De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 8

[p. 129]

[Nummer 17]

gestoorde maaltijd, naar de teekening van f. specht.

Genezen,
Door Mathilde.
(Vervolg en slot.)

VII.

Het is een koude, ruwe winterdag; nadat dagen lang het weer scheen gespot te hebben met de verplichtingen van het winterseizoen, vertoonde het zich thans in zijn volle, grimmige gedaante.

Een bijtende noord-oostenwind joeg een fijne, dikke wolk van sneeuw door de straten; de telephoon - en telegraafdraden zuchtten en kermden als ware hun laatste uur gekomen; de winkelramen waren met ijsbloemen bedekt, de lichten wierpen een geelachtigen gloed over het glas en slechts flauw kon men de fraaie étalages daar achter onderscheiden.

Niemand waagde zich op straat, die er niets te doen had; ieder ging haastig en zwijgend; de tramwagens sleepten zich voort, moeilijk als het hun viel zich een weg te banen door de zich steeds hooger en hooger opstapelende sneeuw. Het geraas der rijtuigen, dat eerst hard en hortend klonk over de bevroren straatsteenen, scheen langzamerhand meer gedempt; onverpoosd viel de sneeuw neer in zachte en fijne korrels en scheen alles te willen bedekken. De straten werden doodsch en ledig, de groote stad hulde zich in haar kleed van sneeuw en ijs en met moeite hielden de menschen haar tegen in haar verlangen naar stilte, rust en verdooving, welke den doodslaap voorafgaan.

Een vrouwengestalte, door een rotondemantel geheel bedekt, liep haastig door een der voornaamste straten; zij had geen paraplu bij zich,

[p. 130]

die toch geen beschutting kon verleenen tegen den scherpen wind en de sneeuwjacht: een bontmutsje was stijf op haar voorhoofd gedrukt en daarenboven door een dichte voile nog om haar gelaat bevestigd; zij hield den mantel stijf om het lichaam geslagen. Snel liep zij voort, de sneeuw prikte haar als met duizend naalden door de voile in het gezicht; zij bekommerde er zich niet om, het deed haar misschien juist goed, want de maat was vol, zij had moeite om een zenuwachtig snikken al voortgaande te onderdrukken.

Nu zag niemand haar meer aan; straks moest zij zich inhouden, dan mocht niemand haar verdriet zien. Voor een winkel bleef zij staan, het was een comestibleswinkel en bij uitzondering waren hier de ramen helder en schoon, men kon er de net uitgestalde lekkernijen onderscheiden; blozende hammen, glimmende worsten, sappige stukken ossenvleesch, gerookte tong, gelatines in allerlei vormen en kleuren, alles even smakelijk en sierlijk opgesteld.

De jonge dame, want jong was zij, dit verried haar vlugge houding en veerkrachtige stap genoeg, bleef even staan en wischte haar gelaat af, maar verdriet en misschien ontbering hadden haar zenuwen zoo verzwakt, dat zij hen moeilijk onder heerschappij kon brengen; zij kon haar snikken niet onderdrukken, die haar geheele lichaam schokten, en haar borst heftig op en neer deden gaan; eindelijk was zij in zooverre bedaard dat zij een besluit kon nemen.

Zij wilde den winkel binnengaan en had misschien bij zich zelf afgesproken, wat zij daar nemen zou, toen plotseling een stem naast haar riep:

‘Cecile!’

Zij keek verschrikt op zij; een man stond naast haar, maar na hem even aangezien te hebben, vluchtte zij snel weg, een donkere zijstraat in; zij liep haastig voort zonder om te zien als verwachtte zij dat hij haar vervolgen zou.

Eerst toen zij nog een andere straat door was gegaan, die lang en eenzaam zich voor haar uitstrekte, en waarin zij als eenige levende ziel liep, waagde zij het langzamer te gaan, maar de inspanning had haar geheel buiten zich zelf gebracht, zij hijgde naar adem, haar polsen joegen onstuimig en eerst toen zij een weinig tot bedaren was gekomen schelde zij aan een der vele knoppen van een smalle deur, die naar een bovenhuis voerde.

‘Ben je daar, Cile?’ vroeg een kinderstem. ‘Ma heeft weer zoo vreesdijk gehoest. Heb je wat meegebracht?’

Cecile kwam boven, zij kon niets antwoorden en leunde tegen een der deurposten aan, vóórdat zij iets kon zeggen.

‘Is 't weer mis?’ vroeg Ida, die op de gang haar te gemoet trad.

Zij knikte van ja, en begon eensklaps luid te snikken.

‘Och, arme meid,’ riep Ida vol medelijden, ‘ik heb met je te doen. Kom, trek je het niet zoo aan en voorzichtig, laat Ma het niet hooren. Kom maar even in de keuken, daar is nog wat vuur aan!’

Zij nam het petroleumlampje van de gang en duwde haar met zacht geweld in de kleine, donkere keuken; zij liet haar op den eenigen keukenstoel zitten, nam haar mantel en hoed af en langzamerhand kwam Cecile tot bedaren.

‘Ik heb niets meegebracht, ik was zoo teleurgesteld. Mevrouw kon mij niet nemen, want de getuigen waren van dien aard... je weet het oude liedje, maar ik wilde nog wat koopen voor ma, toen ik hem in eens naast mij zag staan.

‘Wie... Oscar?’

‘Ja; hij stond ook voor den winkel en noemde mijn naam; ik was zoo geschrikt en liep maar voort, altijd voort.’

‘Hoe jammer! Waarom liep je weg?’

Cecile stond op, zij veegde haar gelaat af.

‘Zeg ma er niets van en laat Johan twee ons rookvleesch halen, hier is het geld!’

Zij ging naar binnen, waar haar moeder in dikke doeken gewikkeld bij de gloeiende kachel zat; de oude vrouw zag er zwakjes uit, een pijnlijke hoest schudde haar vermagerde gestalte erbarmelijk heen en weer.

‘Dag moes!’ zeide Cecile, haar kussend, ‘hoe is het er mee?’

‘Ach kind, naar, naar! Hoe is 't, ben je klaar gekomen?’

‘O, 't zal wel gaan, ma! Als u maar beter wordt.’

‘Och kind! Gods H. Wil in alles! Ik zou zoo graag bij je blijven, kinderen! Hoe jammer dat je weg bent gegaan van de Van Deurne's, dan had je nog de anderen kunnen steunen.’

‘Moederlief, ik kon niet anders handelen! Verwijt u mij ten minste niet! Ik deed mijn plicht!’

‘Laten wij er niet meer over spreken! Er is toch niets aan te doen! Als je maar een goede betrekking terug had.’

Het was met de Mullers hard achteruitgegaan nadat Cecile de Van Deurne's had moeten verlaten; met echt kleingeestige wraak weigerden zij goede getuigen van haar te geven. Oscar was heengegaan, zij wist niet waarheen, maar na zijn vertrek was het humeur van zijn vader er niet op verbeterd. Zoowel in huis als op de fabriek toonde hij zich nu een ware tyran, misschien waren er ook andere omstandigheden, die er toe medewerkten hem knorrig en lastig te maken.

Cecile was nog een paar maanden gebleven, maar haar toestand werd onhoudbaar; eindelijk zag zij er tegen op langer te blijven en zeide haar betrekking op. Van dien tijd begon de kwaadaardige plagerij; haar moeder was naar Amsterdam verhuisd, omdat Ida haar meeste lessen in Z. verloren had; één der jongens was daar in een sigarenwinkel van een oom geplaatst, en nu vond men het beter, eenvoudiger zich daarheen te verplaatsen, maar alles liep tegen.

Cecile kon geen betrekking krijgen, Ida vond met zeer veel moeite een paar goedkoope lessen in handwerken en tot overmaat van ongeluk begon mevrouw Muller te sukkelen; het waren donkere, zeer donkere dagen en 't hardst werd Cecile getroffen; zij toch was oorzaak van alles en hoe goed en verstandig haar moeder en zuster ook waren, soms trof haar een stil verwijt. Had zij Oscar's aanzoek maar aangenomen dan zou al die ellende niet over hen gekomen zijn.

Dit griefde Cecile diep, maar bij dit verdriet voegde zich een ander, dat zij aan niemand, zelfs niet aan zich zelf zou willen bekennen. Hetgeen met Oscar gebeurd kon zijn, hield haar meer bezig dan haar lief was. Waar was hij gebleven? Had hij onaangenaamheden met zijn vader gehad? Zij wist niet eens wanneer hij Villa Suzanna verlaten had; in elk geval, zij had hem niet meer gezien of gesproken.

‘Mijn zoon heeft de plaats geruimd,’ zeide de oude heer barsch, ‘dus kan u blijven, juffrouw Muller.’

Zij was gebleven, totdat men haar het langer blijven onmogelijk maakte.

En nu had zij hem gezien en gehoord, zoo onverwachts: Wat was er van hem geworden? Zou hij zijn bedreiging vervuld hebben en te gronde zijn gegaan omdat zij zijn aanzoek had afgewezen? Dit was te vreeselijk om aan te denken; had zij niet anders kunnen handelen, was zij niet te streng, te stijfhoofdig geweest; waarom hem niet eenige aanmoediging, eenige hoop gegeven? Ida had het haar eens rondweg gezegd.

‘Je ben heel dom geweest met al je wijsheid, want je houdt heel veel van hem en je had van hem alles kunnen maken wat je wilde.’ En die woorden kwamen haar telkens weer in de gedachten en vervolgden haar dag en nacht; zij had haar eigen hart toen niet gekend, zij had alleen haar hoofd gevolgd en daardoor was zij dom geweest en nu waren zij allen ongelukkig door haar schuld.

O! als zij maar werken kon, als zij haar talenten kon gebruiken, als zij maar geld verdiende, doch het werd hoe langer hoe benauwder hier binnen, haar moeder had versterkende middelen noodig en hoe die haar te verschaffen?

Daar kreeg zij kort na haar tehuiskoms een brief van een vriendin van haar, die in Middelburg getrouwd was en kleine kinderen had, of zij bij haar wilde logeeren, zoo lang zij geen betrekking had, dan kon zij de kleintjes les geven en hier op haar gemak uitzien naar een conditie. Cecile aarzelde niet lang en nam dadelijk aan; niets was erger dan dit doellooze leven, op kosten van haar arme moeder; zij ging heen en bleef daar eenige maanden, doch de vriendin was lastig en veeleischend; zij maakte haar de taak zoo zwaar mogelijk en toen haar man, de onbillijkheid zijner vrouw inziende, Cecile's partij opnam, duurde het niet lang of de huiselijke vrede liep gevaar. Zoodra het meisje dit bemerkte, besloot zij niet langer van de duur betaalde gastvrijheid gebruik te maken, maar keerde naar haar moeder terug, even rijk of liever even arm als toen zij vertrok.

Het begon naar de lente te loopen; met moeite had de zieke moeder den winter doorworsteld; toch vond Cecile, toen zij haar terugzag, dat zij er iets beter uitzag; Ida begon ook meer in de lessen te komen en hartelijk als altijd werd zij ontvangen in den huiselijken kring.

‘Lief kind, je hebt gelijk dat vernederende leven niet langer te verdragen,’ zeide haar moeder, ‘bij ons is je plaats!’

‘O, moeder, 't is zoo hard voor mij, dat ik u tot last moet zijn, in plaats van uw steun te wezen, zooals het mijn plicht is als uw oudste dochter.’

‘Geduld, kind, 't zal wel gaan! Er zijn nog altijd goede menschen genoeg op de wereld. We hebben kennis gemaakt met zoo'n beste jongen, hij is hier boven in de kost. Ik zag er eerst tegen op hem bij ons te ontvangen, maar Ida zag hem elken ochtend in de kerk; hij moet op de fabriek Kosmos werken en eens toen ik zoo'n ergen aanval kreeg en de kleine Mien alleen bij me was, hoorde hij haar huilen en liep gauw naar den dokter; toen kwam hij dagelijks naar mij zien en altijd bracht hij mij een kleinigheid; hij heeft het ook niet breed. maar daarom vond ik het zoo mooi, dat hij met een arme zieke deelt.’

‘Hoe heet hij, moeder?’ vroeg Cecile.

‘Hendriks. Ik weet niet of ik wel verstandig doe hem hier te laten komen, maar de jongen werkt hard en hij heeft bepaald behoefte aan een huiselijk leven, misschien doe ik er een goed werk mee; 's avonds, als Ida aan haar lessen is en Mientje haar schoolwerk maakt, komt hij gezellig bij me praten en leest mij de courant voor. Daar steekt toch niets in, vind je? Ik geloof niet dat hij om Ida hier komt, want ik ben zeker, dat Ida bij haar plan blijft om zoodra het mogelijk is naar het klooster te gaan.’

‘Och,lieve moeder,’ en zij kuste de oude vrouw, ‘u is zoo respectabel en verstandig dat alles wat u doet goed gedaan is.’

Dien heelen dag hoorde Cecile niets anders dan van Hendriks; de kleintjes hadden dìt van hem gekregen of dàt van hem geleerd, Ida had iets van hem gehoord en moeder was zoo verkwikt door de busjes bouillon, die hij bracht.

‘Ik ben benieuwd dien beschermengel te leeren kennen,’ zeide zij lachend, maar het was Zaterdagavond en hij liet zich niet zien.

Cecile zag de courant in, die Hendriks anders met hen las, en riep eensklaps uit:

‘Wat ziet het er naar uit in Rosdrecht. Groote werkstaking! Mijnheer Van Deurne heeft de loonen verminderd.’

Zij las het artikel vóór en toen zij van de ellende hoorde, die in het dorp heerschte, daar noch fabrikant, noch werklui wilden toegeven, voelde zij weer de wroeging in haar hart opkomen.

‘O wat een ellende had ik misschien kunnen verhoeden, als ik toegegeven had,’ dacht zij, en dien nacht sliep zij haast niet, zoo leefde zij weer in het verledene.

Den volgenden morgen ging zij met de twee kleine kinderen naar de Hoogmis. Ida was vroeg geweest en zoo werd de moeder niet

[p. 131]

alleen gelaten. Op het einde der preek zag zij even op zijde en schrikte hevig; het was een vergissing zeker; wien zij bedoelde zou zij niet hier zien, en toch als 't eens zoo ware, als God haar gebed had verhoord?

Maar bij het uitgaan der kerk zag zij niemand meer. De kinderen keken ook om naar hun vriend Hendriks.

‘Hij was toch in de kerk,’ zeide kleine Mina.

‘Waar kan hij dan zijn gebleven?’

Maar hij liet zich dien heelen dag niet bij zijn vrienden zien en den volgenden ook niet.

Ida, die zijn kostjuffrouw had gesproken, vertelde dat hij onverwachts om familieredenen was op reis gegaan.

‘Vreemd,’ meende mevrouw Muller, ‘dat hij niet eens afscheid van ons kwam nemen.’

VIII.

Het zag er treurig in Rosdrecht uit; de fabrieken stonden stil en in de straten van het stadje dwaalden de werkstakers rond; druk pratend en redeneerend, sommigen met den honger uit de oogen loerend, anderen verhit door drank.

Er waren soldaten uit de naaste stad besteld, om de villa van den fabrikant en de huizen zijner geëmployeerden te beschermen, want het volk werd hoe langer, hoe woeliger; gebrek en ellende begonnen zich in deze koude voorjaarsdagen te laten voelen, maar geen der partijen wilde toch toegeven.

In Villa Suzanna beleefde men benauwde oogenblikken; Van Deurne had zijn vrouw en kinderen naar de naaste stad gezonden, want geen hunner durfde zich meer op straat wagen. Hij zat in zijn kantoor, waarvan de blinden waren toegeslagen, want de werklieden hadden in de laatste dagen van opwinding daar de ruiten ingeworpen.

Hij zat voor zijn lessenaar met gebalde vuisten en gefronsd voorhoofd; dat was nu het einde van zijn jarenlang werken en zwoegen. Hij moest het hoofd buigen, zijn eenmaal genomen besluit herroepen, neen, dat kon, dat wilde hij niet. Een der meesterknechten, die hem trouw was gebleven, kwam binnen.

‘Wat voor nieuws?’ riep hij hem toe.

‘De stemming is dunkt mij iets beter; gisteravond ging het er woest toe in “de Wereld”; er waren socialen uit Amsterdam over en zij hadden het volk zoo opgewonden dat er maar een woord noodig was om het te doen oprukken, en alles in brand te steken.’

‘Waren de soldaten maar hier!’

‘Zij waren door alles heen, niets kon hun meer schelen, maar toen kwam een jong werkman op de tribune en die sprak hen heel anders toe. Hij erkende dat zij veel rechtmatige grieven hadden.’

‘Grieven, 't mocht wat!’

‘Hij gaf hun eerst alles toe, maar daarna keerde hij de zaak om, hij legde hun alles op de zachtste manier uit, wees hen op de kwade gevolgen der werkstaking, hij roemde uw rechtvaardigheid, uw billijkheid....’

‘Maar wie kan dat geweest zijn?’

‘Niemand kende hem, hij is een beschaafd, net jongmensch, meer dan hij schijnt. Er zijn er zelfs, die zeggen dat hij door u omgekocht is om hen over te halen tot een schikking.’

‘Ik weet er niets van, en ik wil dat jongmensch gaarne spreken. Als je hem ziet, zend hem dan hierheen.’

‘Hij heeft laten vragen wanneer hij u spreken mocht. Hij wacht in de voorkamer; maar om u de waarheid te zeggen, ik vertrouw hem niet; wie weet wat hij in den zin heeft.’

‘Dat doet er niet toe! Roep hem hier! Ik ben niet bang voor dat tuig!’

De meesterknecht ging heen en een oogenblik later werd aan de deur getikt; op het barsche ‘binnen’ van den fabrikant trad een jonkman in blauwe kiel binnen; zijn gelaat was fijn besneden maar gebruind, zijn donker haar kort geknipt, evenals zijn baard, en zijn handen droegen sporen van hard werk.

‘Zoo, jongmensch! ik hoor dat je ongeroepen hier komt om mijn volk de les te lezen. Wien heb ik het genoegen voor mij te zien?’

Maar plotseling werd Van Deurne doodsbleek; hij greep den lessenaar vast en staarde den andere aan of hij een spookverschijning was.

‘Jij, jij, in deze kleeding! Wat beteekent dat.... Oscar?’

‘Wat dat beteekent, vader! Ik ben werkman geworden als zij en daarom heb ik het recht verkregen met u te spreken, en hen te raden en bij te staan om hun bestwil.’

‘En mij af te vallen? Mij, je eigen vader?’

‘Integendeel, vader! Ik zal u niet afvallen, en hier is de proef op de som: Laat de groote fabriek onderzoeken en bewaken; zij hebben het daarop gemunt.’

Van Deurne mompelde een verwensching.

‘Dat vee is tot alles in staat!’

‘Zij niet, vader! Het zijn de vreemden, de raddraaiers, die hen opstoken en van hun slechte hartstochten en hun meer of minder rechtmatige grieven gebruik maken. Wanneer u hen te gemoet komt, de gevaarlijken ontslaat, maar de anderen in genade aanneemt, dan zal u zien, hoe alles zich schikken zal.’

‘Wat weet jij er van? Ik kan niet achteruit gaan, al wilde ik ook.’

‘Vader, waarom dan dat onzalige besluit opgevat? Dat kon immers niet zonder tegenstand worden aangenomen?’

‘Waarom? Omdat de zaken slecht gaan, omdat ik op dien voet niet kon voortgaan.’

‘Welnu, vader! Dan is er een middel om alles te verzoenen; vergenoeg u met minder winst, maar laat hen niet er voor boeten, omdat u niets van uw weelde wil afstaan.’

‘Kom je hier preeken? Jij bent een echte Don Quichotte! Na jou vertrek is alles misgegaan, ik ben nooit meer de oude geweest; was dat de belooning voor al mijn liefde en zorg? of liever voor mijn ellendige zwakheid? Mij te verlaten en de duivel weet waar heen te trekken; 't is een schande! en nu terug te komen om mijn gezag te ondermijnen.’

‘Vader,’ antwoordde Oscar bedaard, ‘toen ik den eersten keer terugkwam als een nuttelooze leeglooper, die moede was van de wereld en van de menschen, heeft u mij met de grootste liefde ontvangen; niets was u te veel om mij eer aan te doen en ik verdiende het toch niet. Ik was ontevreden met mijzelf, ik was tot niets goed; toen ben ik heengegaan, ik heb 't u gezegd om te genezen van mijn ellendige kwaal, de levensmoeheid. Ik heb de wereld leeren kennen van den anderen kant, ik ben werkman geworden, ik heb gewerkt van 's morgens vroeg tot 's avonds laat; ik heb door eigen aanschouwing het fabrieksleven leeren kennen, door vlijt en oppassendheid ben ik steeds hooger geklommen, heb meer verdiend. Toen ik in de couranten las in wat voor treurigen toestand in Rosdrecht verkeerde, ben ik hierheen gekomen en ik kom u nu vragen, mag ik u helpen?’

Van Deurne zag zijn zoon achterdochtig aan; een vreemde verandering ging in hem om, hij voelde het genoeg, de Oscar, dien hij nu voor zich had, was niet het zwakke, ziekelijke knaapje, dat hij verwend en vertroeteld had; hij was een man geworden, zijn meerdere in verstand en ondervi[n]di[n]g; toen werd het hem duidelijk dat hij hulp en verlichting noodig had, dat hij door te volharden in zijn eenmaal gekozen gedragslijn den ondergang tegemoet ging.

‘'t Is het eenige middel,’ ging Oscar voort, met een stem trillend van aandoening, ‘om mijn groote schuld van liefde en dankbaarheid jegens u af te doen, want u heeft maar een fout tegen mij op uw geweten, u had mij meer lief dan ik verdiende.’

Toen werd het hart van den ouden man week. Hij greep de handen van zijn zoon in de zijne.

‘Oscar, mijn jongen. Ik ben zoo blij dat ik je terug heb; nadat je weg was, kon mij niets meer schelen, niets, niets! En daarom ging alles verkeerd, maar nu zal ik 't jou overdragen; ik ga rusten, want het verveelt mij toch en doe zooals je goed vindt.’

‘Vader,’ hernam Oscar, ‘dit heb ik u niet gevraagd. Ik wil naast u en onder u werken; ik wil de eerste zijn onder uw werklieden, blijft u hier op uw oude plaats.’

‘Neen, neen! Ik heb 't verkeerd ingezien, misschien verkeerd gehandeld, zeg mij eerst wat heb je geleerd, wat wil je hier doen?’

‘In de eerste plaats hun toonen dat wij onzen plicht doen; wij moeten trachten goed te zijn en goed te doen, en, dan vader, moeten wij hun het voorbeeld geven van God te dienen. Zien zij dat wij ons buigen voor een macht boven ons, dan zullen zij ook in ons gemakkelijker hun overheden zien, dat wil zeggen de plaatsvervangers van ons aller Meester, onzen Vader en onzen Rechter, dan zal 't hun minder moeite kosten te gehoorzamen. En wij van onzen kant moeten in den armste onzen broeder zien; wij mogen hen niet verblinden door onze meerdere weelde, ons meerder verstand, maar wij moeten ons geld, ons goed en onze kennis gebruiken ook tot hun voordeel.’

‘Heb je dat ook geleerd en je gelooft dat?’

‘Goddank ja! vader!’

‘Dat komt door dat meisje?’

‘Ik heb haar niet meer gesproken, niet meer geschreven.’

‘En hoe wil je dat aanleggen? Och, wat zal je dat tegenvallen. Ik ken mijn volkje, en ik zeg je, 't is canaille, meer niet.’

Daar drong door de gesloten blinden een luid geraas tot hun ooren; kermen, gillen en hard loopen.

‘Wat kan dat wezen?’ en Van Deurne wierp de ramen open; uit de fabriek tegenover hen rees een zware rookkolom omhoog.

‘De groote fabriek brandt, dat hebben zij gedaan, die lieve jongens, waarvoor gij je hebt opgeofferd’ riep Van Deurne, bleek van woede uit, ‘en ik zou voor dat volk mij buigen. Laat de fabriek branden, zij is geassureerd, maar ik bouw ze niet meer op en zij kunnen zien, waar zij werk krijgen.’

‘Vader! laat ons naar de plaats gaan! Misschien kunnen wij nog helpen?’ smeekte Oscar.

‘Neen, ik verzet er geen voet meer voor. 't Is alles jou zaak, ik heb mij teruggetrokken en ik blijf weg.’

‘Welnu dan! Ik zal handelen,’ zeide Oscar.

Hij ging naar de plaats van het onheil, de mannen stonden het werkloos aan te zien, als genoten zij er van. het gebouw, waarin zij zooveel gewerkt en gezwoegd, gezweet en verwenscht hadden, nu in de vlammen te zien opgaan.

‘Mannen,’ riep een woeste, groote kerel uit; ‘dat is nu onze wraak, zoo zal het overal gaan! Hoor naar geen water- en melkpraatjes van verraders en overloopers, dan eerst zal het goed gaan, als wij alles neerwerpen, alles in brand steken.’

‘Ja, Dorus, ja! Weg met hen, weg!’ riepen de anderen; zelfs vrouwen en kinderen juichten en dansten van genot bij het zien der steeds voortwoekerende vlammen.

Daar verscheen Oscar plotseling; hij zag dat de brandspuiten machteloos waren bij gebrek aan huip.

‘Schaamt u, mannen!’ riep hij uit; ‘schaamt u! Hoe kunt ge werkeloos blijven, daar waar uw hulp zoo noodig is. Denkt er aan als de fabriek verbrand is, kan de patroon zelfs uw billijkste eischen niet inwilligen, dan zijt gij gedwongen uw werk te staken en hij kan u met den besten wil der wereld geen werk geven. Kom, vooruit, laten wij redden wat er nog te redden valt, doet het om uzelf, om uwe vrouwen en kinderen!’

‘Wie ben je, dat je ons zoo durft commandeeren?’

‘Wie ik ben? Uw tegenwoordige patroon Oscar van Deurne, want mijn vader heeft de fabriek aan mij afgestaan. Laten wij dus beginnen met te redden wat ons allen toebehoort en dan zullen wij vrede sluiten.’

De uitwerking was verrassend; die jonkman in een kiel als zij, was hun patroon, hij had hun gisteren zoo hartelijk en verstandig toegesproken; de bestgezinden staken dadelijk hun handen uit, zij wilden niets liever dan helpen, alleen de vrees voor hun makkers hield hen terug,

[p. 132]

maar in de verwarring van het oogenblik belette niemand hun aan te pakken; Oscar gaf het voorbeeld en weldra waren allen aan het blusschen.

Door de vereenigde pogingen werd de brand tot een klein gedeelte van de fabriek bepaald.

teraardebestelling der h. cecilia, naar de schilderij van a. de richemont.

IX.

Cecile Muller kwam juist te huis, zij had met veel moeite een paar lessen gekregen bij leerlingen van Ida; het was niet veel maar 't hielp toch altijd. Binnen zat haar moeder voor het vuur en Ida schonk thee.

‘Dat wij Hendriks toch maar niet zien!’ zeide het meisje.

‘Hij is teruggekomen,’ riep kleine Johan; ‘zal ik eens naar boven gaan en hem roepen?’

‘Och! je moet hem niet naloopen,’ sprak

[p. 133]

de speelman van st. cecilla, naar de schilderij van f. hein.

[p. 134]

Cecile, ‘'t is of wij niet buiten hem kunnen.’

‘Nu, hij was wat aardig tegen ons vóór dat je hier was.’

‘Ik zie er niets in of Johan even naar hem gaat kijken en onze groeten brengt,’ meende mevrouw Muller.

‘Mijn hemel! wat is die jongen een favoriet van ma,’ dacht Cecile.

Johan was reeds fluks weggesprongen, de trap op naar boven; na een kwartiertje kwam hij terug, de handen beladen met lekkers, met fijne blikjes, pasteitjes, gebak.

‘Mijnheer Hendriks komt dadelijk, hij ziet er zoo piekfijn uit!’

‘Hij schijnt goed uit te zijn geweest, dat hij zoo tracteert.’ Cecile sprak nooit erg vriendelijk over den lieveling der familie; 't scheen dat zij die kennis met leede oogen aanzag.

Even na Johans terugkomst werd er getikt en allen, behalve Cecile, riepen te gelijk ‘binnen!’

Een knap jongmensch, keurig gekleed, trad binnen en de kinderen kwamen hem juichend tegemoet:

‘Hendriks, mijnheer Hendriks!’ riepen zij allen vroolijk. Ida gaf hem glimlachend de hand en zeide hem welkom te huis; mevrouw Muller richtte zich half op en bedankte hem voor zijn attenties.

Niemand lette op Cecile, die aan den anderen kant der tafel stond en doodsbleek met trillende lippen den bezoeker aanstaarde; nadat hij allen gegroet had, kwam de beurt aan haar.

‘Mijn oudste dochter, mijnheer Hendriks,’ stelde de moeder voor, maar hij glimlachte en zeide:

‘Wij kennen elkander.’

‘Onder een anderen naam,’ vulde Cecile aan.’ Ik begrijp uw bedoeling niet, mijnheer Van Deurne, is het gekheid of....?’

‘Ernst! Ja, Cecile, 't is ernst, heilige ernst. Ik heb uw raad gevolgd, ik heb mijn ziekte trachten te genezen door werken en ontberingen, en nu kent uw familie mij misschien beter dan gij.’

Mevrouw Muller begreep er niets van, maar Cecile boog zich naar haar en fluisterde haar toe:

‘Moesje, 't is mijnheer Oscar, die als Hendriks zoon plaats in uw hart heeft ingenomen,’ en toen hem de hand gevende, zeide zij rondweg: ‘Ik dank u voor alles wat gij voor mijn familie hebt gedaan.’

‘O, 't was maar weinig, ik had het zelf niet breed, ik leefde van mijn eigen zuur verdiend loon. Nu zal het beter gaan, want de verloren zoon is in genade aangenomen, ik ga terug naar Rosdrecht om de plaats van mijn vader in te nemen; moet ik alleen gaan, Cecile?’

Rosdrecht is nog een fabrieksstad, waar ijverig wordt gewerkt, maar de geest van ontevredenheid en verzet is nagenoeg verdwenen.

De jonge fabrikant en zijn vrouw, die Villa Suzanna bewonen, behandelen de werklieden als hun kinderen en niet als hun slaven.

Ware christelijke liefde en eenvoud heerschen thans op de villa; zij verblinden hun onderhoorigen niet door overtollige weelde, maar geven hun het voorbeeld van trouwe plichtsvervulling jegens God en de menschen.