De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 6

Eene oude vrijster.
Vervolg en Slot.

‘Er woonde hier, jaren geleden, een jong meisje; zij was niet schoon, maar de oogappel harer ouders; zij was de jongste van vijf kinderen, van wel e er drie gestorven waren; haar eenige nog in leven zijnde broer was acht jaar ouder dan zij. Op haar zestiende jaar ging zij eens logeeren bij een oom. Deze was tweemaal getrouwd geweest, had telkens zijn vermogen vermeerderd en leefde nu van zijn geld. De zuster harer moeder was zijne tweede vrouw, en even nauw als de bloedverwantschap, even groot was ook de genegenheid die de goede oom zijn nichtje bewees; daar hij zel[f] geene kinderen had, ontving hij haar steeds met groote teederheid, ofschoon hij gewoonlijk minder sprak dan handelde.

Mathilda was zestien jaar.... een heerlijke leeftijd. Zij hield van dansen, ofschoon zij nooit op een bal was geweest. Toen oom haar op zekeren morgen vertelde, dat zij bij de familie R. op eene danspartij was genoodigd, was zij buiten zich zelve van vreugde. Die mijnheer R was een bekende die een paar uur verder woonde en die twee dochters en een zoon had.

‘Mathilda moet een net balkleedje hebben,’ zei oom en keek 't meisje met zijne goede, heldere oogen aan.

Tante knikte toestemmend, en Mathilda had wel tot de zoldering willen springen, zoo gelukkig maakte haar reeds de gedachte aan een bal.

De sneeuw vloog haar in 't gezicht, haar voet gleed uit, terwijl zij den winkel binnentraden om stof voor haar baltoilet te koopen.

Wat klopte haar hartje onstuimig! Maar ze was ook pas zestien jaar. Nauwelijks kwam 't bij haar op, dat haar onrustig hart, dat zoo heftig voor een bal klopte, na korten of langen tijd wel eens voor altijd stil kon staan.

Het goed was gekocht en ingepakt en ze waren weer op weg naar huis; hoe verschillend waren de gedachten die tante's ernstig en Mathilda's onstuimig gemoed bestormden!’

Jufvrouw Barner zweeg eene poos, zuchtte diep en zette daarop hare vertelling voort.

‘De sneeuw lag ontzaglijk hoog en 't vroor dat het kraakte, zoodat oom de slee liet aanspannen.

Tante zat te rillen in haar voetzak en dikken mantel, terwijl Mathilda met gloeiende wangen en vonkelende oogen naast haar zat. Zij zag niets dan de balzaal, ofschoon 't een donkere avond was en de sneeuwvlokjes door de lucht dwarrelden; zij hoorde slechts de muziek, de bruisende tonen - maar 't was de huilende wind, die door de ontbladerde boomen gierde; zij hoorde reeds die vriendelijke woorden: ‘Mag ik de eer hebben?’ toen de koetsier stil hield en oom ‘Goeden avond’ zei.

Wat doet dat iemand goed als men na zoo'n ridje in eene warme, vroolijke kamer binnenkomt! De thee stond op tafel, 't licht brandde helder en de blokjes hout knapten in den haard

Hoe heerlijk is 't familieleven toch! Mathilda had hartelijke bloedverwanten en hare wederliefde was groot.

Er zijn nu vijf en twintig jaar verloopen sedert zij in hun midden zat, dat is een lange tijd in een kort menschenleven; de oudjes liggen reeds lang op 't kerkhof, en 't klimop slingert zich om hunne stille graven; maar onder de koude aarde rusten twee trouwe, warme harten, wier verlies diep gevoeld wordt.

Ook hare ouders zijn tegen die geheimzinnige doodsklip gestrand! Haar broeder is eveneens dood; slechts vijf graven bezit de oude vrijster nog uit dat familieleven, dat eens de hoop en 't geluk van 't jonge meisje was.’

Zij zweeg en viel in diep gepeins; eindelijk ging zij voort:

‘Menigen nacht voor 't bal sliep Mathilda niet; zij droomde zonder te slapen.... nu brengt zij ze dikwijls slapeloos door,.... doch zonder te droomen.

‘Eet toch, kind,’ zei tante ernstig, ‘ge zult het niet uithouden; ge zult nog vóór 't bal ziek worden, uit gemis aan slaap en voedsel. Wat is die jeugd toch onbezonnen!’

‘En de ouderdom ook,’ voegde oom er lachend bij.

‘Geloof me, kind,’ zei tante op hare kalme manier van doen, zonder op zijne aanmerking te letten, ‘het genot evenaart de verwachting niet; dat zult ge spoedig genoeg ondervinden.’

Mathilda lachte en dacht: ‘Tante ziet

[p. 531]

dat niet goed in;’ doch oom gaf haar een tikje op hare wang en zei:

‘Teleurstelling komt spoedig genoeg met de ondervinding; 't meisje heeft de balkoorts - eene bekende kiekte, hé vrouwtje? Toen gij zestien en ik twintig jaar oud waren.... ja, ja, 't heugt me nog als gisteren.’

De bal-avond kwam. Tante kleedde haar aan; oom ging zijne pijp rookend op en neêr.... stond nu en dan eens stil en bekeek haar.... oude herinneringen doemden er bij hem op.... hij zag zijne vrouw aan en zij - beantwoordde dien blik. De twee oudjes knikten elkaâr toe, alsof ze zeggen wilden: ‘Heugt het u nog?’ En daarop zette hij zijn wandelingje voort en neuriede een oud liedje.

Mathilda was gereed; de spiegel hing hoog en zij was klein; oom tilde haar op eene tafel, opdat zij zich zelve terdege zou kunnen bekijken; de oudjes hielden er de lamp bij.... zij was in den hemel van vreugde! Zij lachte de goede oudjes toe, wier schitterende oogen al hare bewegingen volgden.

De tijd kwam haar ontzettend lang voor, tot eindelijk de slede voor was. De koetsier was langzaam en de sleé oud. Maar ook aan den langsten tijd komt een einde; de sleê hield voor de deur stil, de mantel werd omgeslagen en oom fluisterde haar in 't oor:

‘Veel pleizier, kindlief!’

Vervolgens maakte hij 't dek terdege vast en riep:

‘Vooruit, Jan, vooruit maar!’

Maar tante liet er op volgen:

‘Rijd voorzichtig, hoor, dat de sleê niet omsla!’

Mathilda voegde zij vriendelijk waarschuwend toe:

‘Reken er niet op, kind, dat ge voor alle dansen gevraagd zult worden en bedenk dat ge hier in den omtrek onbekend zijt, en....’

‘Komt tijd, komt raad,’ viel oom haar knorrig in de rede. ‘Vooruit, Jan!’

Jan reed weg. De slede gleed over de sneeuw.... kling, klang, kling, klang bengelden de klokjes, en de zweep ging klets klats over de vlakte... een echt pleizier!

Zoo trad zij door een half dozijn dames vergezeld de voorkamer binnen. Hier werd haar toilet nog eens in orde gebracht; Mathilda haalde diep adem; zij kreeg een gevoel alsof ze van angst en van gespannen verwachting zou stikken.

Zij trad het laatst de balzaal binnen, en ofschoon de andere dames veel fraaier en eleganter gekleed waren dan zij, meende zij toch op te merken dat alle blikken zich op haar vestigden; doch wie heeft niet datzelfde gedacht?

De muziek begon; de heeren haastten zich om dames te engageeren; de dames sloegen zedig de oogen neêr; sommigen wachtten met vurig verlangen op hunne cavaliers die reeds vroeger om den eersten dans verzocht hadden.

Mathilda zag de eene na de andere uit haar kringetje verdwijnen; eindelijk zat ze nog maar alleen; doch de hoop had haar nog niet verlaten.

De dans was begonnen; met betraande oogen keek zij voor zich en haar hart klopte, doch niet meer van ongekende vreugde, maar van ongekende smart; zij had nog niet leeren lachen als men treurig is.

Wat dansten die anderen! Hoe vroolijk klonk hun gelach! zij hoorde en zag niets; zij dacht alleen: ‘Tante heeft gelijk!’

De eerste dans was afgeloopen en de dames zaten weêr om haar heen; sommigen met een deelnemenden blik, anderen om haar te doen vernemen, dat zij voor den volgenden dans weêr geëngageerd waren.

‘Dan zal ik ook wel dansen,’ dacht zij, zich zelve troostende; datzelfde dacht zij toen de tweede en derde dans gedaan was; maar nog altijd zat zij, meer en meer teleurgesteld en treurig, op dezelfde plaats.’

De dochter des huizes kwam bij haar.

‘Danst gij niet? vroeg zij verwonderd.

‘Er heeft me nog niemand gevraagd,’ antwoordde zij zachtjes.

‘Maar waarom verbergt ge u ook in zoo'n hoekje waar u niemand kan zien? Ga eens met me meê, dan zult ge zien dat het van zelf gaat!

Mathilda volgde haar in 't midden der zaal; beschaamd drentelde zij daar onder de anderen en bekeek die angstig; sommigen waren knap, anderen leelijk, en toch hadden dezen even goed gedanst als de eersten; waarom was zij alleen blijven zitten? Zij was schoon noch leelijk, maar zooals de meeste menschen. Haar toilet was fraaier, en zij was in eene groote stad geboren en opgevoed. Hier en daar zag zij een denker wollen kleedje in den dwarrelenden dans voorbijvliegen, terwijl zij in haar net wit kleedje, ongevraagd, bleef zitten onder de oudere dames.

Er overviel haar een onbeschrijfelijk gevoel van verdriet en sombere vermoedens; zij gevoelde zich eenzaam, verlaten en ongelukkig, want hare verwachting was teleurgesteld. Er was iets dat haar toefluisterde: ‘Zoo zal 't uw geheele leven met u gaan; ge zult nooit bemind, nooit begrepen worden.’

De vierde dans was begonnen, alle hoop was verdwenen, toen eene zwakke, vrouwelijke stem haar uit hare sombere gedachten wekte.

‘Mag ik de eer hebben?’

Zij keek op; 't was een opgeschoten jongen, die den bijnaam van ‘fabrieksjongen’ droeg, omdat zijn vader eene fabriek had.

Hij was klein en dik, en had licht blond, bijna wit haar; zijne oogen waren zonder uitdrukking, en men kwam er ook voor uit, dat zijne geestvermogens zwak waren; doch 't was een goede sul. Zij nam den haar aangeboden arm aan.

Door 't luid gelach der andere paartjes begroet, dansten zij verscheidene malen in 't rond; zij verzocht hem op te houden, want zij werd zoo moe, gaf zij voor. Dat lachen drukte haar ter neêr.

‘Als ge weêr blijft zitten, zal ik u nog wel eens komen halen,’ zei de fabrieksjongen, Mathilda vriendelijk toeknikkende.

Het scheen haar toe, alsof er nu in zijne matte oogen ziel en gevoel lag.

‘Dien noemen ze nu een dwazen jongen,’ sprak ze weemoedig bij zich zelve. ‘Misschien juist omdat hij een hart heeft.’

Toen vlogen hare gedachten naar huis. 't Was op den avond voor haar vertrek naar 't platteland en ze was bij hare ouders. Haar broêr, een student in de rechten, had een vriend, Wagner genaamd, in den huiselijken kring ingeleid; 't was een knappe, vriendelijke jongen, die goed piano speelde en schoone liederen zong, met eene stem, die Mathilda's hart roerde.

Hij had bijzondere oplettendheid voor haar, ofschoon zij toen eerst zestien jaar was. Sedert dien avond was zij met hare gedachten dikwerf bij hem; zelfs maar al te dikwijls. Onder hare bezigheden tuurden hare oogen menigmaal naar de stad, waar hij vertoefde.

Heden avond dacht zij meer dan gewoonlijk aan hem; zij verlangde naar huis, om daar naar zijne fraaie stem te luisteren en die schitterende oogen van ter sluiks gade te slaan. Zij gevoelde voor de eerste maal, dat hij haar dierbaar was - telkens, en telkens bracht zij zich die kleine attenties voor den geest, die in haar onervaren oog zoo groot schenen; zij peinsde - tot dat het bal met al zijn leed verdween en zij voor de eerste maal droomde - van liefde.

Plotseling werd zij door de dochter des huizes, die zich naast haar neêrzette, uit hare droomen gewekt.

‘Laat het u niet grieven, dat de anderen lachen,’ zei zij vriendelijk, ‘ze zijn onbeschaafd en mogen ons niet lijden, omdat we onze opvoeding in eene groote stad genoten hebben. Wat de heeren betreft, 't hapert hun aan moed om eene dame als u te engageeren: zij gevoelen dat zij in beschaving ver achter u staan, en dat is eenvoudig de reden, waarom ge zijt blijven zitten.’

Zij was goed en wilde 't arme meisje troosten - dit gevoelde Mathilda; maar tevens voelde zij ook, dat zij geene waarheid gesproken had. Zij drukte haar de hand, doch antwoordde niets.

‘Ziet ge ginds dien potsierlijken menheer, die naar ons toe komt strompelen,’ vroeg de dochter des huizes.

‘Wie is dat?’ vroeg Mathilda, om de vreemde figuur lachend.

‘Dat is de schoolmeester van 't naburig dorp. Zie maar eens naar die leeren schoenriemen, dien lagen hals en het korte fraksken! Hij ziet er prachtig uit.’

De persoon in kwestie kwam al nader en nader, zijn gang was onzeker en wankelend.

‘Hij heeft wat veel gebruikt,’ fluisterde Mathilda onrustig, ‘hij tuimelt!’

‘Ja, dan rechts, en dan weêr links, gelijk eene weegschaal.... daar is hij.’

‘Goeden avond, goeden avond, dames!’ zei hij, en zich daarop tot Mathilda wendende: ‘Ik ken uw oom al wat jaren, jufvrouw. Wat zoudt gij er van denken, als we samen eens een dansje maakten. Of dat gaan zou? Ik ben er net voor in mijn humeur, ofschoon mijne vrouw bromt dat ik niet elken dans met haar in de ronde spring; ik heb al wel twintig jaar met haar moeten dansen. Kom, juffertje; wees maar niet bang; ik zal u niet laten vallen, kom!’

Mathilda wierp jufvrouw Maria een smeekenden blik toe, doch deze schudde 't hoofd en fluisterde:

‘Ge kunt niet neen zeggen.’

Nauwelijks had zij 't laatste woord gesproken, of haar broeder kwam ijlings naar haar toe en zei half luid:

‘Daar komt juist de baron met zijne familie.... ze hebben hun gast meêgebracht. Ge kent hem immers nog van ginds! Zie! daar is hij!’

Mathilda zag den binnentredende en gaf bijna een gil van verbazing; zij kende hem zoo goed, zoo goed.... zoo dacht zij, omdat ze hem liefhad; hare vreugde van hem zoo onverwachts hier te zien was groot en onbeschrijfelijk, vooral op dezen avond, nu zij zich zoo alleen en verlaten gevoelde. Onwillekeurig strekte zij de hand naar hem uit, doch de schoolmeester greep die; hij daarentegen zag haar niet; hij had slechts oogen voor ééne. Reeds lag jufvrouw Maria's arm in den zijne, hij drukte een kus op hare hand, en terwijl hij zich verwijderde, vielen zijne oogen op Mathilda, die bleek en bevend; met een droevig hart en hare oogen vol tranen, op zij stond. De schoolmeester hield hare hand nog vast; zij zag slechts één persoon - Wagner - zij had slechts één gevoel: hare zielesmart.

Wagner keek zonderling op; 't kwam hem voor dat hij haar kende en toch - dat was niet mogelijk; maar zij, - zij ving zijn blik op; opnieuw werd haar hart door hoop bezield, zij knikte hem

[p. 532]

vriendelijk toe, alsof zij wilde zeggen: ‘Ja, ik ben het!’ En hij - hij keek eerst hààr aan, en daarop den schoolmeester, die nog altijd hare hand vasthield en met zijne voeten de maat der muziek aangaf. Hij keek beiden aan en een glimlach gleed er over zijne lippen - diezelfde lippen, die met hun zoet gefluister haar hart eens hadden doen kloppen, en hare wangen van vreugde en hoop doen blozen, ja, diezelfde lippen, die twee jaren vroeger de eerste roos van haar jeugdig hart deden ontkiemen en wier glimlach nu dezelfde roos vernielde, de eerste en laatste die in haar boezem gebloeid had.’

Jufvrouw Barner hield even op en Bertha voelde tranen op hare hand; zij keek op, 't vuur in den haard was uitgegaan, doch zij zag er niets van. Allen zwegen; mevrouw Molling sliep zoo vast als eene rechtvaardige dit vermag en jufvrouw Barner ging zuchtend verder:

‘Dat is al lang, heel lang geleden, maar de avond spoedt ten einde, en mijne geschiedenis in 't geheel niet.

De student Wagner maakte jegens Mathilda eene koele doch beleefde buiging en verdween met zijne dame. En zij - zij stond nog met den schoolmeester.

Zij wilde zich verontschuldigen en zeggen dat zij ongesteld was en niet tegen dansen kon, maar vóór zij nog een woord gevonden had, greep hij haar arm, en ging, nu op den eenen dan op den anderen voet huppelende, zoo goed hij kon weg, en riep al luider en luider:

‘Komaan! Komaan! Nu er op los gedanst!’

't Bloed steeg haar naar 't hoofd; de bedwongen tranen dreigden voor den dag te komen; aller oogen schenen haar met hoon en spot aan te zien. Zij beefde van smart en wanhoop, staarde zonder eenig bewustzijn in 't rond en volgde gedwee haar cavalier.

Nadat hij haar in eene quadrille meer gesleept dan geleid had, bespeurde zij tot hare ontsteltenis dat zij Wagner en jufvrouw Maria tot vis-à-vis had.

Zij was gaarne gevlucht, doch 't was te laat. Wagner keek haar aan, lachte en fluisterde met zijne dame.

‘Ach! was ik maar dood!’ zuchtte Mathilda en keek naar den grond. Plotseling werd zij in hare gedachten door den schoolmeester gestoord, die haar zonder complimenten bij de kin greep en luide genoeg dat alle omstaanders het konden hooren, liep:

‘Nu opgepast, engellief! Nu beginnen we!’

Een algemeen gelach klonk haar in de ooren - hare tranen vloeiden, zij snikte als een kind, zij had de heerschappij over haar zestienjarig hart verloren. Zij voelde eene vriendelijke hand de hare grijpen en hoorde jufvrouw Maria den schoolmeester zeggen:

‘Ik zie dat de jufvrouw ziek is; ge moet haar verontschuldigen.’

Toen zij in de voorkamer waren, wierp Mathilda zich op de kanapé en verborg haar gezicht in beide handen.

‘Blijf hier stil zitten; droog uwe tranen, en geloof me, Mathilda, ge zijt de eerste niet, die 't ongeluk gehad heeft met den schoolmeester te dansen. Wij kennen hem allen; 't gelach gold hem. - hèm alleen. Ge hadt meê moeten lachen, dat zou 't verstandigste geweest zijn!’

Zij werd door een zacht klopje aan de deur in hare troostrede gestoord; zij opende die en Wagner's welbekende stem vroeg:

‘Komt ge spoedig, jufvrouw Maria? De eerste figuur is al gedanst.’

‘Ik kom dadelijk,’ antwoordde zij, en keerde tot Mathilda terug.

‘Als de quadrille gedaan is,’ zeide zi, ‘kom ik u voor een wals halen, dien mijn broêr gaarne met u zou willen dansen.’

Zij verdween en Mathilda herhaalde langzaam:

‘Ge hadt meê moeten lachen!’

Zij hid moeten lachen... zij? En zij knikte en wrong zich de handen.

De dansmuziek drong in 't vertrek; doch met welke geheel andere gevoelens luisterde zij nu naar deze klanken.

Wat had zij naar dit bal, 't ‘eerste’ en ‘laatste’ haars levens verlangd - welke schitterende verwachtingen - wat eene groote teleurstelling! Sedert dien avond danste zij nooit meer.

Toen de andere dames de danszaal verlieten om haar toilet wat in orde te brengen, zat Mathilda reeds in de oude sleê, die haar snel naar huis terugbracht.

Maar den volgenden morgen toen zij in 't woonvertrek binnentrad, was hare wang bleek en lag haar oog diep. Haar lachen, dat des morgens begon en niet ophield dan nadat de slaap hare oogen had gesloten, had nu plaats gemaakt voor een ernst, die haar niet meer verliet, en dat alles slechts voor een bal; maar een bal dat den grond voor de eenzaamheid van haar gansche leven gelegd had.’

‘'t Is hier koud! Doet nog wat op den haard, kinderen! Als men oud is, loopt 't bloed niet meer zoo snel door de aderen als in de jeugd; ja, dat is lang, lang geleden!’

't Laatste sprak zij fluisterend; maar Rudolf sprong op en legde hout op 't vuur. Het vatte spoedig vlam en verspreidde een sterken schijn in 't vertrek.

Toen hij weêr zat, ging de vertelster voort:

‘Ja, nu is mijne geschiedenis spoedig ten einde. Want even als op 't bal, zoo ging het Mathilda haar geheele leven door.

Toen het lente werd, keerde zij naar de ouderlijke woning terug; doch deze was haar niet meer wat ze haar vroeger geweest was, ofschoon alles 't zelfde was gebleven; één ding ontbrak er echter en dat was - haar opgeruimd gemoed: dat had zij op 't bal achtergelaten.

Dagen en jaren verliepen er, en zij was altijd eenzaam; nooit ontmoette zij meer een liefderijken blik, nooit meer een woord, dat haar hart deed kloppen, hare wang van verrukking en zaligheid deed blozen; en geen handdruk riep ooit meer hoop en stillen weemoed in hare ziel terug. Neen, niemand begreep haar en hare liefde. Zij was geschapen om te leven, niet om bemind te worden, en toch is 't leven zonder liefde een dag zonder zon - eene enkele zonnestraal is voldoende om den bevrozen waterspiegel te doen ontdooien; maar geene straal, geene vonk van liefde trof haar bevrozen hart.

't Eene jaar verliep na 't andere; zij bleef alleen in de groote wereld, en toch leefde de gestorven en herboren hoop nog in haar hart. Daar ontwaakte ze op zekeren morgen in de maand Juni: 't was haar veertigste verjaardag... nooit gevoelde zij hare eenzaamheid meer dan op dien morgen; zij vouwde hare handen en zuchtte.

Er was niemand die haar een vriendelijken blik schonk, of den hemel voor hare geboorte dank zei.... niemand, die bij haar dood zou weenen.

‘Ik ga naar mijne graven,’ dacht zij en greep haar hoed.

Zij stond voor den spiegel, de zon wierp een helder licht op hare gelaatstrekken; zij staarde en staarde.... toen stiet zij een gil uit en bedekte 't gezicht met beide handen.

Zoo stond zij eene poos door de felste smart getroffen; doch 't was de laatste: de wintersneeuw had heur haar verbleekt.

Toen zij van de grafsteê van hare dierbaren huiswaarts keerde, had zij den kamp doorstreden. Zij stond weêr een oogenblik voor den spiegel; zij zuchtte en in haar oog parelde een traan... het was een traan van verzaking.

‘'t Is voorbij!’ fluisterde zij. ‘Vaarwel, jeugd, vaarwel! alle hoop is vervlogen.... en voor eeuwig... de nacht is donker... en de winter is gekomen.’

Toen vouwde zij de handen en bad; - de storm bedaarde, en ofschoon met verdriet in 't hart, kwam er vrede in haar binnenste.

Want hij, die nooit bemind, nooit door de warme zonnestraal der liefde gekoesterd werd, heeft geleefd als een blinde, wiens oog voor 't licht gesloten is.’

Zij zweeg en haalde diep adem.

Bertha verborg 't hoofd in haar schoot en weende stil, en ginds in den hoek, waar Fransje en Emilia zaten, hoorde men stil snikken! Rudolf zit heel stil; van zijne ongepaste spotternij had hij afgezien. Hij plaagde jufvrouw Barner nooit meer.

‘En nu is mijne geschiedenis uit,’ zei jufvrouw Barner. ‘De oude vrijster leeft nog; maar haar eenvoudig levensverhaal zal spoedig ten einde zijn - zij zelve staat aan den rand van 't graf. 't Verhaal is eenvoudig, even als zij zelve; maar men zal er misschien minder om lachen en meê spotten, dan men dit met haar persoon deed.’

Fanny S.