De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 8

De tocht naar Damiate.
(Anno domini MCCXIX)
door J.R. van der Lans.

XVII.

Rijscht de zeilen!’ riepen de moedige Hollanders en Friezen, zoodra de vloot zeilree en de wind gunstig was, en lustig kliefden de stevig gebouwde vaartuigen met de spitse snebben de doorschijnende wateren der Middellandsche zee.

‘Wel mogen ze smalen op onze plompe koggen’ meesmuilden de rappe varensgasten, doelende op de kruisvaarders, die zich van de lichter en vlugger Levantijnsche schepen bedienden; ‘de anderen zullen werk hebben, dat ze ons bijhouden.’

‘Geeft hun het voorbeeld, brave lieden,’ sprak aanmoedigend meester Olivier, die op het dek der voorste kogge stond, het schip door Okko Garvema in de kruisvloot uitgerust, kenbaar aan den groenen palmtak van Poptatus' graf in den mast en door den jongen edeling ter gedachtenis aan de eerste overwinning in Portugal Santa Maria herdoopt. ‘Toont hun dat ter zee het volk uit de Lage Landen boven alle [n]atiën de kroon spant.’

En over het dek heen en weer wandelend, vuurde hij den ijver van het scheepsvolk aan en hield door zijn opgewekte taal de geestdrift der kruisvaarders levendig.

Met volle zeilen stevenden de Hollandsche en Friesche vaartuigen al de andere, die ze volgden vooruit. Het was een ontzaglijke vloot; want nagenoeg het heele kruisleger, toenmaals te Acco aanwezig, had zich ingescheept, met den koning van Jerusalem, den hertog van Oostenrijk en al de vorsten en prelaten, waarbij zich ook de bisschoppen van Bethlehem en Nicosië gevoegd hadden. Alleen de aartsbisschop van Reims en de bisschop van Limoges, die wegens hun hoogen ouderdom het leger niet naar Egypte volgen konden, waren te Acco achtergebleven; de eerste stierf daar, de ander bezweek tijdens den overtocht naar het vaderland.

‘Daar hebben we den berg Carmel al,’ zei meester Olivier; ‘nu zullen we spoedig het Kasteel der Pelgrims in het gezicht krijgen, waar de heele kruisvloot zich moet verzamelen.’

‘Maar het zal toch wel niet noodig zijn, dat wij daar aanleggen,’ zeiden de ongeduldige Friezen. ‘We zeilen veel te lustig voor den wind om nog landwaarts bij te draaien en kans te loopen dat de wind morgen ons den rug keert.’

Olivier maakte aanvankelijk tegenwerpingen van wege de afspraak, maar in zijn eigen voortvarendheid den Friezen gelijk gevend en meenend dat hun doorzeilen voor de overigen een wenk zou zijn, zich niet te lang nutteloos bij het Kasteel der Pelgrims op te houden, week hij toch voor hun aandrang.

‘Dan maar regelrecht naar Damiate! God wil het!’ riep hij; en de Nederlandsche schepen lieten het aangewezen vereenigingspunt links liggen om zonder oponthoud de reize naar Damiate voort te zetten.

Reeds den derden dag zagen zij, den Nijlmond ingevaren, de torens en wallen opdoemen van de trotsche stad, die aan den rechter oever der rivier, op een mijl afstands van haar uitmonding gebouwd, een tooverachtig schouwspel bood. Uit den weelderigen lusthof van palm-, oranje- en vijgeboomen, die haar van alle zijden als een groen fluweelen, gebloemde mantel omgaven, rezen de steile witte muren, de zware torens, de vergulde koepels en slanke minarets omhoog, als ivoren snijwerk afstekend tegen den azuren achtergrond des hemels.

Maar naarmate de kruisvaarders de schitterende tooverstad naderden, bemerkten zij dat het niet licht zou vallen ze te bemachtigen. Daar de stad reeds meermalen door de Christenen was aangevallen, hadden de sultans van Caïro niets verzuimd om ze te versterken. Ze was met diepe grachten en een driedubbelen muur omringd, en midden in den Nijl verhief zich, als een geduchte wachter aan den ingang, een zware toren, ter eene zijde door een brug aan de stad verbonden, terwijl van den anderen kant een ijzeren keten de rivier afsloot. De stad werd verdedigd door een bezetting van twintig duizend welgeoefende soldaten, waaraan de bevolking nog veertig duizend strijdbare mannen kon toevoegen.

De ontzagwekkende aanblik dier geduchte veste schrikte intusschen onze Hollanders en Friezen niet af. In het gezicht der stad wierpen ze de ankers uit, stapten aan wal en sloegen hun tenten op aan den oever van den Nijl, in een dorre vlakte, ten noorden door de zee, ten zuiden door een meer, ten oosten door een rij zandheuvelen begrensd.

Eenige Saraceensche ruiters hadden beproefd die landing te beletten, maar waren spoedig met schrik afgedropen. Een der eersten, die voet aan wal zette, was namelijk Roorda, de ervaren boogschutter. Nauwelijks had hij de Saracenen in het oog gekregen of hij boog zich op de rechterknie, met den linkerarm zich dekkend met zijn schild.

‘De heiden ziet het voor een spelletje aan,’ spotte Hajo, ziende dat een der ruiters staan bleef als om het werk af te zien; maar nauwelijks waren de woorden hem van de lippen of daar stortten ruiter en ros met een doffen smak op den grond: de schicht van den nooit missenden schutter had man en paard tegelijk doorboord.

‘Hoezee voor Roorda!’ juichten zijn gezellen, en de Saracenen, door het lot van hun makker afgeschrikt, zorgden door een overhaaste vlucht dat zij buiten schot kwamen.

De invallende avond verraste de kruisvaarders bij den opgewekten arbeid ter vestiging van hun kamp, maar een vriendelijke maneschijn noodigde hen uit, lustig hun werk voort te zetten. Weldra zagen zij echter het minnelijk gelaat der vorstin van den nacht met een akeligen zwarten sluier overtogen. Het was een maansverduistering, en menig oog staarde in bijgeloovige vrees naar den nachtelijken hemel, daar de onwetendheid in dit natuurverschijnsel een heilloos voorteeken zag.

Maar Olivier, de tactvolle kruisprediker, wist het juist tot een gunstige voorspelling te duiden.

‘Weet ge dan niet,’ vroeg hij; ‘dat de maan het teeken is van den vatschen profeet, den zoon der duisternis, gelijk de stralende zon liet beeld is van Christus, die de zon der gerechtigheid genoemd wordt. Zoo dus de maan voor uw oogen verduisterd wordt, beschouwt het als een zeker teeken der aanstaande vernedering van het rijk van Mohammed. Staat er niet geschreven, dat er teekenen zullen zijn in de zon en de maan? Vreest dan niet, maar dankt veeleer den Heer onzen God, die u bij den eersten voetstap op dezen heidenschen grond met dit teeken der zegepraal verblijdt.’

Eerst den zesden dag kwam het overig gedeelte der vloot met den koning, de vorsten en prelaten, die zich aan het Kasteel der Pelgrims hadden opgehouden, den Nijl binnengevaren, terwijl sommige schepen door storm beloopen, eerst na drie of vier weken de rivier binnenliepen. De nieuw aangekomenen waren niet weinig verwonderd hun makkers reeds behoorlijk op den oever tegenover de stad gekampeerd te zien; vroolijk wapperden de kruisbanieren hun van de linnen tenten tegen, en nadat ook zij ontscheept waren, konden de toebereidselen worden gemaakt tot het beleg. Als algemeen opperbevelhebber werd gekozen de graaf van Saarbruck of Sarrepont, terwijl de Hollanders en Friezen graaf Adolf van den Berg, broeder van den aartsbisschop van Keulen, tot hun aanvoerder, leidsman en scheidsrechter hadden.

In afwachting dat de vijandelijkheden zouden beginnen, meenden de ongeduldige Friezen, gedachtig aan hun plunderingen op de Portugeesche kust, zich alvast den tijd ten nutte te kunnen maken met eenige strooptochten aan de overzijde der rivier. Daar zagen ze namelijk in de welige weiden van het vette Nijlslib het vee der Saracenen grazen en oordeelden dat dit geen onsmakelijk maal moest opleveren. Zij staken dus de rivier over en maakten zich van de beesten meester, zonder vrees voor de Muzelmannen, die uit de stad op hen aanvielen, maar dapper teruggeslagen werden. Hierdoor overmoedig geworden, wilden de Friezen zelfs aan gene zijde der rivier hun kamp opslaan, maar de opperbevelhebber, oordeelende dat het al te roekeloos was, zich zoo dicht onder de muren der stad te vestigen in het onmiddellijk bereik van den geduchten toren, die zich midden in den Nijl verhief, liet hen terugroepen. De vijand toch kon hen van daaruit in den rug aanvallen en zoo van het kruisleger afsnijden. Voor alles moest de toren worden vermeesterd, en daarop was dan ook allereerst het streven der kruisvaarders gericht. Hoe zouden zij het aanleggen, om dat geweldig gevaarte aan te tasten, uit welks schietgaten hun bij de minste poging tot naderen dood en verderf aangrijnsden? De toren bevatte zeventig gewelfde kamers, elk met drie schietgaten, en was ruim van bezetting, krijgstuig en mondbehoeften voorzien.

Er werd besloten een viertal van de sterkste schepen tot de bestorming van dat geduchte bolwerk uit te rusten, en weldra was al wat hamer en bijl kon voeren aan het werk om de stormladders en verschansingen te timmeren. Terwijl de St.-Jansridders en de hertog van Oostenrijk elk een schip gereedmaakten, dat van een hooge stormladder voorzien was, en de Tempelridders een derde vaartuig met verschansingen versterkten, maakten de Friezen de Santa Maria strijdvaardig. In den mast werd een zoogenaamd topkasteel gebouwd, waarin Roorda met zijn boogschutters veilig kon plaats nemen, terwijl hun gezellen de slingerwerktuigen bedienden, die op het dek achter de verschansingen gesteld werden.

Tegen het feest van St. Jan was alles in gereedheid en den eersten Zondag daarna, toen de wind gunstig was, voeren de vier schepen, van het dek tot in den top van den mast met strijdbare mannen bezet, moedig de rivier op, recht op den vreeselijken toren aan, die als een vervaarlijke reus hen uit honderd oogen dreigend begluurde. Nauwelijks waren zij binnen zijn bereik, of daar barstte als een vulkaan het schutgevaarte daarbinnen los en braakte uit honderd monden tegelijk pijlen, steenblok-

[p. 275]

ken en vlammende projectielen van Grieksch vuur over de vaartuigen uit.

De opvarenden bukten achter de verschansingen of dekten zich met hun schilden en onmiddellijk vlogen heele wolken van schichten en steenen naar den toren terug, doch ketsten af op de ijzerharde muren en vielen plompend aan den voet van den toren in het water. Maar ondanks de geweldige hagelbui, die uit den toren onafgebroken kletterend en bonzend op de houten verschansingen neerkwam, zoodat de planken onder de steenen kraakten of van de pijlen werden doorschoten, zeilden de schepen rustig verder, onvermoeid de pijlen- en steenenvlaag terugkaatsend.

Het schip der St.-Jansridders en dat van den hertog van Oostenrijk naderden tot aan den voet van den toren, wierpen de ankers uit en zetten onvervaard hun beide stormladders tegen den hoogen steenklomp. Als katten klauterden de strijders, het schild boven het hoofd opgeheven en het zwaard in de hand, langs de sporten omhoog. In een oogwenk waren de ladders van onder tot boven bezet en bogen zwiepend door onder het wicht van zooveel zwaargewapende mannen. Woedend smeten de ongeloovigen halve rotsblokken en stroomen van vloeiend vuur op de kruisvaarders neer; dezen wisten van geen wijken en zij, die op de bovenste sporten stonden, hieuwen met hun zwaarden reeds de Saracenen neer, die hen poogden af te slaan.

Het schip der Tempelridders, dat van geen stormladders, maar enkel van verschansingen voorzien was, bleef inmiddels in de nabijheid om van onder die beschuttingen de bezetting van den toren met weigerichte pijlen en steenworpen te bestoken.

De Santa Maria had het anker geworpen vlak voor de brug, die de stad met den toren verbond en geheel met strijders was bezet. Uit het topkasteel lieten Roorda en zijn gezellen onophoudelijk hun schichten snorren en elke pijl kostte een ongeloovige het leven. Bij dozijnen vielen ze neer op de brug of tuimelden in het water, hetzij door de pijlen doorboord, hetzij door de steenworpen der slingertuigen verpletterd. Maar voor ieder die viel kwamen tien anderen in de plaats, en behalve van de brug, werd het schip nog van den toren en de stad tegelijk om het felst bestookt. Van onder tot boven staken het houtwerk en de verschansingen vol pijlen en bij stroomen regende het Grieksche vuur op de planken en balken, alles brandend en blakend en met geen water te blusschen.

Toch hielden de boogschutters en slingeraars onversaagd den gloed uit, die hun haren en kleeren schroeide en zengde, en deden van achter de doorboorde, krakende en brandende beschuttingen ongestoord hun schichten en werptuigen vliegen, - tot op eens een onheilspellend gekraak, geplons en geschreeuw hen verschrikt het hoofd naar den toren deed omwenden. IJselijk gezicht! De stormladder der St -Jansridders was onder zijn levenden en beweeglijken last bezweken. Splinterend in het midden doorgebroken, stortten de beide stukken, waaraan de strijders, in hun zwarte wapenrokken met het witte kruis op de borst, zich als wriemelende insecten vastklampten, plompend in het water, den heelen mast en een honderdtal edele ridders in hun val meesleurend.

Een donderend tromgeroffel en bazuingeschetter uit den toren, met de wilde juichkreten der Egyptenaren vermengd, smoorden den angstschreeuw der ongelukkigen, die reddeloos in het water neergeploft, door hun zware rusting naar de diepte werden gesleept als een hond, wien men een steen om den nek heeft gebonden.

De schrik verlamde een oogenblik de rappe handen der Friesche boogschutters en slingeraars en nog staarden zij roerloos naar de plek, waar het fel bewogen water het graf hunner ongelukkige strijdmakkers aanduidde, toen een nieuwe slag hen deed opschrikken. Met hetzelfde krakend gedruisch brak ook de stormladder van den hertog van Oostenrijk door en verdween met al de strijders, die spartelend aan de sporten hingen, in de diepte van den Nijl.

DE EVANGELIST JOHANNES, naar het Carton van Anton Fischer.

De beide onttakelde schepen trokken zich moedeloos terug en ook het zwaargehavende vaartuig der Tempelridders volgde hen in stilte. De Santa Maria moest van haar kant den strijd opgeven. Van drie zijden tegelijk bestookt, stond zij aan alle zijden in laaien brand en dreigde met man en muis door de vlammen te worden verslonden. Alle handen moesten helpen om te blusschen en zich reppen om het vaartuig, door een snellen aftocht, aan den vuur- en pijlenregen der ongeloovigen te onttrekken. Van binnen en van buiten doorschoten, het topkasteel, de mast en tuigage verhavend en verbrand, keerde de Santa Maria evenals de drie overige schepen terug, onder de diepe verslagenheid der kruisvaarders, die van den oever het treurig verloop van den strijd hadden gadegeslagen.

Aan bijna tweehonderd van hun dapperste en edelste strijders had deze eerste aanval het leven gekost; wrak en lek geschoten, van mast en want beroofd, zagen zij de vaartuigen weder, die met hun moedige bemanning zoo hoopvol waren uitgezeild. Met betraande oogen aanschouwde meester Olivier de treurig verminkte rompen met hun bloedende en bestoven verdedigers, die zich van uitputting ternauwernood konden voortsleepen. Vaderlijk drukte hij den hertog van Oostenrijk, grave Adolf van den Berg, Okko Garvema, den St.-Jans- en Tempelridders, allen die in den strijd geweest waren, de hand en hield door zijn bezielend troostwoord hun geknakten moed staande.

Terwijl het kruisleger, door dien rampvollen tegenspoed ontmoedigd, de eerstvolgende dagen in matte werkeloosheid sleet en de hoofden zich besluiteloos in hun tenten terugtrokken, peinsde meester Olivier dag en nacht op een middel, waardoor de vervaarlijke toren bemachtigd zou kunnen worden. Menigmaal wandelde hij eenzaam den Nijloever langs tot aan de uiterste grens van het kamp en bleef daar, op zijn staf geleund, met onafgewenden blik op het geduchte bolwerk staren, dat zich dreigend midden in de rivier verhief. Met de oogen mat hij de hoogte en breedte van het gevaarte, de dikte der muren, de wijdte der schietgaten, den afstand der verdiepingen; met het oog van een verkenner nam hij de heele omgeving op, de brug ter eene en den ketting ter andere zijde, sloeg de verdedigingswerken des vijands gade en keerde dan weer met gefronst voorhoofd en in diepe gedachten verzonken naar zijn tent terug, waar hij zich met het hoofd in de hand neerzette aan de tafel, bedekt met boeken en perkamenten.

Sedert verscheidene dagen had hij daar geen oog meer in gehad; de kwellende zorg liet den werkzamen man geen rust tot zijn geliefkoosden letterarbeid, het schrijven zijner Historia regum Terrae Sanctae, geschiedenis der koningen van het H. Land, die hij volgens zijn eigen voorbericht tijdens het beleg van Damiate opstelde (in obsidione Damietae apud Egyptios compilavit) en die hij in de Historia Damiatina met een geschiedenis van dat merkwaardig beleg zou besluiten. Ordeloos lagen de schrifturen ter zijde geworpen, en op het onbeschreven vel dat voor hem lag, trok hij in gedachte allerlei vreemde lijnen, die elkander grillig kruisten en sneden, als waren zij een kabbalistisch tooverformulier, waaruit hij de oplossing poogde te lezen van het probleem, dat onophoudelijk zijn hersenen bezig hield.

Als een andere Archimedes in zijn studie verdiept, merkte hij niet hoe op zekeren keer het voorhangsel zijner tent werd opgelicht en twee mannen binnentraden, die over zijn schouder glurend, met verwonderd en nieuwsgierig oog de trekken zijner vlugge ganzepen over het gladde blanke perkament volgden. Ongestoord ging de kruisprediker met zijn wiskunstige berekening voort, hier een lijn verbeterend, daar een andere aan de teekening toevoegend en op den kant becijferingen makend, die hij binnenmonds voor zich zelve sprekend natelde.

Plotseling stond hij van den vouwstoel op, wierp de pen neer, zoodat de inkt over de verwarde teekening spatte en, met de hand over het breede gerimpelde voorhoofd strijkend, riep hij uit:

‘Ik heb het!’

[p. 276]

de evangelisten, naar de cartons van anton fischer voor beeldramen in de mariahilfkirche te munchen.

[p. 277]

Nu eerst bemerkte hij dat hij niet alleen was.

‘Ha! ik wist niet dat ik bezoek had; gelieft mij te verontschuldigen. Weest welkom, edele heeren, en zet u neder.’

En met opgewektheid op hen toetredend, greep hij hen bij beide handen vast, als iemand die, van een verblijdende gedachte vervuld, behoefte gevoelt zijn vreugde mee te deelen.

Zijn bezoekers, graaf Adolf van den Berg en Okko Garvema, zagen hem vragend aan, niets begrijpend van die ongewone opgetogenheid, waartoe de treurige omstandigheden naar hun meening weinig aanleiding gaven.

naar den dokter, naar de schilderij van l. dettmann.

‘Wij hopen niet u te storen in uw geleerden arbeid, eerwaarde heer,’ sprak de eerste op eerbiedigen toon, ‘maar de bedroevende staat des legers noopt ons uw wijzen raad te komen nwinnen aangaande hetgeen ons te doen staat. Sedert den ongelukkigen afloop der eerste bestorming schijnt het kruisheir als met lamheid geslagen. Werkeloos houden de hoofden zich in hun tenten teruggetrokken, als wilden zij bedaard afwachten dat de vijand zijn wallen en muren verlaat om ons in ons kamp aan te vallen. De eene dag verloopt na den andere en meer en meer ontzinkt de moed onzen strijders. Mijn wakkere Hollanders en Friezen daarentegen eischen luide, dat de dood onzer makkers gewroken en de geleden smaad uitgewischt moet worden. Bevelen de hoofden niet spoedig de hervatting van den strijd, dan dreigen zij, alleen den vijand te gaan bestoken.’

‘De Santa Maria is reeds geheel van de averij hersteld,’ voegde Okko er bij; ‘zoo gij het oirbaar acht, zullen wij er opnieuw de rivier

[p. 278]

mee opzeilen en pogen de brug te vernielen. Dan is de toegang voor de overige schepen geopend en kan de gansche vloot tot voor de stad komen.’

Meester Olivier glimlachte.

‘Gij vergeet den toren, goede vriend,’ zei hij. ‘Zoolang dat bolwerk staat, kunnen we niets tegen de stad ondernemen. Intusschen verheugt mij de moed uwer mannen, die het gansche leger het voorbeeld willen geven van volharding in den strijd. Ik zal hun een taak aanwijzen, hun heiligen ijver waardig: zij moeien den toren bemachtigen!’

‘Den toren bemachtigen! Dat is licht gezegd, maar het middel daartoe?’

‘Dat heb ik hier,’ riep Olivier uit en hield hem zegevierend het bekrabbeld blad perkament onder de oogen.

De beide mannen zagen den opgetogen kruisprediker aan, als vreesden zij dat hij krankzinnig geworden was: hoe kon dat stuk perkament hun de geduchtste sterkte des vijands in handen leveren? Meester Olivier genoot een wijle met schalk tintelend oog van hun verbazing en hernam daarop:

‘Luister, dan zal ik het u verklaren. Gij stemt mij toe dat allereerst de toren moet genomen worden?’

‘Volmondig!’

‘Welnu, wij hebben dit tevergeefs beproefd met onze slingertuigen; de steenen stuitten af op de rotsharde muren. Een kamp kunnen wij er niet om aanleggen, want hij staat midden in het water. De bezetting uithongeren gaat evenmin, want zij ontvangt gestadigen toevoer uit de stad. Ook door mijnen is de toren niet te bereiken, want die zouden wij onder het bed van den Nijl moeten graven. Er blijft ons dus maar één middel over, en dat is zelf een even hoogen en even sterken toren te bouwen.’

Met verbazing hoorden zijn beide gasten hem aan: hoe kon de anders zoo practische man met zulk een hersenschimmig plan aankomen?

‘Een toren,’ ging deze rustig voort, ‘die naar de behoefte hooger of lager gemaakt en, op het water drijvende, tot vlak voor het bolwerk der Saracenen kan gebracht worden.’

En nu legde hij hun, met de teekening in de hand uit, hoe hij twee van de zwaarste schepen met kabels aan elkander wilde laten vastsjorren; dwars over de voor- en achterkasteelen heen moesten dan zware balken gelegd worden, die er met groote ijzeren banden in waren vast geklonken, terwijl ook de overloopen van plaats tot plaats, door de booten heen, met lange en sterke balken, op dezelfde wijze vastgeklonken, aan elkander moesten gehecht worden om het geheel vaster te houden en te beletten dat de schepen ook maar het minst van elkander konden wijken. Op die schepen moesten dan vier van de zwaarste masten geplaatst worden, die men vinden kon, met even zooveel zware raas, die zich in de dwarste van den eenen mast tot den anderen strekkende, ze omhoog in het vierkant vereenigden. Met balken, op die raas gelegd, en planken, daarop gespijkerd, moest verder een zoldering getimmerd worden, en daarop een houten kasteel gebouwd, dat aldus ver boven den Nijltoren zou uitsteken. Het dak en de zijwanden moesten met koperen platen beslagen, en verder al de deelen, die aan het vijandelijk vuur blootstonden, met versche ossen- en kemelshuiden bekleed worden. Tegen den onderkant van dat kasteel moest een groote ladder worden bevestigd, bedekt met planken op de wijze eener wipbrug met het voorste eind omhoog staande, en zoo ver over de voorstevens der schepen heenreikende dat ze tegen den toren kon worden geworpen. Onder in het gevaarte moesten lange en zeer dikke tafels aangebracht worden, die in de voorstevens onder den overloop vastgenageld, zoodanig waren ingericht, dat ze, door valpoorten vooruitgestooten, tot tegen den toren gebracht konden worden om tot brug te dienen voor de ondermijners, die, terwijl hun makkers den toren van boven aanvielen, beneden een bres in het muurwerk zouden pogen te hakken.

Met de geestdrift van een uitvinder¹⁾ beschreef de kruisprediker zijn belangstellenden hoorders het vernuftig uitgedachte oorlogsgevaarte tot in de kleinste bijzonderheden en verklaarde hun de inrichting, waardoor het topkasteel naar believen hooger of lager gesteld kon worden. Naarmate het ingewikkelde plan den graaf en Okko duidelijk werd, steeg hun belangstelling tot opgetogen bewondering, en hun eenig bezwaar was, hoe zulk een ontzaglijk gevaarte in het kamp kon vervaardigd worden.

‘De timmerlieden, die de Santa Maria zoo wel uitrustten, dat zij den ganschen dag den regen van steenen, pijlen en Grieksch vuur doorstond,’ hernam Olivier, ‘zijn ook wel in staat, dezen toren te timmeren. Ik zelf belast mij met de leiding van den arbeid.’

‘Maar de kosten?’ bracht graaf Adolf nog in het midden, ‘ik reken dat er wel tweeduizend marken aan hout en arbeidsloon zullen heengaan.’

‘Die moeten uit aalmoezen gevonden worden,’ hernam Olivier, ‘morgen reeds denk ik een inzameling te houden door het geheele kamp.’

‘Neen,’ riep Okko Garvema met trots, ‘laat ons Friezen en Hollanders alleen de eer, dit krijgsgevaar te te bekostigen, waarmee wij den toren zullen bemachtigen en het gansche kruisleger den toegang tot Damiate openen. Ziehier mijn aandeel,’ voegde hij er bij en zich de volle goudbeurs uit den gordel rukkende, wierp hij ze rinkelend op de tafel. Graaf Adolf van den Berg volgde zijn voorbeeld.

‘Dank, dank, edele mannen,’ riep Olivier uit, ‘zoo zal het volk uit de Lage Landen al de natiën van Kerstenrijk in edelmoedigheid en ijver voor de eere des kruises beschamen!’

De verwachting, door den kruisprediker van zijn geliefde Friezen en Hollanders gekoesterd, ging schitterend in vervulling; met opgetogen geestdrift werd zijn plan in hun kamp vernomen, en terwijl de timmerlieden uittogen om in het naaste woud de zwaarste stammen en hoogste masten uit te zoeken, om te kappen en aan te voeren, regende het aalmoezen in de hand van Olivier; van den aanzienlijkste tot den geringste offerde ieder naar zijn vermogen; allen stelden er een eer in, hetzij in geld, hetzij in arbeid bij te dragen tot den bouw van het krijgstuig, dat tot eeuwige glorie der Nederlandsche natie den val van het machtige Damiate moest bewerken. Zij duldden niet dat de overige kruisvaarders deel zouden hebben in de roemrijke onderneming, en de vrome kruisprediker begon reeds het hoofd te schudden over deze edelmoedige beweging, die hij aanvankelijk met vreugde had begroet. Hij vreesde dat de duivel van den hoogmoed zich mengde in deze offervaardigheid ter eere van Christus, en gedachtig aan het woord dat God de hoovaardigen weerstaat en de trotschen vernedert, besloot hij, ondanks den wensch der Nederlanders, ook de andere natiën uit te noodigen tot deelneming aan het groote werk, opdat niet één volk zich daarvan de eer zou toekennen en aldus den toorn des Allerhoogsten over de onderneming aftrekken.

Toen na maandenlangen arbeid eindelijk het trotsche gevaarte zich geheel voltooid op de beide schepen verhief, ging hij de hoofden van het kruisleger uitnoodigen, het te komen bezichtigen. De koning, de hertog Leopold van Oostenrijk, de grootmeesters der ridderorden, al de vorsten en prelaten kwamen den toren in oogenschouw nemen, van onder tot boven met de mannen bezet, die hem moesten bedienen. De uitvinder liet eerst de valbruggen in de onderste verdieping werken; daarna liet hij de groote stormladder vooruitbrengen, en toen hij eindelijk het topkasteel, met zijn koperen bekleeding schitterend in de zon blinkend, bij de dertig voet liet omhoogbrengen,¹⁾ staarden de toeschouwers in stomme verbazing dit wonder aan.

Nederig verzocht daarop de uitvinder aan de hoofden, of er naar hun meening, hetzij met geld, hetzij door menschelijk vernuft nog eenige verbetering in zijn arbeid kon aangebracht worden; maar allen verklaarden eenparig, dat zij nooit een zoo voortreffelijk houten oorlogsgevaarte op het water hadden gezien en meenden, dat aangezien de brug tusschen den Nijltoren en de stad middelerwijl door het schutgevaarte der Christenen was vernield, het nieuwe oorlogsgevaarte ten spoedigste tegen den vijand gericht moest worden.

Toen sprak meester Olivier:

‘Edele vorsten en ridders, hoofden van het leger des Heeren, zooals gij ziet, is dit oorlogsgevaarte, onder Gods zegen, alleen door den arbeid en de offers van het volk uit de Lage Landen tot stand gekomen; ook tellen wij mannen genoeg om het te bedienen en de stormtuigen te doen werken, maar opdat wij niet alleen ons de eere der onderneming mogen toeëigenen, die enkel ter eere Gods strekken moet, zoo verzoek ik u, uit elke natie een aantal strijdbare mannen aan te wijzen om met ons den roem van den strijd en de overwinning te deelen. En opdat alle ijdelheid uit ons hart worde weggenomen, zoo laat ons gezamenlijk in vrome bedevaart optrekken naar het Heilig Kruis, om den zegen des Hemels op onzen arbeid en onze wapenen af te smeeken.’

En aldus werd onder algemeene goedkeuring besloten.

(Wordt vervolgd).

1) Zedig verzwijgt Olivier in zijn Historia Dam[i]atina, dat hij de uitvinder van het oorlogsgevaarte is, maar wij weten het van een ooggetuige, den bisschop van Acco, Jacobus de Vitriaco, aan wien bovenstaande beschrijving, de uitvoerigste die tot ons is gekomen, is ontleend.

1) In de Olde Friesche cronike leest men: Of hi (de toren) hem niet ware hoech genoech, So mochten se hem verheven na hare behoef, XX oder XXX cubiten, na horen pas.