De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 8

Het geheim van den nacht.
Een beeld uit het leven te Berlijn.

Het liep tegen twee uur in den nacht. De herfstwind huilde om het huis en floot door de vensterreten van het kleine zolderkamertje, zoodat de dunne witte gordijntjes op en neer waaiden. Het was koud en kil in dit kamertje, dat vijf trappen hoog in het achtergedeelte van een blok huizen in het oosten van Berlijn gelegen was. Aan den voorkant, naar de straat gewend, vertoonde dit blok huizen een rijk met zandsteen gesierden gevel met fraaie spiegelruiten, maar aan de achterzijde, waar bewoners uit den lageren stand huisden, zag het er kaal en somber uit.

De jonge vrouw, gekleed bij de kachel zittende, die ternauwernood nog een beetje warmte kon afgeven, zag nu en dan naar het kind, dat naast haar bed in een waschmand lag. Tegen den wand daartegenover stond een armzalig ledekant met een stroozak, een peluw en een dikke wollen deken, terwijl het bed der vrouw nog van een paar veeren kussens

[p. 36-37]

voorzien was. Een tafel en een paar vervelooze stoelen, twee reiskoffers van opmerkelijke grootte en sierlijkheid, die indertijd een hand met geld moesten gekost hebben, een paar spijkers aan den muur, waaraan eenige versleten kleedingstukken, ziedaar alles wat in de kamer te zien was.

Opnieuw schudde een windruk de kletterende vensterruiten. De vrouw nam de deken van het ledekant en hulde zich daarin, want ze huiverde van de kou. De deken deed op dit oogenblik toch geen dienst; want ze was van de armzalige legerstede van haar man, die niet thuis was. Al sinds weken had hij bij het vallen van den avond de woning verlaten om eerst tegen den morgen terug te keeren.

Als de vrouw maar geweten had, waar hij heenging! Het was haar veel waard geweest, als zij maar in de verte gissen kon wat hij uitvoerde. Nu kwelden haar bange vermoedens.

Als zij er aan dacht, dat misschien te avond of morgen de politiebeambten in naam der wet konden komen om haar man weg te halen en achter slot te zetten - als zij aan al de ellende en de schande dacht, die haar nog boven het hoofd konden hangen, meende zij soms krankzinnig te zullen worden.

Op den naasten kerktoren sloeg het drie uur, en nog was haar man niet thuis! Hij kwam trouwens in den laatsten tijd hoe langer hoe later thuis, gewoonlijk niet voor 's morgens zessen.

Het kind begon te schreien en de jonge moeder poogde het te sussen. Ze gaf het een beetje van de melk, die op de kachelpijp stond. Die melk, het voedsel voor haar kind, was betaald met geld, dat waarschijnlijk niet eerlijk, misschien wel met een misdaad verdiend was.

Ja, ja, zoo moest het wel zijn. Een man, die alleen 's nachts uitgaat, op een tijd als niemand werkt, en die dan geld thuisbrengt, er ontdaan uitziet en op de vraag van zijn vrouw, waar hij geweest is, geen antwoord geeft; een man, die tot dusver een liefdevol echtgenoot en vader geweest is, maar telkens als zijn vrouw hem vraagt, waar hij den nacht doorbrengt, in kwalijk verborgen verlegenheid raakt, die wandelt niet op eerzame wegen.

En toch, het was niet mogelijk, niet denkbaar, dat een man, wiens naam en stand hem vroeger een eersten rang in de maatschappij verzekerden, die de trouwste echtgenoot, de teerste vader geweest is, plotseling alles kon vergeten, wat hij eenmaal had hooggeschat.

Maar 't is waar, hij was toch al eenmaal vergeten wat zijn plicht was; het bestaan van vrouw en kind, zijn levensgeluk en toekomst had hij op een kaart gezet en hij had verloren. Een man, die van den speelduivel bezeten is, die valt ook licht in handen der andere hellegeesten, welke de menschelijke ziel verleiden en van het pad van recht en wet afbrengen.

de slag bij sempach, naar de schilderij van konrad grob.

Baron Urbanus stamde af uit een aanzienlijk geslacht in Beneden-Oostenrijk. Hij had zijn jongelingsjaren als officier te Weenen doorgebracht en zich daar, gelijk zoo menigeen uit zijn stand geruïneerd. Hij werd naar huis teruggeroepen, om zich daar eenigermate tot deugden te schikken, wat te gemakkelijker viel, daar zijn vader nog leefde. Urbanus had nog een jongere zuster, wier opvoeding - daar de moeder sinds lang gestorven was - aan een jonge gouvernante, een meisje uit Mecklenburg, was toevertrouwd. Op zekeren dag deelde Rudolf Urbanus zijn vader mee, dat hij de gouvernante tot zijn vrouw wenschte. De vader vroeg of hij gek was en verklaarde dat de jonge dame haar dienst verlaten moest. Emilie was wel van goede familie, de dochter van een overleden professor aan een academie, maar voor den ouden baron was ze niets meer dan een dienstbare, zij het dan ook van wat hoogere, orde dan een kamenier of linnenmeid.

De oude Oostenrijksche adel heeft zijn bepaalde grondregels, waarvan nimmer mag worden afgeweken. Het kwam tot een breuk tusschen vader en zoon, daar Rudolf er bij bleef dat Emilie zijn vrouw moest worden. Hij zette zijn wil door, waarop de vader hem zijn moederlijk erfdeel uitkeerde en verklaarde niets meer met hem te doen te willen hebben.

Met dit moederlijk erfdeel, dat niet groot was, kocht Urbanus zich landerijen in Bohemen. Hier hoopte hij door ingespannen arbeid vooruit te boeren, en Emilie stond hem daarbij als een liefhebbende gade trouw ter zijde. Rudolf had een door en door goed hart, maar het lichtzinnige leven, dat hij als officier te Weenen had geleid, was op hem niet zonder invloed gebleven. Nadat de wittebroodsweken voorbij waren, zocht Rudolf in het belang van zijn jonge vrouw conversatie en die werd gevonden in de naburige stad. Daar vond men officieren van de linietroepen, hoogere ambtenaren, adellijke grondbezitters, en met die menschen viel heel goed te leven.

Het grootste genoegen van dat kringetje was het spel, waaraan niet alleen de heeren, maar dikwijls ook dames deelnamen. In alle gezelschappen werd gespeeld, eerst om een lagen inzet, maar naarmate het later in den avond werd, werden ook des te hooger sommen gewaagd. Rudolf Urbanus speelde een tijd met bijzonder geluk, maar verloor ten slotte in éénen nacht al wat hij bezat. Toen hij vroeg in het rijtuig sprong om naar huis terug te keeren, kon hij niets zijn eigendom meer noemen, zelfs het rijtuig en de paarden niet, waar hij meereed.

Daarmee was de rol van baron Urbanus en zijn jonge vrouw uitgespeeld. Het landgoed werd verkocht; er bleef een klein overschot, dan had Emilie nog een spaarduitje, enkele uitstaande sommetjes werden teruggenomen, de juweelen, die Emilie van haar echtgenoot gekregen had, werden verkocht, en slotte beschikte het echtpaar over een gezamenlijk bedrag van eenige duizenden guldens, waarmee het nu, ver van de kringen, waarin het zich tot dusver bewogen had, een nieuw leven hoopte te beginnen.

Rudolf voelde zich getrokken naar Berlijn. De hoofdstad van het Duitsche rijk oefende toenmaals een machtigen invloed uit op heel Europa. Daarbij weet men dat het te Berlijn goedkoop leven is en men er met veel minder rondkomt dan te Londen, Parijs, St.-Petersburg, ja zelfs te Weenen.

Rudolf troostte zijn vrouw en trok met haar naar Berlijn, waar zij een bescheiden woning betrokken. Liever hadden ze gemeubileerde kamers gehuurd om zich de kosten van het inrichten eener huishouding te besparen; maar er was een vermeerdering van het kleine gezin te verwachten, en zoo waren ze wel genoodzaakt zich een eigen woning te huren. Daar schonk Emilie het leven aan een lief knaapje.

Alle pogingen, door Urbanus intusschen in het werk gesteld om zich een passende en behoorlijk bezoldigde betrekking te vinden, mislukten. Hij verviel van het eene tot het andere en zelfs de bescheiden woning werd ten slotte te duur. Hij betrok het zolderkamertje, waarin hij op het oogenblik huisde, en liet zijn titel varen. Op een stukje papier op de deur, die tot het armzalig verblijf toegang gaf, stond eenvoudig: Urbanus.

Emilie leed en zweeg; ook haar echtgenoot bewaarde in sombere vertwijfeling het stilzwijgen. Wie weet wat het einde hunner ongelukkige geschiedenis kon worden!

Het is iets vreeselijks onder meer dan een millioen menschen te wonen, van wie men niemand kent en van wie men dus niets te hopen heeft. Het is vreeselijk, een toekomst te gemoet te zien, die als een dreigend spook nader en nader komt, en des te afgrijselijker trekken aanneemt, naarmate men ze meer in het gezicht ziet.

Vóór nog de laatste stuivers waren opgeteerd, was Rudolf op een avond de deur uitgegaan en eerst tegen den morgen teruggekeerd.

[p. 38]

Sedert dat oogenblik had hij dat verdachte nachtleven aangehouden. Hij was voortdurend somberder, meer in zich zelf gekeerd en naar buiten norscher geworden.

Het sloeg zes uur en de morgen schemerde al toen Urbanus eindelijk, naar het scheen nog vermoeid, thuis kwam. Verwonderd vroeg hij zijn vrouw waarom zij opzat, en toen zij hem zei, dat het uit vrees voor den storm was, die zoo gehuild had, trok hij de schouders op en wierp zich op zijn bed, om aanstonds in diepen slaap te zinken.

Emilie beschouwde hem met vochtige oogen. Was dat werkelijk haar echtgenoot, die daar, van het nachtwerk uitgeput, zoo doodmoe neerlag? Was dat nog het vriendelijke gezicht, dat bij den eersten aanblik zoo betooverend op haar gewerkt had? Zeker, in de trekken van den misschien vijf-en-dertigjarigen man was nog veel jeugdigs en frisch, maar er lag een sluier van verbittering en zielesmart over, voor Emilie zoo duidelijk zichtbaar, dat zij het hoofd moest afwenden om niet in luid geween uit te barsten. Zij zette zich weer aan het venster en wilde het ontwaken van haar man afwachten, terwijl haar hart zich verhief in een vurig gebed tot God om uitkomst in deze ellende. Haar geld was opgeteerd. Hij bracht nu en dan bescheiden sommetjes thuis, die hij haar afgaf, zonder iets voor zich zelven te behouden. Zij was er aan gewoon geworden, dit geld zwijgend aan te nemen, zonder het te vorderen en ook zonder te vragen waar het vandaan kwam.

II.

Het had juist acht uur geslagen, toen er aan de deur geklopt werd. De brievenbesteller bracht een brief, die het adres van baron Urbanus droeg. De postbeambte zag, voor hij den brief afgaf, eerst verwonderd de vrouw aan, die hem opendeed en keek daarop naar het stukje papier, waarop eenvoudig de naam Urbanus stond. Daar haar man nog sliep, legde Emilie den brief op de tafel en begon haar kleine huishouding in orde te brengen.

Na een poosje werd er weer geklopt, en toen zij opendeed, zag zij een man met borstelige haren en baard in havelooze kleeding voor haar staan.

‘Woont hier Urbanus?’ vroeg hij. ‘Ja! o dan ben jij zeker zijn vrouw. Geef hem dit briefje, maar vergeet het niet asjeblieft, want het is nogal van gewicht.’

Daarop bracht hij de hand even aan zijn pet en stommelde de trap weer af.

Emilie vouwde verwonderd het briefje open, waarop in lomp schrift geschreven stond: ‘Van avond al om elf uur, zonder mankeeren.’

Zij lei het briefje op de tafel en ging weer zachtjes aan het werk om Rudolf niet te storen. Dat was dan een van de menschen, met wie haar man zich afgaf! Waarlijk, haar bekommering was niet ongegrond geweest. Met zulk soort van menschen had hij te doen, en van die menschen wachtte hij bevelen af!

Rudolf ontwaakte, las het papiertje, wierp een blik op den brief en liet dien ongeopend op tafel liggen. Toen hij heen ging, vroeg Emilie hem of hij den brief niet zou openmaken, maar hij schudde het hoofd.

‘Och, dat zal toch weer niets goeds wezen!’ zei hij somber. ‘Waarom zou ik mij onnoodig opwinden en ergeren? Ik heb bovendien al zorg en narigheid genoeg aan het hoofd. Wel te rusten!’

Hij ging vroeger heen dan anders. Het bevel van den onbekenden makker had hem geroepen. Dat geheimzinnig nachtwerk folterde Emilie- vreeselijk. Had zij maar kans gezien, haar man een enkelen keer na te sluipen! Maar zij was bang, dat hij het kwalijk zou opnemen, en daarbij kon zij toch het kind niet alleen laten. Waartoe ook dat spionneeren? Vroeg of laat moest zij toch heel de treurige waarheid vernemen.

Wat toch die brief daar inhield? Zou ze hem openmaken?

Zij hield hem lang in de had en bekeek hem van alle kanten. Rudolf zou misschien niets gezegd hebben, als zij den brief geopend en den inhoud gelezen had.

Maar tusschen zijn vader en hem mocht zich niemand mengen. Wat de vader den zoon had mee te deelen, mocht allerminst de vrouw lezen, om wier wil hij met zijn naaste bloedverwanten in oneenigheid was geraakt, om wier wil Rudolf zich den toorn, om niet te zeggen den haat zijner heele familie had op den hals gehaald. Rudolf had haar tegen den wil van al zijn betrekkingen gehuwd; aan haar had hij al die betrekkingen ten offer gebracht. Emilie erkende dat zij van haar kant nu ook den moed moest hebben, alles te dragen wat het lot haar aan zijn zijde brengen zou.

Zij droomde 's nachts van den brief, die altijd nog ongeopend op de tafel lag. Tegen een uur of zes in den morgen werd zij wakker en was verwonderd, haar man nog niet te zien. Het werd zeven uur, acht uur en maar altijd bleef hij weg. Een vreeselijke angst overmande haar, en die verminderde er niet op, toen eindelijk tegen negen uur Rudolf aankwam.

Zijn linkerhand was verbonden; zijn kleeren waren gehavend en smerig, en hij zelf zag er meer ontdaan uit dan ooit. Hij groette noch zijn vrouw noch zijn kind en legde zich aanstonds neer om te slapen. Tegen den middag werd hij wakker.

Op de bezorgde vraag van Emilie had hij maar een ontwijkend antwoord. ‘Laat niemand binnen,’ ging hij voort, ‘als er naar mij gevraagd mocht worden. Ik ben voor niemand te spreken, ik moet eens goed uitslapen. Ik ga van avond ook niet uit, maar zal, om jou en het kind niet te hinderen, hiernaast op den stroozak gaan liggen. Bekommer je in het geheel niet om mij; ik heb ook geen lust om te eten, en zal enkel mijn hand nog maar eens verbinden.’

Niemand kwam in den loop van den dag om naar Rudolf te vragen. Tegen den avond ging Emilie, na de deur afgesloten te hebben, de straat op om voor levensbehoeften te zorgen, en toen zij in den melkwinkel met haar kan een oogenblik wachtte, hoorde zij de menschen spreken over een inbraak die 's nachts gepleegd was en waarbij het tusschen de verraste inbrekers en de bewoners van het huis tot een worsteling gekomen was. De bedreigden hadden van den revolver gebruik gemaakt, een der inbrekers was voor dood blijven liggen, twee anderen waren gewond. Tot dusver was uitgekomen dat de inbrekers 's avonds te voren om elf uur in een herberg bijeengekomen en van daar ieder op eigen gelegenheid uitgetrokken waren. De politie was hun op het spoor, maar had er nog pas één kunnen vatten: de doodgeschoten kerel was haar onbekend.

Wat zijn er toch weinig woorden noodig om het hart van een mensch van schrik bijna te doen stilstaan! Om elf uur waren de misdadigers bijeengekomen! Toen Emilie dit hoorde, twijfelde zij er niet aan of het was dezelfde vergadering, waartoe haar man door het briefje opgeroepen was. Zij voelde, hoe haar een siddering over de leden liep en zij zich maar met moeite op de been kon houden. Half bedwelmd nam zij de melk aan en ging de straat langs, zonder te weten waar zij eigenlijk was. Zij kwam voorbij een krantenkiosk, kocht daar een nieuwsblad, verborg het in haar taschje en klauterde half bewusteloos naar haar dakkamertje terug. Zij stond verbaasd, daar alles nog te vinden, zooals zij het gesloten had. In het zijkamertje sliep Rudolf en nog was er geen politie om hem in hechtenis te nemen.

Zij vouwde de krant open en las de sensatiemakende geschiedenis van de inbraak, niet zonder moeite, want het schemerde haar voor de oogen: de letters dansten voor haar gezicht. Het verwonderde haar niet, te lezen dat een der voortvluchtige misdadigers aan de hand gekwetst was geworden; het was de linkerhand, juist als bij Rudolf.

Daarop werd een algemeene beschrijving gegeven juist van dien misdadiger, welken een der vrouwen in het huis had zien wegloopen, een nietszeggende, algemeene beschrijving, die op duizend verscheidene mannen passen kon. Voor Emilie kon ze echter op niemand anders slaan dan haar man. De politie zou dien booswicht op het spoor zijn; men meende de aanduiding daarvan in handen te hebben, maar moest met omzichtigheid te werk gaan om zekerheid te krijgen.

‘Heer in den Hemel,’ bad Emilie, ‘waak toch over mijn armen man.’

Daar werd aan de deur geklopt. Emilie sidderde zoo hevig, dat het haar onmogelijk was de deur te gaan openen. Zij haalde diep adem en drukte de hand tegen de borst, die haar van angst en schrik dreigde te bersten.

Het kloppen werd herhaald; eindelijk ging zij de deur opendoen en stond nu voor een man in burgerkleeding, die echter zijn krijgshaftig optreden niet verbergen kon.

Emilie hield zich overtuigd dat zij met een politiebeambte te doen had.

‘Is mijnheer Urbanus thuis?’ vroeg de vreemdeling, beleefd den hoed lichtend.

‘Neen,’ verklaarde Emilie, die zich met de linkerhand aan den post der deur vasthield om niet om te vallen.

‘Kan u mij ook zeggen, waar ik hem vinden kan?’

‘Neen. Kan ik de boodschap niet aannemen?’

‘Tot mijn spijt kan ik er u niets van zeggen. Ik zal morgen wel eens terugkomen.’

Hij verwijderde zich en in ademlooze spanning luisterde Emilie tot hij de trap af was. Zij ging naar de kamer terug en zette zich in vertwijfeling naast de waschmand neer, waarin het kind sluimerde, als wilde zij dat ten minste voor ongeluk en schande beschutten.

Ongetwijfeld was dat een man van de politie geweest, die Rudolf zocht. Zou ze hem wakker maken en hem meededen wat er gebeurd was? Zou ze hem aansporen te vluchten? Misschien hem vergezellen? Maar het kind dan?

En radeloos wierp ze zich aan de wieg op de knieën, vurig biddende dat de goede God toch om den wille van dat onschuldige wicht alle onheil van haar ongelukkigen man mocht afweren.

III.

De nacht, dien Emilie thans doorwaakte, was verschrikkelijker dan al de andere, die zij tot dusver in het dakkamertje had doorgebracht. Zij had een voorgevoel, dat er een vreeselijke ontknooping voor de deur stond. Van smart en vermoeienis overmand, sliep zij eindelijk tegen den morgen in, en de zon stond al hoog aan den hemel toen ze weer ontwaakte. Zij zag naar het kind en klopte aan de deur van het zijkamertje, waar haar man sliep, maar kreeg geen antwoord.

Ze opende de deur en keek naar binnen. Het bed was leeg; Rudolf had de woning verlaten zonder haar te wekken. Hij was weggeloopen, waarschijnlijk voor altijd, en toch voelde zij als een verlichting: nu hij weg was. Hier kon hij nu niet in hechtenis genomen worden. O! als zij dàt had moeten aanzien.... en nu was hij misschien in veiligheid. Als er iemand naar hem kwam vragen, kon zij gerust antwoorden dat hij niet in huis was; de woning mocht doorzocht worden, ze zouden hem niet vinden. De goede God zou over hem waken: zij had er immers zoo vurig om gebeden.

Toch beefde de ongelukkige vrouw, toen er nogmaals aan de deur geklopt werd. Het was dezelfde man, wiens komst haar den vorigen avond zoo had verschrikt.

‘Is mijnheer Urbanus nu thuis?’ vroeg hij dringend.

‘Neen,’ verklaarde Emilie.

‘Is u zijn vrouw?’

‘Ja.’

‘Ik kom van een bankiershuis hier in de stad; daar liggen tien duizend mark voor mijnheer Urbanus. Wij zouden die zaak graag spoedig afmaken. Hier is ons adres: wil u mijnheer verzoeken, dat hij in de kantooruren vandaag even bij ons aankomt?’

De vreemdeling ging de trap af en Emilie was weder alleen. Zij hield de adreskaart,

[p. 39]

waarop de firma van een der grootste bankiershuizen te Berlijn gedrukt stond, tusschen de vingers geklemd.

Tien duizend mark! Was het een droom of werkelijkheid? Had misschien Rudolfs vader dat geld gezonden? Ach, die weldaad kwam te laat.

Maar de brief daar bevatte gewis opheldering. Nog altijd lag het schrijven van den ouden baron ongeopend op de tafel. Emilie moest zekerheid hebben, zij verscheurde de enveloppe en las de woorden:

‘Mijn bankier zal u tien duizend mark doen uitbetalen. Mocht ge in Berlijn geen positie kunnen vinden, dan zal ik u later meer zenden. Toen wij vernamen dat gij vrouw en kind door uw noodlottigen hartstocht voor het spel ongelukkig gemaakt hadt, heb ik u als verloren beschouwd. Maar ik ben toch genoeg vader geweest om u niet uit het oog te verliezen. Ik weet welk handwerk gij uitoefent en meen dat dit u tot eer strekt. Ik zie dat gij nog wilskracht en zelfopoffering bezit, dat gij eerlijk en fier genoeg zijt om den naam, dien ge nog slechts ten deele voert, niet door bedelarij of door een wanhopige daad te schandvlekken. Arbeid is nimmer schande, ook niet die, welken gij verricht.

Ik hoop, dat gij een heilzame les voor heel uw leven hebt opgedaan. Ik wil niet langer dat uw ongelukkige vrouw met u gebrek lijdt. Binnen een paar weken kom ik u misschien eens opzoeken, en dan zult gij zien dat gij nog een vader hebt, die zijn zoon niet zoo spoedig vergat als deze naar allen schijn zijn vader, die maar niet aanstonds genoegen nam met hetgeen zijn lichtzinnige zoon goedvond zich in het hoofd te halen.’

Te laat! - Dat was de gedachte, die zich onweerstaanbaar van Emilie meester maakte. Wat kon thans de hulp van den vader baten? Was de brief een paar dagen vroeger gekomen, alles had nog kunnen terechtkomen. Had Rudolf den brief geopend, dan was hij misschien nog op het laatste oogenblik teruggehouden van zijn noodlottig besluit, een misdadiger te worden en zich buiten de menschelijke maatschappij te sluiten.

Was de smart der jonge vrouw tot dusver al bijna ondraaglijk geweest, nu klom die tot vertwijfeling.

Maar haar man kon nu toch vluchten, dacht zij daarop weer. Hij had nu de middelen om te gaan, waar niemand hem herkennen zou.

Doch dan schoot haar aanstonds weer te binnen dat hij al voortvluchtig was. Hij kwam waarschijnlijk niet meer terug, hij had de woning heimelijk verlaten en zij zag geen mogelijkheid om hem ergens bericht te doen toekomen. Misschien zwierf hij hongerig en zonder huisvesting rond, geen mogelijkheid ziende om zich uit de voeten te maken, en hier lagen tien duizend mark voor hem bij een bankier, een voor haar omstandigheden reusachtige som!

Weer werd aan de deur geklopt; werktuiglijk ging zij die open maken en deinsde onwillekeurig terug.

Voor haar stond de man, die het briefje gebracht had, waarin Rudolf aangemaand werd, vroeger dan gewoonlijk op de afgesproken plaats te verschijnen.

‘Is Urbanus thuis?’ vroeg de man.

‘Neen,’ verklaarde Emilie onzeker, ‘hij is de deur uit.’

‘En hoe is het met zijn hand?’

‘Ik geloof, wat beter.’

‘O, dan is het goed. Wij waren allemaal ongerust over hem en de inspecteur stuurt me expres om naar hem te vragen, Zoo'n beet van een paard is altijd een kwaad ding. Maar als hij weer kan uitgaan, zal het wel niet veel te beteekenen hebben. De inspecteur laat zeggen, dat hij zich maar wat in acht moet nemen, hij krijgt toch zijn ziekegeld....’

De man bleef steken, want Emilie had hem krampachtig bij den arm gevat en riep:

‘Welke inspecteur stuurt u?’

‘Wel, onze inspecteur van de derde afdeeling. Ik ben arbeider op de werf en daarom draag ik geen uniform; anders had je wel gezien, goeie mensch, dat ik van de stadsreiniging ben.’

‘Kom binnen en ga even zitten,’ zei Emilie als in een droom. ‘Ga zitten en vertel mij, wat voor een ongeluk mijn man overkomen is.’

‘Och, zie je,’ zei de man, nadat hij zich op een der eenvoudige stoelen had neergezet, ‘wij hebben ook straatvegers, die door paarden getrokken worden. Nu gaat me zoo'n paard ineens op den hol en vliegt door een heele ploeg straatreinigers heen. Urbanus grijpt het beest bij den teugel, en krijgt een knauw in zijn hand. Maar hij laat het paard niet los; ondertusschen komen wij toegeschoten en brengen den rakker tot staan. De ondernemer heeft natuurlijk te zorgen dat hij een ander paard stuurt, maar ondertusschen heeft Urbanus leelijk zijn hand bezeerd. Nu, daar krijgt hij ziekegeld voor, en onze inspecteur heeft gezeid: hij schrijft een goede hand en heeft wat geleerd, zoodat hij gauw opzichter zal kunnen worden. We gunnen het hem allemaal. Hij krijgt dan een vast inkomen en niet zooals nou een werkloon van drie mark per nacht; de dienst zal dan ook lang zoo zwaar niet meer voor hem zijn. Maar komaan, ik moet weg. Zeg je man goêndag, en compliment van den inspecteur, dat hij zich maar wat ontzien moet. Misschien kan hij morgen wel eens naar de werf komen.’

Zwijgend reikte Emilie den man de hand en geleidde hem tot aan de deur. Dan ging zij in de kamer terug en trad op de waschmand toe, waarin haar kind lag. Zij had behoefte haar lieveling te zien en te kussen. Maar vóór zij, met een dankbaren blik ten hemel, zoover gekomen was, voelde zij haar knieën knikken en zonk machteloos op den grond.

De organisatie van de Berlijnsche straatreiniging is een van de beste in de heele beschaafde wereld. Aan haar heeft Berlijn den roep te danken, de zindelijkste van alle groote steden te zijn. Meer dan duizend arbeiders, beambten en voerlui heeft het bestuur der stadsreiniging alle nachten in het werk en jaarlijks worden voor dien tak van dienst bij de twee millioen mark uitgegeven. De reiniging begint in de verschillende afdeelingen, die elk haar afzonderlijke werf of loods met gereedschap hebben, gewoonlijk eerst laat in den avond als het rijtuigverkeer wat verminderd is, en duurt dan tot 's morgens zes uur. De arbeiders komen 's avonds aan de werf bijeen, waar hun namen worden afgelezen; hier krijgen zij waterdichte jassen van glimmend wasdoek aan en dito mutsen op, met de koperen letters B.S.R. (Berliner Strassen-Reinigung) prijkend. Onder leiding van opzieners en hoofdopzieners verdeelen zij zich over het Bezirk of de afdeeling, ruimen daar alle straatvuil weg, vegen de trottoirs en de rails van de tram, maken als er veel stof is, van de kranen der waterleiding gebruik, wasschen het asphalt-plaveisel met den zoogenaamden piassava-bezem schoon en zijn gewoonlijk tegen vijf uur met hun arbeid klaar.

Reeds menigeen, die door het noodlot vervolgd, maar daarom nog niet van wilskracht beroofd was en besefte dat arbeid nimmer schande is, al bestaat die ook in het reinigen der straten, heeft hier werk gevonden.

Toen Emilie uit haar bezwijming ontmaakte, zag zij dat Rudolf bezig was haar bij te helpen. Hij was thuis gekomen en had haar op den grond gevonden. Toen hij bemerkte, dat ze weer tot zich zelve kwam, greep hij vol schrik naar den geopenden brief, die op de tafel lag, daar hij meende dat dit schrijven haar bezwijming veroorzaakt had.

Lang lag zij daarop snikkend aan Rudolfs borst. Zij verheelde haar echtgenoot niets, haar vreeselijken angst, al de bekommering en zorgen, die zij doorleefd had.

‘Had je mij maar één woord gezegd,’ hernam Rudolf, ‘van hetgeen je omtrent dat nachtwerken dacht, dan had ik je immers de volle waarheid bekend. Maar denk toch eens aan, hoe vernederend het voor mij zijn moest, je te zeggen op wat manier ik den kost voor ons verdiende, en hoe stuitend voor jou de gedachte zou geweest zijn, de vrouw van een straatveger te zijn. Een vrouw hecht veel meer aan het uiterlijke dan een man: jij had je diep vernederd en gekrenkt gevoeld, terwijl ik onder mijn werk betrekkelijk tevreden was. Ik zag toch, dat er mogelijkheid was, voor vrouw en kind het brood te verdienen. Maar toch zijn die weken mij een tijd van ernstige beproeving geweest. Geloof me, ik heb veel aan mij zelven gewonnen. Ik ben tot het besef gekomen, dat ik een lichtzinnige was, die gewetenloos het bestaan van zijn vrouw en kind en zijn eigen toekomst op het spel zette. Ik bezweer je nu, dat ik van mijn leven geen kaart meer zal aanraken. En dat zal ik ook mijn vader beloven, als ik hem op zijn liefdevollen brief antwoord.

‘Hij moet zich hier, om inlichtingen omtrent mij in te winnen, tot de politie gewend hebben. Nu schiet me ook te binnen, dat voor een poosje de hoofdopzichter mij gevraagd heeft of ik ook iets op mijn geweten had, want dat er aan het bureau navraag omtrent mijn persoon gedaan was.’

Emilie omarmde sprakeloos haar echtgenoot.

‘En nu het hoofd moedig opgeheven, vrouwtje, je ziet dat vader ons vergeeft. Maar ik wil niet op zijn kosten leven; ik zal mij een betrekking zoeken en nu ik geld in de hand heb, zal me dat wel gelukken. Stel je gerust, een ongelukkige samenloop van omstandigheden heeft je bedrogen; je man is geen misdadiger, hij heeft tot de straatreiniging behoord, maar daarbij niet enkel de Berlijner straten, maar ook in werkelijkheid zijn karakter gezuiverd.’

‘En ik?’ vroeg zij zacht. ‘Kan je mij vergeven, dat ik zoo zwak, zoo liefdeloos was van te denken, dat jij een.... een....’

‘Spreek daar niet meer van, en danken we den goeden God, die alles zoo vaderlijk ten beste heeft geschikt.’