De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 9

[p. 361]

[Nummer 46]

Vrede.
Oorspronkelijke novelle van
Louise Stratenus.
(Vervolg.)

‘Hm! mijn beste hertog, eene gevaarlijke proefneming, die mij bewijst dat gij zelf nooit aangetast zijt door de koorts die zoo menig jong mensch ten gronde sleept. Wilt gij de goedheid hebben Zijne Hoogheid mijne eerbiedige groeten over te brengen?’

‘Laat mij u veel liever aan hem voor stellen. Het zal hem genoegen doen een lotgenoot te ontmoeten.’

‘O! mijn verloren rijk kan niet bij het zijne vergeleken worden.’

‘Omdat het een klein prinsdom was? Daaromtrent vergist gij u; indien het terrein waarover men regeeren moest, af te meten ware naar de verdiensten van den vorst, zoudt gij door uwe dapperheid een keizerrijk verdiend hebben.’

‘Gij zijt een vleier, hertog, breng mij liever tot den prins.’

Eenige oogenblikken later boog hij voor Lodewijk, die hem verbaasd aanzag.

‘Alexander Georgewitch, niet waar?’ sprak de jongeling hem vol hartelijkheid de hand toestekende. ‘O! men behoeft u niet te noemen, ik geloof dat ik mij nog over vijftig jaren uw gelaat zou hebben herinnerd.’

‘Gij zijt wel goed, Monseigneur.’

poesjes in de kooi, naar de schilderij van mevrouw henriette ronner-kuip.
(Verzameling van den heer Droogleever Fortuyn, Rotterdam.)

‘Ik verzoek u niet te vergeten, dat wij neven zijn, prins, en dat wij dus alle titels ter zijde kunnen laten. Gij weet niet half hoe blijde ik ben u weer te zien; onze eerste ontmoeting staat mij nog even levendig voor den geest als had zij gister plaats gevonden. Geen overwinnaar scheen mij ooit zulk een held toe, als gij, de overwonneling. Mijn vader werd niet moede mij van uw moed en veldheerstalenten te vertellen, en toen hij op uwe gezondheid dronk, geraakte een ieder in zulk een vervoering, dat alle étiquette op eens verbroken werd en de heeren u luide toejuichten, terwijl de dames u hare bloemen toewierpen.’

‘Ja, die dag is onvergetelijk in mijn geheugen geprent gebleven,’ mompelde Georgewitch, in wiens anders droefgeestigen blik een lichtstraal flikkerde, ‘op het oogenblik der omwenteling die uw vader den troon kostte, bood ik hem aanstonds mijn degen aan. Niets ware mij liever geweest dan aan het hoofd eener divisie op het gespuis los te rukken, dat hem de kroon van het hoofd wilde halen; maar Zijne Majesteit wilde van geen bloedvergieten hooren, en ik vermocht hem en de zijnen niet eens te wreken.’

‘Wij zijn er u niet minder dankbaar voor gebleven, Alexander,’ verklaarde Lodewijk vol vuur, ‘in dergelijke omstandigheden eerst leert men zijn ware vrienden kennen. Maar zeg mij thans aan welk gelukkig toeval ik uwe tegenwoordigheid alhier te danken heb.’

Een donkere blos verspreidde zich over Georgewitch's fraai gelaat en hij gaf ontwijkend ten antwoord:

‘Monte Carlo is eene plaats, die een ieder op zijne beurt aantrekt.’

Lodewijk had aanstonds zijne aarzeling bespeurd en hernam niet zonder ongerustheid:

‘Zijt gij hier reeds lang?’

‘Sedert eene maand ongeveer.’

‘En denkt gij nog wat te blijven?’

[p. 362]

‘Dat hangt van verschillende omstandigheden af. Ik werd hier door familiezaken teruggehouden; zijn deze eenmaal geregeld dan hoop ik mij naar Weenen te begeven, want ik heb niet ver van Oostenrijks hoofdstad een lief buitenverblijf aangekocht.’

‘Uw antwoord doet mij groot genoegen, Georgewitch,’ zeide Vermandois openhartig, ‘gij moet het mij vergeven, doch u hier ziende, werd ik plotseling aangegrepen door de vrees dat het spel zijne heillooze betoovering over u uitoefende; o! zie mij niet zoo spottend aan; ik weet zeer goed dat dergelijke zwakheid weinig overeenkomt met het karakter van een man, die zulk een krijgsman weet te zijn; maar de werkeloosheid, waartoe wij onttroonde prinsen gedoemd zijn, zou sterkeren dan u tot eene dwaasheid kunnen overhalen.’

‘Gij hebt gelijk, Louis,’ mompelde de jonge man, wiens gelaat een sombere uitdrukking verkreeg, ‘al mag ik ook niet bezweken zijn voor den hartstocht waarvan gij spreekt, niemand gevoelt beter dan ik de waarheid uwer woorden. Ja, het is alsof de maatschappij gezworen heeft, ons door wanhoop tot de eene of andere onherroepelijke daad te drijven, welke wij heel ons verder leven lang betreuren moeten. In dit land houden de kinderen van een wreedaardig spel: zij nemen een schorpioen en plaatsen het dier in het midden van een cirkel dor hout, dat zij daarna aansteken, en vermaken zich met zijn hopelooze kronkelingen om aan den vuurkring te ontkomen. Wij ook worden door de wereld aldus gefolterd; alle menschelijke vreugden zijn ons verboden en lachen ons niettemin toe. Wij zoeken naar eene uitkomst totdat wij alles vergeefs bevinden en evenals de schorpioen ons bestaan vernietigen, niet door den dood, maar door het nemen van een of ander besluit dat onze toekomst verspeelt.’

De prins bad hem onafgebroken aangezien en het thans de hand op zijn schouder rusten.

‘Alexander,’ sprak hij langzaam, na zich overtuigd te hebben dat niemand naar hen luisterde, ‘de toon waarop gij dit zegt is zoo vreemd, dat ik bijna zou vreezen dat gij uit eigen ondervinding spreekt.’

‘Misschien wel,’ luidde het kortaf.

‘En wilt gij mij niet zeggen welke gekheid gij op het punt staat te doen?’

‘Waartoe? Gij zelf zoudt haar niet meer kunnen verhinderen..’

‘Zij is dan reeds onherroepelijk?’

‘Zoo goed als onherroepelijk. Ik heb mijn woord als edelman gegeven haar te zullen begaan,’ zeide Georgewitch krampachtig met de hand over het voorhoofd strijkende. ‘Gij weet niet hoe blijde ik juist daarom was u daar straks te herkennen. Het verleden rees in dat weerzien nog eenmaal voor mij op in al zijne toovermacht; ik gevoelde dat mij nog de troost geschonken was, voor het laatst de hand te drukken van een vriend uit vroeger dagen. Gij waart nog wel een knaap, toen ik u in uw vaderland zag, maar in u herleefden op eens weder al de edelste aandoeningen mijner jeugd, vond ik uwe ouders weer. Morgen, overmorgen wellicht zult gij u van mij afwenden evenals alle andere vorsten, en schouderophalend verklaren dat ik niet wist te begrijpen wat ik aan mijn maatschappelijken rang verschuldigd was. Het verwijt zal in zooverre ongegrond wezen, dat ik dit geen oogenblik uit het oog verloor. Wat ik doen zal, zal ik volbrengen in het volle bewustzijn dat ik er als vroeger regeerend prins het recht niet toe heb; gij ziet dus dat ik in geen enkel opzicht te verontschuldigen ben.’

‘Alexander,’ riep de jongeling op smartelijken toon, ‘hoe is het mogelijk dat gij er dan toch niet van afziet?’

‘Hoe het mogelijk is?’ herhaalde Georgewitch met gesmoorde stem, ‘omdat mijne natuur te warm, te edelmoedig is om voor niets of niemand voort te leven. Gij hebt uwe moeder, gij droomt bij oogenblikken nog met haar van een terugkeer tot het koningschap, dat wil zeggen tot de macht over duizenden te waken, de verplichting voor hunne belangen te strijden; ik heb die hoop niet behouden, mijn voormalig volk is tevreden met zijn nieuwen regeeringsvorm en zal dat blijven. Daarbij heb ik niemand meer om mijn lot te verzachten. Mijne ouders zijn dood, mijne broeders gehuwd en wonen ver van mij verwijderd. Ik heb geen vrienden; gij weet dat men die in onze omstandigheden niet bezit; zij die ik vroeger als mijne getrouwste aanhangers beschouwde, hebben het eerst gestemd toen het er op aankwam mij levenslang uit mijne voormalige staten te verbannen; zij moesten toch wel een bewijs leveren van hunne afvalligheid. Bij tijden was mijne wanhoop zoo groot, dat ik verslaafd geraakte aan de morphine, waarmede men de onvoorzichtigheid had gehad mij kennis te laten maken, om de pijnen mijner vroegere wonden te bedaren. Op zekeren dag huiverde ik terug voor den afgrond waarin ik langzamerhand verzonk en zwoer ik elke dergelijke bedwelming af, doch gij ziet waartoe men kan vervallen wanneer men den eenigen steun ontbeert, die men verzuimt ons mede te geven op onze toch zoo moeilijke baan.’

‘En dat is?’ vroeg Vermandois verbaasd.

‘Het geloof,’ sprak Georgewitch en liet er toen snel op volgen, als vreesde hij dat men hem in de rede zou vallen, ‘o! meen niet dat gij een Paulus voor u hebt, die u zal trachten te bekeeren. Op mijn weg naar Damascus leerde ik wel de duisternis erkennen, waarin men ons laat voortstrompelen, maar er behoort een zedelijke moed toe, dien ik niet bezit, om op eenmaal voor het oog der gansche wereld een christen te worden. Het is vrij wat gemakkelijker aan het hoofd zijner troepen onder een kogelregen op den vijand los te stormen. Ik ben een schipbreukeling geworden en meer niet, trouwens er zijn er hier velen bijeen in deze zoogenaamde feestzalen. Men heeft deze plaats “een bloemkorf in zee” genoemd, en het is waar dat de natuur hier heerlijk is en het dien indruk maakt als men haar van verre beschouwt; maar die reusachtige bloemmand houdt afschuwelijke zwarte adders tusschen haar geurige rozen verborgen; het is eene plek waarheen degenen zwerven die verdooving zoeken voor de pijnen des levens. Ziet gij dien man daarginds, naast die oude vrouw met de vele kanten? Hij buigt zich bijna geheel over de speeltafel heen.’

‘Ja, een half uur geleden stond hij daar reeds aldus.’

‘Zeg liever dat gij hem sedert een half uur daar zaagt staan, want ik ben overtuigd dat hij, zooals gewoonlijk, reeds uren zoo stond.’

‘Hij is dus bezeten door den speelduivel?’

‘Volkomen. Gij alleen zoudt misschien kunnen beproeven of er nog eenig zedelijk gevoel in hem overbleef.’

‘Ik?’ riep de jongeling ongeloovig uit.

‘Ja, gij, want die man is een der trouwste aanhangers van uw vader geweest. Hij ontving bevel hem als gevangene over de grenzen te brengen, en reisde onverwijld af, schijnbaar om de orders van den voorzitter van het voorloopig bewind te gaan halen. Voor hem gekomen brak hij zijn degen door midden en wierp den indringer de stukken daarvan in het gelaat, slechts door een wonder aan de soldaten van den president ontkomende.’

‘Richard des Nerviens!’ riep Vermandois, ter prooi aan de hevigste ontroering.

‘Hij zelf.’

‘En hij bevindt zich hier?’

‘Ja, hij, of liever gezegd, een wezen dat zijn naam en uiterlijk draagt, maar hier dagelijks dieper ten gronde gaat. Zoo gij hem niet vermoogt te redden, is hij onherroepelijk verloren.’

Louis de Vermandois huiverde over al zijne leden.

‘Dat onbeduidende, laaghartige zielen aldus afdalen,’ mompelde hij, ‘is nog verklaarbaar, maar hij die altijd een voorbeeld was...’

‘Ik heb het u reeds gezegd,’ antwoordde Georgewitch ongeduldig en als boos op zichzelven dat hij hierop terugkwam, ‘godsdienst alleen is in staat den mensch op den duur boven het stof te verheffen. Richard was een toonbeeld van eergevoel en plichtsbetrachting zoolang alles hem toelachte; nu nog geloof ik dat hij zich liever zou laten doodmartelen dan zijne liefde voor uw huis te verzaken; maar toen hij zich door zijne kloeke daad van vaderland en loopbaan verstoken zag, toen hij kort daarop de vrouw verloor die hem sedert vijf jaren dat hij met haar gehuwd was, steeds dierbaarder was geworden, zocht hij naar verstrooiing, om niet voortdurend door de gedachte aan al het verlorene te worden vervolgd, en hij vond die afleiding, helaas! eerst hier.’

‘Weet gij ook of hij er al lang is?’

‘Hij worstelde in het eerst nog tegen de verleiding, heeft men mij verteld, en verdween dan maanden achtereen, maar om altijd weder te keeren en langer te blijven. Thans beschouw ik hem als verloren; er is iets in zijn blik dat mij sedert eenige dagen verontrust. Als hij langer blijft, vrees ik dat hij krankzinnig zal worden.’

‘Gij kendet hem immers? Hebt gij niets beproefd om hem te redden?’

‘Toen ik pas te Monte-Carlo kwam, ja; maar thans niet meer; hij hoort het niet eens meer als ik hem toespreek.’

‘Wilt gij hem bij mij roepen?’

‘Hij zou mij niet verstaan. Alleen het spel blijft nog voor hem over.’

‘Dan zal ik zelf tot hem gaan. Tot morgen, Alexander, want niet waar, ik mag er op rekenen u weer te zien?’

‘Ik wensch niets liever. Staat gij mij toe u morgen ochtend in het hotel te komen bezoeken?’

‘Van ganscher harte. Zijn hier redelijke paarden te verkrijgen?’

‘Ik heb er twee bij mij en zoo gij er over beschikken wilt...’

‘Dat treft uitstekend. Ja, laat ons samen een rit door de omstreken maken. Tot negen uur dus, zoo gij vroeg genoeg op zijt.’

‘Gij vergeet dat ik een oud soldaat ben,’ antwoordde de jonge man met een droefgeestig glimlachje. ‘Ik zal dus op tijd zijn en dank u bij voorbaat reeds van ganscher harte voor het genoegen, dat mij die tocht verschaffen zal.’

Vermandois drukte hem vol vriendschap de hand en verwijderde zich om de speeltafel te naderen, waarover Richard des Nerviens nog altijd in dezelfde houding gedoken stond. Fenige oogenblikken sloeg hij den ongelukkige stilzwijgend gade; hoe goed herinnerde hij zich nog den eertijds zoo schitterenden officier, met het golvende blonde haar, en de lachende oogen, van wien men vertelde dat hij in het heetst van het gevecht nog glimlachte en zijne soldaten met een grap wist aan te sporen. Zijne minderen vergoodden hem, zijne chefs noemden hem het pronkjuweel van het leger, en nu stond hij daar, met hollen blik, vergrijsde lokken en slapen zoo ingevallen dat zij aan die van een teringlijder deden denken. Zijn vermagerde hand, waarvan hij uit een overblijfsel van eergevoel tot zelfs den trouwring had verwijderd, klemde zich krampachtig om eenige rollen goudstukken of tastte voor zich uit, wanneer de kans hem gunstig was geweest. Toch zag Vermandois spoedig in dat hij verloor.

Het duurde niet lang of hij trad op hem toe en bracht de hand op zijn schouder.

Zeker meenende dat het een zijner gewone kennissen was die hem aldus kwam storen, gaf hij zich niet eens de moeite het hoofd om te wenden, maar sprak op gejaagden toon:

‘Ta, ja, zoo straks; wij zullen terstond kunnen praten.’

Maar de jongeling had besloten zich niet zoo spoedig te laten afschrikken.

‘Kapitein des Nerviens,’ zeide hij, ‘ik kom u tijding brengen van uwe vorsten.’

Alexander Georgewitch had zich niet bedrogen; er was nog één enkele snaar, die ongebroken in den speler voorttrilde. Hij richtte zich aanstonds in zijn volle lengte op en den prins aanziende met een verwarden blik, vroeg hij;

‘Wie zijt gij? Vanwaar komt gij?’

[p. 363]

‘Ik ben een oud vriend,’ antwoordde Vermandois hem de hand toestekende. ‘En ik kom u vragen of de zoon mag rekenen op dezelfde trouw, welke de vader steeds zoozeer in u waardeerde.’

‘De prins!’ riep Nerviens op gesmoorden toon. ‘O! Monseigneur, dat gij mij hier moest ontmoeten!’

‘Wilt gij mij voor een oogenbblik volgen naar een hoekje daarginds, waar juist niemand zit? Dan kunnen wij ten minste ongestoord samen praten.’

De vroegere officier haastte zich zijn geld bij zich te steken en volgde daarop den jongen vorst, die hem een wenk gaf aan zijn zijde plaats te nemen op een der sierlijke canapé's, die langs de muren der zaal geplaatst waren. Zij bevonden zich daar zoo goed als alleen, want een ieder was met den loop van het spel bezig.

‘Ik wist niet dat ik u op mijne reis zou aantreffen,’ hernam Louis, ‘anders had ik u zeer zeker de hartelijkste groeten moeten overbrengen, want op Cambridge-house herinnert men zich uwer nog steeds met de grootste erkentelijkheid.’

‘Mijne gevoelens voor Uwe Hoogheid en haar huis zijn nimmer veranderd,’ verzekerde Nerviens met eene laatste opwelling, van geestdrift, ‘en ik wilde slechts dat er een opstand uitbrak, om al ware het ook maar aan het hoofd van een handjevol getrouwen, het land binnen te rukken, en voor onzen koning te strijden of te sterven.’

‘Weet gij, mijn vriend, dat ik zulk eene gebeurtenis op dit oogenblik nog vuriger zou wenschen voor u dan voor ons?’ sprak Vermandois, hem doordringend in de oogen ziende.

‘Gij doelt op mijn nutteloos bestaan, prins,’ antwoordde Richard ontwijkend, ‘men kan nu eenmaal geen schelm dienen; maar anders is het hard, ongelooflijk hard uit het leger te zijn, als men met hart en ziel soldaat was.’

‘Uwe toewijding was oorzaak dat gij ons lot deeldet, kapitein. Wij ook gevoelen dagelijks wat het beteekent op vreemden bodem rond te dolen, verstoken van den arbeid die onze levenstaak had moeten zijn. Wilt gij niet beproeven u in het onherroepelijke te leeren schikken door een tijdlang onze gast te zijn en te zien hoe wij ons in onze ballingschap troosten? Niets zal mij liever zijn, of de mijnen grooter genoegen doen, dan wanneer gij er in toestemt, mij op mijne reis huiswaarts te vergezellen.’

‘Uwe Hoogheid is waarlijk al te goed,’ stotterde de officier. ‘Alleen maar...’

‘Pas op, Nerviens, ik raad de oorzaak uwer weifeling,’ zei Vermandois, pogende te schertsen. ‘Uwe Hoogheid kan niet vermoeden in welk eene verzoeking zij mij brengt. Jaren lang koesterde ik geen inniger verlangen dan deze vreugde.’

‘Welnu dan, grijp haar aan thans nu zij tot u komt. Geloof mij, mijn vriend, het zal u goed doen.’

‘Mag ik u morgen het antwoord hierop geven, Monseigneur?’

‘Neen, niet morgen, maar terstond wensch ik uwe toestemming,’ klonk het vriendschappelijk. ‘Men heeft mij twee reisgenooten meegegeven, die ikzelf nooit uitgekozen zou hebben, hoe goed zij ook zijn: den hertog van Vicosa en Hector de Tracy. Wees gij de metgezel met wien het mij aangenaam zal wezen van gedachten te wisselen en die ik vooraf weet dat mijne verschillende indrukken zal deelen. Wilt gij mij het genoegen niet doen, gulweg “ja” te zeggen?’

‘Ik zou wenschen dat recht te hebben, Hoogheid, maar het is mij ontzegd.’

‘Hoe dat, mijn vriend? Hebt gij dan zulke dringende bezigheden?’

Richard des Nerviens liet het hoofd diep op de borst zinken; zijne slapen werden door een donker rood overdekt en hij mompelde:

‘Dat niet, prins, maar ik ben niet meer waard in uw gezelschap gezien te worden. Mijn bijzijn zou u niet langer tot eere kunnen strekken.’

‘Kapitein!’ riep Vermandois uit. ‘Ik begrijp dat gij op uw hartstocht voor het spel doelt, maar zelfs dronkaards ziet men genezen; hoe veel te meer dan kan een man van uw karakter zich aan deze hel ontrukken. Gij ziet ik weet alles, en toch zou ik mij trotsch rekenen op uwe tegenwoordigheid, en geen grooter vreugde kennen, dan wanneer gij u door ons liet redden en verder aan ons huis verbonden bleeft.’

‘Uwe Hoogheid zegt dat zij alles weet, is zij ook bekend met den dood mijner vrouw?’

‘Ja, mijn arme vriend, gij hebt veel in haar verloren, niet waar?’

‘Alles wat mij nog aan de aarde bond. Gij hebt haar niet meer gekend, Monseigneur, doch uwe moeder zal zich harer herinneren. Zij was zoo goed dat zij mij dikwijls een engel toescheen, en toch ook weer zoo vroolijk, zoo geestig, dat ik aan hare zijde al mijn overige ellende vergat. Nu twee en een half jaar geleden werd zij door eene longontsteking aangegrepen, en toen zij schijnbaar daarvan herstelde, was haar hoest zoo hardnekkig geworden dat ik zelf begon te vreezen voor tering. Ik doorkruiste heel Italië en Zwitserland met haar, in de hoop toch ergens een oord te ontdekken, waar zij genezen mocht; het was alles te vergeefs en zij stierf te Montreux. Lang bleef ik als geheel versuft ter plaatse waar ik haar verloren had, totdat ik de verschillende plekken wilde terugzien, waar zij zich het gelukkigst, had gevoeld. Zoo kwam ik ook naar deze streek en op een avond liet ik mij meesleepen door de bedwelming van het spel. Sedert ben ik zijn slaaf geworden; ik weet dat ik niets meer ben dan een ellendeling, dat zij over mij zou blozen, indien zij nog voor een oogenblik getuige moest zijn van wat hier voorvalt, maar geen menschelijke macht kan mij weder opheffen uit den afgrond, waarin ik ben nedergestort. Ik zelf heb alle middelen daartoe beproefd. Ik heb alles te hulp geroepen wat slechts waarde voor een sterveling kan hebben Nu eens was het de herinnering aan de vlag, die ik zoolang en met mijn bloed verdedigd heb; dan weder de liefde tot het vorstenhuis waaraan ik alles dankte, of wel de nagedachtenis der vrouw die mij zoo dierbaar was geweest; telkens ontrukte het een of ander dier gevoelens mij aan deze plek, en zwierf ik naar andere landen, tevergeefs hopende een ander levensdoel te vinden. Tevergeefs, na verloop van enkele maanden of weken, keerde ik toch hierheen terug; niets van dat alles waarvoor ik nog steeds mijn leven veil zou hebben, was bij machte mij los te maken van de heillooze betoovering, die over mij gekomen is; en daarom, Monseigneur, weiger ik ook een aanbod, dat hier beneden mijne laatste vreugde zou zijn geweest. Een overblijfsel van eergevoel verbiedt mij dat geluk. Een gevallen koning trekt meer nog dan een regeerend vorst de aandacht der buitenwereld. Het oordeel der menigte is onverbiddelijk voor hem. Vandaar dat hij zich enkel moet omgeven van lieden, wier gedrag onberispelijk is, wier goede naam boven alle verdenking is verheven.’

‘Maar eenmaal bij ons zijnde kunt gij u zelf als gered beschouwen,’ sprak Vermandois met vuur, ‘wij zullen u niet weder laten gaan.’

‘Al zoudt gij mij voortaan ook opsluiten’, antwoordde Nerviens hoofdschuddend: ‘Ik zou u den een of anderen dag weten te ontkomen. Herinnert gij u het onverklaarbaar verschijnsel dat zich bij slaapwandelaars voordoet, prins? Wanneer zij in wakenden toestand verkeeren, vreezen zij niets zoozeer als opnieuw een dier tochten te ondernemen, waarbij telkens hun leven op het spel staat. Zij raadplegen de kundigste doktoren en smeeken hunne omgeving al het mogelijke aan te wenden om hen daarin te keer te gaan. Men gehoorzaamt aan dat verlangen, er worden tralies van teenhout voor hun bed opgeslagen, men plaatst er emmers met water voor, opdat zij ontwaken bij het stappen in het koude vocht. Tevergeefs; als de nacht gekomen is rijzen zij langzaam overeind op hunne legerstede en met de wijd geopende oogen strak voor zich uit gevestigd op een onzichtbaar voorwerp dat hen schijnt te wenken, glijden zij over elke hindernis heen, alsof zij zelfs niet meer daar was, en hervatten hun geheimzinnigen tocht. Zoo ook gaat het den mensch die aan den een of anderen hartstocht verslaafd geraakte. Zoolang gij hem niet in onverbreekbare boeien slaat en gelijk von Trenck in een kerker vastmetselt, zal hij u toch ontsnappen om zijn verderf te gemoet te gaan. Er is geen redding meer voor hem.’

‘Op aarde misschien niet; maar het geloof?’ vroeg de jongeling, die zich Georgewitch's woorden herinnerde.

De officier boog het hoofd als keerde hij voor een oogenblik in zichzelven, en daarop den prins met eene troostelooze uitdrukking in den blik aanziende, gaf hij ten antwoord:

‘Het geloof vermag wonderen, dat is zoo. Ik heb soldaten gekend, die tot niets meer schenen te deugen, en die wij uit de gelederen zouden hebben gejaagd, zoo wij geen gebrek aan manschappen hadden gehad, maar die op eenmaal onherkenbaar veranderden, en de trots werden van het regiment. Wij behoefden niet te vragen wat hen aldus herschapen had, het was altijd de een of andere boetprediker, dien zij toevallig gehoord hadden, of wel ik weet niet welke herinnering van een gebed hunner moeder, of iets dergelijks had hen tot een ander mensch gemaakt. Voor lieden zooals ik is eene dergelijke omwenteling in het zieleleven echter niet meer denkbaar. Wij leefden te lang in kringen waar men met hooger zaken den spot drijft. Gisteren middag, terwijl wij aan de table d hôte zaten, begon het plotseling hevig te onweeren. Het vuur was letterlijk geen oogenblik van de lucht, en de donderslagen volgden elkander op met duizelingwekkende snelheid. Een der logeergasten begon op luiden toon de smakelooste taal te verkondigen, en God als het ware te tarten ons allen te vernietigen. Wij waren ongeveer met vijftig personen die hem aanhoorden, en geen onzer had den zedelijken moed hem in de rede te vallen. Wij vreesden geen van allen twist met hem te krijgen of des noods met den man te vechten, maar wij waren bang geloovig te schijnen en daardoor den lachlust der anderen op te wekken. Zoo is het met de meesten onzer gesteld; hoe wilt gij dat wij daarna nog den moed zouden hebben, het voorbeeld der eenvoudigen dezer aarde te volgen en ons leven te laten veranderen door eene macht die wij niet durven erkennen? Wij schamen er ons minder voor als speler of dronkaaad te eindigen. Zoover is het met onze maatschappij gekomen.’

(Wordt vervolgd.)