Verlegen buigend maakte Willem Bor zijn entrée. Vreemd! de kranige student, die zich anders met het luchtigste sans géne bewoog, in het fiere zelfbewustzijn van jong, krachtig, knap en rijk te zijn, voelde zich tegenover den ouden berooiden edelman en zijn dochter, die hem met zoo kalme waardigheid verwelkomden, als uit het veld geslagen. Hij stond bedremmeld als een schooljongen en moest naar zijn woorden zoeken: zoo trof hem, den zoon van een rijkgeworden manufacturier, gewoon de ‘ploerten’ der universiteitsstad als knipmessen voor hem te zien buigen, de hooge distinctie van dit ongemeene paar.

‘Ik zal maar beginnen,’ zei hij, ‘met mijn excuses te maken, dat ik mij in zoo'n zonderling costuum aanmeld. Een tochtje per rijwiel bracht me toevallig hier in het dorp en daar vernam ik dat hier op het kasteel nog merkwaardige familieportretten bewaard werden Zooals ik u schreef, ben ik juist bezig met een studie over de vaderlandsche portretschilderkunst uit vroegeren tijd, en daarom nam ik de vrijheid u verlof te verzoeken, de bedoelde stukken te mogen bezichtigen.’

‘Daar zijn ze,’ hernam de baron met een vriendelijken glimlach, ‘ze zijn geheel tot uw beschikking; ik hoop van harte dat ze u de moeite van de reis loonen zullen. Als ik u soms met eenige inlichtingen dienen kan omtrent de vervaardigers, ben ik bereid u die te verschaffen. In mijn familiepapieren heb ik alle mogelijke notities zoowel omtrent de personen, die ze voorstellen, als de schilders, die ze penseelden, het tijdstip waarop ze gemaakt zijn, ja tot den prijs, dien ze gekost hebben.’

‘Interessant! interessant!’ riep de heer Bor, terwijl hij, met een lorgnet gewapend, de doeken één voor één bekeek en met aandacht naar de toelichting luisterde, die de baron er hem bij gaf Hij vroeg of deze de bedoelde notities bij de hand had; de oude heer antwoordde dat dit tot zijn spijt niet het geval was, maar hij ze graag zou zoeken; Sibylle zou hem wel een handje helpen, en den anderen dag zou hij ze stellig bijeen hebben.

‘Zou ik dan zoo vrij mogen zijn, morgen nog eens terug te komen?’ vroeg de student.

‘Als het u de moeite waard is, er een dagje voor in het dorp over te blijven, zal het mij heel aangenaam zijn u te ontvangen,’ hernam de baron met gulle hartelijkheid; ‘het doet me bepaald genoegen, dat de schilderijen u zooveel belang inboezemen.’

‘Maar ze zijn hoogst merkwaardig, althans voor de studie, waarmee ik me op 't oogenblik bezig houd, en als het niet te veel van uw vriendelijkheid gevergd was, zou ik er wel graag reproducties van nemen tot illustratie van mijn verhandeling. Ik heb een heel doelmatig amateur photographie-toestel, waarmee ik nogal handig kan omgaan; er is hier in de zaal een goede belichting te krijgen, en ik twijfel dus niet of de opname zou uitstekend gelukken.’

‘Ga gerust uw gang,’ zei de baron.

‘Maar dat ding heb ik in Utrecht, en ik kan het mij moeilijk hier laten toezenden; dat werk vertrouw ik niet. Als ik dus over een dag of acht eens terugkwam? Dan kan ik het zelf meebrengen en dan had u in dien tijd hier goede gelegenheid om de bewuste aanteekeningen te verzamelen.’

‘Precies zooals u verkiest. We kunnen u altijd wachten, want we gaan nooit van huis, niet waar Sibylle?’

‘Het reizen zou papa niet te best meer bekomen op zijn jaren,’ zei het meisje met een glimlach.

‘En Sibylle houdt haar ouden vader maar trouw gezelschap,’ hernam de oude heer, met een blik vol erkentelijke liefde op zijn dochter.

‘Dat getuigt van voorbeeldige toewijding. Op den duur toch moet het verblijf op dit afgelegen huis wel wat eentonig zijn voor een jonge dame,’ merkte de student op, beurtelings vader en dochter aanziende, als vreesde hij iets miszegd te hebben. Maar Sibylle hernam gulweg:

‘Och, men wordt aan alles gewoon. Ik ben zelden of nooit in de stad geweest en heb dus weinig behoefte aan de afleiding, die men daar vindt. Ik heb verzet genoeg: het dorp, de kerk, het bosch...’

‘O, Sibylle heeft geen tijd om zich te vervelen,’ viel haar de oude heer in de rede; ‘vooreerst heeft zij haar vader te verzorgen, en ik verzeker u, dat die niet gemakkelijk is; dan heeft zij de heele huishouding, want Mijntje, onze gedienstige geest, kan ook niet te best meer uit de voeten; en nu spreek ik nog niet eens van haar garderobe, die ze zoo netjes in orde houdt, van haar bloemen, die ze verzorgt...’

‘Kom, papa, maak me nu niet verlegen met me zoo in mijn gezicht te prijzen,’ schertste het meisje vroolijk. ‘Mijnheer zal me uitlachen.’

‘U uitlachen!’ riep de jonkman, met ongeveinsde verontwaardiging die verdenking van zich afwerpend. ‘Integendeel ik bewonder u.’

‘Nu nog mooier!’ riep Sibylle, blozend en lachend, verlegen en gelukkig tegelijk.

‘En ze is ook inderdaad bewonderenswaardig,’ ging haar vader plaagziek voort, begrijpend dat het nog 't best was den opgetogen uitroep van den jonkman als scherts op te vatten. ‘U kent nog niet de helft van haar goede

[p. 404-405]

de israelieten, bij hun doortocht van de roode zee door de egyptenaren achtervolgd.

[p. 406]

eigenschappen. Als u eens wist wat een ijverig student ze is, zou uw bewondering nog heel wat graden hooger stijgen.’

‘Doet de freule ook aan de studie?’ vroeg de heer Bor verrast.

‘Och kom, mijnheer,’ hernam zij zelf, ‘laat u niet beetnemen van pa, die het er op gezet schijnt te hebben, mij voor den mal te houden. Tot tijdverdrijf snuffel ik nogal eens in onze kleine bibliotheek, en dat verkiest vader nu studeeren te noemen.’

‘Van bibliotheek gesproken,’ zei de baron, die meende dat het nu wel geweest was en het tijd werd een ander onderwerp aan te roeren, ‘interesseert mijnheer zich misschien ook voor oude drukken, banden, prenten en dergelijke bibliophiel aardigheden?’

‘Heeft u daar dan een collectie van, als ik vragen mag?’ vroeg de student verrast.

‘Och, dat juist niet, maar misschien is er toch nog wel iets in de kast, dat u belang inboezemt. Toe, Sibylle laat mijnheer onzen nederigen boekenschat eens kijken.’

De fijne, blanke hand der jonkvrouw opende de zware, met ebben caissons bezette deuren van de zeventiende-eeuwsche kast, die zich op haar massieve pooten monumentaal tegen den wand verhief met haar getorste kolommen aan weerszijden en haar forsch geprofileerde lijst, door een stel van vijf Japansche pullen bekroond. Zij haalde er verscheidene oude boeken uit in hoornen en leeren banden, die ze op tafel voor de opgetogen blikken van den oudheidminnaar uitstalde. Er waren veel bekenden onder, die hij met genoegen terugzag. maar ook enkele zeldzame incunabelen, die hij met verrassing begroette, en zelfs en paar handschriften met kleurige enluminaturen.

‘Het is wel niet veel,’ zei de oude baron, ‘maar...’

‘Maar uitgezocht!’ vulde de heer Bor aan. ‘Ik kan u verzekeren dat de boekerij van ons oudheidkundig genootschap u menig exemplaar mag benijden. Nu verwondert het me niet, dat u over geen verveling heeft te klagen. Met zulke vrienden tot gezelschap kan men het lang uithouden. Ik zou hier dagen lang met den neus in de boeken kunnen zitten.’

‘Nu, als u bij gelegenheid het een of ander wil naslaan, weet u waar het te vinden is’

‘Graag, heel graag,’ zei de jeugdige liefhebber, terwijl hij in een fraaien kwartijn bladerde en de vignetten van Houbraken, waarmee het boek versierd was, bewonderde.

‘En kan de freule dit alles nu genieten, als de vraag niet te onbescheiden is?’ vroeg hij opeens, zelf verbaas l over zijn stoutmoedigheid, maar hij raakte met het gemoedelijke paar meer en meer op zijn gemak.

‘Een beetje,’ zei Sibylle met een licht blosje. Maar de schrandere opmerkingen, waarmee ze zich nu en dan in het gesprek der mannen mengde, weerspraken wel eenigszins dat bescheiden woord. En verrast hoorde haar de jonkman aan, als zij met zelfstandig en helder oordeel haar meening uitte over de verdiensten van een klassiek schrijver of van fijnen smaak en kunstzin blijk gaf, door hem op een fraaien band of een vignet attent te maken Wat een verschil met de jonge dames van zijn kennis, die het hoofd vol hadden van de he dendaagsche wufte romans, van dwaze opera's en allerlei quasi-artistieke prullen! En al zei hij het niet met de lippen, uit den blik, waarmee hij het eenvoudige en toch zoo fijn ontwikkelde meisje aanzag, sprak duidelijk: Ik bewonder u.

Onder de bezichtiging der merkwaardigheden van het kasteel en de onderhoudende gesprekken, waartoe zij aanleiding gaven, waren, eer hij het wist, een paar uren omgevlogen. Een blik op zijn horloge bracht hem tot die ontdekking, want de ouderwetsche pendule op den trumeau stond misschien al sedert jaren stil. Beleefd vroeg hij verschooning. zoo hij van de hem betoonde gastvrijheid onwillekeurig had misbruik gemaakt; maar de baron stelde hem met innemende hoffelijkheid gerust en ververklaarde dat zijn huis te allen tijde voor hem openstond.

Na hernieuwde afspraak omtrent zijn spoedige terugkomst nam hij onder herhaalde dankbetuigingen afscheid van den waardigen slotheer en zijn bevallige dochter, en verliet het kasteel, vol aangename herinneringen, aan de daar bezichtigde merkwaardigheden, waarvan de slanke Sibylle intusschen voor hem verreweg de aantrekkelijkste was.

IV.

Het onverwacht bezoek van den oudheidlievenden student had een heel nieuw element gebracht in de eentonigheid van het leven op Hooghuyzen. De heer Bor was, volgens de afspraak, over acht dagen teruggekomen met zijn photographie-toestel om de familieportretten af te trekken, en Sibylle had hem daarbij, onder belangstellend toezicht van haar ouden vader, ijverig ter zij gestaan, door de schilderijen te helpen schikken, ter verkrijging van het gewenschte licht met de gordijnen te manoeuvreeren en allerlei kleine handreiking te bieden als een photograafbediende van beroep.

Weer een veertien daag later was de student nogmaals gekomen om de reproducties te laten zien en met de origineelen te vergelijken, met den baron te confereeren over den toelichtenden tekst en verder diens raad in te winnen omtrent verdere bijzonderheden van de uitgave, waarvoor de oude heer zich levendig interesseerde. Bovendien had de jeugdige oudheidkundige telkens het een of ander in de boekerij na te slaan, waartoe de baron hem gaarne volle vrijheid gaf, en vond zoodoende voortdurend aanleiding om zijn bezoek op het kasteel te hervatten.

Hij was er steeds hartelijk welkom, maar hoe vertrouwelijk hij ook met den ouden heer en de vriendelijke Sibylle omging, nooit werd hij verder toegelaten dan de voorzaal. Al bleef hij soms dagen lang in het dorp, nooit werd hij op het kasteel te logeeren of zelfs maar ten eten gevraagd. Het eenige wat er hem gepresenteerd werd, was nu en dan een kop geurige thee, hem in oud Japansch porselein geschonken door de hand der bevallige Sibylle.

Voor de rest moest hij zich maar behelpen met hetgeen de dorpsherberg opleverde. Hij was daar al sinds lang een goede bekende, en schertsend merkte de kasteleines wel eens op, dat zij zich toch deerlijk vergist had, toen ze hem bij zijn eerste bezoek aan het dorp had gezegd dat daar niets voor hem te zien was.

Soms logeerde de student er wel tweemaal in de maand, tot hij op eens voor een groot half jaar wegbleef. In het eerst verdiepte de kasteleines zich in allerlei gissingen omtrent de reden van dit plotseling wegblijven; maar later ontgaf zij het zich en zij was haar stadschen gast bijna heelemaal vergeten, toen hij op een mooien morgen plotseling weer in levenden lijve voor haar stond.

‘Wel moedertje, hoe staat het leven? Alles nog op den ouden voet?’ vroeg hij met zijn gewone vrijmoedige gulheid.

‘Wel Heeremijntijd!’ nep zij, aangenaam verrast. ‘Meneer heeft ons dan toch niet vergeten! Nou dat doet me plezier, hoor. Ik had al gedacht dat meneer dood en begraven was; maar hij ziet er uit als een wolk.’

Inderdaad had de heer Bor een nog welvarender voorkomen dan anders. Een gezonde blos kleurde zijn wangen, zijn heldere oogen tintelden van levenslust, zijn fraaie kastanjebruine lokken krulden onder den strooien hoed, die hem zwierig op één oor stond, zijn welverzorgd, los en toch keurig costuum, de ongedwongen, haast uitgelaten vroolijkheid van zijn optreden, kortom zijn heele voorkomen getuigde dat het hem naar den vleesche ging.

‘Ik hoef niet te vragen of mijnheer ook soms ziek geweest is, dat we hem in zoo lang niet hebben gezien,’ waagde de nieuwsgierige kasteleines op te merken. ‘Zeker een groote reis gemaakt buitenslands?’

‘Neen, moedertje, je moet nou niet denken dat ik louter voor mijn plezier leef. Er is ook een tijd van werken; ik heb in de laatste maanden hard geblokt, dat is anders als mooie reisjes maken. Maar dat is nou Goddank achter den rug.’

‘O dan is meneer zeker zooveel als gepronneveerd?’

‘Precies, daar heb je 't. Je hebt toch geen rust voor je 't naadje van .de kous weet. Maar dat wordt jou niet kwalijk genomen, moeder. We kennen mekaar, hé?’

‘Ja, ik heb al menigen keer hier meneers bed opgemaakt, want dat laat ik aan geen meid over, dat weet meneer. Wel zoo, is meneer gepronneveerd; nou ik feliciteer meneer wel. Proficiat, zal ik maar zeggen.’

‘Hartelijk dank, moeder! En geef me nou eens een lekker glas bier, je mag me vandaag wel eens heel extra bedienen.’

‘Daar zal 't niet aan mankeeren,’ zei ze, op een drafje naar het buffet schommelend, en terwijl ze het glas vol schuimend bier schonk, liet ze er plotseling op volgen:

‘Kijk eens wie daar komt. Ook een kennis van meneer!’

‘Ha, meneer Prager! zoo, ouwe duitendief, leef jij ook nog?’ dus wendde zich de student, die in een rechtaf dolle bui scheen te zijn, tot den binnentredende, die alweer een pakje onder den arm had.

‘Zooals mijnheer ziet,’ zei de jood met een beleefde strijkage ‘En mijnheer maakt het ook nog goed, naar ik merk U ziet er kapitaal uit, ik maak u mijn compliment.’

‘Meneer is gepronneveerd,’ zei de waardin met een trots of het haar heel wat aanging, terwijl ze den student het bestelde bracht.

‘Gepromoveerd!’ riep de jood. ‘Zeker cum laude. Mag ik mijnheer mijn welgemeende gelukwenschen aanbieden? ’

‘Zooveel je maar wil. Dank je wel. En wat heb je daar onder den arm? Zeker weer op maraude geweest?’

‘Dat is wat fijns,’ zei de jood, met een air van gewicht het pakje van onder zijn arm nemend en het papier loswikkelend. ‘Net iets voor mijnheer, kijk maar eens.’

Hij bracht uit het papier een miniatuurschilderijtje op koper in schildpadden lijstje te voorschijn, dat hij voorzichtig tusschen vinger en duim den student voorhield.

‘Wel verd..!’ riep deze gramstorig uit. ‘Dat heb je weer van het kasteel.’

‘Ocharm! de stumpers!’ zei de waardin meewarig.

‘Zooals mijnheer zegt,’ hernam de jood, ‘'t Is anders een toer om daar wat los te krijgen. Ik zou er wel eens op mijn eentje willen snuffelen.’

‘En de lui tot op het hemd uitplunderen, he?’ foeterde de jonkman. ‘Geef hier dat ding Het is voor mij. Je kan vragen wat je wil, ik ben royaal vandaag.’

De jood lachte vergenoegd en slim.

‘Dat begrijp ik,’ zei hij. ‘Gepromoveerd! het kan dus lijden. Maar ik zal het toch goed met mijnheer maken.’ En hij deed een vraag, die den student woedend deed opspringen over zijn onbeschaamdheid; maar om zijn woord gestand te doen, dong Bor toch ditmaal niet af en werd voor den gevraagden prijs eigenaar van het oude kunstwerk.

Na nog een half uurtje over koetjes en kalfjes gepraat te hebben, keek hij op zijn horloge en maakte zich op om naar het kasteel te gaan. Opgeruimd links en rechts rondziende en zwierig met zijn stok zwaaiende, stapte de jonkman langs den bekenden weg, als deed het hem goed, na de lange afwezigheid, alles weer te vinden, zooals hij het gelaten had. En onwillekeurig versnelde hij den pas, naarmate hij het verwilderde bosch naderde, waarin Hooghuyzen verscholen lag, als schaamde het zich over zijn vervallen staat te midden der welvarende streek. Hij liep als op springveeren, toen hij eindelijk de dicht begroeide laan insloeg, waar hij menigmaal met Sibylle gewandeld had, als zij hem uitgeleide deed tot aan het roestige hek, terwijl haar vader hem groetend nazag van uit het hoekvenster. Hoe vertrouwelijk schenen de verzakte palen met het verweerde wapenschild, waarbij de hek-

[p. 407]

ken scheef neerhingen, hem toe te knikken! Hoe vriendelijk bogen zich de oude boomen over hem heen als verwelkomden zij hem met het zacht geruisch hunner blaadjes! Hoe guitig gluurde het zonnetje hem door het dichte loover tegen, telkens schuil gaande achter het groen en telkens weer plotseling tot midden in de laan vooruitschietend, als om te bespieden hoe hij zich houden zou. Tot zelfs de stugge wortels, die over het pad kronkelden, hadden iets voorkomends in hun vleiend voortkruipen tot onder zijn voeten.

Daar kreeg hij het kasteel in het oog en zijn eerste blik was gericht op het hoekvenster, vanwaar de baron, die daar zijn geliefkoosd plaatsje had, hem zoo dikwijls met een matte handbeweging had verwelkomd. Maar nu zag hij er niemand. Als de oude heer maar niet ziek was! Hij wist immers op welk uur zijn gast komen zou en deze had hem dus stellig zooals gewoonlijk aan het raam verwacht. Doch wat een verrassing! Nauwelijks had hij den knarsenden schelletrekker in beweging gebracht, of daar ging de oude deur als van zelf langzaam open, en stond de grijsaard in zijn langen tabberd voor hem, gul als een vader hem met de beide toegestoken handen welkom heetende.

(Slot volgt.)