De electriciteit voor alles en nog wat.
De lui, die van telkens nieuwe snufjes houden, zijn tegenwoordig wel gelukkig. Zij hebben zich maar te wenden tot de uitvinders op het gebied der electriciteit: die zullen hun wel elken dag wat nieuws bezorgen.
Niet iets theoretisch, hypothetisch of denkbeeldigs; maar altijd practische toepassingen, die van het gewone afwijken en dikwijls allerverrassendst mogen heeten. De electriciteit, waarschijnlijk door de moeilijkheden van haar eerste optreden geleerd, is zoo wijs geweest zich zelf niet op een voetstuk te plaatsen; zij leent zich tot alles, zij laat zich tot alles gebruiken in de toegepaste wetenschap.
Zij vergenoegt zich niet met naar alle eischen te verlichten, te telegrapheeren en te telephoneeren; ook de kleine karweitjes versmaadt zij niet. De electriciteit bezorgt de keuken, zij wascht en bleekt, zij steekt het vuur aan en bluscht den brand. Wij zullen haar eens in enkele van die uiteenloopende werkzaamheden gadeslaan.
Vooreerst dan naar de keuken! Zoodra de electriciteit met haar mooie gloeilampjes, die naar believen aangestoken of uitgedaan kunnen worden, die geen vet, rook of walm geven en geen brand veroorzaken, onze huizen was binnengedrongen, wachtten de fabrikanten van gastoestellen haar moedig aan den drempel van de keuken op.
‘En de coteletten,’ zeiden zij, ‘de aardappels en spiegeleieren? Zou je die soms kunnen klaarmaken, al had je de watervallen van den Niagara tot je dienst?’
De mannen van de electriciteit antwoordden voor het oogenblik niet op die tegenwerping, maar zij dachten bij zich zelf dat hun stroomen, die vuurbaken ter lichtsterkte van 2.500.000 kaarsen voeden, hen ook wel te avond of morgen in staat zouden stellen een cotelet te braden. En inderdaad, dat heeft men kunnen zien op de laatste tentoonstelling in het kristallen paleis te Londen Men zag daar een volledige inrichting van een electrische keuken, die op de behoeften van de meest eischende magen berekend was.
Het electrische fornuis is in beginsel niets anders dan een metaaldraad, die aan den electrischen stroom grooten weerstand biedt en die in het rond, overlangs of in spiraal aangebracht is op een onzijdig onderstel. Zoodra men den electrischen stroom door den draad leidt, wordt hij verhit, eerst rood en dan witgloeiend; en men heeft er de pan of den schotel maar op te zetten. Zoodra het kooksel, gebak of gebraad klaar is, sluit men den stroom af en er is nog minder warmte te loor gegaan, dan bij het gebruik van gas; daarbij heeft men niet den minsten onaangenamen reuk, wat zeker een groot voordeel is. Het spreekt vanzelf dat alles - fornuis, handvatsels, kraantjes enz. - behoorlijk geïsoleerd is, zoodat de keukenmeid geen gevaar heeft, zich te branden of door een electrischen schok te worden getroffen. Het is bepaald een aardigheid, die toestellen te zien werken.
Toen Franklin den bliksem van den hemel had gerukt, kon hij zich zeker niet voorstellen dat de keukenmeiden later met behulp daarvan nog eieren zouden koken.
In groote inrichtingen maakt men in de keuken bovendien van de electriciteit, als men die toch bij de hand heeft, nog gebruik om bijvoorbeeld een kleinen electromotor in beweging te brengen En die motor doet vooreerst een ventileertoestel draaien, waardoor de keuken frisch gehouden wordt; hij brengt de groenteschoonmaakmachine, den koffiemolen, den messenslijptoestel en de bordenwaschmachine in beweging. In een hoek staat een klein fornuis, waarop strijkijzers geheet worden, zonder dat ze, tot groote schade van het linnen, zwart worden. Dat alles is geen droom, maar tastbare werkelijkheid: het werkt, loopt en draait allemaal dat het een lust is.
Een niet minder verrassende uitvinding is de electrische hoedenborstelaar. Men steekt er een ouden, vuilen hoed in, en een oogenblik daarna komt hij er geborsteld en glanzend als nieuw weer uit.
Ook de hondsdolheid, door de vinding van Pasteur al zoo krachtig bestreden, heeft in de electriciteit een onverwachten tegenstander gevonden.
Wanneer men het ongeluk gehad heeft door een dollen hond gebeten te zijn en geen kans ziet, zich onder behandeling van Pasteur te stellen, is het sterk aan te bevelen, de wond onmiddellijk met een gloeiend ijzer uit te branden.
In de haast neemt men dan allicht het eerste ijzer het beste en vergenoegt zich soms met de pook. Het is duidelijk dat de patiënt daarbij schrikkelijk kan toegetakeld worden. Welnu door middel der electriciteit kan die noodlottige verminking vermeden worden. Tot het uitbranden van dollehondsbeten is een werktuig uitgedacht, waardoor de vorm, de kracht en vooral de duur van het branden nauwkeurig kan worden geregeld, zonder dat het omringende vleesch ook maar in het minst wordt beschadigd. Daarenboven moet de electrische stroom, die bij deze operatie ontwikkeld wordt, een weldadige uitwerking hebben op het zenuwstelsel van den patiënt, terwijl hij de microbe der hondsdolheid vernietigt.
Van het branden van menschenvleesch gesproken, de Amerikanen hebben het daarbij alweer niet gelaten, maar de vinding ook toegepast op een nieuwigheid van minder erkend nut, namelijk de lijkverbranding. Te Philadelphia zijn de electrische lijkovens reeds in volle werking. De dooden worden in een lijkkleed van asbest gewikkeld; aan het hoofd en de voeten worden twee koperen plaatjes aangebracht, die met de polen van een krachtige dynamomachine verbonden zijn. De stroom gaat door het lichaam en dit wordt, in een minimum van tijd, om zoo te zeggen vervluchtigd, evenals dit met de kool van een gloeilamp het geval zou zijn, wanneer men in den glazen bol lucht zou laten doordringen.
Doch stappen wij van dit griezelig terrein naar een aangenamer gebied over. Vooral de bloemkweekers en hoveniers, de leveranciers van vroege groenten of fijne vruchten hebben reden om de electriciteit dankbaar te zijn.
Na lange onderzoekingen is het thans uitgemaakt, dat een electrische stroom, onder den grond door geleid, den groei en de ontwikkeling van de meeste groenten bevordert. Wat de bloemen, inzonderheid rozen en seringen betreft, zij tieren uitstekend in kasten, die zoo danig door middel van electriciteit verlicht zijn, dat men den bloemen om zoo te zeggen een kunstmatigen dageraad, morgen en middag kan verschaffen. Langen tijd heeft men gedacht dat de bloemen evenals de dieren behoefte hadden aan een tijdperk van duisternis en slaap; nauwkeurige proeven, in Engeland genomen, bewijzen echter dat men ze zonder schade voortdurend wakker kan houden en aldus een derde van den tijd uitwinnen, die anders voor haar ontluiking noodig is. Dat is veel waard in onzen tijd, nu men er zoo op gesteld is bloemen te zien en vruchten te eten buiten den tijd, door de natuur vastgesteld. Wanneer de jaargetijden tegenwoordig uit zich zelve nog niet genoeg in de war mochten zijn, kunnen de bloemisten en vruchtenkweekers ze naar believen verschikken en omkeeren.
Met genoegen kunnen wij dengenen, die bijzonder op een slaatje met een eitje verlekkerd zijn, meedeelen, dat vooral de sla zeer gevoelig is voor de weldaden van het electrisch licht. Bij deze verlichting groeit ze, dat men het zien kan, en als ze er al te veel aan blootgesteld wordt, schiet ze zelfs in het zaad nog vóór ze de malsche bladeren gevormd heeft, die ons gehemelte zoo zeer streelen.
Ziedaar een afschrikkend voorbeeld van te ver gedreven vroegrijpheid. Het is te hopen, dat als het electrisch licht in onze inrichtingen van onderwijs mocht worden ingevoerd, het op de veelbelovende spruiten niet dien noodlottigen invloed moge hebben als op de sla; de gevolgen zouden diep te betreuren zijn.
Hoewel de electriciteit, ter verlichting der opeengedrongen woningen in de steden toegepast, het brandgevaar aanmerkelijk vermindert, zullen er altijd nog menschen zijn, die brand weten te stichten.
Ook hier kan de electriciteit als een reddende engel hulp brengen. Veronderstellen wij bijvoorbeeld dat elke brandspuit, behalve van den stoomketel, die nooit op staanden voet dienst kan doen, ook voorzien is van een electromotor, waardoor de spuit onmiddellijk in beweging kan worden gebracht. Veronderstellen wij verder, wat gemakkelijk te vinden zou zijn, dat de electrische geleidingen onder de straat van afstand tot afstand, evenals de buizen der waterleiding, gelegenheid tot aansluiting boden. In dat geval heeft men de spuit maar te laten aanrukken; in een oogenblik is de motor met den electrischen stroom verbonden en aanstonds kunnen de waterstralen de vlammen bekampen.
Bij brand heeft daarbij de electrische verlichting nog een ander voordeel; tegenwoordig is het eerste werk, dat men in geval van brand doet, den gasmeter af te sluiten, zoodat men ineens in den donker staat, wat zeker niet erg bevorderlijk is voor het reddingswerk Bij electrische verlichting kan men in het brandende huis gerust lampen en kronen aansteken; van den kelder tot den zolder kan alles verlicht blijven als voor een gala-receptie en de spuitgasten kunnen hun werk doen als bij klaarlichten dag.
Ook in de geneeskunde begint de electriciteit zich meer en meer verdienstelijk te maken, zooals blijkt uit een meedeeling, onlangs door Dr. Fort aan de Fransche Académie de médecine gedaan.
Zij betrof het geval van een negentienjarige jonge dame, die aan een vernauwing van den slokdarm leed, zoodat zij onmogelijk vaste spijzen kon gebruiken. Het schepseltje woog dan ook niet meer dan 40 kilo en scheen gedoemd om geheel uit te teren, toen het gelukte haar door middel der lineaire electrolyse volkomen te genezen en in zeven weken tijds weer flink aan het eten te krijgen.
Het zou ondoenlijk zijn, alle nuttige werkzaamheden op te sommen, die de electriciteit tegenwoordig voor haar rekening neemt. Stippen wij ten slotte nog slechts aan, dat zij het linnen en allerlei weefsels schoon wascht zonder zeep; dat zij leer looit, oude vijlen scherpten in nieuwe verandert evenals de oude hoeden; dat zij suiker distilleert, alcohol raffineert, de jonge wijnen oud maakt en het oude vuile gootwater vernieuwt en verfrischt. Omtrent dit alles in bijzonderheden te treden, zou ons te ver voeren. Knapper dan Robert Macaire, die, ofschoon alles kunnende, er toch niet in geslaagd was, zich een broek te vervaardigen, zou de electriciteit zich best aan zulk een kleedingstuk weten te helpen, als zij maar beenen had; want zij verstaat uitstekend de kunst van spinnen en weven. Zij kan dus letterlijk alles, en om dat van haar gedaan te krijgen is het maar noodig de telephoon te hulp te nemen. 't Is haast onbegrijpelijk, als men bedenkt dat dit bijdehandje nog geen twintig jaar oud is.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd