De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 9

[p. 393]

[Nummer 50]

Het Sibyllijnsche Boek,
Door
J.R. van der Lans.

In somber gepeins verzonken, zat de oude baron van Hoogbuyzen in het eenig toonbare vertrek van zijn vervallen, oudvaderlijk kasteel. - een ruïne in een ruïne. De laatste afstammeling van een aanzienlijk, maar sinds lang verarmd geslacht, was hij gedoemd, de adellijke huizing, waar eenmaal zijn voorvaderen in weelde en grootheid hadden geleefd, boven zijn grijs hoofd te zien in puin vallen. De ruime zalen en vorstelijke vertrekken waren sinds lang van hun behangsels en tapijten, hun meubels en schilderijen, hun gebeeldhouwde kasten vol zilverwerk en porselein beroofd, om met de opbrengst de schuldeischers te voldoen, die den laatste der Hooghuyzen's geen rust lieten. Alleen de groote benedenzaal was nog in haar oorspronkelijken staat gebleven, voor zoover ten minste de alles sloopende tijd de stoffeering had gespaard.

tentoonstelling van katholiek onderwijs te rotterdam. -
Altaar uit het atelier der firma Gebr. Margry & Snickers, bestemd voor het St.-Luciagesticht aan den Coolsingel te Rotterdam.

De afgeleefde grijsaard liet den matten blik een wijle rondweiden door de statige halle en ging met weemoed de stille verwoesting na, door de jaren aangericht in dit heiligdom zijner vaderen, dat hij, ten koste van de nijpendste ontberingen, zoo zorgvuldig tegen schennende handen had bewaard, om ten minste voor het oog der wereld den ouden luister van zijn geslacht eenigermate te handhaven. Het verkleurde goudleeren behangsel was op verschillende plaatsen met plooien op getrokken en gescheurd. Het vergulde lijstwerk, dat het omspande, liet hier en daar los en zag grauw van ouderdom.

[p. 394]

De groote familieportretten aan de wanden waren onkenbaar onder de laag stof, die de gebladderde doeken en het gebarsten vernis bedekte. De zware elken zoldering boog door onder het gewicht der koperen kroon, wier groene en roestige armen blijkbaar in geen jaren waren geschuurd. De bekleeding der hooge, rechte stoelen liet geen kleur meer onderkennen en het Smyrnasche tapijt, dat misschien wel twintigmaal geschoren was, liet door de verschoten bloemen, de grauwe draden van de schering zien.

Mistroostig schudde baron van Hooghuyzen het grijze hoofd en woelde met de knokkelige vingers door den langen, zilverwitten baard. Daarop vouwde hij de handen en liet ze aldus op den zilveren knop van zijn langen, ouderwetschen stok rusten, dien hij steeds tot steun bij zich had. Hij liet het hoofd voorover zinken en scheen verdiept in een stil gebed, tot opeens het geluid van het openen eener deur hem deed opschrikken.

Hij stond op en wierp een blik door het hooge venster, somber met zware gordijnen van verschoten groen damast afgesloten. Er kwam als een zonnestraal over zijn gerimpeld voorhoofd, toen hij dit vooroverboog om te zien wie er door de voordeur het huis uitging of binnenkwam. Op de stoep stond een jong meisje met lang golvend blond haar, door een blauw lint met een strik boven op het hoofd vastgehouden. Zij droeg een lang effen kleed van grijze zijde, aan den hals en de mouwen met oude kant opgelegd, en op haar borst hing aan een snoer parelen een ouderwetsch medaillon af. In de eene hand droeg zij een groot kerkboek met zilveren sloten en met de andere wuifde zij vriendelijk naar boven.

De grijsaard knikte glimlachend en wuifde met de dorre hand terug, zoolang tot het meisje, dat zich nog herhaaldelijk omkeerde, in de dicht en wild begroeide laan verdwenen was.

‘Ga met God, mijn engel,’ fluisterde de grijsaard en zette zich, zichtbaar opgebeurd, weer in zijn hoogen zetel neer. Hoe kon hij zich over verarming beklagen, waar de goede God hem zulk een schat als dat lieftallige kind behouden liet? Hoe kon hij treuren over de verlatenheid van zijn ouden dag, zoolang die lieve engel hem troostend en bemoedigend ter zijde stond?

Maar juist om Sibylle kwelde zijn armoede hem het meest; haar toekomst was het gestadige voorwerp zijner bange zorgen. Zich zelf kon hij alles ontzeggen, maar Sibylle te zien ontberen, wat haar naar afkomst en stand toekwam, o dat doorvlijmde hem de ziel. En wat moest er van haar, worden als hij eenmaal het hoofd bad neergelegd, wanneer de schuldeischers het bouwvallige kasteel met den armzaligen inboedel onder den hamer zouden brengen en de arme weeze meedoogenloos de wereld in zouden zenden?

De grijsaard sloeg de hand voor het voorhoofd en zonk als vernietigd tegen den hoogen rug van zijn armstoel. Maar na een wijle van 'stomme wanhoop, scheen hij weer kracht te putten uit een inwendig gebed. Hij rees overeind en strompelde op zijn stok naar den hoek, waar het schelkoord hing. Met bevende hand bracht hij dit in beweging, en eenige minuten later verscheen een oud rimpelig bestje met een stijf geplooid kapje op en in een lange paarse jurk van ouderwetsch patroon.

‘Wat is er van mijnheers beliefte?’ vroeg zij, de verschrompelde hand aan het oor brengende.

‘Mijntje,’ zei de baron, ‘ik verwacht over een uurtje bezoek; als mijnheer komt, laat hem dan maar aanstonds hier. En als Sibylle uit de kerk terug mocht zijn vóór hij weg is, laat ze dan niet bovenkomen. Ik wensch met mijnheer alleen te zijn.’

‘Bestig, mijnheer de baron. Is er anders nog iets van uwes orders?’

‘Neen, Mijntje. Dus je zal er om denken, dat je vooral Sibylle niet boven laat, zoolang die mijnheer er is!’

‘Ik zal er voor zorgen,’ zei het bestje, zichtbaar vereerd met dat bewijs van vertrouwen van haar heer. ‘Ik denk niet dat ze zoo vroeg uit de mis zal zijn, want het is een heele plechtigheid vandaag; maar als ze thuis mocht komen voor die meneer weg is, zal ik ze beneden wel aan de praat houden.’

Een uur later deed Mijntjes trouwhartige stem zich weer op de gang hooren, tegelijk met vreemde voetstappen.

‘Hier is het, mijnheer,’ hoorde de baron haar zeggen: ‘als uwes hier maar wil aankloppen.’ En terwijl de bezoeker aan haar wenk gevolg gaf, slofte de goede ziel naar de keuken terug.

‘Binnen,’ riep de baron en er was zekere angstige verwachting in den blik, waarmee hij naar de deur staarde; doch hij vermande zich oogenblikkelijk, toen deze openging, en met de hoffelijke waardigheid van een edelman wenkte hij den bezoeker tegenover hem plaats te nemen. Het was een man van middelbaren leeftijd, met Semitische trekken en met iets gluiperigs en glurends in zijn oogen, dat maar ten halve gemaskeerd werd door de voorgewende onverschilligheid van een geroutineerd man van zaken.

‘Ik ben zoo vrij geweest, u om een onderhoud te verzoeken, mijnheer de baron,’ zoo begon hij met kruipende beleefdheid, terwijl zijn kleine sluwe oogen onophoudelijk rondgluurden. ‘Jonker van Wildensteyn heeft de goedheid gehad mij met een enkel woord op zijn kaartje bij u te introduceeren,’ ging hij met radde tong voort, ‘en ik hoop dat die introductie er toe leiden zal, dat wij naar beider genoegen zaken doen.’

Op dit woord ‘zaken doen’ zag de oude heer zijn bezoeker wantrouwig aan, en zei eenigszins uit de hoogte:

‘Ja, op aanbeveling van jonker van Wildensteyn heb ik er gaarne in toegestemd u te ontvangen. Hoe maakt het mijn oude vriend?’

Het woord ‘vriend’ wekte op zijn beurt een sardonisch lachje op de dunne lippen van den jood.

‘De jonker ziet er kapitaal uit,’ zei hij. ‘Ik had voor een paar dagen de eer hem te spreken en bij die gelegenheid heeft hij mij deze schuldbekentenis ter hand gesteld met volmacht het bedrag oogenblikkelijk te innen.’

Dit zeggende had hij een dikke portefeuille uit den binnenzak van zijn jas te voorschijn gehaald en er een papier uitgenomen, dat hij den heer van Hooghuyzen voorhield.

Deze verbleekte, zoodra hij er een blik op geworpen had. Het was een schuldbekentenis, door hem onderteekend en voor jaren afgegeven aan jonker van Wildensteyn, dien hij nog zijn vriend noemde op het oogenblik dat deze hem aan den jood had overgeleverd! Een smartelijke trek verwrong de lippen van den grijzen edelman, die voor de zooveelste maal ondervond hoeveel er in het ongeluk op vrienden te rekenen valt. Jonker van Wildensteyn kende zijn toestand; hij wist door welk een samenloop van noodlottige omstandigheden zijn oude vriend tot den bedelstaf was gebracht; hij had aan het geld geen behoefte, en toch liet hij den ongelukkige aldus het mes op de keel zetten!

Die laagheid overstelpte het rampzalige slachtoffer nog meer dan het besef van zijn benarde positie. Zoo leert men dan zijn vrienden kennen! mompelde hij bij zich zelven en overwoog met bitterheid hoe menigmaal hij in gelukkiger jaren den ondankbare van dienst was geweest, hoe vaak deze hem half onder tranen betuigd had, hem nooit dat vriendschapsbetoon te kunnen vergelden. En dit is nu zijn dank, suisde het hem door het hoofd; nu levert hij me aan de joden over!

In zijn verbijstering over die ongehoorde ondankbaarheid vergat de grijsaard, dat de man, wien hij de onthulling van het karakter zijns vriends had te danken, de houder der schuldbekentenis nog tegenover hem zat. Hij verborg het gelaat in de handen en gaf zich, als was hij alleen, aan zijn verontwaardiging en folterende teleurstelling over, zonder te merken dat de andere met schijnbare onverschilligheid doorbabbelde, schoon hem de ontsteltenis van den ouden edelman niet ontging en hij ondertusschen met kennersoog de stoffeering der zaal taxeerde.

‘En daar ik zelf op dit oogenblik in geldverlegenheid ben,’ hoorde de baron hem eindelijk zeggen, door die woorden tot de concrete beschouwing van het geval teruggeroepen, ‘neem ik de vrijheid u op den man af te vragen, wanneer ik over het bedrag kan beschikken.’ De baron zag den jood eenige oogenblikken als versuft aan, maar zachtjes aan herwon hij zijn kalmte, en zich met de aangeboren fierheid van den edelman in zijn zetel oprichtende, zei hij langzaam en bedaard:

‘Hoor eens, mijnheer Prager, ik kan u niet verhelen, dat de handelwijze van jonker van Wildensteyn, die zonder mijn voorkennis een schuldbekentenis, waardoor ik mij jegens hem persoonlijk verbond, aan een derde overgeeft, mij diep heeft geschokt. Ik kan mij niet voorstellen wat hem tot die onheuschheid tegenover een oud vriend kan gedreven hebben. Wellicht was er een misverstand in het spel en was hij niet juist op de hoogte van mijn omstandigheden. Daarom verzoek ik u, alvorens wij verder over deze zaak spreken, mij tijd te laten om hem schriftelijk opheldering te verzoeken.’

‘Mij dunkt dat hier niet veel opheldering noodig is,’ hernam de jood, plotseling uit den toon van onderdanige beleefdheid vallend, dien hij tot dusver had aangeslagen. ‘De zaak is duidelijk genoeg. Jonker van Wildensteyn heeft mij die schuldbekentenis in betaling gegeven; het gaat mij niet aan of hij zich daarbij al dan niet heeft vergist; zijn verhouding tegenover u is iets, waar ik geheel buiten sta. Ik zoek als man van zaken eenvoudig aan mijn geld te komen, en verzoek u dus ten spoedigste het bedrag te betalen.’

Baron van Hooghuyzen beet zich op de lippen. ‘Daartoe is u volkomen in uw recht, mijnheer,’ zei hij, ‘en niets zou mij liever zijn, dan onmiddellijk aan uw vordering te voldoen; maar op het oogenblik is mij dat letterlijk onmogelijk. Gelief mij drie maanden tijd te geven, dan zal ik zien of ik het kapitaal beschikbaar kan krijgen,’

‘Drie maanden! en dan nog zien of u het kapitaal krijgen kan! Neen, mijnheer, daar kan ik onmogelijk in bewilligen. Zooals ik zei, heb ik het geld noodig. Ik moet u dus sommeeren, het binnen acht dagen te voldoen; zoo niet, dan zal ik mijn maatregelen moeten nemen.’

De grijsaard staarde radeloos voor zich op het ontkleurde tapijt Tevergeefs putte hij zijn brein uit in nuttelooze pogingen om een middel te vinden, dat den schuldeischer kon bevredigen. Geen enkele uitweg stond hem meer open, en in vertwijfeling zag hij reeds het kasteel verkocht, zich zelven en de arme Sibylle als landloopers op straat gezet

De jood liet hem eenige oogenblikken aan die wanhopige gedachten over en vergenoegde zich enkel met na een pooze tergend kalm te vragen:

‘Nu, mijnheer, wat is uw antwoord?’

‘Ik weet het niet,’ stamelde de oude man, meer tot zich zelven sprekend dan tot zijn bezoeker, en zijn knokkelige vingers omklemden krampachtig den stok.

Er kwam een sluw lachje om de dunne lippen van den heer Prager en een vluchtige tinteling in zijn kleine donkere oogen, toen hij, weer zijn gedienstigen toon van straks aanslaande, hernam:

‘Het spijt me zeer, mijnheer de baron, dat ik u zoo ongelegen kom, en als ik zelf niet zoo slecht bij kas was, zou ik u graag alle mogelijke respijt toestaan. Maar ongelukkig laten mijn omstandigheden dat op het oogenblik niet toe. Ik had gehoopt van jonker van Wildensteyn geld los te krijgen, en die verwijst me naar u. Drie maanden kan ik onmogelijk wachten en over dien tijd zit u misschien weer voor dezelfde moeilijkheid. Daarom zou ik u in overweging willen geven of er niet een middel te vinden was, waardoor wij allebei in

[p. 395]

eens geholpen waren. Het is me niet bepaald om specie te doen; ik ben koopman en weet uit alles geld te maken. Ik twijfel niet of u heeft hier op het kasteel wel het een of ander voorwerp van waarde, dat ik graag in ruil voor de schuldbekentenis wil aannemen. Het kan me niet schelen al moet ik er een honderd gulden op verliezen, als ik voor 't oogenblik maar geholpen ben; en u is daarbij dan op een gemakkelijke manier van mij af.’

Terwijl de jood, heimelijk op een goeden ‘mazzel’ hopende, aldus op de smakelijkste manier zijn voorstel inleidde, had de grijze edelman hem met angstig wantrouwen aangestaard. Telkens als hij zich genoopt had gezien, een der dierbare familiestukken te vervreemden, was het hem geweest of er een stuk van zijn leven afgerukt werd. Als een drenkeling aan het uiteengeslagen wrakhout, zoo klampte hij zich vast aan de laatste overblijfselen van de grootheid der Hooghuyzens; het eenige wat hij zijn kind kon nalaten. En voor de heer Prager had uitgesproken, maakte hij dan ook een afwijzend gebaar, en viel hem in de rede met het kort afgebeten bescheid:

‘Wel verplicht, maar er is niets van dien aard in huis.’

‘Daar kan u misschien minder goed over oordeelen dan ik. Ik weet den weg met dat goedje en heb al menig adellijk heer, die zijn schilderijen of antiquiteiten liever in gereed geld zag omgewisseld, uit de verlegenheid geholpen. Als u zoo goed zou willen zijn, mij het kasteel eens te laten zien, zou ik allicht iets vinden, dat voor u misschien van weinig waarde is en waarmee we in eens afgerekend waren...’

‘Neen, neen, neen,’ zei de baron en schudde zenuwachtig met den stok, als gereed dien op te heffen tot verdediging van zijn heiligdom.

‘Als u me dan permitteert hier eens rond te kijken,’ ging de jood indringerig voort, van zijn stoel opstaande en de zaal rondziende, ‘kan ik u misschien al gauw op weg helpen. Dat is goudleer, als ik het wel heb,’ zei hij, op het behangsel tikkend, ‘daar is tegenwoordig nog al liefhebberij voor. Komaan, ik zal het goed met u maken. Laat mij dat oude behangseltje van den muur nemen; ik zal er een van het beste papier voor in de plaats laten plakken, en.... u kan dat papier verscheuren,’ voegde hij er bij, nogmaals de schuldbekentenis uithalend.

‘Neen, mijnheer, dat is niet te koop; daar hoeft u niet van te spreken.’

‘De schilderijen dan misschien?’

‘Nog minder.’

‘Goed, maar laat dan ook geld zien,’ viel de jood brutaal uit, nu zijn gemaakte vriendelijkheid hem niet bleek te baten. ‘Als u onhandelbaar verkiest te wezen, zal ik toonen het ook te zijn. Dus geld, mijnheer de baron, geld! En gauw ook of u moet afwachten wat er van komt.’

De woorden waren hem niet uit den mond of daar vloog de deur open en op den drempel stond Sibylle, bleek en fier, hoog opgericht in haar lang slepend gewaad. Als een beschermengel aangezweefd, stond zij opeens aan de zijde van den grijsaard en als een liefderijke schutsvrouw den arm om zijn hals slaande, liet zij de hand op de leuning van zijn stoel rusten.

‘U eischt geld!’ beet ze met minachtenden blik den verbluften heer Prager toe, die haar verbaasd aanstaarde, onwillekeurig uit het veld geslagen door haar plotselinge tusschenkomst.

‘Zwijg, Sibylle,’ zei de oude baron, haar bij de hand grijpend, ‘ik had u laten verzoeken beneden te blijven tot....’

‘Maar ik kwam toch nog juist in tijds om te hooren hoe die meneer daar u als een struikroover de beurs of het leven afvorderde: geld, en dat gauw ook! Nu, meneer als het u daarom te doen is, hier is geld, maar laat mijn armen, ouden vader met rust!’

Mèt rukte zij zich het parelsnoer van den hals en over het hoofd, zoodat de goudblonde lokken haar om de schouders fladderden, en hield het met gestrekten arm den heer Prager tegen. De oogen van den jood glinsterden, maar hij waagde het toch niet, de hand naar het kleinood uit te steken.

‘Pas op, Sibylle! het halssnoer van uw zalige moeder! Geef hier!’ riep de grijze edelman, met bevende hand haar krachtigen jongen arm weerhoudend, welke zich op die aanraking lenig en volgzaam terugboog.

‘Meneer Prager, verontschuldig de opgewondenheid van een kind,’ dus wendde hij zich tot den bezoeker. ‘Kom morgen terug. Ik zal er mij op bedenken.’

‘Goed, mijnheer de baron,’ zei de jood met een half kruiperig, half spottend lachje, ‘ik denk dat de freule u wel tot andere gedachten zal weten te brengen. Dan zal ik zoo vrij zijn, morgen maar weer eens terug te komen en hoop dan beter succes te hebben. Excuseer zoo ik een beetje hinderlijk geweest ben; maar in geldzaken houdt allegemoedelijkheid op. Goeden morgen, mijnheer de baron, goeden morgen, freule. Tot morgen dus.’

En met gluiperige strijkages en sluw glinsterende oogen schoof de heer Prager ruggelings naar de deur, waardoor hij vlug wegwipte, overtuigd dat hij geen vergeefsche reis gemaakt had en morgen wel een beter onthaal zou vinden.

‘Kindlief, wat heb je me doen schrikken!’ zei de baron ‘Is me dat onvoorzichtig tusschenbeide komen! Ik had u gelast, mij met dien man alleen te laten.’

‘Vergeef het mij, vader,’ bad het meisje, haar armen om zijn hals slaande en een teederen kus drukkend op zijn gerimpeld voorhoofd. ‘Ik was zoo ongerust, omdat die man zoo lang bleef. Mijntje had me gezegd, dat het een jood was, en op de teenen sloop ik tot aan de deur. Daar hoorde ik hoe hij om geld schreeuwde, en toen kon ik me niet meer inhouden: ik wierp hem mijn halssnoer toe..,.’

‘Het halssnoer van je zalige moeder!’

‘Wees er niet boos om, vader,’ vleide zij, hem nogmaals kussend. ‘Ik wist op het oogen blik niet wat ik deed: ik wist alleen dat u bedreigd werd door een jood, en dat bracht me buiten me zelve.... Moet die kerel nu morgen terugkomen?’

‘Ja, mijn engel,’ zuchtte de grijsaard.

‘En wat wil hij van ons?’

De oude man verhaalde haar de geschiedenis van de schuldbekentenis, de ondankbaarheid van den vriend, die hem in het ongeluk den rug toekeerde en aan de genade van een jood overliet, en de hardheid van den schuldeischer, die hem geen uitstel gunde en het laatste wat nog eenige waarde had uit zijn huis wilde weghalen. Sibylle hoorde hem met gespannen aandacht aan, zag hem meewarig in het gelaat, staarde daarop een wijle in gedachten voor zich en zei ten slotte schrander en kalm:

‘Het beste zal toch zijn, hem ten spoedigste tevreden te stellen. Dan zijn we van hem af.’

‘Maar hoe? Ik kan toch deze zaal, het eenige vertrek, waar wij nog iemand ontvangen kunnen, niet laten uitplunderen?’

‘Dat is ook niet noodig, vader; ik heb immers nog juweelen....’

‘Van uw zalige moeder, ja, kan je daarvan scheiden?’

‘Liever dan u door zorg gekweld te zien, zeker! En ik twijfel niet of moeder in den hemel zal mij gelijk geven. Met dit halssnoer zijn we misschien ineens gered,’ voegde ze er bij, terwijl zij het medaillon aan haar lippen drukte.

‘Mijn engel, moet ik je ook van dit laatste sieraad zien berooven? Ter liefde van je ouden vader wil je die parelen missen, die je zoo mooi staan! Maar toch niet zoo mooi als de trouwe, zelfopofferende liefde, waarvan je me weer zoo'n sprekend bewijs geeft,’ voegde de grijsaard er in vervoering van dankbaarheid en vadertrots bij. ‘Zeker zal je moeder, die een heilige in den hemel is, je daarvoor zegenen.’

‘Dus vader, dat blijft dan afgesproken? We stellen den jood morgen daarmee tevreden. Dan neem ik het haar uit het medaillon.’

‘Doe dat, we zullen zien of hij er genoegen mee neemt. Zoo niet...’

‘Dan kunnen wij weer raad schaffen. Zet nu voorloopig maar alle zorg op zij. Niet waar, vader, u zal er niet meer over denken? Laat mij u al die gedachten maar van het voorhoof kussen.’

En onder de liefkoozingen van het kind verhelderde het bekommerd gelaat des grijsaards als een herfstlandschap, waarover de zon doorbreekt. Hij liet zich gewillig omhelzen en kon zich niet verzadigen aan den minnelijken blik harer trouwe blauwe oogen. De berooide edelman in zijn bouwval voelde zich rijker dan de bezitter der vorstelijkste rijkdommen.

‘U is vermoeid, papa. Willen we nu niet een luchtje gaan scheppen?’ vroeg Sibylle na een pooze. ‘Het is zulk heerlijk zacht weer.’

‘Ik gevoel mij te zwak om naar buiten te gaan, maar zet het raam open; de frissche lucht zal me goed doen’

Als een vogeltje trippelde Sibylle naar het venster, en een frissche, met lentegeuren bezwangerde luchtstroom vervulde opeens de heele zaal. Vogelgezang en zacht windgesuis drongen naar binnen en verdreven de beklemmende atmosfeer, die in de zaal scheen te hangen. De grijsaard wreef zich langs het voorhoofd als verjoeg hij de laatste herinneringen aan het pijnlijk onderhoud van straks.

‘Zal ik u nu wat voorlezen?’ vroeg Sibylle. ‘Dat zal u alle vermoeienissen uit het hoofd zetten.’

‘Ja, lieve, neem het oude boek nog maar eens: dat heeft me al honderdmaal opgebeurd; het zal me ook nu wel in beter stemming brengen.’

Sibylle trad op de hooge elken kast toe en opende de zware deur met ebben caissons. Zij haalde er een ouderwetsch in perkament gebonden boekdeel uit. Het was een der eerste Hollandsche drukken van de Navolging van Christus en enkele andere geschriften van den vromen Thomas, in één band vereenigd met een paar quaterns vergeeld papier, waarop de namen geschreven stonden van al de Hooghuyzen's, wien in den loop van eeuwen dit boek tot leering en stichting had gestrekt.

‘Wat zal ik nemen, vader?’ vroeg Sibylle, nadat ze met het boek op den schoot naast hem had plaats genomen.

‘Begin maar, waar je wil: nooit heb ik dat boek opgeslagen of ik had juist het woord, dat mij paste.’

En Sybille, beginnend waar het boek toevallig open viel, las met heldere stem, terwijl de grijsaard met vrome aandacht toeluisterde, het 45e kapittel van het IIIe Boek: Dat men niet op de menschen maer op Godt betrouwen moet:

‘Heere, verleent my Uwen bystand in myn lyden ‘want ydel is de hulpe der menschen. Hoe dikmael heb ik gemist in trouwe te vinden, daer ik die meinde te ontmoeten! Hoe dikwyls heb ik ook trouw gevonden, daar ik die minst verwagtte! Ydel is dan het betrouwen dat men op menschen stelt; maer Gy, ô Heere, zyt de behoudenis der rechtveerdige. Weest gebenedyt, mynen Heere en mynen Godt, in alles wat my mag overkomen....’

(Wordt vervolgd.)